Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΕΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Μ. Π. Σ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ & ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ & ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG Το Πρόγραµµα INTERREG Ελλάδα Π.Γ..Μακεδονίας ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙ ΗΣ ΜΗΝΑΣ ΛΑΦΑΖΑΝΗ ΟΛΓΑ Α.Μ ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2005

2 Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου Το Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (ΣΑΚΧ) είναι αποτέλεσµα µακροχρόνιων εργασιών και συνεργιών µεταξύ των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρώτο επίσηµο σχέδιο οποίο ενεκρίθη τον Ιούνιο του 1997 στο Noordwijk στην Ολλανδία. Τα συχνά κραυγαλέα προβλήµατα, έλλειψης χωρικού συντονισµού, έκαναν φανερή την ανάγκη για µια κοινή χωροταξική πολιτική, η οποία θα προσέγγιζε σε βάθος και πολύπλευρα τα χωρικά προβλήµατα της κοινότητας. Τόσο οι εθνικές πολιτικές χωρικής ανάπτυξης όσο και οι τοµεακές πολιτικές της Ε.Ε. είναι πολύ περισσότερο αποτελεσµατικές όταν η αντιµετώπιση του Ευρωπαϊκού Χώρου είναι ενιαία. Το ΣΑΚΧ εντάσσεται στην κατεύθυνση της ισόρροπης και αειφόρου ανάπτυξης που προωθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση θέτοντας κάποιες επιµέρους επιλογές πολιτικής οι οποίες είναι οι εξής: Χωρική πολυκεντρική ανάπτυξη και ενίσχυση µιας νέας σχέσης µεταξύ πόλεων και υπαίθρου. Ισότιµη πρόσβαση στις υποδοµές των µεταφορών, των επικοινωνιών και της γνώσης. Συνετή διαχείριση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς. Το στηρίζει σαφώς διακρατικά επιχειρησιακά προγράµµατα µε χωροταξική διάσταση και θεωρείται βασικό εργαλείο για την εφαρµογή της Ευρωπαϊκής Χωροταξικής Πολιτικής. Αρχικός στόχος του προγράµµατος ήταν η άρση της αποµόνωσης των διασυνοριακών περιοχών. Η πρωτοβουλία INTERREG ξεκίνησε το 1989 και από τότε έχουν ολοκληρωθεί οι δυο πρώτοι κύκλοι ενώ ο τρίτος βρίσκεται σε εξέλιξη. 40

3 Πρωτοβουλία INTERREG Η πρωτοβουλία INTERREG ξεκίνησε το 1989 και από τότε έχουν ολοκληρωθεί οι δυο πρώτοι κύκλοι ενώ ο τρίτος βρίσκεται σε εξέλιξη. Γενικές αρχές της πρωτοβουλίας είναι Οικονοµική και Κοινωνική συνοχή Ισόρροπη και αειφόρος ανάπτυξη του κοινοτικού χώρου. Χωρική συνεργασία τόσο µε τις υπό ένταξη όσο και µε τις γειτονικές χώρες της Ε.Ε. Αξίζει εδώ να αναφερθεί η οµοιότητα µε τους στόχους που θέτει το ΣΑΚΧ. Η πρωτοβουλία INTERREG III χωρίζεται σε τρεις έσµες ενισχύοντας έτσι τους τοµείς της ιασυνοριακής, ιακρατικής και ιαπεριφερειακής συνεργασίας. ιασυνοριακή συνεργασία, η οποία απορροφά το µεγαλύτερο µέρος του συνολικού προϋπολογισµού, το 67%. Στόχος της διασυνοριακής συνεργασίας είναι η ανάπτυξη οικονοµικών και κοινωνικών διασυνοριακών κέντρων µέσω κοινών στρατηγικών για την αειφόρο ανάπτυξη. Η περιοχή φαίνεται στον χάρτη 1. ιακρατική συνεργασία προτεραιότητα δίνεται σε συνολικά θέµατα διαχείρισης και συνεργασίας σε Κεντρικό, εθνικό πλέον επίπεδο, όπως οι στρατηγικές χωρικής ανάπτυξης. Η περιοχή φαίνεται στο χάρτη 2. ιαπεριφερειακή συνεργασία, η οποία αποτελεί τελείως καινούργιο εγχείρηµα. για αυτό ο προϋπολογισµός της φτάνει µόλις το 6% του συνολικού προϋπολογισµού του προγράµµατος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίζεται σε τέσσερις κεντρικές περιφέρειες, που φαίνονται και στο χάρτη 3. Βασικές προτεραιότητες αυτής της δέσµης είναι η ανταλλαγή εµπειριών και καλών πρακτικών, οι δράσεις συνεργασίας σε πολλούς τοµείς κυρίως όσον αφορά υπηρεσίες και τουρισµό.

4 Μια εφαρµογή: INTERREG ΕΛΛΑ Α Π.Γ..Μ. Η Π.Γ.. Μακεδονίας, είναι µια νεοσύστατη χώρα, που ανεξαρτοποιήθηκε από την Γιουγκοσλαβία µε την κατάρρευση του Ανατολικού µπλοκ. Είναι µια χώρα µε πληθυσµό που αγγίζει µόλις τα 2 εκατ., περίπου το 1/5 σε σχέση µε την Ελλάδα. Για την υπό εξέταση περίοδο οι σχέσεις των δυο χωρών έχουν περάσει από πάρα πολλά στάδια. Έτσι, ενώ η δεκαετία του 80 ήταν µια σχετικά καλή περίοδος όπου τόσο οι οικονοµικοί δείκτες όσο και η επαφή των ανθρώπων από τις δύο µεριές των συνόρων ήταν πολύ ανεπτυγµένη, η δεκαετία του 90, µε έµφαση στην περίοδο , συνοδεύτηκε από µια µεγάλη κρίση στις σχέσεις των δύο χωρών. Αιτία της κρίσης η ανεξαρτητοποίηση το 1991 της πρώην «Σοσιαλιστικής ηµοκρατίας της Μακεδονίας» και η επιθυµία της να ονοµαστεί «ηµοκρατία της Μακεδονίας». Κορύφωση της κρίσης η περίοδος που η Ελλάδα επέβαλε εµπάργκο στη Π.Γ..Μ. Με τη λήξη της διακρατικής αυτή κρίσης οι σχέσεις των δυο χωρών βαθµιαία βελτιώνονται, γεγονός που αντικατοπτρίζεται ιδιαίτερα στους οικονοµικούς δείκτες. Ο πίνακας που παρουσιάζεται δείχνει αυτή ακριβώς τη βελτίωση, παρουσιάζοντας την εξέλιξη του όγκου του εµπορίου. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι η Ελλάδα καταλαµβάνει για το 2001 τη δεύτερη θέση µεταξύ των προµηθευτών της Π.Γ..Μ.. Τέλος, επισηµαίνεται, ότι η Ελλάδα από την υπογραφή της Ενδιάµεσης Συµφωνίας ( ) µέχρι σήµερα, παραµένει σταθερά η αδιαφιλονίκητη κυρίαρχος στις ξένες επενδύσεις, καταλαµβάνοντας την πρώτη θέση σε σύνολο επενδεδυµένων κεφαλαίων στην Π.Γ..Μ. Μια συνοπτική περιγραφή της περιοχής που έχει επιλεγεί από το Πρόγραµµα για τη ιασυνοριακή Συνεργασία: Καλύπτει τετραγωνικά χιλιόµετρα: το 25,8% της συνολικής έκτασης της Π.Γ..Μ. Το 8 % της συνολικής έκτασης της Ελλάδας Έχει πληθυσµό : 12,43 % ελληνικού πληθυσµού και 16,41 % πληθυσµού της Π.Γ..Μ. Η επιλέξιµη διασυνοριακή περιοχή διασχίζεται από τον Πανευρωπαϊκό διάδροµο «Βορρά-Νότου» υπ αριθµ. 10 που αποτελεί τον κύριο οδικό άξονα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και το βασικό συνδετήριο άξονα Βαλκανίων-Κεντρικής Ευρώπης.

5 Όσον αφορά τα κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά της διασυνοριακής ζώνης πρέπει να αναφερθεί ότι η µετάβαση στην καπιταλιστική οικονοµία έφερε µια περίοδο βαθιάς διαρθρωτικής κρίσης σε όλες τις Βαλκανικές χώρες, η οποία είναι εµφανής και στη διασυνοριακή ζώνη. Έτσι υπάρχουν µεγάλες ανισότητες στο επίπεδο οικονοµικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικά πρέπει να αναφερθεί ότι η ανεργία στην Π.Γ..Μ. κυµαίνεται µεταξύ 30-40%, περίπου 20% του ΑΕΠ παράγεται στον πρωτογενή τοµέα ενώ ο κατώτερος µισθός είναι περίπου 120 ευρώ. Έτσι, ακόµα και περιοχές της επιλέξιµης από το Πρόγραµµα διασυνοριακής ζώνης από την πλευρά της Ελλάδας, όπως ο Νοµός Φλώρινας, όπου και τα ποσοστά ανεργίας είναι υψηλά και το ΑΕΠ χαµηλότερο του µέσου όρου της Ελλάδος, είναι σίγουρα σε καλύτερη θέση από τη γείτονα χώρα. Αξίζει να αναφερθεί επίσης πως ο κυριότερος αναπτυξιακός πόλος της επιλέξιµης περιοχής είναι αναµφισβήτητα η Θεσσαλονίκη, γεγονός το οποίο γίνεται εµφανές και από τον χάρτη.

6 INTERREG II Το πρόγραµµα διαρθρώθηκε σε τέσσερα από τα εννιά υποπρογράµµατα του προγράµµατος INTERREG II / ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΣΥΝΟΡΑ και συγκεκριµένα στα: Υποπρόγραµµα 3: Ανάπτυξη Αγροτικού χώρου Υποπρόγραµµα 4: Ενίσχυση οικονοµικής βάσης Υποπρόγραµµα 5: Ποιότητα ζωής περιβάλλον Υποπρόγραµµα 6: Ανθρώπινο δυναµικό. Όσον αφορά την αποτίµηση του προγράµµατος, αξίζει να σχολιαστεί πως δεν άνοιξαν καν τα µέτρα για υποδοµές µεταφορών και επικοινωνιών, ενώ αυτά που ενεργοποιήθηκαν αφορούσαν στο σύνολό τους soft ενέργειες κυρίως στο υποπρόγραµµα ενίσχυσης της οικονοµικής βάσης, που έχει και τον υψηλότερο προϋπολογισµό. Στο πρόγραµµα κοινών δράσεων Ελλάδας FYROM δεσµεύτηκε µόλις το 0,96% των συνολικών δεσµεύσεων του Προγράµµατος. Συνολικά εντάχθηκαν 32 έργα συνολικού προϋπολογισµού 3,5 δισ. δρχ. και έως 30/9/2000 η απορρόφηση των έργων φτάνει µόλις το 24%. Όσον αφορά τη φυσική ολοκλήρωση των έργων όπως βλέπουµε στον πίνακα αγγίζει µόλις το 22%. Από τα 32 έργα που έχουν ενταχθεί έχουν υλοποιηθεί µόνο 7. Βέβαια πολλά ακόµα από τα έργα έχουν ολοκληρωθεί µέσα στο 2001, γεγονός που δεν αντικατοπτρίζεται στα παραπάνω, αφού τα διαθέσιµα στοιχεία αφορούν µέχρι τις 30/09/00. Συµπερασµατικά µπορούµε να πούµε ότι αφενός πολύ µικρό ποσοστό των συνολικών πόρων της πρωτοβουλίας interreg ii δεσµεύτηκε για το πρόγραµµα Ελλάδα ΠΓ Μ και αφετέρου εµφανίζει πολύ µικρή απορρόφηση. υο είναι οι κύριοι λόγοι. Ο ένας σχετίζεται κυρίως µε το γεγονός της καθυστερηµένης ένταξης της ΠΓ Μ στο χρηµατοδοτικό µέσο cards το οποίο χρηµατοδοτεί τέτοιου τύπου προγράµµατα για κάποιες Βαλκανικές χώρες. Συνέπεια αυτού ήταν να µην µπορούν να χρηµατοδοτηθούν εύκολα οι κοινές δράσεις. Ο δεύτερος λόγος αφορά στις οξυµένες διακρατικές σχέσεις µεταξύ των χωρών την περίοδο υλοποίησης της δεύτερης φάσης του interreg. Οι κεντρικές πολιτικές επιλογές δεν επέτρεψαν την υλοποίηση του προγράµµατος. Όπως αναφέρθηκε σε συνέντευξη µε τον υπεύθυνο για την διαχείριση του Προγράµµατος, το Υπουργείο Εξωτερικών στην ουσία είχε απαγορέψει τη συνεργασία µε την εν λόγω χώρα. Το γεγονός είναι ότι από τη «µη υλοποίηση» του προγράµµατος στην ουσία βρέθηκε σε δυσχερέστερη θέση η Ελληνική επιλέξιµη περιοχή. Έτσι ενώ στην υπόλοιπη Βόρεια Ελλάδα υλοποιήθηκαν

7 µεγάλα έργα, όπως κάθετοι άξονες που συνέδεαν την Εγνατία µε τους συνοριακούς σταθµούς, η εν λόγω περιοχή ελάχιστα βοηθήθηκε από το πρόγραµµα INTERREG II. INTERREG III To Επιχειρησιακό Πρόγραµµα εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε την απόφαση αρ. E (2002) 118 / Οι συνολικοί πόροι του Προγράµµατος ανέρχονται σε , εκ των οποίων αποτελούν τη χρηµατοδοτική συµµετοχή του ΕΤΠΑ και συνιστούν την εθνική χρηµατοδότηση. Στόχοι του Προγράµµατος είναι : η άρση της γεωγραφικής και επικοινωνιακής αποµόνωσης της διασυνοριακής περιοχής η βελτίωση της ασφάλειας των συνόρων η οικονοµική ανάπτυξη και προώθησή της απασχόλησης η αναβάθµιση της περιοχής µε σκοπό την αντιµετώπιση των κοινωνικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων και επιπτώσεων. Οι γενικοί στόχοι του προγράµµατος προσεγγίζονται µέσω 3 ων αξόνων: ιασυνοριακές Υποδοµές Οικονοµική ανάπτυξη και απασχόληση Ποιότητα ζωής και περιβάλλον

8 Ήδη στο Πρόγραµµα Ελλάδα Π.Γ..Μ., το οποίο εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2003, έχουν ενταχτεί δυο έργα 1. Τα έργα αφορούν στον Άξονα 1: ιασυνοριακές Υποδοµές, στο µέτρο 1.1: Υποδοµές Μεταφορών και ιασυνοριακών ικτύων και είναι τα εξής: Σιδηροδροµική γραµµή Θεσσαλονίκη Ειδοµένη : ΟΣΕ Οδικός άξονας Κοζάνη Φλώρινα Νίκη : ΥΠΕΧΩ Ε Όπως φαίνεται και από αυτή την σύντοµη παρουσίαση του INTERREG IIIA: Ελλάδα Π.Γ..Μ., το πρόγραµµα εµφανίζει µεγαλύτερη συνεκτικότητα, ορθότερο σχεδιασµό και πληρότητα σε σχέση µε το INTERREG II. Αλλά και οι λόγοι που οδήγησαν σε αποτυχία το δεύτερο κύκλο της πρωτοβουλίας φαίνεται να έχουν σε µεγάλο βαθµό εξαλειφθεί. Από τη µια η Π.Γ..Μ. έχει ήδη ενταχθεί στο χρηµατοδοτικό µέσο CARDS άρα είναι εφικτή η συγχρηµατοδότηση και από τις δυο πλευρές των διασυνοριακών έργων. Από την άλλη οι σχέσεις µεταξύ των δύο χωρών έχουν αποκατασταθεί σε µεγάλο βαθµό. Προγράµµατα όπως το INTERREG έχουν µεγάλο όφελος για τις συνοριακές περιοχές. Βοηθούν στο να αναδειχτούν αυτές ως κόµβοι επικοινωνίας µε τα όµορα κράτη και να αντιστραφεί το προηγούµενο «µειονέκτηµά τους» ως αποµακρυσµένες και άρα υπανάπτυκτες περιοχές. Αυτός πρέπει να είναι και για το Ελληνικό κράτος ένας από τους στόχους της αναπτυξιακής πολιτικής όσον αφορά τις παραµεθόριες περιοχές: να πάψουν να αποτελούν τερµατικούς σταθµούς και να αποτελέσουν κόµβους διασύνδεσης και επικοινωνίας µε τα γειτονικά κράτη. Ο στόχος αυτός ενθαρρύνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση τόσο µέσω του ΣΑΚΧ όσο και από πρωτοβουλίες όπως το Interreg. 1 συνέντευξη µε κ. Τασιόπουλο, υπεύθυνο διαχείρισης του προγράµµατος Ελλάδα Π.Γ..Μ., 10/01/2005