Άλλωστε είχαν προηγηθεί έντονες βροχοπτώσεις τις προηγούµενες ηµέρες χωρίς κανένα απολύτως πρόβληµα.

Transcript

1 Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Όπως κατ επανάληψη αναφέραµε σε σχετικά δελτία τύπου και δηλώσεις µας αλλά και όπως είναι κοινώς παραδεκτό, το φαινόµενο που χτύπησε την πρωτεύουσα από τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής και για σχεδόν δέκα σχεδόν ώρες ήταν πρωτοφανές. Το ύψος, η ένταση, η διάρκεια και ο συνολικός όγκος νερού της βροχόπτωσης ήταν τέτοια που συγκρίνονταν µόνο µε τις καταστροφικές θεοµηνίες του 1964 & του Εντός δέκα περίπου ωρών, η συνολική βροχόπτωση υπολογίζεται ότι έφθασε στο 20% της συνολικής ετήσιας! Σύµφωνα µε την Ε.Μ.Υ. σε πολλές περιοχές της Αττικής το νερό που σωρεύτηκε ξεπέρασε τα 65 λίτρα νερό σε ένα τετραγωνικό µέτρο. Μπροστά στην επέλαση ενός φαινοµένου τέτοιας έντασης η πρωτεύουσα φάνηκε σχεδόν ανοχύρωτη, µε αποτέλεσµα να προκληθούν δυσάρεστες καταστάσεις: Τα υπόγεια αντιπληµµυρικά δίκτυα γέµισαν και δέχτηκαν τέτοια πίεση, ώστε τινάχτηκαν τα καπάκια των φρεατίων, µε αποτέλεσµα σε ορισµένες περιπτώσεις να καταλήξουν ακόµα και στη µέση των δρόµων. Το νερό έρεε ελεύθερα πάνω στους δρόµους, χωρίς καν να βρίσκει κάποια διέξοδο, µε αποτέλεσµα να τους µετατρέψει σε ποτάµια. Σπίτια πληµµύρισαν, αυτοκίνητα παρασύρθηκαν, οδηγοί εγκλωβίστηκαν, δένδρα έπεσαν, η κυκλοφορία σε τµήµατα οδών διακόπηκε, πολλές περιοχές έµειναν χωρίς παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος. Στα ρέµατα, κάποια πρανή δεν άντεξαν και κατέρρευσαν µαζί µε χωµάτινους όγκους, παρασύροντας µαζί τους και δένδρα. Αυτή τη φορά δεν ήταν τα ακαθάριστα φρεάτια ή ρέµατα το πρόβληµα. ιότι και τα ρέµατα ήταν ως επί το πλείστον καθαρά και τα φρεάτια επαρκώς καθαρισµένα. Άλλωστε είχαν προηγηθεί έντονες βροχοπτώσεις τις προηγούµενες ηµέρες χωρίς κανένα απολύτως πρόβληµα. Προχωρώντας στην ανάλυση των αιτιών, επιτρέψτε µου να ξεκινήσω µε µία σύντοµη ιστορική αναδροµή, αρχίζοντας από το Νοµικό πλαίσιο που διέπει την αντιπληµµυρική προστασία στην Αττική και τις πολλές τροποποιήσεις του προκειµένου να γίνει κατανοητό σε όλους: Ποιόν έχει ορίσει αρµόδιο η Πολιτεία και η έννοµη τάξη για να διαχειρίζεται τα πληµµυρικά φαινόµενα; Θέλω να ξεκαθαρίσω από την αρχή ότι η δράση µας είναι επικουρική και σε ένα βαθµό εθελοντική. 1

2 Είµαστε συντεταγµένη Πολιτεία και υπάρχουν αρµοδιότητες και ευθύνες που προσδιορίζονται µέσα από τους νόµους. Σας αναφέρω λοιπόν, αν και νοµίζω ότι είσαστε ενήµεροι, ότι µε την αρ /1542/Ε103 Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 1108Β/ ) η αρχή η οποία διαµορφώνει, ενδεχοµένως και µε άλλα κατά περίπτωση συναρµόδια Υπουργεία, το εθνικό πρόγραµµα διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας είναι η Ειδική Γραµµατεία Υδάτων του ΥΠΕΚΑ. Παράλληλα, συναρµόδιες είναι και οι ιευθύνσεις Υδάτων των πρώην Περιφερειών (νυν Αποκεντρωµένη ιοίκηση σύµφωνα µε το άρθρο 5 του Ν.3199/2003, (ΦΕΚ 15413Β) οι οποίες µεταξύ άλλων διενεργούν προκαταρτική εκτίµηση των κινδύνων πληµµύρας, καταρτίζουν τους χάρτες πληµµυρικής επικινδυνότητας και κινδύνων πληµµύρας, καταρτίζουν και εφαρµόζουν σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πληµµύρας κ.α. Ο επιτελικός ρόλος, λοιπόν, διαχείρισης των πληµµυρικών κινδύνων ανήκει σε άλλους! Το υπόλοιπο Νοµικό πλαίσιο συνοψίζεται κατωτέρω: Με τον Ν. 1068/1980 η Αρµοδιότητα σχεδιασµού και εκτέλεσης πάσης φύσεως αντιπληµµυρικών έργων ανατέθηκε στην ΕΥ ΑΠ. Με το άρθρο 6 του Ν. 2744/1999, η ευθύνη για τη µελέτη - κατασκευή και συντήρηση των έργων αντιπληµµυρικής προστασίας στην εκάστοτε περιοχή δραστηριότητας της ΕΥ ΑΠ µεταβιβάστηκε στο πρώην ΥΠΕΧΩ Ε. Με το άρθρο 9 του Ν.2576/1998, που συµπλήρωσε το άρθρο 26 του Ν. 1068/1980, συστάθηκε η Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή, η οποία έχει ως έργο το συντονισµό και την ιεράρχηση των αντιπληµµυρικών έργων και την εισήγηση για κάθε αρµόδιο φορέα εκτέλεσης του συγκεκριµένου έργου µετά από απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε. Με τον Ν. 3010/2002 παρέµεινε η αρµοδιότητα σχεδιασµού, κατασκευής και συντήρησης υδραυλικών έργων στο πρώην ΥΠΕΧΩ Ε και επιτράπηκε η άσκηση των αρµοδιοτήτων από τους ΟΤΑ Α & Β βαθµού, µόνο εφόσον προηγηθεί η έκδοση σχετικής απόφασης του Υπουργού για την έγκριση της σκοπιµότητας καθώς και η ανάθεση κατασκευής σε αντίστοιχο ΟΤΑ. Επίσης, µε το Νόµο 3481/06 από η ευθύνη για τον καθαρισµό, συντήρηση και λειτουργία των φρεατίων υδροσυλλογής του δικτύου των οµβρίων υδάτων µεταφέρεται στους οικείους ήµους και Κοινότητες της Περιφέρειας Αττικής, πλην αυτών που βρίσκονται σε οδούς αρµοδιότητας πρώην ΥΠΕΧΩ Ε και Περιφέρειας Αττικής (νυν Αποκεντρωµένη ιοίκηση). Κατ εφαρµογή του άρθρου 7 του Ν.3581/2006 εκδόθηκαν οι αποφάσεις όπου καθορίζονται οι οδοί τις οποίες συντηρεί το πρώην ΥΠΕΧΩ Ε, η Περιφέρεια Αττικής (νυν Αποκεντρωµένη ιοίκηση) και οι πρώην Νοµαρχίες (νυν Περιφέρειες) Αττικής. 2

3 Μετά το Ν. 3852/2010 (Πρόγραµµα Καλλικράτης) και το Ν. 4070/12, άρθρο 140, παραµένει η Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή στο ΥΠΟΜΕ Ι ως γνωµοδοτούσα για την µελέτη - κατασκευή οποιουδήποτε αντιπληµµυρικού έργου στην Περιφέρεια Αττικής και είναι αναγκαία η έκδοση υπουργικής απόφασης µετά από τη σύµφωνη γνώµη αυτής. Βάσει του Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87Α/2010) - «πρόγραµµα Καλλικράτης», σε συνδυασµό µε τις οικείες διατάξεις του Π.. 69/1988 και το Ν. 4018/2011 (ΦΕΚ 215Α/ 2011), «Ρύθµιση θεµάτων αρµοδιότητας της Περιφέρειας Αττικής» η αιρετή Περιφέρεια ανέλαβε από τον Οκτώβριο του 2011 τη δυνατότητα διαχείρισης αντιπληµµυρικών θεµάτων για πάσης φύσεως κατασκευές µετά όµως από την έγκριση του Υπουργού ΠΟΜΕ Ι, όπως προανέφερα! Σε κάθε περίπτωση δηλαδή η διαχείριση των πληµµυρικών κινδύνων ανήκει στο Υπουργείο ΠΟΜΕ Ι. Επιπρόσθετα τα βασικά έργα αντιπληµµυρικής προστασίας τα έχει κρατήσει στην αρµοδιότητα του το Υπουργείο και αναφέροµαι στα µεγαλύτερα ρέµατα της Αττικής δηλαδή στα ρέµατα: Εσχατιάς, Ραφήνας, Γιαννούλας στο Θριάσιο, Ερασίνου, Αγ. Γεωργίου στην Ανατολική Αττική Όπως έχουµε κατ επανάληψη τονίσει, στο άρθρο 102 παράγραφος 5 του Συντάγµατος της Ελλάδος ρητά αναγράφεται ότι «κάθε µεταβίβαση αρµοδιοτήτων από κεντρικά ή περιφερειακά όργανα του κράτους προς την τοπική αυτοδιοίκηση συνεπάγεται και την µεταφορά των αντίστοιχων πόρων». Παρ όλα αυτά και παρά τις αλλεπάλληλες οχλήσεις µας προς τα συναρµόδια Υπουργεία, µόλις 74 εκ. ευρώ µας δόθηκαν από το Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων το 2012, από τα οποία τα 60εκ. ευρώ αφορούσαν την Περιφέρεια και τις µεταφερόµενες σε αυτή αρµοδιότητες και τα 14 εκ. ευρώ αφορούσαν έργα ήµων. Για το 2013 προβλέπονται µόνο 60 εκ. ευρώ για το σύνολο των δράσεων και η εν λόγω κατανοµή δεν έχει ακόµη πιστωθεί. Οι εν λόγω αρµοδιότητες - τονίζουµε - δεν περιλαµβάνουν µόνο τα αντιπληµµυρικά έργα αλλά και τη διαχείριση της οδικής ασφάλειας και των φωτεινών σηµατοδοτών. 3

4 Για το λόγο αυτό ασκούµε - προς χάριν της ασφάλειας και της εξυπηρέτησης των πολιτών - τις αρµοδιότητες αλλά δεν τις έχουµε επίσηµα παραλάβει. Έχουµε αρνηθεί να τις παραλάβουµε, ακριβώς λόγω της έλλειψης µεταφοράς αντίστοιχων πόρων. εν προσπαθούµε να διώξουµε από πάνω µας ευθύνες που έχουµε. Όµως, δεν είναι σωστό να µας χρεώνουν ευθύνες που δεν έχουµε. Γι αυτό τα λέω αυτά, ώστε να µην υπάρχει καµία παρεξήγηση και ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες που έχει. Χρόνια φωνάζουµε όµως είµαστε φωνή βοώντος εν τη ερήµω Σας παραθέτω ορισµένα αποσπάσµατα από τα δελτία τύπου που κατά καιρούς έχουµε εκδώσει: το 2007 σε σχετική συνάντηση του κου Περιφερειάρχη µε τον τότε Υπουργό ΠΕΧΩ κ. Σουφλιά ζητήθηκε η διάθεση πίστωσης 55 εκ. ευρώ για την κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων σύµφωνα µε τις νέες προτάσεις των ήµων µε συµµετοχή της Νοµαρχίας Αθηνών µε αντίστοιχο ποσό. Ζητήθηκε, επίσης, να διατεθεί προσωπικό για την εποπτεία των ρεµάτων και σε ό,τι αφορά τις κατ ανάθεση αρµοδιότητες από το Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. στη Νοµαρχία Αθηνών να συνοδεύονται από τους ανάλογους πόρους. Τέλος, ζητήθηκε η άµεση εκπόνηση και υλοποίηση µελετών οριοθέτησης των ρεµάτων µε ταυτόχρονη διάθεση πίστωσης ύψους ευρώ. Τίποτε από αυτά δεν έγινε. Επίσης, µε σχετικά δελτία τύπου που εκδώσαµε ξεκαθαρίσαµε πού αρχίζουν και πού σταµατούν οι αρµοδιότητές µας για τον καθαρισµό των φρεατίων υδροσυλλογής. Το 2008 µε σχετικά δελτία τύπου αναδεικνύαµε το έργο µας και τη σηµασία του λέγοντας: «Στη διάρκεια της τελευταίας πενταετίας η Νοµαρχία Αθηνών έχει διαθέσει περισσότερα από 150 εκατ. ευρώ για την κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων στους 48 ήµους που ανήκουν στην αρµοδιότητά της. Από την πρώτη στιγµή θέσαµε ως προτεραιότητα τα έργα υποδοµών και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών». Παράλληλα, εφιστούσαµε την προσοχή σε όλους ότι: «Για τον καθαρισµό των φρεατίων υδροσυλλογής στο οδικό δίκτυο, σύµφωνα µε το Νόµο 3481/2006 η Νοµαρχία δεν έχει καµιά ευθύνη. Η ευθύνη αυτή ανήκει στο ΥΠΕΧΩ Ε, την Περιφέρεια και τους ήµους». Το 2010, στον απολογισµό που κάναµε για την επταετία αναφέραµε «Από το 2003 µέχρι σήµερα αποδείξαµε στην πράξη ότι σεβόµαστε το δηµόσιο χρήµα, δηλαδή τα χρήµατα των Ελλήνων φορολογουµένων και δεν τα σπαταλήσαµε σε «άρτους και θεάµατα». 4

5 Αντιθέτως διοχετεύσαµε το µεγαλύτερο µέρος του προϋπολογισµού σε έργα αντιπληµµυρικής θωράκισης, ανάπλασης χώρων, πρασίνου και οδοποιίας.» Όλοι, λοιπόν, µπορούν να διαπιστώσουν ότι από τότε είχαµε τα εν λόγω έργα σε απόλυτη προτεραιότητα. Το 2011 και εν όψει των αρµοδιοτήτων που µας µεταφέρθηκαν, µε σχετικές συναντήσεις µας και έγγραφα προς τους αρµόδιους Υπουργούς ζητούσαµε επιτακτικά να µας εξασφαλίσει τις αντίστοιχες πιστώσεις, µε τα γνωστά, δυστυχώς, αποτελέσµατα. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δεν κωφεύσαµε µπροστά στο πρόβληµα της σύγκρουσης των αρµοδιοτήτων µεταξύ πολλών και διαφορετικών φορέων. Αντίθετα το θέσαµε πολύ πριν οι όψιµοι επικριτές µας καταλάβουν καν ότι υπάρχει. Επιπρόσθετα θέλω να διευκρινίσω ότι ουδέποτε υπήρξε, ούτε ασφαλώς υπάρχει καµία σύγκρουση ή επικάλυψη αρµοδιοτήτων των δικών µας Υπηρεσιών που ασχολούνται µε το θέµα και όσα αναφέρονται περί αυτών είναι κενό γράµµα. Κλείνοντας αυτή την αναδροµή θέτω ένα βασικό ερώτηµα που αποτελεί ερώτηµα όλης της κοινωνίας σήµερα: Τι είναι αυτό που έφταιξε λοιπόν εκτός του µεγέθους και της έντασης της βροχόπτωσης? Όπως προανέφερα, σίγουρα δεν έφταιξαν τα φρεάτια και τα ρέµατα που δεν ήταν καθαρά. Επιτρέψτε µου µία µικρή παρένθεση που αφορά τα δύο αυτά σηµαντικά ζητήµατα προς αποφυγή παρεξηγήσεων και παρερµηνειών: 1. Φρεάτια Έχουµε αρµοδιότητα καθαρισµού φρεατίων υδροσυλλογής µόνο για περίπου 730 χλµ οδικού δικτύου που µας µεταφέρθηκαν µε το Νόµο του Καλλικράτη και περιλαµβάνουν τις µεγαλύτερες οδικές αρτηρίες της πρωτεύουσας, όπως οι λεωφόροι Συγγρού, Μεσογείων, Κηφισίας, Ποσειδώνος κοκ. Το 2012 µέσω της ιεύθυνσης Κατασκευών Υδραυλικών Έργων που µας µεταφέρθηκε από το ΥΠΟΜΕ Ι ολοκληρώσαµε δύο εργολαβίες καθαρισµού φρεατίων σε όλο το προαναφερόµενο δίκτυο, µε συνολικό προϋπολογισµό 1,73 εκ, ενώ σήµερα βρίσκεται σε ισχύ νέα εργολαβία προϋπολογισµού µισού εκατοµµυρίου. 5

6 Για όλους τους άλλους δρόµους η αρµοδιότητα καθαρισµού των φρεατίων ανήκει στους οικείους ήµους. Η δε αρµοδιότητα καθαρισµού των δρόµων, ανήκει σε κάθε περίπτωση σε αυτούς και µόνο. 2. Ρέµατα Η ιεύθυνση Τεχνικών Έργων Περιφέρειας Αττικής ολοκλήρωσε τον Οκτώβριο του 2012 εργολαβία καθαρισµού των ρεµάτων αρµοδιότητάς µας µε προϋπολογισµό Παράλληλα, δηµοπρατούµε µεθαύριο νέα εργολαβία καθαρισµού ρεµάτων προϋπολογισµού 1 εκ. Επικουρικά σε όλα τα ανωτέρω δρουν βεβαίως οι δυνάµεις τις Πολιτικής Προστασίας, οι οποίες και επεµβαίνουν όπου απαιτηθεί, όπως πρόσφατα και µε επιτυχία έπραξαν. Κλείνοντας αυτή τη σύντοµη αλλά αναγκαία - διότι ορισµένοι προσπαθούν κατά συνήθεια να δηµιουργούν εντυπώσεις - επαναφέρω το ερώτηµα που µας απασχολεί όλους: Τι είναι αυτό που έφταιξε, εκτός του µεγέθους και της έντασης της βροχόπτωσης? Έφταιξε πρώτα από όλα, η φρενήρης οικοδοµική ανάπτυξη και ειδικότερα η ανεξέλεγκτη επέκταση του αστικού περιβάλλοντος, χωρίς την αναγκαία υλοποίηση έργων υποδοµής. Η ανεξέλεγκτη επέκταση της πόλης ακυρώνει τα όποια αντιπληµµυρικά έργα γίνονται. Έφταιξε η µη έγκαιρη οριοθέτηση της φυσικής κοίτης των µεγάλων ή µικρών υδατορεµάτων, καθώς και το ανεπαρκές κτηµατολόγιο. Έφταιξαν οι πολλές αυθαιρεσίες, όπως καταλήψεις παραρεµάτιων περιοχών ή ακόµη και κατασκευές αυθαίρετων κτισµάτων επί της κοίτης των υδατορεµάτων, µε αποτέλεσµα να περιορίζεται σηµαντικά η παροχετευτικότητά τους. Έφταιξε ότι πολλά υδατορέµατα έχουν µετατραπεί σε οχετούς ανεπαρκούς διατοµής, έχουν εγκιβωτιστεί µε στόχο την κατάληψή τους από έργα οδοποιίας, λόγω του περιορισµού των αδόµητων εκτάσεων. Έφταιξε η ανεπάρκεια των διατοµών των ρεµάτων, όχι µόνο όπως αυτή διαµορφώθηκε από τα ανωτέρω αλλά και όπως αυτή προβλέφθηκε στις σχετικές µελέτες, που άλλοι ήταν αρµόδιοι να εγκρίνουν. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα της Πικροδάφνης στο οποίο θα αναφερθώ στη συνέχεια. Έφταιξε ότι ελεύθερες εκτάσεις έχουν µετατραπεί σε οικοδοµικά τετράγωνα, µε συνέπεια τη µείωση και εξαφάνιση του φυσικού εδάφους η οποία αφενός, µειώνει την απορροφητικότητα, αφετέρου αυξάνει την ταχύτητα απορροής προς τους αποδέκτες, µε αποτέλεσµα να καθίστανται ανεπαρκή. Με απλά λόγια, όταν έχουµε τσιµεντοστρωµένες ή ασφαλτοστρωµένες επιφάνειες, 6

7 επιταχύνεται η απορροή από τις ανάντη προς τις κατάντη µε αποτέλεσµα ο χρόνος συρροής σε µια αστική λεκάνη να είναι µικρότερος όταν αυτή είναι πυκνά δοµηµένη, οδηγώντας τακτικότερα σε υψηλότερες αιχµές άρα σε πιο έντονα πληµµυρικά φαινόµενα. Έφταιξαν οι πυρκαγιές που έπληξαν την Αττική µε κύρια συνέπεια την καταστροφή µεγάλων δασικών εκτάσεων, συνέτειναν και αυτές στη µεγιστοποίηση του προβλήµατος. Μα πάνω από όλα έφταιξε η έλλειψη κατασκευής συστηµατικών αντιπληµµυρικών έργων σε κάθε γωνιά της Αττικής. Έφταιξε το γεγονός ότι η Αττική για να προστατευτεί αποτελεσµατικά χρειάζεται κατασκευές κόστους πάνω από 2 δις. Ευρώ σε αντιπληµµυρικά έργα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγµα της Πικροδάφνης για το οποίο τόσος λόγος έγινε και εξακολουθεί να γίνεται από ορισµένους. Όµως το θέµα αυτό είναι πολύ σοβαρό και δεν προσφέρεται για παιχνίδια εντυπώσεων. Στο ρέµα της Πικροδάφνης επεµβαίνουµε και καθαρίζουµε ουσιαστικά µόνο τα τελευταία 300 µέτρα της κοίτης. Στα υπόλοιπα δεν µας αφήνουν να επέµβουµε µε µηχανικά µέσα, παρά µόνο δια χειρός Παρ όλα αυτά, το ρέµα δεν υπερχείλισε επειδή δεν ήταν καθαρό. Υπερχείλισε λόγω: της εξαιρετικά µεγάλης παροχής ύδατος της ιδιαίτερα αυξηµένης ταχύτητα ροής. της ανεπάρκειας της διατοµής του στο κατάντη τµήµα του της ύπαρξης παλαιάς κατασκευής πεζογέφυρας (που κατασκευάσθηκε από άλλο φόρεα) µε µεσόβαθρα εντός της κοίτης στα οποία σωρεύθηκαν φυσικά φερτά υλικά (καλάµια, λοιπή βλάστηση, πέτρες κοκ), µε αποτέλεσµα από την πίεση να καταρρεύσει ένα παλαιό τοιχίο και να πληµµυρίσει η οδός Έλλης Αµέσως µετά το συµβάν τα συνεργεία Πολιτικής Προστασίας ξεκίνησαν καθαρισµούς, µε σκοπό να αποκαταστήσουν την λειτουργία του ρέµατος στα τελευταία 300 µέτρα πριν την Λεωφόρο Ποσειδώνος. 1. Τα ακόλουθα σηµεία όµως χρήζουν ιδιαίτερης αναφοράς: Η Περιφέρεια Αττικής έχει ενδιαφερθεί από πολύ νωρίς για το θέµα (η σύµβαση για την Μελέτη υπεγράφη το 2004 µεταξύ της πρώην Νοµ. Αθηνών και του ανάδοχου µελετητή). Η ουσιαστική ενεργοποίηση της ανωτέρω σύµβασης πραγµατοποιήθηκε όµως µετά την εκχώρηση της αρµοδιότητας από την Κεντρική Συντονιστική Επιτροπή (Κ.Σ.Ε.) το 2007 υπό την αίρεση να εκπονηθεί πρωτίστως η οριστική µελέτη υδραυλικών έργων και ακολούθως η οριοθέτηση και ανάπλαση του ρέµατος. Οι ανωτέρω µελέτες εγκρίθηκαν το 2010 ύστερα από ενηµέρωση των ήµων Αγ. ηµητρίου, Π. Φαλήρου 7

8 και Αλίµου και την σύµφωνη γνώµη τους που εκφράστηκε σε δύο συσκέψεις που πραγµατοποιήθηκαν στα Γραφεία της /νσης Τεχνικών Υπηρεσιών και υποβλήθηκαν στη στην /νση Πολεοδοµικού Σχεδιασµού του ΥΠΕΚΑ το ίδιο έτος. Στην φάση αυτή των Γνωµοδοτήσεων των αρµόδιων φορέων η διαβούλευση επί της Μ.Π.Ε. διαφοροποιήθηκε σηµαντικά σχετικά µε την προηγούµενη φάση (Προµελέτη) Οι παραρεµάτιοι ήµοι εξέφρασαν αντιρρήσεις ύστερα από παρατεταµένη διαβούλευση µε φορείς και κατοίκους. Την πιο έντονη αντίδραση από τους τρεις δήµους εξέφρασε ο ήµος Αγ. ηµητρίου, ως προς την προτεινόµενη από την µελέτη, συνεχή διευθέτηση του ρέµατος µε συρµατοκιβώτια. Η /νση Ειδικών Έργων Αναβάθµισης περιοχών του ΥΠΕΚΑ εξέφρασε και αυτή τις αντιρρήσεις της για την προτεινόµενη λύση και πρότεινε άλλη, ηπιότερη κάτι στο οποίο συναίνεσε και η /νση Πολεοδοµικού Σχεδιασµού του ΥΠΕΚΑ προτείνοντας να διερευνηθεί η δυνατότητα όπου το επιτρέπει η υδραυλική επάρκεια και η ευστάθεια των πρανών της κοίτης να εφαρµοστούν ηπιότερες παρεµβάσεις ή και να διατηρηθεί στην φυσική της κατάσταση, εφόσον τεχνικά είναι δυνατό. Σχετικά µε αυτές τις επισηµάνσεις και κατόπιν συσκέψεων και επικοινωνιών συµφωνήθηκε: α) η τροποποίηση της µελέτης οριοθέτησης (µεταφορά της οριογραµµής του ρέµατος στο φρύδι της κοίτης) β) η εκπόνηση Γεωτεχνικής µελέτης µε βάση τα αποτελέσµατα της οποίας θα προσδιοριστούν εκείνα τα σηµεία όπου τα πρανή µπορούν να διατηρηθούν ως έχουν, εκείνα τα οποία µπορούν να διευθετηθούν µε ηπιότερες των συρµατοκιβωτίων παρεµβάσεις και εκείνα στα οποία θα διατηρηθούν τα συρµατοκιβώτια. Με τον τρόπο αυτό θα αρθούν οι επιφυλάξεις και αντιρρήσεις για την συνεχή διαµόρφωση µε συρµατοκιβώτια και κατόπιν της τροποποιήσεως της µελέτης διαµόρφωσης της κοίτης, κατά τα ανωτέρω, θα προσδιορισθεί επακριβώς το φρύδος της στο οποίο θα τοποθετηθεί η οριογραµµή του ρέµατος. Παραθέτω για τα πρακτικά το αρ.21427/2013 έγγραφο της /νσης Τεχνικών Έργων. 2. Η µελέτη που προανέφερα συµπεριλαµβάνει στις παραδοχές της ότι το ρέµα λόγω ανεπαρκούς διατοµής- ενδέχεται να πληµµυρίζει όταν απαντάται τέτοιας έντασης βροχόπτωση. Εξάλλου στο κατάντη τµήµα του, στις πληµµυρικές γραµµές περιλαµβάνονται και οι πέριξ αυτού δρόµου, για παράδειγµα η οδός Έλλης. 3. Το κόστος της µελέτης, για τους επίδοξους λογιστές, είναι 2,10 εκ εκ των οποίων ο ανάδοχος έχει πληρωθεί 1,37 εκ 8

9 Aς αναλογιστούν όλοι, µετά και τα τελευταία γεγονότα το κακό που έχουν προκαλέσει µε την στάση τους. εν είναι δυνατόν οι µελέτες να µένουν στα χαρτιά και να σύρονται στα δικαστήρια όποιοι τολµήσουν να καθαρίσουν το ρέµα µε µηχανικά µέσα η να αντιστηρίξουν πρανή που έχουν καταπέσει. Θέλω, όµως, να καταστήσω σαφές προς όλους ότι άλλο είναι η µελέτη και άλλο είναι η κατασκευή του έργου. Ακόµη και όταν ξεπερασθούν τα υπάρχοντα προβλήµατα και εγκριθεί η µελέτη για να υλοποιηθούν όσα ορίζονται σε αυτήν, απαιτούνται πόροι οι οποίοι πιθανότατα δεν θα υπάρχουν. Αυτό που προέχει τώρα δεν είναι ούτε η παρελθοντολογία ούτε το να ευλογούµε τα γένια µας. Είναι η καταγραφή και η επίλυση των προβληµάτων που άφησε η νεροποντή. Οι καταρχήν καταγεγραµµένες ζηµίες στο οδικό δίκτυο, από καταπτώσεις πρανών, καθώς και οι ανάγκες καθαρισµού ρεµάτων ξεπερνούν τα 15 εκ. ευρώ και µόνο, σε ότι αφορά τις αρµοδιότητες της Περιφέρειας Αττικής, χωρίς να υπολογίζονται οι φθορές στο δηµοτικό οδικό δίκτυο, τα πληµµυρισµένα σπίτια και υπόγεια. Στις άµεσες προθέσεις µας είναι ζητήσουµε άµεσα έκτακτη ενίσχυση από το Υπουργείο Εσωτερικών για λογαριασµό της Περιφέρειας Αττικής, ενώ οι ήµοι, αφού ολοκληρώσουν τις καταγραφές των ζηµιών τους, µπορούν απευθείας να ζητήσουν και αυτοί ενίσχυση. Το ερώτηµα είναι τι κάναµε στο παρελθόν και τι ακόµη σκοπεύουµε κάνουµε εµείς; Εµείς, παρά το αρνητικό πλαίσιο που σας περιγράψαµε, συνηθίζουµε να µένουµε πιστοί στις δεσµεύσεις µας απέναντι στους πολίτες. εν συνηθίζουµε να καθόµαστε µε σταυρωµένα χέρια. Ποτέ δεν αγνοήσαµε τα αντιπληµµυρικά έργα, επειδή δεν είναι έργα βιτρίνας αλλά αφανή, άρα δεν είναι πολιτικά εκµεταλλεύσιµα. Εµείς ως πρώην Νοµαρχία Αθηνών είχαµε διαθέσει άλλα 150 εκ. Ευρώ για αντιπληµµυρικά έργα από το 2003 µέχρι και το Τα τελευταία 4 χρόνια διαθέσαµε 400 εκ. ευρώ από πόρους του Ε.Σ.Π.Α. και ιδίους πόρους για κατασκευή αντιπληµµυρικών έργων. ηµοπρατήσαµε ή έχουµε σε διαδικασία δηµοπράτησης έργα συνολικού προϋπολογισµού περίπου 100 εκ. ευρώ. 9

10 Μόνο η Ενδιάµεση ιαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας Αττικής έχει εντάξει στο ΠΕΠ Αττικής έργα συνολικού προϋπολογισµού 218 εκ. που καλύπτουν γεωγραφικά το σύνολο της Περιφέρειας Αττικής. Ακολουθούν ορισµένα εντυπωσιακά στοιχεία που καταδεικνύουν αναλυτικότερα το µέγεθος του έργου µας: 1. Περαιώθηκαν εντός του 2012 έργα συνολικού προϋπολογισµού άνω των 70 εκ χρηµατοδοτούµενα από ίδιους πόρους, από το ΕΣΠΑ και το Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων µεταξύ των οποίων: -Αθήνα: έργα περίπου 20 εκατοµµυρίων ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων που κατασκευάσαµε στο ήµο Μελισσίων, στο ήµο Κηφισιάς, στο ήµο Χολαργού, Άνω Γλυφάδας και Ηλιούπολης. -Ανατολική Αττική : έργα περίπου 15 εκατοµµυρίων ευρώ, στους ήµους ιονύσου, Γέρακα Παλλήνης, Ωρωπού, ροσιάς- ιονύσου, Κρωπίας, Παιανίας και Αχαρνών. - υτική Αττική έργα περίπου 2 εκατοµµυρίων ευρώ στους ήµους: Μεγαρέων, Μάνδρας - Ειδυλλίας. -Πειραιάς και Νησιά: έργα καθαρισµού ρεµάτων περίπου 1,5 εκατοµµυρίων ευρώ σε περιοχές αρµοδιότητάς τους. Επίσης, µέσω των Υπηρεσιών που µεταφέρθηκαν σε εµάς από το ΥΠΟΜΕ Ι, ολοκληρώσαµε έργα προϋπολογισµού άνω των 30 εκατοµµυρίων ευρώ µε σηµαντικότερα από αυτά τη διευθέτηση του χειµάρρου Σαρανταποτάµου (συµβολή ρέµατος Σούρες) στο ήµο Ελευσίνας, Ασπροπύργου, την αποκατάσταση των ζηµιών στην κοίτη του Κηφισού, καθώς και τον καθαρισµό και την αναδιευθέτηση µέρους της και τα επείγοντα έργα στις καµένες περιοχές του ήµου Μαραθώνα. 2. Εκτελούνται έργα συνολικού προϋπολογισµού άνω των 135 εκατοµµυρίων ευρώ, χρηµατοδοτούµενα από ίδιους πόρους, από το ΕΣΠΑ και το Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων µεταξύ αυτών: -Αθήνα: έργα περίπου 40 εκατοµµυρίων ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων που κατασκευάζουµε στους ήµους Κηφισιάς, Βριλησσίων, Χαλανδρίου, Χολαργού, Αιγάλεω και Αγίων Αναργύρων-Καµατερού. -Ανατολική Αττική : έργα περίπου 40 εκατοµµυρίων ευρώ στους ήµους : Παιανίας, Ωρωπού, Βάρης Βούλας Βουλιαγµένης, Παλαιάς Φώκαιας, Σαρωνίδας, Άνοιξης. - υτική Αττική διαδηµοτικά έργα καθαρισµού ρεµάτων περίπου 1 εκατοµµυρίου ευρώ. 10

11 -Πειραιάς και Νησιά έργα καθαρισµού ρεµάτων περίπου 8 εκατοµµυρίων ευρώ στους ήµους Ρέντη και Σαλαµίνας καθώς και διαδηµοτικά καθαρισµού ρεµάτων. Επίσης, µέσω των Υπηρεσιών που µεταφέρθηκαν σε εµάς από το ΥΠΟΜΕ Ι, ολοκληρώσαµε έργα προϋπολογισµού άνω των 46 εκατοµµυρίων ευρώ µε σηµαντικότερο από αυτά την αποκατάσταση αγωγών αποχέτευσης ακαθάρτων παράλληλα στον αυτοκινητόδροµο Αθήνα - Σχηµατάρι - Τµήµα Μεταµόρφωσης-Βαρυµπόµπη. 3. ηµοπρατήθηκαν ή δηµοπρατούνται άµεσα έργα συνολικού προϋπολογισµού περίπου 100 εκατοµµυρίων ευρώ χρηµατοδοτούµενα από ιδίους πόρους, από το ΕΣΠΑ και το Πρόγραµµα ηµοσίων Επενδύσεων. Αναλυτικότερα έχουµε: -Αθήνα: έργα περίπου 15 εκατοµµυρίων ευρώ. Ενδεικτικά αναφέρουµε τα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων του ήµου Μελισσίων, Αχαρνών καθώς και τον καθαρισµό ρεµάτων -Ανατολική Αττική: έργα περίπου 35 εκατοµµυρίων ευρώ στους ήµους : Παιανίας, και Κρωπίας - υτική Αττική: έργο περίπου 6 εκατοµµυρίων ευρώ στο ήµο Μεγαρέων -Πειραιάς και Νησιά: έργα περίπου 20 εκατοµµυρίων ευρώ στο ήµο Σαλαµίνας. Επίσης, µέσω των Υπηρεσιών που µεταφέρθηκαν από το ΥΠΟΜΕ Ι έργα προϋπολογισµού άνω των 30 εκατοµµυρίων ευρώ µε σηµαντικότερα από αυτά τον κεντρικό αγωγό οµβρίων της Τερψιθέας Γλυφάδας και τη διευθέτηση ρέµατος Αγίου Ιωάννη Θριασίου Πεδίου Αττικής. Επίσης, υπάρχει αναλυτική παρουσίαση, η οποία εκδίδεται σε µηνιαία βάση από τη Γενική διεύθυνση Αναπτυξιακού Προγραµµατισµού και υποδοµών, που για κάθε έργο παρουσιάζει (σε µία διαφάνεια powerpoint) α) την ταυτότητά του (ολοκληρωµένο, εκτελούµενο, δηµοπρατηµένο, πηγή χρηµατοδότησης, είδος έργου) β) τα οικονοµικά του στοιχεία (προϋπολογισµός, σύµβαση, απορρόφηση κοκ) και γ) τα τεχνικά χαρακτηριστικά του αναλυτικά. Η εν λόγω παρουσίαση µπορεί να αποτελέσει χρήσιµο βοήθηµα σε επίδοξους λογιστές, καθώς και σε όσους δυσκολεύονται να διακρίνουν τη διαφορά ενός αντιπληµµυρικού έργου από ένα έργο ύδρευσης ή αποχέτευσης. 4.Μελέτες Έχουµε έτοιµες προτάσεις µελετών από τη ιεύθυνση 10 που αφορούν κοµβικής σηµασίας ζητήµατα όπως : Μελέτη διευθέτησης ρέµατος Ποδονίφτη από γέφυρα Χαλκίδος µέχρι γέφυρα Εράτωνος (υπάρχει µελέτη µη υλοποιήσιµη που χρήζει ανασύνταξης) 11

12 Μελέτη διαχείρισης Κηφισού Ποταµού (τµήµα από εκβολή µέχρι την περιοχή του Κόκκινου Μύλου) Μελέτη διευθέτησης ρεµάτων Πικροδάφνη-Κόρµπι-Χέρωµα (υπάρχει οριστική µελέτη που χρήζει ανασύνταξης) ιευθέτηση ρέµατος Χαλανδρίου (υπάρχει oριστική µελέτη που χρήζει ανασύνταξης) ιευθέτηση ρέµατος Αγ. Αντωνίου στα Βριλήσσια (υπάρχει οριστική µελέτη που χρήζει ανασύνταξης σε συνεννόηση µε το ήµο Βριλησσίων) Αντιπληµµυρικά έργα κατά µήκος της υτ. Περιµέτρου του αερολιµένα Ελ. Βενιζέλος και στην περιοχή του πρώην αερολιµένα Ελληνικού (έχουν γίνει µελέτες και απαιτείται συµπληρωµατική µε τους όµορους δήµους) ιευθέτηση Κηφισού από Τρείς Γέφυρες έως Κόκκινο Μύλο, ανάντη του Κόκκινου Μύλου και έργα ανάσχεσης φερτών και πληµµύρας στην ορεινή λεκάνη Κηφισού ιευθέτηση κοίτης του ρέµατος Μικρό Κατερίνη ανάντη της ΕΛΕΣΣ (προγραµµατισµός εκπόνησης µελέτης) Αγωγός µερικής εκτροπής Ιλισού προς Κυκλοβόρο (υπάρχει µελέτη, απαιτείται ανασύνταξη) Αγωγός εκτροπής Κυκλοβόρου/Ιλισού (µερική)/ ρέµατος Προφήτη ανιήλ στον Κηφισό(υπάρχει µελέτη, απαιτείται ανασύνταξη) Μελέτη για διάφορα µικρότερα αντιπληµµυρικά έργα Ανατ. Αττικής (υπάρχει µελέτη για µικρά ρέµατα και απαιτείται ανασύνταξη) Μελέτη διευθέτησης ρέµατος Γιαννούλας στα Άνω Λιόσια (απαιτείται εκπόνηση µελέτης) Μελέτη διευθέτησης ρέµατος Αµαρουσίου (απαιτείται εκπόνηση µελέτης) Μελέτη διευθέτησης ρέµατος Σούρες από Π.Ε.Ο. Ελευσίνας Θηβών µέχρι την εκτροπή του ρέµατος Αγ. Αικατερίνης Μελέτη διευθέτησης ρέµατος Αγ. Ιωάννη από Χ.θ έως Αττική Οδό (2η φάση ανάντη, απαιτείται οριστική υδραυλική µελέτη καθώς και τοπογραφική (απαλλοτριώσεις) Μελέτη οριοθέτησης και διευθέτησης ρέµατος Κοντοχρήστου (Ν. Ερυθραία) ιευθέτηση ρέµατος Αγ. Γεωργίου (Άνω Λιοσίων) και ρέµατος Κατερινέζας ( υτ. Αττική) (απαιτείται υδραυλική και τοπογραφική µελέτη) Ανασύνταξη Μελέτης-ανακατασκευής του αντλιοστασίου οµβρίων στο έλτα Φαλήρου ιευθέτηση ρεµάτων Καινούριο-Βρανά Μαραθώνα (υπάρχει µελέτη, απαιτείται ανασύνταξη και ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων) ιευθέτηση ρεµάτων Παλήνης (Λεονταρίου, Μαρίζας και Παπαχωραφιού) (υπάρχει οριστική µελέτη και απαιτείται ανασύνταξη) Κατασκευή συµπληρωµατικών αγωγών οµβρίων στις παρακάτω θέσεις (υπάρχουν τοπογραφικές µελέτες, απαιτείται υδραυλική µελέτη): 12

13 Yδραυλική µελέτη για κατασκευή αγωγών οµβρίων υδάτων στην περιοχή οδού Λαίου και Κεδρηνού του. Αθηναίων Yδραυλική µελέτη για κατασκευή αγωγών οµβρίων υδάτων στην περιοχή οδού Ορφέως του. Αθηναίων Yδραυλική µελέτη για κατασκευή αγωγών οµβρίων υδάτων στην περιοχή Οδών Ηλέκτρας και Μύλλερ του. Αθηναίων Yδραυλική µελέτη για κατασκευή αγωγών οµβρίων υδάτων της ευρύτερης περιοχής της οδού Γλαύκωνος (Παγκράτι) Υδραυλική µελέτη στην περιοχή της εισόδου της /νσης Εγκληµατολογικού του Υπουργ. Προστασίας του Πολίτη στην οδό Αντιγόνης του. Αθηναίων Έχουµε, λοιπόν, και όραµα και σχέδιο και πάνω από όλα συναίσθηση των ευθυνών µας απέναντι στους πολίτες και την κοινωνία. Αυτό το οποίο στερούµαστε είναι πόροι. Κάναµε και κάνουµε πολλά, όµως δεν δεχόµαστε να επωµισθούµε αδυναµίες και δυσλειτουργίες δεκαετιών της Κεντρικής ιοίκησης. Όπως έχω τονίσει κατ επανάληψη, η αντιπληµµυρική θωράκιση της Αττικής απαιτεί τουλάχιστον 2 δις ευρώ. Τα προβλήµατα για να λυθούν απαιτούν αποφασιστικότητα από τους εµπλεκόµενους, αλλά και συναίσθηµα ευθύνης απέναντι στους πολίτες. Εµείς από τη µεριά µας, δεν συνηθίζουµε να γενικολογούµε, γι αυτό και προτείνουµε τα ακόλουθα: θέλουµε να 1. Ο σχεδιασµός και η υλοποίηση των αντιπληµµυρικών έργων, όπως είναι γενικά παραδεκτό, πρέπει να διέπονται από κανόνες ώστε να επιτυγχάνεται η µέγιστη ωφέλεια σε αναλογία µε το κόστος κατασκευής τους και τα διατιθέµενα κονδύλια. Έτσι πρέπει να λαµβάνονται υπόψη ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ τα οποία µπορούν να συνοψιστούν σε 4 επιµέρους οµάδες µε διαφορετική βαρύτητα στην κάθε οµάδα. Βαθµός Ωριµότητας, που αφορά στην ύπαρξη και πληρότητα της µελέτης, στην ύπαρξη και πληρότητα των υποστηρικτικών µελετών, στη δυνατότητα άµεσης εφαρµογής της µελέτης και στις τυχόν απαιτούµενες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις. Πληµµυρικά Φαινόµενα, όπως επικινδυνότητα, συχνότητα εµφάνισης, κοινωνικές επιπτώσεις, σχέση δαπάνης έργων µε ζηµιές προκαλούµενες από πληµµύρα. υσκολίες υλοποίησης, όπως τεχνικές δυσκολίες υλοποίησης του έργου, επεµβάσεις σε άλλα δίκτυα Ο.Κ.Ω., αρχαιολογικές εργασίες ανασκαφές. 13

14 Προοπτική περιοχής έργου, όπως επεκτάσεις πολεοδοµικών σχεδίων, υπάρχουσα και µελλοντική πυκνότητα δόµησης περιοχής, υπάρχουσες και µελλοντικές χρήσεις γης, ο προγραµµατισµός άλλων έργων στην περιοχή. 2. Κεφαλαιώδους σηµασίας, επίσης, είναι η ύπαρξη ενός γενικότερου σχεδιασµού, ενός «master plan» που θα συµπεριλάβει το σύνολο των αντιπληµµυρικών έργων, όχι µόνο αυτών που εκτελούνται ή είναι στο πρόγραµµα να εκτελεσθούν αλλά και των υπαρχόντων, σύγχρονων και µη. Αυτό είναι εκ των ων ουκ άνευ, προκειµένου να σταµατήσει η κατασπατάληση και να γίνει ορθολογική χρήση των ούτως ή άλλως περιορισµένων πόρων. Έχουµε ανάγκη ένα συνολικό σχεδιασµό µε πρόβλεψη για πόρους και την χρονική κατανοµή τους, που πρέπει να γίνεται µε ουσιαστικό διάλογο όλων των εµπλεκοµένων και το οποίο εν ολίγοις θα αφορά: α. Τα αντιπληµµυρικά έργα που κατασκευάστηκαν στην πρωτεύουσα πριν από χρόνια, τα οποία αν και είχαν ορίζοντα πεντηκονταετίας, στην πράξη έχουν σήµερα ακυρωθεί, λόγω της αλόγιστης επέκτασης της πόλης που τα κατέστησε ανεπαρκή. Το υπάρχον δίκτυο αντιπληµµυρικών έργων χρειάζεται να αναβαθµιστεί ή να συνδυαστεί µε νέα έργα, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις σηµερινές απαιτήσεις της ελληνικής πρωτεύουσας. β. Την ύπαρξη ενός επιστηµονικά αποδεκτού συστήµατος µέτρησης βροχών, παροχών, υδατορεµάτων (σε όγκο ύδατος και φερτών), έγκυρων υδρολογικών γεωλογικών εδαφοτεχνικών σεισµολογικών - χαρτογραφικών στοιχείων, ώστε να µην τηρούνται ενιαίοι κανόνες κατά τη σύνταξη των µελετών. γ. Τη συστηµατική και αναλυτική καταγραφή και οριοθέτηση όλων των ρεµάτων σε συνεργασία µε όλους τους συναρµόδιους φορείς. δ. Τη σύνδεση των αντιπληµµυρικών έργων µε µια σειρά άλλων πολεοδοµικών παρεµβάσεων (αυθαίρετα, αναπλάσεις παραλιακής ζώνης, ραγδαία οικιστική ανάπτυξη, τουριστικές εκµεταλλεύσεις, χωρίς µελέτη κατασκευή τοπικών δικτύων), µε οικολογικές και περιβαλλοντικές δράσεις (ανεξέλεγκτες και ραγδαίες µεταβολές των χρήσεων γης, των δασικών εκτάσεων, της γεωργικής γης, των ακτών, µεταφορά ρύπων που επηρεάζουν ακόµα και τη δοµική κατάσταση των αγωγών), µε τα έργα οδοποιίας (βασικός επισπεύδων). Ο αγώνας είναι µακρύς και επίπονος. Εµείς όµως είµαστε αγωνιστές. Έχουµε µάθει να κοιτάµε στα µάτια τους πολίτες και να αντιµετωπίζουµε τα προβλήµατά τους. 14

15 εν µας αρέσουν τα ευχολόγια και η µετάθεση ευθυνών. Αναλαµβάνουµε τις ευθύνες µας αλλά µόνο στο ποσοστό που µας αναλογούν. Μαγικό ραβδί δεν διαθέτουµε και µαγικές λύσεις δεν κοµίζουµε. Χρειαζόµαστε χρόνο, συνεργασία και πόρους 15