Η ΠΙΟ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗ ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΗ. Περισσότερα από 10 Εκατομμύρια

Transcript

1 Η ΠΙΟ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗ ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΗ Περισσότερα από 10 Εκατομμύρια Αυτό το αριθμητικό νούμερο είναι γενικά αποδεκτό ως η πιο καλή τρέχουσα εκτίμηση για τον αριθμό των Αμερικανών που πάσχουν από Ακτινική Υπερκεράτωση (ΑΚ). Άτομα με ανοικτόχρωμους συνδυασμούς, ξανθά ή κόκκινα μαλλιά, και μπλε, πράσινα ή γκρίζα μάτια, έχουν υψηλή πιθανότητα να αναπτύξουν μια ή περισσότερες από αυτές τις κοινές προκαρκινικές μορφές, εάν εκτεθούν πολύ στον ήλιο και ζήσουν για πολλά χρόνια. Το μέρος διαμονής παίζει σημαντικό ρόλο: όσο πιο κοντά ζει κανείς στον Ισημερινό, τόσο πιο μεγάλη είναι η πιθανότητα να αναπτύξει κάποιος Ακτινική Υπερκεράτωση (ΑΚ). Η επίπτωση είναι ελαφρά πιο υψηλή στους άνδρες, διότι εκείνοι τείνουν να περνούν περισσότερο χρόνο στον ήλιο και να χρησιμοποιούν λιγότερο αντιηλιακή προστασία από τις γυναίκες. Οι Αφροαμερικανοί, οι Ισπανοί, οι Ασιάτες και άλλοι με σκουρότερο δέρμα δεν είναι τόσο επιρρεπείς όσο οι Καυκάσιοι. ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΙΤΙΑ ΑΝΗΣΥΧΙΑΣ? 1 / 10

2 Η Ακτινική Υπερκεράτωση μπορεί να είναι το πρώτο βήμα που οδηγεί στο ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) και για αυτό είναι γνωστή ως προκαρκινικό στάδιο. Παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία των ακτινικών υπερκερατώσεων παραμένουν καλοήθεις, κάποιες μελέτες αναφέρουν ότι μέχρι το 10% μπορούν να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Αυτό το ποσοστό δεν ακούγεται υψηλό, αλλά έχει μεγάλη επίπτωση. Όταν πρόκειται για ακανθοκυτταρικά καρκινώματα, το 40-60% ξεκινούν ως μη θεραπευμένες Ακτινικές υπερκερατώσεις και μπορεί να προχωρήσουν στην διήθηση στους γύρω ιστούς. Περίπου το 2-10% από αυτά τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα εξαπλώνονται στα εσωτερικά όργανα και αποτελούν απειλή για τη ζωή. Μια άλλη μορφή Ακτινικής υπερκεράτωσης, η ακτινική χειλίτιδα, εμφανίζεται στα χείλη και μπορεί να εξελιχθεί σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Όσο περισσότερες υπερκερατώσεις έχει ένα άτομο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ότι μια ή περισσότερες υπερκερατώσεις μπορούν να μετατραπούν σε καρκίνο του δέρματος. Μάλιστα, κάποιοι επιστήμονες ερμηνεύουν την Ακτινική Υπερκεράτωση ως την πιο πρώιμη μορφή ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΗ? Η Ακτινική Υπερκεράτωση, γνωστή και ως ηλιακή υπερκεράτωση, είναι μια λεπιδώδης ή καλυπτόμενη με κρούστες βλάβη. Συνηθέστερα εμφανίζεται στο φαλακρό της κεφαλής, πρόσωπο, αυτιά, χείλη, στις ραχιαίες επιφάνειες των χεριών και στα αντιβράχια, ώμους, λαιμό και όποιες άλλες περιοχές του σώματος που εκτίθενται συχνά στον ήλιο. Πολύ συχνά συναντάται ο πληθυντικός αριθμός «υπερκερατώσεις» διότι σπάνια υπάρχει μόνο μία. Στην αρχή, οι Ακτινικές Υπερκερατώσεις είναι συχνά τόσο μικρές που αναγνωρίζονται με την αφή και όχι με την όραση. Είναι σαν να διατρέχετε με το δάκτυλό σας πάνω σε μια επιφάνεια από γυαλόχαρτο. Πολλές φορές υπάρχει ένας αριθμός αόρατων (υποκλινικών) βλαβών, τόσων όσο και των ορατών πάνω στην επιφάνεια του δέρματος. Πιο συχνά, οι Ακτινικές Κερατώσεις αναπτύσσονται αργά και φτάνουν σε ένα μέγεθος από το 1/8 στο 1/4 μιας ίντσας. Αρκετά νωρίς, μπορούν να εξαφανιστούν για να εμφανιστούν πάλι αργότερα. Οι περισσότερες γίνονται κόκκινες, αλλά μερικές θα έχουν χρώμα ανοιχτού ή σκούρου μαυρίσματος, ροζ, κόκκινο, ή ένα συνδυασμό αυτών, ή χρώμα ίδιο με το χρώμα του δέρματος. Ενίοτε, προκαλούν κνησμό ή έχουν μια αίσθηση τσιμπήματος ή τραβήγματος. Μπορούν ακόμα να φλεγμαίνουν και γύρω να περιβάλλονται από ερυθρότητα. Σε σπάνιες 2 / 10

3 περιπτώσεις, οι Ακτινικές Υπερκερατώσεις μπορεί ακόμη και να αιμορραγήσουν. Εάν έχετε Ακτινικές Υπερκερατώσεις, είναι ένδειξη ότι έχετε υποστεί ζημιά από τον ήλιο και είναι πιθανό να αναπτύξετε οποιαδήποτε μορφή καρκίνου του δέρματος-όχι μόνο ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Ακτινική υπερκεράτωση στη ραχιαία επιφάνεια του χεριού. Αυτές οι προκαρκινικές μορφές συχνά εμφανίζονται στο πρόσωπο και στις ραχιαίες επιφάνειες των χεριών. Πιο κοντινή εικόνα δείχνει έπαρση, τραχύτητα και κρούστα. Μερικές υπερκερατώσεις, όπως η συγκεκριμένη, είναι λίγο διακριτές και δύσκολο να διαχωριστούν κλινικά από το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΜΙΑ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΗ Παραδείγματα τυπικών Ακτινικών Υπερκερατώσεων δείχνονται εδώ, οπότε πρέπει να εξετάζετε το δέρμα σας συχνά για βλάβες που τους μοιάζουν. Αλλά αυτό δεν είναι πάντα απλό: πολλές ακτινικές υπερκερατώσεις έχουν μια αρκετά διαφορετική εμφάνιση, έτσι αν δείτε κάτι ασυνήθιστο ή μια αλλαγή στην ανάπτυξη, τότε να είστε καχύποπτοι και να επισκεφθείτε αμέσως τον γιατρό σας. Πολλές Ακτινικές υπερκερατώσεις στο φαλακρό της κεφαλής υποδηλώνουν χρόνια βλάβη λόγω του ήλιου. Αυτές είναι επηρμένες, τραχιές στην υφή και μοιάζουν με θηλώματα. Δυο τυπικές υπερκερατώσεις στον όχθο του αυτιού. Η άνω βλάβη έχει δημιουργήσει κρούστα, ενώ η κάτω είναι τραχιά σε εμφάνιση. Ενώ οι πιο πολλές υπερκερατώσεις έχουν μια τραχύτητα ίδια με αυτή του γυαλόχαρτου, άλλες, όπως αυτή η βλάβη, έχουν μια προφανή, λεπιδώδη ή καλυπτόμενη με κρούστες επιφάνεια. 3 / 10

4 Το κάτω χείλος έχει ρωγμές με ξεραμένο αίμα και λέπι σχήματος κεράτου που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος της υπερκεράτωσης. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΑΙΤΙΑ? Χρόνια έκθεση στον ήλιο είναι η αιτία για όλες σχεδόν τις Ακτινικές Υπερκερατώσεις. Η βλάβη από ηλιακή ακτινοβολία, είναι συσωρευτική, έτσι, ακόμα και ένα μικρό χρονικό διάστημα έκθεσης στον ήλιο, προσθέτεται σε αυτή καθόλη την διάρκεια της ζωής του ατόμου. Οι μέρες με συννεφιά δεν είναι ασφαλείς επίσης, διότι το 70-80% των ηλιακών υπεριωδών ακτινών (UV) μπορούν να περάσουν μέσα από τα σύννεφα. Αυτές οι βλαβερές ακτίνες μπορούν ακόμα να αντανακλώνται στην άμμο, στο χιόνι καθώς και σε άλλες αντανακλώμενες επιφάνειες, και να δίνουν έτσι μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο. Η υπεριώδης ακτινοβολία που παράγεται από λάμπες στα σαλόνια μαυρίσματος μπορεί να είναι ακόμα πιο επικίνδυνη από τον ήλιο, οπότε οι δερματολόγοι προειδοποιούν κατά του εσωτερικού μαυρίσματος. Ευκαιριακά οι Ακτινικές Υπερκερατώσεις μπορούν να προκληθούν από συνεχή έκθεση σε ακτίνες Χ ή σε έναν αριθμό βιομηχανικών χημικών. ΤΙ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ Η ΗΛΙΚΙΑ ΜΕ ΑΥΤΕΣ? Επειδή το συνολικό ποσό του χρόνου που περνάμε στον ήλιο προστίθεται χρόνο με το χρόνο, οι πιο ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν ακτινικές 4 / 10

5 υπερκερατώσεις. Παρόλα αυτά, στην εποχή μας, μερικά άτομα στην ηλικία των είκοσι έχουν προσβληθεί. Ακόμα, οι ακτινικές υπερκερατώσεις είναι πιο συχνές σε άτομα πάνω από την ηλικία των 50 ετών. Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι σχεδόν όλοι όσοι είναι πάνω από 80 ετών, έχουν ακτινικές υπερκερατώσεις. Επίσης, άτομα των οποίων η άμυνα του ανοσοποιητικού συστήματος έχει εξασθενίσει από χημειοθεραπεία, AIDS, μεταμόσχευση οργάνων ή υπερβολική έκθεση σε ακτινοβολία UV, είναι λιγότερο ικανά να καταπολεμήσουν τα αποτελέσματα της ακτινοβολίας και έτσι, πιο πιθανό είναι να αναπτύξουν ακτινικές υπερκερατώσεις. ΓΙΑΤΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ? Ενώ η ακτινική υπερκεράτωση αποτελεί την πιο κοινή προκαρκινική μορφή, δεν καταλήγουν όλες οι υπερκερατώσεις σε καρκίνο. Δυστυχώς, δεν υπάρχει τρόπος να ξέρουμε από πριν ποια είδη υπερκερατώσεων είναι πρόδρομοι των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων. Για αυτό είναι ευτύχημα ότι υπάρχουν τόσες πολλές αποτελεσματικές θεραπείες που εξαλείφουν τις ακτινικές υπερκερατώσεις. Πριν να επιλέξουμε μια θεραπεία, ο γιατρός θα πρέπει να κάνει βιοψία για να αποφασίσει αν η ακτινική υπερκεράτωση είναι κακοήθης. Αυτό γίνεται με το ξύρισμα στην κορυφή της βλάβης με ένα χειρουργικό νυστέρι ή ξύσιμο με ένα ξέστρο. Τοπική αναισθησία απαιτείται. Η αιμορραγία συνήθως σταματά με ένα στυπτικό μέσο. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Επίκαιρα φάρμακα Φαρμακευτικές κρέμες και διαλύματα είναι πολύ αποτελεσματικά από μόνα τους ή σε 5 / 10

6 συνδυασμό με άλλες μορφές θεραπείας, όταν το άτομο εμφανίζει πολλές ακτινικές υπερκερατώσεις. 5-φθοριοουρακίλη (5-FU) Αλοιφή ή υγρό σε συγκεντρώσεις από 0,5-5% έχει έγκριση από το FDA (Οργανισμός Φαρμάκου των η.π.α) και είναι η πιο διαδεδομένη τοπική θεραπεία για τις ακτινικές υπερκερατώσεις. Είναι αποτελεσματική, όχι μόνο κατά των επιφανειακών βλαβών, αλλά και των υποκλινικών βλαβών. Τρίβουμε απαλά πάνω στις βλάβες μια ή δυο φορές την ημέρα για δύο με τέσσερεις εβδομάδες, προσφέρει ποσοστά θεραπείας μέχρι και 93%. Ερυθρότητα, οίδημα και δημιουργία κρούστας μπορεί να αναπτυχθούν, αλλά είναι προσωρινά. Οι βλάβες συνήθως επουλώνονται μεταξύ δυο εβδομάδων από τη λήξη της θεραπείας. Σπάνια αφήνει ουλή και το αισθητικό αποτέλεσμα είναι καλό. Ιμικιμόνη (Imiquimod) 5% κρέμα, και αυτή εγκεκριμένη από τον ΕΟΦ, δρα με διαφορετικό τρόπο: διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα για να παράγει ιντερφερόνη, μια χημική ουσία που καταστρέφει τα καρκινικά και τα προκαρκινικά κύτταρα. Αλείφεται απαλά πάνω στη βλάβη δυο φορές την εβδομάδα για 4-6 εβδομάδες. Η κρέμα είναι καλά ανεκτή, αλλά κάποια άτομα αναπτύσσουν κοκκινίλα, εξελκώσεις και πόνο. Δικλοφενάκη (Diclofenac) είναι ένα μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο το οποίο χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με το υαλουρονικό οξύ, μια χημική ουσία που βρίσκεται φυσιολογικά στο σώμα. Το προκύπτον gel εφαρμόζεται δυο φορές την ημέρα για δύο με τρεις μήνες. Η δικλοφενάκη εμποδίζει την φλεγμονώδη αντίδραση, οπότε τοπικά είναι καλά ανεκτή, και το υαλουρονικό οξύ καθυστερεί την πρόσληψη της δικλοφενάκης, οδηγώντας έτσι σε υψηλότερη συγκέντρωσή της στο δέρμα. Χρησιμοποιείται σε άτομα που παρουσιάζουν υπερευαισθησία σε άλλες τοπικές θεραπείες. 6 / 10

7 ΚΡΥΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Αυτή είναι η πιο κοινή χρησιμοποιούμενη θεραπεία όταν υπάρχει ένας μειωμένος αριθμός βλαβών. Καμία τομή ή αναισθησία δεν απαιτείται. Υγρό άζωτο, εφαρμόζεται με μια συσκευή σπρεϋ ή ένα βαμβακοφόρο στυλεό, που ψύχει τις βλάβες. Οι βλάβες σταδιακά συρρικνώνονται ή εμφανίζουν κρούστα και πέφτουν. Παροδική ερυθρότητα και οίδημα μπορεί να εμφανιστούν μετά τη θεραπεία, και σε μερικούς ασθενείς, αχρωμικές κηλίδες μπορεί να μείνουν για πάντα. ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ Εάν μια μορφή θεραπείας είναι καλή, δυο μπορεί να είναι καλύτερες. Μερικές από τις θεραπευτικές επιλογές που αναφέρονται εδώ είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές όταν χρησιμοποιηθούν μαζί ή σε συχνότητα. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να βελτιώσει το ποσοστό ίασης και να μειώσει τις παρενέργειες. Μια με δυο εβδομάδες 5-φθοριοθρακίλη (5-FU) ακολουθούμενη από κρυοχειρουργική μπορεί να μειώσει τον χρόνο επούλωσης για την 5-φθοριοθρακίλη (5-FU) και να μειώσει την πιθανότητα εμφάνισης αχρωμικών κηλίδων μετά την κρυοχειρουργική. ΧΗΜΙΚΗ ΑΠΟΛΕΠΙΣΗ Αυτή η μέθοδος, πιο γνωστή για την αναστροφή των σημαδιών της φωτογήρανσης, χρησιμοποιείται και για την αφαίρεση κάποιων Ακτινικών Υπερκερατώσεων του προσώπου. Τριχλωροξικό οξύ (TCA) και/ή παρόμοια χημικά χρησιμοποιούνται κατευθείαν πάνω στο δέρμα. Οι άνω στοιβάδες του δέρματος απολεπίζονται και συνήθως αντικαθιστώνται μέσα στις επόμενες επτά ημέρες. Αυτή η τεχνική απαιτεί τοπική αναισθησία και μπορεί να προκαλέσει προσωρινά αποχρωματισμό και ερεθισμό. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΜΕ LASER 7 / 10

8 Ένα laser διοξειδίου του άνθρακα (carbon dioxide) ή erbium Y.A.G στοχεύει στην βλάβη, και η ακτίνα κόβει τον ιστό χωρίς να προκαλεί αιμορραγία. Αυτή είναι μια καλή επιλογή για βλάβες σε μικρές ή στενές περιοχές, και άρα μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για υπερκερατώσεις του προσώπου και του κρανίου, καθώς και για ακτινικές χειλίτιδες στα χείλη. Παρόλα αυτά, τοπική αναισθησία μπορεί να είναι αναγκαία και κάποια απώλεια χρωστικής ουσίας μπορεί να υπάρξει. Τα laser είναι χρήσιμα σε άτομα που λαμβάνουν πηκτικά ή σαν μια δευτερεύουσα θεραπεία, όταν οι άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. ΦΩΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (PDT) Η Φωτοδυναμική Θεραπεία PDT μπορεί να είναι χρήσιμη για βλάβες στο πρόσωπο και στο κρανίο. Τοπικό 5-αμινολεβουλινικό οξύ (5-ALA), ένας παράγοντας φωτοευαισθησίας, εφαρμόζεται στις βλάβες. Μεταγενέστερα, η περιοχή με το φάρμακο εκτίθεται σε ισχυρό φως το οποίο ενεργοποιεί το 5-ALA. Η θεραπεία επιλεκτικά καταστρέφει τις ακτινικές υπερκερατώσεις, και προκαλεί μικρή ζημιά στο γύρω υγιές δέρμα, παρόλο που κάποιο οίδημα και ερυθρότητα εμφανίζονται. ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΛΑΒΕΤΕ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΗ Ο καλύτερος τρόπος για να προλάβουμε την ακτινική υπερκεράτωση είναι να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τον ήλιο. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες συνήθειες για την ασφάλειά μας από τον ήλιο, που πραγματικά έχουν αποτέλεσμα. - Αναζητήστε την σκιά, ειδικά μεταξύ 10 π.μ. και 16 μ.μ. - Να αποφεύγετε τα εγκαύματα - Αποφύγετε την ηλιοθεραπεία και το τεχνητό μαύρισμα στους UV θαλάμους μαυρίσματος (solarium). - Καλυφθείτε με κατάλληλη ενδυμασία, περιλαμβάνοντας ένα καπέλο με ευρύ γείσο και γυαλιά ηλίου με UV φακούς. - Χρησιμοποιήστε ένα ευρέως φάσματος (UVA/UVB) αντιηλιακό με δείκτη προστασίας SPF 15 και άνω, κάθε μέρα. Για εκτεταμένη υπαίθρια δραστηριότητα, χρησιμοποιήστε ένα 8 / 10

9 αδιάβροχο, ευρέως φάσματος (UVA/UVB) αντιηλιακό με δείκτη προστασίας 30 και πάνω. - Εφαρμόστε μια ουγκιά (2 κουταλιές της σούπας) αντιηλιακού σε όλο σας το σώμα 30 λεπτά πριν βγείτε έξω. Εφαρμόστε πάλι κάθε δυο ώρες ή μετά από κολύμπι ή αυξημένη εφίδρωση. - Κρατήστε τα νεογέννητα μακριά από τον ήλιο. Τα αντιηλιακά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στα βρέφη μετά την ηλικία των 6 μηνών. - Εξετάζετε το δέρμα σας από την κεφαλή μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών κάθε μήνα. - Επισκεφθείτε το γιατρό σας κάθε χρόνο για και επαγγελματική εξέταση του δέρματος. Οι φωτογραφίες είναι ευγενική προσφορά των: Pearon G. Lang, Jr., MD, and MSKCC Dept. of Dermatology Επιστημονική Επιμέλεια: Rex A. Amonette, MD David J. Leffell, MD Perry Robins, MD Επιστημονική Επιμέλεια στα Ελληνικά: Penny Emmanouil, MD 9 / 10

10 A Publication of the Skin Cancer Foundation Για περισσότερες πληροφορίες και φυλλάδια, επικοινωνήστε: Το Ίδρυμα Καρκίνου του Δέρματος 149 Madison Ave., Suite 901, New York, NY Revised 2002, 2004, 2007, Printed in USA 10 / 10