Επιστημονική Επιμέλεια στα Ελληνικά απο φυλλάδιο του The Skin Cancer Foundation Penny Emmanouil, MD - Advisor of Skin Cancer Foundation USA for Greece

Transcript

1 SQUAMOUS CELL CARCINOMA Επιστημονική Επιμέλεια στα Ελληνικά απο φυλλάδιο του The Skin Cancer Foundation Penny Emmanouil, MD - Advisor of Skin Cancer Foundation USA for Greece Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ ΠΙΟ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Προσβάλλει το Ένα Τέταρτο τoυ Ενός Εκατομμυρίου Αμερικανών. Περίπου νέα περιστατικά ακανθοκυτταρικού καρκινώματος (SCC) διαγιγνώσκονται ετησίως. Το γεγονός αυτό καθιστά αυτή την μορφή καρκίνου, τον δεύτερο κατά σειρά πιο διαδεδομένο καρκίνο του δέρματος (μετά από το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα). Αυτή η μορφή καρκίνου συναντάται στα ακανθο-κύτταρα από τα οποία αποτελείται το μεγαλύτερο μέρος της επιφανειακής στοιβάδας του δέρματος (η επιδερμίδα). Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα δύνανται να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε περιοχή του δέρματος συμπεριλαμβανομένου των βλεννογόνων του στόματος και των γεννητικών οργάνων. Βέβαια παρατηρείται πιο συχνά σε σημεία τα οποία εκτίθενται στον ήλιο όπως π.χ. στο πτερύγιο του αυτιού, το κάτω χείλος, το πρόσωπο, το φαλακρό τμήμα ενός κρανίου, στο λαιμό, τα χέρια, τους βραχίονες καθώς επίσης και στα πόδια. Συχνά το δέρμα στα σημεία αυτά φαίνεται οπτικά σαν να έχει προκληθεί βλάβη από τον ήλιο, εμφανίζει ρυτίδες, αλλαγές στο χρώμα καθώς επίσης και απώλεια της ελαστικότητας. ΠΟΙΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΣΒΛΗΘΕΙ Άτομα με ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, ξανθά μαλλιά και μπλε, πράσινα η γκρι μάτια ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Όμως οποιοσδήποτε με ιστορικό σημαντικής έκθεσης στον ήλιο ανήκει επίσης στην ομάδα υψηλού κινδύνου. Άτομα των οποίων το επάγγελμα απαιτεί πολλές ώρες παραμονής σε εξωτερικό χώρο η τα οποία περνούν αρκετό από τον ελεύθερό τους χρόνο στον ήλιο οπωσδήποτε κινδυνεύουν. Κάποιος ο οποίος είχε στο παρελθόν βασικοκυτταρικό καρκίνωμα (BCC), έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξει ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) όπως συμβαίνει στα άτομα τα οποία έχουν κληρονομική ευαισθησία στη UVΑ ακτινοβολία όπως αυτοί που έχουν μελαγχρωματική ξηροδερμία. Οι άντρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες απ ότι οι γυναίκες να προσβληθούν από ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC). Σπάνια εμφανίζεται σε άτομα πριν την ηλικία των 50 ετών. Συχνότερα συναντάται σε άτομα τα οποία διανύουν την έβδομη δεκαετία της ζωής τους. Η πλειοψηφία των καρκίνων του δέρματος στους αφρο-αμερικανούς είναι οι ακανθοκυτταρικοί (SCC) και εμφανίζονται σε περιοχές του δέρματος όπου προϋπήρχε ερεθισμένο δέρμα ή έγκαυμα. Παρά το γεγονός ότι οι άνθρωποι με φυσική σκουρόχρωμη επιδερμίδα έχουν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του δέρματος σε σύγκριση με άτομα τα οποία έχουν ανοιχτόχρωμη επιδερμίδα, είναι αναγκαίο όμως και πάλι να 1 / 10

2 προστατεύονται από τον ήλιο. ΑΙΤΙΕΣ Η χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί την αιτία για τις περισσότερες περιπτώσεις ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Η συχνή χρήση του τεχνητού μαυρίσματος (tanning beds, solarium) επίσης διπλασιάζει τον κίνδυνο του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Οι άνθρωποι οι οποίοι τα χρησιμοποιούν έχουν κατά 2,5 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα(scc), απ ότι εκείνοι οι οποίοι δεν κάνουν χρήση. Tα τραύματα στο δέρμα αποτελούν επιπλέον πηγή. Ο καρκίνος δύναται να παρουσιασθεί σε εγκαύματα, ουλές, έλκη χρονίζουσες πληγές και σημεία του δέρματος τα οποία έχουν εκτεθεί είτε σε ακτινοβολία είτε σε συγκεκριμένα χημικά όπως π.χ. αρσενικό και υπο-προϊόντα πετρελαίου. Ακανθοκυτταρικό καρκινώμα δύναται να προκληθεί σε χρονίζουσες μολύνσεις όπως και σε ερεθισμένο δέρμα. Επιπλέον η λοίμωξη από τον ανθρώπινο ιό της ανοσοανεπάρκειας (HIV) και άλλες ασθένειες του ανοσοποιητικού, η χημειοθεραπεία, τα φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται στην μεταμόσχευση οργάνων για την αποφυγή απόρριψης ακόμη και η υπερβολική έκθεση στον ήλιο αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας το αδύναμο να καταπολεμήσει ασθένειες. Αυτό έχει σαν συνέπεια τον αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ακανθοκυτταρικών και άλλων καρκίνων του δέρματος. Ευκαιριακά ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα εμφανίζεται ξαφνικά σε φυσιολογικό, υγιές δέρμα. Μερικοί επιστήμονες ερευνητές υποστηρίζουν ότι η προδιάθεση ανάπτυξης αυτών των καρκίνων είναι κληρονομικοί. ΠΡΟΚΑΡΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΒΛΑΒΕΣ ΣΥΧΝΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ Ορισμένοι καρκινικοί όγκοι ή προκαρκινικές βλάβες, οι περισσότεροι από τους οποίους προέρχονται από συσσωρευμένη ηλιακή ακτινοβολία, έχουν σχέση με την ανάπτυξη του ακανθοκυτταρικού καρκίνου (SCC). ΑΚΤΙΝΙΚΕΣ Η ΗΛΙΑΚΕΣ ΥΠΕΡΚΕΡΑΤΩΣΕΙΣ Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι παρουσιάζουν τραχείς, φλuκταινώδεις, ελαφρώς επηρμένους όγκους. Αυτοί οι όγκοι έχουν ερυθρόφαιο χρώμα με διάμετρο από 1χλ. έως 1εκ. Βρίσκονται σε σημεία του δέρματός τα οποία έχουν εκτεθεί στον ήλιο. Υπάρχει πιθανότητα να αποτελέσουν το πρώτο βήμα προς την εμφάνιση ακανθοκυτταρικού καρκίνου (SCC). Ειδικοί υποστηρίζουν ότι αποτελούν την πιο πρώιμη μορφή του ακανθοκυτταρικού καρκίνου. Σύμφωνα με μελέτες 2 έως 10% των μη θεραπευμένων ακτινικών υπερκερατώσεων (AK) αναπτύσσονται σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο.βέβαια 40 έως 60 % των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC) ξεκινούν από μη θεραπεύσιμες ακτινικές υπερκερατώσεις (AKs). 2 / 10

3 ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΧΕΙΛΙΤΙΔΑ Η ακτινική χειλίτιδα είναι μιά μορφή ακτινικής υπερκεράτωσης εμφανίζεται συχνότερα στο κάτω χείλος, προκαλώντας ξηρότητα, σκασίματα και εφελκίδες φαιές ή λευκές. Γιατί όμως στο κάτω χείλος? Επειδή εκτίθεται περισσότερο στον ήλιο σε σύγκριση με το άνω χείλος. Εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, η ακτινική χειλίτιδα, μπορεί να οδηγήσει σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο (SCC) στο χείλος. ΛΕΥΚΟΠΛΑΚΙΑ Στους βλεννογόνους του στόματος οι λευκές κηλίδες στην γλώσσα, ούλα, μάγουλα ή αλλού στη στοματική κοιλότητα έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Συχνά προέρχονται από χρόνιο ερεθισμό όπως π.χ. συχνή κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα τραχείες άκρες στα δόντια οδοντοστοιχίες. Άλλες φορές προκαλούνται, εξαιτίας της μακροχρόνιας συνήθειας, να δαγκώνει κανείς το εσωτερικό τμήμα των παρειών του. Η λευκοπλακία όμως στα χείλη προκαλείται κυρίως από τον ήλιο. ΝΟΣΟΣ BOWEN Θεωρείται σήμερα ένα πρώιμο, μη διηθητικό στάδιο του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Εκδηλώνεται ως επιμένουσα ερυθρόφαιη, λεπιδώδη πλάκα που μοιάζει σαν ψωρίαση ή έκζεμα. Εάν δεν αντιμετωπιστεί είναι πιθανόν να διηθήσει βαθύτερα στρώματα. H νόσος Bowen προκαλείται εξαιτίας της έκθεσης στον ήλιο ή στο αρσενικό αλλά και άλλοι παράγοντες, χημικά καρκινογόνα, ακτινοβολία, γενετικοί παράγοντες και τραύματα αποτελούν αιτίες της νόσου. Ο ανθρώπινος ιός των θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, αποτελεί μία από τις εκδηλώσεις της νόσου Bowen στα γεννητικά όργανα. Η ασθένεια αυτή, πιθανόν να εκδηλωθεί στους βλεννογόνους της μύτης ή του στόματος όπως και στο δέρμα. Το 2006 το FDA ενέκρινε το εμβόλιο HPV, για άτομα θηλυκού γένους 9 έως 26 ετών. Έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό, στην πρόληψη HPV και συνεπώς στην μείωση των κονδυλωμάτων στα γεννητικά όργανα, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και της νόσου Bowen. ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) εκδηλώνεται ως μία επίμονη παχιά, τραχεία, λεπιδώδη βλάβη η οποία δύναται να αιμορραγήσει εάν χτυπηθεί κατά λάθος. Συχνά μοιάζει με θήλωμα και μερικές φορές εμφανίζεται ως μία ανοιχτή πληγή με επηρμένα όρια και εφελκίδες στην επιφάνεια η που καλύπτουν μια επηρμένη ρυπαρή βάση. 3 / 10

4 PHOTOS Μία επίμονη, λεπιδώδης ερυθρή πλάκα με ανώμαλα όρια η οποία άλλοτε ξηραίνεται και άλλοτε αιμορραγεί.. Ένας επηρμένος όγκος με ένα κεντρικό εντύπωμα το οποίο περιστασιακά αιμορραγεί. Ένας όγκος αυτού του τύπου είναι πιθανόν να αυξηθεί γρήγορα σε μέγεθος. Μία ανοιχτή πληγή η οποία αιμορραγεί, εμφανίζει κρούστες και επιμένει για εβδομάδες. Ένας όγκος που μοιάζει με θήλωμα, εμφανίζει κρούστες και περιστασιακά αιμορραγεί. Eπιπλέον των συμπτωμάτων των ακανθοκυτταρικών καρκινομάτων, οποιαδήποτε αλλαγή παρουσιάζεται σε προϋπάρχοντα όγκο, μία ανοιχτή πληγή που επιμένει ή η εξέλιξη ενός νέου όγκου θα πρέπει να ακολουθείται από άμεση επίσκεψη σε γιατρό. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Όταν το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC) εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο και αφαιρείται άμεσα, σχεδόν πάντα θεραπεύεται και στην περίπτωση που έχει προκαλέσει βλάβη, είναι αμελητέα. Εάν όμως δεν αντιμετωπιστεί, τότε τελικά κατατρώει τους υποκείμενους ιστούς και γίνεται δύσμορφο. Ένα μικρό ποσοστό δύναται να κάνει μετάσταση σε απομακρυσμένους ιστούς και όργανα και μπορεί ακόμη να αποβεί και θανατηφόρο. Συνεπώς ο γιατρός, θα πρέπει να δει οποιοδήποτε ύποπτο όγκο δίχως καθυστέρηση. Η διάγνωση θα γίνει κατόπιν λήψης τεμαχίου ιστού (βιοψίας) που θα ελεγχθεί στο μικροσκόπιο. Σε περίπτωση κατά την οποία, παρατηρηθούν καρκινικά κύτταρα απαιτείται θεραπεία. Ευτυχώς υπάρχουν αρκετοί αποτελεσματικοί τρόποι να εξαλειφθεί το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC). Tο είδος της αντιμετώπισης, εξαρτάται από τον τύπο, μέγεθος, σημείο εντοπισμού, το βάθος του όγκου, την ηλικία και την γενικότερη υγεία του ασθενή. Η θεραπεία λαμβάνει χώρα στο γραφείο του ιατρού ή σε κλινική. Στις περισσότερες 4 / 10

5 χειρουργικές επεμβάσεις χορηγείται τοπική αναισθησία, ο πόνος, η δυσφορία την οποία νοιώθει ο ασθενής είναι μηδαμινή και σπάνια υπάρχει έντονος πόνος κατόπιν θεραπείας. ΜΙΚΡΟΓΡΑΦΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΜΕ ΜΕΘΟΔΟ MOHS Με την χρήση νυστεριού ή ξέστρου (ένα κοφτερό εργαλείο σε σχήμα δακτυλίου), ο ιατρός αφαιρεί τον ορατό όγκο μαζί με μία πολύ λεπτή στρώση ιστού γύρω του. Αυτή η στρώση ελέγχεται άμεσα και λεπτομερώς με μικροσκόπιο. Eαν ο όγκος, είναι ακόμη παρών, στο βάθος ή στην περιφέρεια αυτού του ιστού, τότε η διαδικασία επαναλαμβάνεται, έως ότου φανεί στο μικροσκόπιο ότι δεν υπάρχει όγκος. Mε την χειρουργική μέθοδο Mοhs σώζεται μεγαλύτερη ποσότητα υγιούς ιστού, μειώνεται και η πιθανότητα τοπικής επανεμφάνισης και επιπλέον, σε ποσοστό, 94 έως 99 %, αποτελεί την καλύτερη αντιμετώπιση όλων των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC). Χρησιμοποιείται συχνά σε επανεμφανισθέντες όγκους ή σε όγκους οι οποίοι είναι χαμηλής πρόγνωσης, ή βρίσκονται σε σημεία δύσκολα να θεραπευθούν όπως γύρω από τα μάτια, μύτη, χείλη, αυτιά, λαιμό, χέρια ή πόδια. Μετά από την αφαίρεση του όγκου η πληγή επουλώνεται είτε φυσικά, είτε διαμορφώνεται με την χρήση των μεθόδων της επανορθωτικής πλαστικής χειρουργικής. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ Ο ιατρός χρησιμοποιεί νυστέρι για να αφαιρέσει ολόκληρο τον όγκο μαζί με την περιβάλλουσα περιοχή με όρια υγιούς δέρματος για λόγους ασφαλείας. Κατόπιν η πληγή γύρω από το χειρουργικό πεδίο κλείνει με ράμματα. Ο ιστός ο οποίος αφαιρείται στέλνεται στο εργαστήριο για μικροσκοπική εξέταση με σκοπό την πιστοποίηση ότι όλα τα καρκινικά κύτταρα έχουν αφαιρεθεί. Το ποσοστό επιτυχίας με αυτή την τεχνική αποτελεί περίπου το 92% των πρωτοπαθών όγκων. Το ποσοστό πέφτει στο 77%, σε περιπτώσεις υποτροπιαζόντων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων. ΑΠΟΞΕΣΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΚΑΥΤΗΡΙΑΣΗ (ΔΙΑΘΕΡΜΟΠΗΞΙΑ) Ο όγκος αφαιρείται ξύνοντας το με την βοήθεια ενός ξέστρου και καυτηριάζεται με την βοήθεια της διαθερμοπηξίας, για να καταστραφεί ο πρωτογενής όγκος και να ελεγχθεί η αιμορραγία. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται μερικές φορές σε βαθύτερα στρώματα με σκοπό να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχουν εναπομείναντα καρκινικά κύτταρα. Τα ποσοστά επιτυχίας αυτής της μεθόδου πλησιάζουν εκείνα της χειρουργικής αφαίρεσης για την αντιμετώπιση των επιφανειακών διηθημένων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC) με χαμηλό ρίσκο. Όμως δεν ενδείκνυται για περιπτώσεις πιο επιθετικών διηθημένων ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC) και για αυτά που βρίσκονται σε σημεία υψηλού κινδύνου ή δύσκολων περιοχών όπως τα αυτιά, χείλη, βλέφαρα καθώς και γεννητικών οργάνων.. 5 / 10

6 ΚΡΥΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Με αυτή την μέθοδο, ο ιατρός καταστρέφει το ιστό του όγκου, παγώνοντας το με υγρό άζωτο με την βοήθεια μιας συσκευής σπρέι ή με εμποτισμένο βαμβακοφόρο στειλεό. Με αυτή την μέθοδο δεν συντρέχει λόγος αναισθησίας και δεν υπάρχει ούτε τομή ούτε αιμορραγία Κατά την διάρκεια της ίδιας επίσκεψης, ο ιατρός επαναλαμβάνει την διαδικασία μερικές φορές, με σκοπό την επιβεβαίωση της καταστροφής όλων των κακοηθών κυττάρων. Στην περίπτωση κατά την οποία αναπτύσσεται κρούστα, εκείνη αποκολλάται και πέφτει μόνη της, σε διάστημα μερικών εβδομάδων Είναι πιθανόν, μετά την κρυοχειρουργική, να προκύψει ερυθρότητα, οίδημα, εμφάνιση φυσαλίδων με υγρό και κρούστες. Σε ασθενείς με σκούρα επιδερμίδα είναι πιθανόν να υπάρξει απώλεια χρώματος. Η κρυοχειρουργική αποτελεί, μία οικονομική, και εύκολη στην διαχείριση αντιμετώπιση και είναι θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με αιμορραγικές διαταραχές ή δυσανεξία στην αναισθησία. Όμως ποσοστιαία είναι λιγότερο επιτυχής θεραπεία σε σύγκριση με τις άλλες χειρουργικές μεθόδους. Ανάλογα με την πείρα του ιατρού, το ποσοστό επιτυχίας, στην αντιμετώπιση επιφανειακών ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC) με την μέθοδο αυτή, σε διάστημα πενταετίας, απεδείχθη 95% ή και υψηλότερο σε επιλεγμένα γενικευμένα επιφανειακά επιθηλιώματα. Η κρυοχειρουργική δεν χρησιμοποιείται σήμερα συχνά για επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) επειδή βαθύτερα τμήματα του όγκου, δύνανται να παραλειφθούν αφενός και αφετέρου, οι ιστοί με ουλές προερχόμενες από την κρυοχειρουργική, πιθανόν να αποκρύψουν κάποια ένδειξη επανεμφάνισής του όγκου. ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Οι δέσμες ακτινών Χ κατευθύνονται στον όγκο και δεν συντρέχει λόγος χειρουργικής τομής ή αναισθησίας. Η καταστροφή του όγκου, απαιτεί συνήθως, μια σειρά θεραπειών διάρκειας από μια έως τέσσερις εβδομάδες. Μερικές φορές απαιτείται, η θεραπεία να είναι καθημερινή για το διάστημα ενός μηνός. Τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται ανάμεσα σε 85 % έως 95%. Αυτή η τεχνική περιλαμβάνει μακροπρόθεσμα προβλήματα κοσμητικά, κινδύνους οι οποίοι συνδέονται με ακτινοβολία καθώς και πολλαπλές επισκέψεις. Για αυτούς τους λόγους, αυτή η μορφή αντιμετώπισης, εφαρμόζεται σε όγκους, οι οποίοι παρουσιάζουν δυσκολία στο να αντιμετωπισθούν χειρουργικά και σε ασθενείς στους οποίους δεν ενδείκνυται το χειρουργείο όπως στην περίπτωση των ηλικιωμένων ή εκείνων με βεβαρημένη υγεία. ΦΩΤΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (PDT) Αυτή η μέθοδος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για όγκους στο πρόσωπο και την περιοχή του κρανίου. Ένας φωτοευαίσθητος παράγοντας όπως το τοπικό 5-αμινολεβουλινικό οξύ (5-ALA), εφαρμόζεται τοπικά στους όγκους, στο γραφείο του ιατρού, αυτό απορροφάται 6 / 10

7 από τα καρκινικά κύτταρα. Την επόμενη μέρα, ο ασθενής επιστρέφει και οι συγκεκριμένες περιοχές ενεργοποιούνται με την βοήθεια ενός δυνατού φωτός. Επιλεκτικά, η μέθοδος αυτή καταστρέφει ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) ενώ συγχρόνως προκαλεί μηδαμινή βλάβη στον περιβάλλοντα υγιή ιστό. Η μέθοδος αυτή δεν έχει εγκριθεί από τον Οργανισμό φαρμάκων (FDA) για την αντιμετώπιση των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC). Η μέθοδος αν και είναι αποτελεσματική σε μη διηθημένα καρκινώματα δεν ενδείκνυται προς το παρόν για επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC). Aποτελεσματικότητα έχει φανεί μόνο σε πρώιμους, μη επιθετικούς όγκους αλλά οι πιθανότητες επανεμφάνισής τους κυμαίνονται από 0 έως 52 %, έτσι η μέθοδος δεν συνιστάται για διηθημένα καρκινώματα. Η ερυθρότητα και το οίδημα αποτελούν συνηθισμένες παρενέργειες. Κατόπιν της θεραπείας οι ασθενείς αποκτούν τοπική φωτοευαισθησία, στο σημείο όπου εφαρμόστηκε το 5- ΑLA, για διάστημα 48 ωρών. Γι αυτό τον λόγο η έκθεση στον ήλιο θα πρέπει να αποφευχθεί. ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΜΕ LASER Αφαιρείται η εξωτερική στοιβάδα του δέρματος και σε ποικίλη ποσότητα βαθύτερου δέρματος με την χρήση laser διοξειδίου του άνθρακα (carbon dioxide) ή erbium Y.A.G. Η μέθοδος είναι αναίμακτη και ο ιατρός έχει την δυνατότητα έλεγχου του βάθους του ιστού που αφαιρείται. Καθώς κόβει γίνεται ταυτόχρονα και αιμόσταση των αιμοφόρων αγγείων. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, για ασθενείς οι οποίοι αντιμετωπίζουν ανωμαλίες αιμόστασης. Χρησιμοποιείται συχνά όταν οι άλλες μέθοδοι έχουν εφαρμοστεί και αποτύχει. Σε σύγκριση όμως με άλλες τεχνικές, υπάρχουν ελαφρώς, περισσότερες πιθανότητες να δημιουργηθεί ουλή και αποχρωματισμό. Επίσης οι πιθανότητες επανεμφάνισής του, μετά την θεραπεία με laser, κυμαίνονται όσο και οι πιθανότητες επανεμφάνισης του μετά την θεραπεία με P.D.T δηλαδή από 0-52%. H θεραπεία αυτή, δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το FDA για την αντιμετώπιση των ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC). ΤΟΠΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Η 5 - φλουορουρακίλη (fluorouracil 5-FU) και η ιμικιμόδη (imiquimod) είναι εγκεκριμένα και τα δύο από τον Οργανισμό φαρμάκων των Η.ΠΑ (F.D.A), για την αντιμετώπιση των ακτινικών υπερκερατώσεων (ΑΚ) καθώς και επιφανειακών βασικοκυτταρικών καρκινωμάτων (BCC). Διεξάγεται ακόμη έρευνα, όσον αφορά την χρήση τους στην θεραπεία μερικών επιφανειακών ακανθοκυτταρικών καρκινωμάτων (SCC). Έχει αναφερθεί σαν αποτελεσματική η αντιμετώπιση της νόσου Bowen, μιας ενός μη επιθετικού ακανθοκυτταρικού καρκίνου (SCC), με την εφαρμογή των παραπάνω φαρμάκων. Όμως επιθετικά ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με 5-FU. Ενώ κάποιες δοκιμές έχουν δείξει ότι τo imiquimod πιθανόν να αποδειχθεί αποτελεσματικό σε μερικά επιθετικά ακανθοκυτταρικά (SCC), αλλά δεν είναι ακόμη εγκεκριμένο από το F.D.A για την συγκεκριμένη χρήση. Το Ιmiquimod ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα με σκοπό να παράγει ιντερφερόνη (interferon), ένα χημικό το οποίο επιτίθεται σε καρκινικά και προκαρκινικά κύτταρα. 7 / 10

8 ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΧΝΑΜΕ Τα ακανθοκυτταρικά καρκίνωματα συνήθως παραμένουν περιορισμένα στην επιδερμίδα (στην ανώτερη στοιβάδα του δέρματος) για αρκετό χρονικό διάστημα. Όμως όσο αυτοί οι όγκοι αναπτύσσονται τόσο πιο εκτεταμένη θεραπεία απαιτείται. Τελικά διηθούν τους υποκείμενους ιστούς και αυτό το γεγονός πιθανόν να οδηγήσει σε σοβαρές δυσμορφίες και μερικές φορές ακόμη και στην απώλεια ενός οφθαλμού, μύτης ή αυτιού. Ένα μικρό ποσοστό αυτών (εκτιμάται από 2 έως σχεδόν 10 %) εξαπλώνονται (δίνουν μεταστάσεις) σε άλλους απομακρισμένους ιστούς ή όργανα. Σε αυτή την περίπτωση τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) συχνά απειλούν την ζωή του ασθενούς. Περίπου ασθενείς πεθαίνουν κάθε χρόνο στις Η.Π.Α. Οι μεταστάσεις παρατηρούνται συχνότερα σε σημεία του δέρματος όπου υπάρχει χρόνια φλεγμονή, δερματικές βλάβες καθώς επίσης και στο αυτί, την μύτη, το χείλος και στους βλεννογόνους, oι oποίοι συμπεριλαμβάνουν το στόμα, τα ρώθωνες, τα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό και την περιτονία των εσωτερικών οργάνων. Λόγω του ότι πολλές θεραπευτικές επιλογές εμπλέκουν χειρουργικές επεμβάσεις, μπορεί να παρατηθεί δημιουργία ουλών στο σημείο αφαίρεσης του όγκου, οι οποίες είναι κοσμετολογικά αποδεκτές όταν πρόκειται για μικρούς όγκους, αλλά όταν αφαιρούνται μεγάλα επιθηλιώματα θα χρειασθεί επανορθωτική χειρουργική με δερματικά μοσχεύματα για να καλυφθεί η περιοχή. ΟΤΑΝ ΥΠΟΤΡΟΠΙΑΖΕΙ ΤΟ ΑΚΑΝΘΟΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΩΜΑ (SCC) Ο οποιοσδήποτε που έχει προσβληθεί από ένα ακανθοκυτταρικό καρκίνο έχει αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξει και δεύτερο όγκο, ειδικά στο ίδιο σημείο ή σε κοντινή του απόσταση. Αυτό συμβαίνει γιατί το δέρμα έχει είδη υποστεί μη αναστρέψιμη βλάβη από τον ήλιο. Τέτοιες υποτροπές, τυπικά συμβαίνουν σε διάστημα των πρώτων δύο ετών από την ημέρα της χειρουργικής αντιμετώπισής του. Ένας ακανθοκυτταρικός καρκίνος μπορεί να υποτροπιάσει ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία έχει αφαιρεθεί προσεκτικά ο όγκος την πρώτη φορά. Συνεπώς επιβάλλεται να εξετάζεται ιδιαίτερα προσεκτικά το σημείο στο οποίο εφαρμόστηκε η προηγούμενη θεραπεία. Οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρηθεί θα πρέπει να επιδεικνύεται αμέσως στον ιατρό. Τα ακανθοκυτταρικά καρκινώματα (SCC) στα αυτιά, μύτη και χείλη είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην επανεμφάνιση. Ακόμη και στην περίπτωση κατά την οποία δεν παρατηρηθούν ύποπτα σημάδια, επιβάλλονται τακτικές επισκέψεις στον ιατρό με σκοπό την εξέταση ολόκληρου του σώματος μετεγχειρητικά. Σε περίπτωση που επανεμφανιστεί ο καρκίνος, ο ιατρός δύναται εκ νέου να προτείνει για την επόμενη φορά μια εναλλακτική μορφή θεραπείας και μάλιστα συγκεκριμένες μεθόδους όπως Mohs μικρογραφική χειρουργική, η οποία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για τις περιπτώσεις υποτροπής του καρκίνου. 8 / 10

9 ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Είναι σοφότερο κανείς να προλαμβάνει τον καρκίνο παρά να τον θεραπεύει (Ιπποκράτης) Το γεγονός ότι σήμερα ο καρκίνος του δέρματος είναι σχεδόν πάντα θεραπεύσιμος όταν διαγνωσθεί και γίνει έγκαιρα θεραπεία, κάνει τις παρακάτω συμβουλές, και συνήθειες αποφυγής του ηλίου, μέρος της καθημερινής φροντίδας και προστασίας της υγείας σας. Να επιδιώκετε να παραμένετε στην σκιά, ειδικότερα κατά τις ώρες ανάμεσα στις 10 π.μ. και 4 μ.μ. Να αποφεύγετε τα εγκαύματα *Να αποφεύγετε την ηλιοθεραπεία καθώς και το τεχνητό μαύρισμα (solarium) με U.V ακτινοβολία. *Κατά την έκθεσή σας στον ήλιο να καλύπτετε το σώμα σας με φαρδιά ρούχα, πλατύγυρο καπέλο και γυαλιά ηλίου, τα οποία σας προστατεύουν από την ακτινοβολία. *Να χρησιμοποιείται καθημερινά, αντιηλιακό με δείκτη προστασίας SPF ευρέως φάσματος 15 ή υψηλότερο. Για παρατεταμένες δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο να κάνετε χρήση αδιάβροχου, αντιηλιακού, ευρέως φάσματος (UVA / UVB) με δείκτη προστασίας από 30 και άνω. * Να κάνετε επάλειψη αντιηλιακού, με ποσότητα ίση με 2 κουταλιές σούπας σε ολόκληρο το σώμα σας, 30 λεπτά πριν βρεθείτε σε εξωτερικό χώρο. Επαναλάβετε την επάλειψη, με συχνότητα κάθε 2 ώρες είτε μετά από κολύμπι ή μετά από υπερβολικό ιδρώτα. *Να μην εκθέτετε τα νεογέννητα στον ήλιο. Μετά την πάροδο της ηλικίας των 6 μηνών τα μωρά πρέπει να φορούν αντιηλιακό. *Να εξετάζετε το δέρμα σας από την κορυφή έως τα νύχια, κάθε μήνα. *Να επισκέπτεστε τον ιατρό σας, κάθε χρόνο με σκοπό την επαγγελματική εξέταση του δέρματός σας. Επιστημονική Επιμέλεια: Perry Robins, MD. Alfred W. Kopf, MD. Ronald G. Wheeland, MD Επιστημονική Επιμέλεια στα Ελληνικά: Penny Emmanouil, MD Φωτογραφίες με την ευγενή χορηγία: William A. Crutcher, MD; Alfred W. Kopf, MD; Mark Lebwohl, MD; Ashfaq Marghoob, MD; Leonard J. Swinyer, MD A Publication of The Skin Cancer Foundation 9 / 10

10 Για περισσότερες πληροφορίες και φυλλάδια, επικοινωνήστε: The Skin Cancer Foundation 149 Madison Ave., Suite 901, New York, NY Revised Printed in USA 10 / 10