EXPOSEC Απριλίου 2013

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "EXPOSEC 2013. 3-4 Απριλίου 2013"

Σιμωνίδης Γεωργιάδης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

EXPOSEC 2013 3-4 Απριλίου 2013 Σκέψειςγιατησχέση / διασύνδεση µετανάστευσης και ασφάλειας.

1 EXPOSEC Απριλίου 2013 Σκέψειςγιατησχέση / διασύνδεση µετανάστευσης και ασφάλειας. ρ Ελένη-Ανδριανή Σαµπατάκου Επιστηµονική Συνεργάτις Εργαστήριο για τη Μελέτη της Μετανάστευσης και της ιασποράς Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών

2 Εννοιολόγηση της ασφάλειας Η κατάσταση που απορρέει από την εγγύηση ή µη των εννόµων αγαθών µιας ανθρώπινης κοινότητας ή ενός προσώπου. Αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ουσιαστική και αποτελεσµατική άσκηση των δικαιωµάτων. Ηελευθερίααπόαπειλέςπουθέτουνσεκίνδυνο την επιβίωση και συνοχή της πολιτικής κοινότητας και των ατοµικών δικαιωµάτων. Ενέχει µια ευρύτατη περιοχή κοινωνικής ευθύνης πέραν του κατασταλτικού ελέγχου.

Αναγκαία, αλλά όχι ικανή συνθήκη για την ουσιαστική και αποτελεσµατική άσκηση των δικαιωµάτων.

3 Θεωρήσεις της ασφαλειοποίησης ιαδικασία ή κατάσταση διαµόρφωσης διυποκειµενικής αντίληψης ενός ζητήµατος ως απειλής για την ύπαρξη ενός συγκεκριµένου αντικειµένου αναφοράς, συνέπεια της οποίας είναι η συναντίληψη δρώντων και ακροατηρίου περί της αναγκαιότητας λήψης εξαιρετικώνµέτρωνγιατηνπεριστολήτηςαπειλής. Συστατικά στοιχεία της ασφαλειοποίησης είναι ο δρων, ο οποίος προσδίδει σε ένα θέµα παραστάσεις απειλής, η πράξη ασφαλειοποίησης, το ακροατήριο, το οποίο καθορίζει µε την αποδοχή ή µη της πράξης την κατασκευή της απειλής, και η επιβίωση του αντικειµένου αναφοράς. Μορφέςπράξηςασφαλειοποίησης: Λεκτικές: δηµόσιος λόγος, πολιτικές συζητήσεις. Μη λεκτικές: εικόνες, πράξεις βίας, θεσµικές δοµές, γραφειοκρατικές πρακτικές, χρήση συγκεκριµένης τεχνολογίας.

Συστατικά στοιχεία της ασφαλειοποίησης είναι ο δρων, ο οποίος προσδίδει σε ένα θέµα παραστάσεις απειλής, η πράξη ασφαλειοποίησης, το ακροατήριο, το οποίο καθορίζει µε την αποδοχή ή µη της

4 Θεωρήσεις ασφαλειοποίησης ιαπιστώνεται ένα συνεχές (continuum) διαχείρισης ενός ζητήµατος: «µη πολιτικοποίηση πολιτικοποίηση ασφαλειοποίηση». Σε συνέχεια της κριτικής που ασκήθηκε στους θεωρητικούς της Σχολής της Κοπεγχάγης (B. Buzan, O. Waever), από τους θεωρητικούς της κοινωνιολογικής αφετηρίας Σχολής των Παρισίων (D. Bigo, Τ. Balzacq), καθώς και από νεώτερους ερευνητές, οι οποίοι έδωσαν έµφαση στην εµπειρική τεκµηρίωση, πλέον στους καθοριστικούς παράγοντες ασφαλειοποίησης περιλαµβάνονται ισότιµαοιπεριβάλλουσεςκαιοικοινωνικέςσυνθήκεςόπως : Το πολιτισµικό κεφάλαιο του δρώντος ως αυθεντίας. Η ανταγωνιστική οριοθέτηση της πράξης από άλλους δρώντες. Το «καλειδοσκόπιο» θεσµοποιηµένων συµπεριφορικών πρακτικών, περιλαµβανοµένης της χρήσης τεχνολογίας.

Balzacq), καθώς και από νεώτερους ερευνητές, οι οποίοι έδωσαν έµφαση στην εµπειρική τεκµηρίωση, πλέον στους καθοριστικούς παράγοντες ασφαλειοποίησης περιλαµβάνονται

5 Εθνική ασφάλεια Ανθρώπινη ασφάλεια Οικονοµική ασφάλεια Πολιτισµική ασφάλεια Κοινωνιακή ασφάλεια Πεδία Ασφάλειας

6 Μετανάστευση και ασφάλεια Οι µετανάστες, οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες δύνανται να εκληφθούν ως απειλή για τη χώρα υποδοχής, τη χώρα προέλευσης ή τις διµερείς και διεθνείς σχέσεις: Όταν εµφορούνται από πολιτικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές αρχές διαµετρικά αντίθετες µε αυτές της χώρας υποδοχής, οπότε αποτελούν απειλή για την εθνοπολιτισµική ταυτότητα της κοινωνίας υποδοχής. Ότανηπαρουσίατουςσυνδέεταιµεθέµαταεθνικήςκυριαρχίας, δηµόσιαςτάξης, δηµόσιαςυγείας, πολιτικήςσταθερότητας. Όταν η παρουσία τους συνδέεται µε κοινωνικοοικονοµικά ζητήµατα (ανεργία, κοινωνικές παροχές). Όταν διατηρούν ισχυρούς δεσµούς µε τις χώρες προέλευσης. Όταν µεταφέρουν στη χώρα υποδοχής πολιτικές αντιπαραθέσεις της χώρας προέλευσης, δραστηριοποιούµενοι για την ανατροπή του εκεί καθεστώτος. Η χώρα προέλευσης καθιστά υπεύθυνη τη χώρα υποδοχής για τη λήψη µέτρων περιορισµού των δραστηριοτήτων αυτών.

Ότανηπαρουσίατουςσυνδέεταιµεθέµαταεθνικήςκυριαρχίας, δηµόσιαςτάξης, δηµόσιαςυγείας, πολιτικήςσταθερότητας. Όταν η παρουσία τους συνδέεται µε κοινωνικοοικονοµικά ζητήµατα (ανεργία, κοινωνικές παροχές).

7 Ανεπιθύµητες συνέπειες ασφαλειοποίησης της µετανάστευσης Η λήψη µέτρων για την περιστολή της θεωρούµενης απειλής από τη µετανάστευση: Σε επίπεδο πραγµατικής διακινδύνευσης, εφόσον το καθεστώς παρανοµίας εκτρέφει παραβατικές συµπεριφορές, ενδέχεται να εκθέσει τους ανθρώπους σε δίκτυα προστασίας ως υποκατάστατα του κράτους. Τροφοδοτεί το αίσθηµα ανασφάλειας σε µετανάστες και πολίτες, εφόσον όλοι αισθάνονται απειλούµενοι. Ενισχύει την ανασφάλεια δικαίου, καθώς η διαρκής αναζήτηση της ασφάλειας µε όρους δίωξης παραπέµπει σε διοικητικές συµπεριφορές που ενδέχεται να παραβιάζουν συνταγµατικές εγγυήσεις.

ως υποκατάστατα του κράτους. Τροφοδοτεί το αίσθηµα ανασφάλειας σε µετανάστες και πολίτες, εφόσον όλοι αισθάνονται απειλούµενοι.

8 Μετανάστευση και ασφάλεια στην Ε.Ε. Πολιτικοποίηση της µετανάστευσης σύγχρονη µε τη διαπίστωση µεικτών ροών και ευνοϊκών συνθηκών κατάχρησης συστήµατος ασύλου. Ανησυχίαγιαεσωτερικήασφάλεια, πολιτισµικήασφάλεια, επιπτώσεις σε κοινωνικό κράτος. ιάχυση (spillover effect) οικονοµικού εγχειρήµατος εσωτερικής αγοράς στη διαµόρφωση µιας Κοινής Μεταναστευτικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασύλου της Ε.Ε. µέσω της πολιτικής ελέγχου των συνόρων, άλλως διασύνδεση εσωτερικής αγοράς µε εσωτερική ασφάλεια σε ένα συνεχές ασφάλειας στο οποίο περιλαµβάνεται η τροµοκρατία, το οργανωµένο έγκληµα, η µετανάστευση και το άσυλο. Η µεταναστευτική πολιτική της Ε.Ε. θεσµοποιεί την ασφαλειοποίηση (προληπτική ασφάλεια) της µετανάστευσης µέσα από την καθιέρωση του Γ πυλώνα, την ενσωµάτωση του κεκτηµένου Schengen στη Συνθήκη του Άµστερνταµ, τη δηµιουργία Χώρου ικαιοσύνης, Ελευθερίας και Ασφάλειας και τα προγράµµατα Τάµπερε, Χάγης, Στοκχόλµης για την υλοποίησή του.

ιάχυση (spillover effect) οικονοµικού εγχειρήµατος εσωτερικής αγοράς στη διαµόρφωση µιας Κοινής Μεταναστευτικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασύλου της Ε.

9 Κοινή Μεταναστευτική Πολιτική και Πολιτική Ασύλου της Ε.Ε. Πρωτογενές ίκαιο και κατευθυντήριες γραµµές. Συνθήκη Μάαστριχ (1992). Συνθήκη Αµστερντάµ (1997). ΕΣ Τάµπερε (1999). Πρόγραµµα Χάγης ( ). Ευρωπαϊκό Σύµφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο (2008). Πρόγραµµα Στοκχόλµης ( ). Παράγωγο ίκαιο. Κανονισµοί & Οδηγίες (επί παραδείγµατι Κανονισµός ουβλίνο Ι και ΙΙ) Παρατήρηση: Ασύµµετρη ανάπτυξη ρυθµίσεων στα πεδία διαχείρισης νόµιµης µετανάστευσης, καταπολέµησης παράνοµης µετανάστευσης και δίκαιης µεταχείρισης (ένταξης) υπηκόων τρίτων χωρών.

Πρόγραµµα Στοκχόλµης (2010-2014). Παράγωγο ίκαιο.

10 Μετανάστευση και Ασφάλεια στην Ε.Ε. Η θεσµοποίηση της προληπτικής ασφάλειας συνεπάγεται καθιέρωση πρακτικών ασφαλείας και χρήση τεχνολογιών που αναπαράγουν τη λογική τηςασφάλειας, όπως: εικονική αποµάκρυνση των συνόρων µέσω της διεύρυνσης, των θεωρήσεων εισόδου, των συµφωνιών επανεισδοχής και της αρχής της τρίτης ασφαλούς χώρας στο πλαίσιο της πολιτικής για την επιστροφή, την ευθύνη των µεταφορέων για την παράτυπη είσοδο στο χώρο Schengen. οι βάσεις δεδοµένων SIS, VIS, Eurodac, η χρήση βιοµετρικών δεδοµένων σε ταξιδιωτικά έγγραφα. η χρήση δορυφόρων, οι υπέρυθρες κάµερες, τα ραντάρ. Στάση ευρωπαϊκών θεσµών Ευρωπαϊκή Επιτροπή: τεχνοκρατική στάση αξιολόγησης και διαχείρισης ρίσκου. Συµβούλιο των Υπουργών: εγγύτερα στη θέση των κρατών µελών.

µέσω της διεύρυνσης, των θεωρήσεων εισόδου, των συµφωνιών επανεισδοχής και της αρχής της τρίτης ασφαλούς χώρας στο πλαίσιο της πολιτικής για την επιστροφή, την ευθύνη των µεταφορέων για

11 Μετανάστευση και ασφάλεια στην Ελλάδα Η µετανάστευση ως απειλή για την εθνική ασφάλεια, την εθνική και πολιτισµική ταυτότητα, την πολιτική σταθερότητα, την οικονοµική και κοινωνιακή κατάσταση. Λεκτικές πράξεις ασφαλειοποίησης (ενδεικτικά): Πρακτικά Βουλής κατά την ψήφιση νοµοσχεδίων (1991 έως σήµερα), Προγραµµατικές ηλώσεις πολιτικών κοµµάτων. Μη λεκτικές πράξεις ασφαλειοποίησης: οµή και αρµοδιότητες εµπλεκόµενων Υπουργείων. Χρήση τεχνολογίας στο πλαίσιο Ε.Ε. και Schengen, επιχειρήσειςσκούπα, επιχείρησηξένιοςζευς, ΦράχτηςΈβρου, οπτικοποίηση µετανάστευσης ως δεινό (εγκληµατικότητα).

Λεκτικές πράξεις ασφαλειοποίησης (ενδεικτικά): Πρακτικά Βουλής κατά την ψήφιση νοµοσχεδίων (1991 έως σήµερα), Προγραµµατικές ηλώσεις πολιτικών

12 Μετανάστευση και Ασφάλεια στην Ελλάδα Ενδεικτικές συνέπειες: Αύξηση συχνότητας αντιµεταναστευτικών συµπεριφορών. Είσοδος στη Βουλή πολιτικού κόµµατος µε έντονη αντιµεταναστευτική ρητορική και συµπεριφορά. ιάχυτο αίσθηµα ανασφάλειας δικαίου για µετανάστες.

Είσοδος στη Βουλή πολιτικού κόµµατος µε έντονη

13 Στατιστικά Πηγή: Standard Eurobarometer 71, Future of Europe, Jan Στην Ελλάδα 78% των ερωτηθέντων θεωρεί την παρουσία προσώπων άλλων εθνικοτήτων αίτιο ανασφάλειας.

14 Πηγή: Special Eurobarometer 380, Awareness of Home Affairs, June 2012, ΑποτελέσµαταγιαΕλλάδα

15 Πηγή: Special Eurobarometer 380, Awareness of Home Affairs, June 2012, ΑποτελέσµαταγιαΕλλάδα

16 Πηγή: Special Eurobarometer 380, Awareness of Home Affairs, June 2012, ΑποτελέσµαταγιαΕλλάδα

17 Καταληκτικές Παρατηρήσεις Η θεσµοποίηση της θεώρησης ενός ζητήµατος ως απειλής νοµιµοποιεί τη µόνιµη λήψη εξαιρετικών µέτρων για την περιστολή του εικαζόµενου κινδύνου και ευνοεί την αναπαραγωγή πρακτικών ασφαλείας. Εν προκειµένω διαπιστώνεται εκ των πραγµάτων αποδυνάµωση του θεσµού του ασύλου.

του εικαζόµενου κινδύνου και ευνοεί την αναπαραγωγή πρακτικών ασφαλείας.

18 Σαςευχαριστώ. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΣΠΟΡΑΣ (Ε.Μ.ΜΕ. ΙΑ.) ΑΙΟΛΟΥ 42-44, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΝΤΗΣ

ΚΑΙ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΙΑΣΠΟΡΑΣ

Σχετικά έγγραφα

Η καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης ως δημόσια πολιτική

EXPOSEC 2015 5-6 Μαΐου 2015 Η καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης ως δημόσια πολιτική Δρ Ελένη-Ανδριανή Σαμπατάκου Εργαστήριο για τη Μελέτη της Μετανάστευσης και της Διασποράς Εθνικό και Καποδιστριακό