Χωρικός σχεδιασμός και πολιτική εδαφικής συνοχής της ΕΕ. Οι κατευθύνσεις για τα αστικά κέντρα. Βίκυ Ζαχαρή, υπ. Διδ. ΕΜΠ

Transcript

1 Χωρικός σχεδιασμός και πολιτική εδαφικής συνοχής της ΕΕ. Οι κατευθύνσεις για τα αστικά κέντρα Βίκυ Ζαχαρή, υπ. Διδ. ΕΜΠ

2 Κύριες αιτίες που αναδεικνύουν την χωρική προβληματική στην ΕΕ Λειτουργία της ΕΕ ως οικονομική και νομισματική ένωση και ευρύτερο περιβάλλον παγκοσμιοποίησης Χωρικός αντίκτυπος πλήθους ευρωπαϊκών πολιτικών (περιβαλλοντική πολιτική, πολιτική μεταφορών και διευρωπαϊκά δίκτυα, αγροτική πολιτική κ.α.) Λειτουργία της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ (ζήτημα έλλειψης χωρικών κριτηρίων για την κατανομή των διαρθρωτικών πόρων) Προκλήσεις με διακρατικό χαρακτήρα (π.χ. κλιματική αλλαγή) Γενικότερα, επιρροή της ΕΕ σε ένα πλήθος ζητημάτων που αφορούν την καθημερινή ζωή των πολιτών των χωρών

3 Εννοιολογικά ζητήματα για τον χωρικό σχεδιασμό στην ΕΕ (spatial planning/spatial development) Ο χωρικός σχεδιασμός στο επίπεδο της ΕΕ δεν ταυτίζεται με τις έννοιες για τον σχεδιασμό που χρησιμοποιούνται στα συστήματα των χωρών μελών Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο χωρικός σχεδιασμός υπό την αντίληψη της ΕΕ δεν εννοεί ακριβώς aménagement du territoire, town and country planning, Raumordnung, ruimteligke ordening (ή «χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός ), (EU Compedium for spatial planning systems and policies, 1997). Στρατηγική προσέγγιση μέσω της εκπόνησης «πλαισίων αναφοράς» που αναδεικνύουν την ευρωπαϊκή διάσταση των χωρικών ζητημάτων Προβολή χωρικών εννοιών που έχουν επίδραση στον τρόπο αντίληψης των υπεύθυνων για το χωρικό σχεδιασμό και στον τρόπο υλοποίησης των χωρικών πολιτικών Στην καρδιά του ευρωπαϊκού χωρικού σχεδιασμού το ζήτημα της διακρατικότητας και η κατεύθυνση για χωρική συνεργασία μεταξύ διαφορετικών χωρικών ενοτήτων

4 Χωρική Προβληματική στην ΕΕ: Μία δυναμική διαδικασία στο πλαίσιο των γενικότερων προτεραιοτήτων της ΕΕ Σταδιακή ανάπτυξη της ευρωπαϊκής Εδαφική Ατζέντα 2020 πολιτικής για τον χωρικό σχεδιασμό και τη χωρική ανάπτυξη 5η έκθεση συνοχής συνεχής ανασύνθεση των κατευθύνσεων και των μεθόδων 2008 Πράσινη Βίβλος για την Εδαφική Συνοχή 2007 Συνθήκη της Λισαβόνας, Εδαφική Ατζέντα, 4η Έκθεση Συνοχής η έκθεση συνοχής η έκθεση συνοχής 1999 Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου 1997 Επιτομή των συστημάτων και πολιτικών 1995 χωρικού σχεδιασμού στην ΕΕ Μελέτη «Ευρώπη 2000+» 1991 Μελέτη «Ευρώπη 2000»

5 Προς έναν ευρωπαϊκό προσανατολισμό του χωρικού σχεδιασμού. Πρώτες ενέργειες Έκθεση «Ευρώπη 2000»: Προοπτικές ανάπτυξης του Κοινοτικού Εδάφους (1991) «Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιείται το έδαφος της Ευρώπης είναι αξιόλογος καθοριστικός παράγοντας για τη μακροπρόθεσμη οικονομική ευημερία της» Διευκόλυνση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού των εθνικών συστημάτων χωροταξίας και της ανάπτυξης χωρικών δράσεων διεθνικής κλίμακας Έκθεση «Ευρώπη 2000+»: Συνεργασία για τη χωροταξία στην Ευρώπη (1995) «Η ανάγκη χωροταξικής πολιτικής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο γίνεται ολοένα και περισσότερο αποδεκτή» Εντοπισμός διαπεριφερειακών χωρικών ενοτήτων Διεθνική θεώρηση των χωρικών προβλημάτων, υπόδειξη διακρατικών χωρικών ενοτήτων συνεργασίας

6 Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου. Προς μία ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού εδάφους. Τρείς πυλώνες: οικονομική ανταγωνιστικότητα, κοινωνική συνοχή, περιβαλλοντική αειφορία Χωρική προβληματική ευρωπαϊκής κλίμακας με την προώθηση συγκεκριμένων χωρικών κατευθύνσεων Βασικές κατευθύνσεις για τη χωρική ανάπτυξη της ΕΕ: πολυκεντρική αστική ανάπτυξη και εταιρική σχέση πόλεων και υπαίθρου προσβασιμότητα σε υποδομές και γνώση προστασία φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος

7 Η προσέγγιση της πολυκεντρικής ανάπτυξης Brunet, 1989 Kunzmann & Wegener, 1991 Από την μπλε μπανάνα (μοτίβο κέντρου-περιφέρειας) στο τσαμπί από σταφύλια (μοτίβο πολυκεντρικής ανάπτυξης)

8 Ισόρροπο σύστημα αστικών κέντρων σε κάθε χωρική κλίμακα Επιλογές πολιτικής: Ενίσχυση ενός πολυκεντρικού συστήματος μητροπολιτικών περιοχών. Συνεργασία μεταξύ πόλεων. Δημιουργία αστικών δικτύων σε περιφερειακό, αλλά και διακρατικό/διασυνοριακό επίπεδο. Δημιουργία δικτύων μικρότερων πόλεων σε οικονομικά πιο αδύναμες περιοχές Ενίσχυση των λειτουργικών αλληλεξαρτήσεων μεταξύ των πόλεων και των περιφερειών που τις περιβάλλουν (εταιρική σχέση) Ανταλλαγή εμπειριών και υλοποίηση κοινών έργων σε ένα εύρος θεματικών όπως τις μεταφορές, τον αστικό σχεδιασμό, τη συνεργασία μεταξύ ερευνητικών ινστιτούτων και πανεπιστημίων, τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την ενσωμάτωση των μεταναστών στις πόλεις κ.α. Αφορά την αστική δομή αλλά και όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Προσπάθεια για άρση του δυισμού μεταξύ πόλης και υπαίθρου Θα πρέπει να υποστηρίζεται από ένα ολοκληρωμένο δίκτυο μεταφορών και επικοινωνίας Και να συμπληρώνεται από τη συνετή διαχείριση περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πόρων

9 Πολυκεντρική ανάπτυξη. Ευρωπαϊκή κλίμακα Το αναπτυξιακό πεντάγωνο (Λονδίνο-Παρίσι-ΜιλάνοΜόναχο-Αμβούργο) οικονομική ζώνη παγκόσμιας ολοκλήρωσης 50% του ΑΕΠ, 40% του πληθυσμού, 20% της έκτασης (ΕΕ ) Η πολυκεντρική προσέγγιση προωθεί τη δημιουργία πρόσθετων οικονομικών ζωνών παγκόσμιας ολοκλήρωσης στο επίπεδο της ΕΕ και την αποφυγή της υπερβολικής συγκέντρωσης οικονομικών δραστηριοτήτων και πληθυσμού στο αναπτυξιακό πεντάγωνο Mahlbye P., 2000 Κατεύθυνση: ενίσχυση των μητροπολιτικών περιοχών και μεταξύ τους δικτύωση. Σημασία των διακρατικών στρατηγικών χωρικής ανά

10 Η προσέγγιση της πολυκεντρικής ανάπτυξης στο Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α. (εθνική κλίμακα) «Επιδιώκεται η πολυκεντρική οργάνωση (του εθνικού χώρου) με τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου πλέγματος αστικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης» (άρθρο 5)

11 Πολυκεντρικές αστικές περιοχές Η προσοχή εστιάζεται περισσότερο στις λειτουργικές αλληλεξαρτήσεις/ συμπληρωματικότητα και στις σχέσεις συνεργασίας μεταξύ των πόλεων Χαρακτηριστική η γεωγραφική εγγύτητα Randstad: Άμστερνταμ, Ρότερνταμ, Χάγη, Ουτρέχτη Flemish Diamond: Brussels, Gent, Antwerp, Leuven

12 Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου: πολυκεντρικότητα, η εμβληματική χωρική προσέγγιση της ΕΕ Πολυκεντρικότητα ΧΩΡΙΚΗ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ/ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΧΩΡΙΚΗ ΙΣΟΤΗΤΑ / ΣΥΝΟΧΗ Ιδεαλιστική έννοια ΣΑΚΧ: Η ισόρροπη χωρική ανάπτυξη αποτελεί τη χωρική συνιστώσα της αειφορίας Πολυσημία Έννοια γέφυρα. Εξασφάλιση πολιτικής συναίνεσης Το πρώτο βήμα για μια χωρική εννοιολόγηση του χώρου της ΕΕ

13 Η προσέγγιση της πολυκεντρικής ανάπτυξης Έννοια που τέθηκε για να εξειδικεύσει τον στόχο της ισόρροπης ανάπτυξης δηλαδή μιας περισσότερο ίσης γεωγραφικής κατανομής της ανάπτυξης Αν και η πολυκεντρική ανάπτυξη συνδέεται με τη χωρική ισότητα, η αντίληψη αυτή συνδέεται και με την καλύτερη αξιοποίηση του οικονομικού δυναμικού των επιμέρους περιφερειών και περιοχών της ΕΕ. Η μεγάλη έμφαση στην ενδυνάμωση των ήδη ισχυρών αστικών κέντρων (που έτσι κι αλλιώς ευνοούνται από τις δυνάμεις της αγοράς στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης) εγείρει τον κίνδυνο διεύρυνσης του αναπτυξιακού χάσματος μεταξύ περιφερειών Η έννοια είναι κάπως αόριστη και συνδέεται με την κλίμακα στην οποία αναφέρεται

14 Ο αστικός χώρος στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ Η αστική πολιτική δεν αποτελεί επίσημη αρμοδιότητα της ΕΕ (αρχή της επικουρικότητας) Κανονισμός ΕΤΠΑ, 1989: δυνατότητα χρηματοδότησης πιλοτικών έργων και καινοτόμων ενεργειών. Αντιμετώπιση οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων των πόλεων με καινοτόμες ενέργειες. Αστικά Πιλοτικά Προγράμματα ( και ): Τα πρώτα Πιλοτικά αστικά έργα αφορούσαν τις υποβαθμισμένες περιοχές της Μασαλίας και του Λονδίνου. Πιλοτικά αστικά έργα στην Ελλάδα: οικολογικό πάρκο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης στον Πύργο Βασιλίσσης στη Δυτική Αθήνα (σημερινό πάρκο «Αντώνης Τρίτσης») και αναβάθμιση της περιοχής Λαδάδικα στη Θεσσαλονίκη Πρωτοβουλία Urban I ( ): Στόχος η οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση των αστικών γειτονιών που βρίσκονταν σε κρίση με ολοκληρωμένη προσέγγιση. Στήριξη της αγοράς εργασίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, αναβάθμιση του περιβάλλοντος και προώθηση των μέσων μαζικής μεταφοράς.

15 Πόλεις που συμμετείχαν στην κοινοτική πρωτοβουλία URBAN CEC 2003

16 Ο αστικός χώρος στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ Πρωτοβουλία Urban II ( ): Κριτήρια επιλεξιμότητας: τα επίπεδα ανεργίας και φτώχειας, η σοβαρότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων, η έλλειψη βασικών υποδομών. Στήριξη ενεργειών για την οικονομική ανάπτυξη των πόλεων, για αναπλάσεις υποβαθμισμένων γειτονιών και για την επίλυση επειγόντων κοινωνικών προβλημάτων. Παραδείγματα έργων: Βερολίνο: εγκατάσταση μικρών πολιτιστικών και χειροτεχνικών επιχειρήσεων και καλλιτεχών σε εγκατελειμένα σιδηροδρομικά κτίρια στην περίοχή Kulturgewerblichs Grunderzentrum (κέντρο χειροτεχνίας) Τορίνο: πειραματική διαδικασία διαλογής οικιακών αποβλήτων κατά κατηγορία. Εγκατάσταση οικολογικών κέντρων για την ενημέρωση των πολιτών. Έμφαση στη συμμετοχή των τοπικών παραγόντων των περιοχών, τόσο στην κατάρτιση όσο και στην υλοποίηση των προγραμμάτων

17 Παραδείγματα έργων Urban Βόλος, Ελλάδα: μετατροπή εργοστασίου κεραμοποιίας σε κέντρο χειροτεχνίας Αλσατία, Γαλλία. Κοινωνική και περιβαλλοντική ανάπλαση: δόθηκαν μικρές εκτάσεις στους κατοίκους για την καλλιέργεια λαχανικών και λουλουδιών Ρότερνταμ, Ολλανδία: κοινοτικό κέντρο για την κοινωνική ένταξη των νέων Μαροκινών

18 Πρόγραμμα Αστικά Πιλοτικά Προγράμματα Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN I Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN ΙΙ Κοινοτική Πρωτοβουλία URBACT I Πρόγραμμα URBACT II (υπό τον στόχο Ευρωπαϊκή Εδαφική Συνεργασία) Προγραμματική Περίοδος Χρηματοδότηση ΕΤΠΑ και συνολική επιλέξιμη δαπάνη (συμπεριλαμβανομένης της εθνικής συγχρηματοδότησης) εκ εκ (συνολική δαπάνη) εκ. ( 1.8 δισ. συν. επιλέξιμη δαπάνη) εκ ( 1.6 δισ. συνολική επιλέξιμη δαπάνη) εκ ( 28.4 εκ. συν. επιλέξιμη δαπάνη) 38 (217 πόλεις σε 29 χώρες) 53 εκ. ( 68 εκ. Συν. Επιλέξιμη δαπάνη) Επιλέξιμες όλες οι πόλεις της ΕΕ27- (Νορβηγία και Ελβετία) Αριθμός χρηματοδοτού μενων προγραμμάτων

19 Οι πολιτικές της ΕΕ και ο αστικός χώρος Γ.Δ. Πολιτικής Συνοχής (DG Regio): Αστικά Πιλοτικά Προγράμματα Πρωτοβουλίες Urban I και Urban II, URBACT (2000): αστική δικτύωση για τη διάχυση των καλών πρακτικών. Ανταλλαγή γνώσεων και πληροφόρηση. Urban Audit (2002): βάση δεδομένων για τις ευρωπαϊκές πόλεις ( Αστική προσέγγιση της ΕΕ που όμως δεν αφορά νομοθεσία, δηλαδή δεσμευτικούς κανόνες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ανέδειξαν την αστική διάσταση των δραστηριοτήτων τους (Πόλεις του αύριο-γδ Έρευνας και Ανάπτυξης, Ατζέντα αστικής αειφορίας- ΓΔ Περιβάλλοντος, πιλοτικά έργα για τις αστικές συγκοινωνίες στο πλαίσιο της πολιτικής μεταφορών κ.α.) 2005: Δια-υπηρεσιακή Ομάδα για την Αστική Ανάπτυξη 2000 και μετά: Ανεπίσημες συναντήσεις των αρμόδιων υπουργών των χωρών μελών για θέματα αστικής ανάπτυξης

20 Αστική προσέγγιση της ΕΕ Πρόσθετη Αξία: Ο ολοκληρωμένος χαρακτήρας των προγραμμάτων, δηλαδή η κοινή αντιμετώπιση οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων των πόλεων, που οδήγησε στην κατάρτιση συνεκτικών στρατηγικών και ενθάρρυνε νέες μορφές συνεργασίας και εταιρικότητας μεταξύ διάφορων δρώντων σε τοπικό επίπεδο. Νέες σχέσεις συνεργασίας μεταξύ διάφορων συμμετεχόντων. Ενθάρρυνση της συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών Προσέγγιση αστικής διακύβέρνησης Σημαντική αξία για χώρες με κεντρική προσέγγιση σχεδιασμού και έντονο τομεακό διαχωρισμό των πολιτικών Προσέγγιση που προωθείται στο πλαίσιο του πρόσφατου στόχου της εδαφικής συνοχής για το σύνολο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ (εδαφική διάσταση, εδαφική διακυβέρνηση, ολοκληρωμένη προσέγγιση)

21 Αστική διάσταση της πολιτικής συνοχής Προγραμματική περίοδος πολιτικής συνοχής : Ενσωμάτωση των αστικών παρεμβάσεων στα περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα. Αναγνώριση της συμβολής των πόλεων στην περιφερειακή ανάπτυξη και προώθηση ενεργειών αντίστοιχες των πρωτοβουλιών Urban. Η προσοχή στρέφεται στην αστική διάσταση της πολιτικής συνοχής, αλλά και των υπόλοιπων πολιτικών της ΕΕ στο πλαίσιο της προσέγγισης της εδαφικής συνοχής. Δράσεις στους παρακάτω άξονες: 1. Προώθηση πόλεων ως κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης 2. Προώθηση συνοχής στο εσωτερικό των πόλεων 3. Βελτίωση των υποβαθμισμένων αστικών περιοχών 4. Περισσότερο ισόρροπη ανάπτυξη μεταξύ των οικονομικά ισχυρών πόλεων και του υπόλοιπου αστικού δικτύου Διατήρηση του προγράμματος URBACT για τη συνεργασία μεταξύ πόλεων

22 Νέα φάση για τη χωρική προβληματική στην ΕΕ: Η συζήτηση για την εδαφική συνοχή Από τον χωρικό σχεδιασμό και τη χωρική ανάπτυξη το ενδιαφέρον της Επιτροπής περίπου από το 2000 και μετά, μετατοπίζεται στην έννοια της εδαφικής συνοχής Σταδιακή προσήλωση της προσοχής στην έννοια κυρίως λόγω της ολοένα και μεγαλύτερης ανάδειξής της από την Επιτροπή μέσα από τις εκθέσεις συνοχής Προσπάθεια να δοθεί έμφαση στην εδαφική διάσταση της πολιτικής συνοχής και ιδανικότερα του συνόλου των πολιτικών της ΕΕ. Κύριος υποκινητής των διαδικασιών: Η ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής στο πλαίσιο της βασικής της αποστολής δηλαδή την ανάληψη δράσεων για τη μείωση των διαφορών ανάπτυξης μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ. Εντάχθηκε στη Συνθήκη της Λισαβόνας ως η τρίτη συνιστώσα συνοχής. «Η δράση της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην υλοποίηση του στόχου της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής» (Συνθήκη Λισσαβόνας 2007) Νομιμοποίηση και επισημοποίηση της δράσης της ΕΕ πάνω σε θέματα χωρικής ανάπτυξης

23 Η συζήτηση για την εδαφική συνοχή 2η έκθεση συνοχής (2001): ενθαρρύνει μια πιθανή μελλοντική πολιτική της Ένωσης στο πεδίο της χωρικής ανάπτυξης. Η εδαφική συνοχή συνδέεται με την ισόρροπη ανάπτυξη. 3η (2004) και 4η Έκθεση Συνοχής (2007): Σύνδεση της εδαφικής συνοχής με τις εδαφικές ανισορροπίες που υπονομεύουν τη συνολική ανταγωνιστικότητα της ΕΕ. Ανάγκη συνεκτικότητας πολιτικών. Συγκέντρωση δραστηριοτήτων και πληθυσμού στο αναπτυξιακό πεντάγωνο Χωρικές ανισότητες μεταξύ μητροπολιτικών περιοχών και υπόλοιπων περιοχών στα κράτη- μέλη Ρόλος πόλεων ως υποκινητές ανάπτυξης, αλλά και ως εστίες προβλημάτων συμφόρησης Χωρικές ανισότητες που δεν καταγράφονται βάσει του εισοδήματος και της απασχόλησης Μειονεκτήματα περιοχών που οφείλονται σε γεωγραφικά χαρακτηριστικά (νησιωτικές περιοχές, αραιοκατοικημένες και πολύ απομακρυσμένες) Αυξημένες ανισότητες στο εσωτερικό των κρατών μελών Τάση για προαστικοποίηση που δημιουργεί πιέσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον Προβλήματα φτώχειας, ανεργίας, περιβαλλοντικής υποβάθμισης σε πολλές αστικές περιοχές Μετακίνηση πληθυσμού από αγροτικές περιοχές προς αστικά κέντρα Συνθετότερες σχέσεις μεταξύ αγροτικών και αστικών περιοχών Μεγάλες δυνατότητες για διασυνοριακή συνεργασία

24 Υποστήριξη της έννοιας της εδαφικής συνοχής από τους αρμόδιους υπουργούς των κρατών - μελών Εδαφική Ατζέντα (2007): κεντρική θέση κατέχει η εδαφική συνοχή, ως έννοια που μπορεί να προωθήσει την ισόρροπη, αειφορική και πολυκεντρική ανάπτυξη της ΕΕ. Χωρικές προτεραιότητες: η ενίσχυση της πολυκεντρικής ανάπτυξης και της καινοτομίας μέσω της δικτύωσης των πόλεων και των αστικών περιοχών η ενίσχυση της εταιρικής σχέσης πόλης υπαίθρου μέσω νέων μορφών συμπράξεων και εδαφικής διακυβέρνησης η προώθηση περιφερειακών συσπειρώσεων ανταγωνισμού και καινοτομίας, η ενδυνάμωση και επέκταση των διευρωπαϊκών δικτύων κ.α. Χάρτα της Λειψίας (2007) για τις αειφόρες ευρωπαϊκές πόλεις. Εξειδίκευση των κατευθύνσεων της Εδαφικής Ατζέντας για τις πόλεις: Ισόρροπη, πολυκεντρική ευρωπαϊκή αστική δομή και Ολοκληρωμένες στρατηγικές αστικής ανάπτυξης ως προϋπόθεση για την αστική αειφορία Προτείνονται αρχές και μέτρα όπως η ενίσχυση των τοπικών οικονομιών και της αγοράς εργασίας των πόλεων, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, τις αστικές μεταφορές, την ενσωμάτωση των μεταναστών και την αναβάθμιση του κτιριακού δυναμικού των πόλεων

25 Οι κατευθύνσεις της ΕΕ για την εδαφική συνοχή Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή (2008): η εδαφική ποικιλομορφία της ΕΕ θα πρέπει να μετατραπεί σε πλεονέκτημα. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΝΔΕΣΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Κατευθύνσεις για την πολιτική συνοχής Ενδυνάμωση της προσπάθειας για μείωση των χωρικών ανισοτήτων, μέσω εδαφικών κριτηρίων για την κατανομή των πόρων Χωρική ολοκλήρωση πολιτικών/καλύτερος συντονισμός των πολιτικών με χωρικό αντίκτυπο Έμφαση στο ρόλο πόλεων και περιοχών με ειδικά γεωγραφικά χαρακτηριστικά Οι πολιτικές που προορίζεται να συνδεθούν με την εδαφική συνοχή θα πρέπει να ωθούν τη βελτίωση της ικανότητας των διάφορων περιοχών της ΕΕ να αξιοποιούν τους εδαφικούς τους πόρους

26 Προσέγγιση της εδαφικής συνοχής Έκθεση Barca (2009) place based policy (κατά τόπους πολιτικές): «Μία μακροχρόνια στρατηγική που επιδιώκει τη διευθέτηση της επίμονης υποαξιοποίησης (underutilization) του δυναμικού και τη μείωση του επίμονου κοινωνικού αποκλεισμού συγκεκριμένων περιοχών μέσω εξωτερικών παρεμβάσεων και της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» Στο επίκεντρο το ζήτημα Αποτελεσματικότητας - Ισότητας Συνέβαλε στις κατευθύνσεις που δόθηκαν στην 5η Έκθεση Συνοχής (2010): Έμφαση σε ολοκληρωμένες (διατομεακές) πολιτικές σε συγκεκριμένα χωρικά πλαίσια. Ως μοντέλο πολιτικής εδαφικής συνοχής: οι στρατηγικές μακροπεριφερειών Η προσοχή στρέφεται στη διευκόλυνση της ικανότητας των περιφερειών να αξιοποιούν το εδαφικό τους κεφάλαιο ακολουθώντας πρακτικές εδαφικής διακυβέρνησης. Πιο πραγματιστική προσέγγιση. Προσανατολισμός στη δράση και στην εξεύρεση νέων εργαλείων πολιτικής για τη δημιουργία ολοκληρωμένων στρατηγικών που απευθύνονται σε συγκεκριμένους τόπους (πόλεις, περιφέρειες, διακρατικές ενότητες κλπ)

27 Εξειδίκευση της προσέγγισης εδαφικής συνοχής στις αστικές περιοχές στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής Προσέγγιση ολοκληρωμένης αειφόρου αστικής ανάπτυξης Η πολιτική συνοχής σχετικά με την ολοκληρωμένη αειφόρο αστική ανάπτυξη: Στρατηγική και ολιστική προσέγγιση/ ολοκληρωμένες στρατηγικές επενδύσεων: Οι πόροι θα πρέπει να κατευθύνονται σε συγκεκριμένες πόλεις που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες προκλήσεις λόγω του αστικού τους χαρακτήρα. Όμως τα χρηματοδοτούμενα έργα για τις πόλεις θα πρέπει να εντάσσονται στους ευρύτερους στόχους των προγραμμάτων της πολιτικής συνοχής. Ένα ελάχιστο 5% των διαθέσιμων πόρων για το κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να δαπανηθεί σε ολοκληρωμένες δράσεις αειφόρου αστικής ανάπτυξης Αστική Πλατφόρμα Ανάπτυξης για την προώθηση του διαλόγου μεταξύ των πόλεων Πρόσθετη χρηματοδότηση από το ΕΤΠΑ για τις καινοτόμες αστικές δράσεις Νέο εργαλείο για τις Ολοκληρωμένες Εδαφικές Επενδύσεις που επιτρέπει το συνδυασμό χρηματοδότησης από πολλαπλούς άξονες προτεραιότητας διάφορων επιχειρησιακών προγραμμάτων για πολυτομεακές παρεμβάσεις στα αστικά κέντρα

28 Εξειδίκευση της προσέγγισης εδαφικής συνοχής στις αστικές περιοχές στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής Πάνω από 2/3 του ευρωπαϊκού πληθυσμού σε αστικές περιοχές. Σύνθετες οι ευκαιρίες, αλλά σύνθετα και τα προβλήματα γι αυτό και οι πολιτικές αστικών αναπλάσεων θα πρέπει να συνδυάζονται με πολιτικές οικονομικής ανάπτυξης, εκπαίδευσης, κοινωνικής ένταξης και περιβαλλοντικής προστασίας. Για να είναι εντονότερα τα θετικά αποτελέσματα των υλοποιούμενων δράσεων θα πρέπει σε αυτές να συμμετέχουν με συνεργατικό τρόπο παράγοντες της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας με εκείνους των τοπικών και κεντρικών κυβερνήσεων, αλλά και με τους αρμόδιους θεσμικούς φορείς της ΕΕ «Η ανάπτυξη των πόλεών μας θα καθορίσει το μέλλον της Ευρώπης» Επίτροπος πολιτικής συνοχής J. Hahn στην έκθεση: Οι πόλεις του αύριο (2011)

29 Διαπιστώσεις-Συμπεράσματα Η πολυκεντρική ανάπτυξη ως η κεντρική έννοια στο πλαίσιο του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού της ΕΕ φθίνει ολοένα και περισσότερο σε σημασία τουλάχιστον στο θεσμικό επίπεδο της ΕΕ. Στη θέση της η έννοια της εδαφικής συνοχής τείνει να συνδεθεί με πρακτικές πολιτικές χωρικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται περισσότερο στο συντονισμό των πολιτικών με βάση το χωρικό τους υπόβαθρο. Το βάρος της προσοχής φαίνεται να μετατοπίζεται προς τη συνιστώσα της ανταγωνιστικότητας από εκείνη της συνοχής. Σημαντική προσοχή δίνεται στη σύνδεση της πολιτικής συνοχής και ειδικότερα της «πολιτικής εδαφικής συνοχής» με τις ευρύτερες στρατηγικές ανάπτυξης της ΕΕ, όπως την πρόσφατη «Στρατηγική Ευρώπη 2020»

30 Ευχαριστώ για την προσοχή σας!

31 Στρατηγική Χωρικής Ανάπτυξης των χωρών της ΒορειοΔυτικής Ευρώπης Έμφαση: Πόλεις πύλες Αστικές συσπειρώσεις Δικτύωση μεταξύ των αστικών κέντρων Πρόσθετη ζώνη παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης NWMΑ Spatial Vision Group 2000

32 Μακρο-Περιφερειακές Στρατηγικές: περιοχή χωρών γύρω από τη Βαλτική Θάλασσα και περιοχή του Δούναβη