ΗΜΕΡΙ Α «Αντιπληµµυρική προστασία Αττικής»

Transcript

1 ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΩΝ ΗΜΕΡΙ Α «Αντιπληµµυρική προστασία Αττικής» Αντιπληµµυρική προστασία λεκάνης ρέµατος Ραφήνας Εισηγητές : Λ.Λαζαρίδης Ι.Ναλµπάντης Αθήνα 2 Νοεµβρίου 2004

2 ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΛΕΚΑΝΗΣ ΡΕΜΑΤΟΣ ΡΑΦΗΝΑΣ Λάζαρος Λαζαρίδης Ιωάννης Ναλµπάντης Μελετητής Υδραυλικών Έργων Μελετητής Υδραυλικών Έργων Πολ. Μηχ/κός ρ Πολ. Μηχ/κός 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΓΕΝΙΚΑ Εισαγωγή - Ιστορικό Η Ανάγκη ιευθέτησης του ρ.ραφήνας Γενικές Αρχές Σχεδιασµού Στοιχεία υφιστάµενης κατάστασης Η ΓΕΝΙΚΗ ΙΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ Περιβαλλοντικά θέµατα Μεγέθη πληµµυρικών αιχµών Η ζώνη κατάληψης µέσα στη Ραφήνα Η ανάσχεση των πληµµυρικών αιχµών Γενικές Προτάσεις για τη διευθέτηση του ρ. Ραφήνας ΣΤΑ ΙΑΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΩΝ - ΕΚΤΙΜΗΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ... 10

3 2 ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΛΕΚΑΝΗΣ ΡΕΜΑΤΟΣ ΡΑΦΗΝΑΣ Λάζαρος Λαζαρίδης Ιωάννης Ναλµπάντης Μελετητής Υδραυλικών Έργων Μελετητής Υδραυλικών Έργων Πολ. Μηχ/κός ρ Πολ. Μηχ/κός 1 ΓΕΝΙΚΑ 1.1 Εισαγωγή - Ιστορικό Ο σύγχρονος σχεδιασµός αντιπληµµυρικών έργων, σε περιπτώσεις φυσικών ρεµάτων και χειµάρρων, απαιτεί την επίτευξη ισορροπίας µεταξύ του ευρέως αποδεκτού, ως φιλικού στο περιβάλλον και της πραγµατικότητας, µε τη λήψη µέτρων που εντάσσονται αρµονικά στο περιβάλλον, ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν ικανοποιητική αντιπληµµυρική προστασία, µε προσεκτική επιλογή του είδους των απαιτούµενων έργων, των υλικών, του τρόπου κατασκευής και την αποκατάσταση των επηρεαζόµενων χώρων. Η περιοχή του ρέµατος Ραφήνας περιλαµβάνει όλη τη νότια Πεντέλη, το ΒΑ τµήµα Υµηττού και τα βόρεια Μεσόγεια µέχρι το νέο αεροδρόµιο των Σπάτων. Τα ρέµατα της περιοχής αυτής είναι µεγάλα και διέρχονται από αναπτυγµένες, αλλά και ραγδαία αναπτυσσόµενες περιοχές (Γέρακας, Ανθούσα, Πικέρµι, Γλυκά Νερά, Ραφήνα, Παιανία, Σπάτα κλπ ). Η λεκάνη επλήγη από τις πυρκαγιές τόσο του 1995 όσο και του Στην περιοχή έχουν κατασκευαστεί ελάχιστα βασικά έργα αντιπληµµυρικής προστασίας. Στα πλαίσια κατασκευής της Αττικής οδού έγιναν πρόσφατα, στα ανάντη, έργα διευθέτησης του ρ. Παναγίτσας, καθώς και εκτροπή τµήµατος της λεκάνης του ρ. Ποδονίφτη και διευθετήσεις διαρρυθµίσεις- µικρές εκτροπές στην περιοχή της Παλλήνης. Το ρέµα Ραφήνας, µε συνολική λεκάνη απορροής ~150 χλµ 2, πρόκειται να διευθετηθεί από το δρόµο Σταυρού Σπάτων, να διασχίσει την πεδιάδα των Σπάτων και να εκβάλει, µέσα από τη στενή κοιλάδα της Ραφήνας, στη θαλάσσια περιοχή νότια του λιµανιού. Στο τµήµα της πεδιάδας των Σπάτων συµβάλλουν πολλά µεγάλα και σηµαντικά ρέµατα, τόσο από τις πλαγιές της Πεντέλης και του Υµηττού, όσο και από τη λοφώδη και πεδινή περιοχή των Σπάτων. Η φυσική κοίτη του υπό διευθέτηση ρέµατος στην πεδιάδα των Σπάτων, ενώ στα ανάντη είναι διαµορφωµένη ή ηµιδιαµορφωµένη µε συγκεκριµένη αλλά ανεπαρκή διατοµή, στα κατάντη εκφυλίζεται και κατά τµήµατα µε δυσκολία προσδιορίζεται µε αποτέλεσµα να κατακλύζεται µία ευρεία έκταση χωραφιών, κυρίως αµπελιών. Τα λοιπά συµβάλλοντα ρέµατα, ενώ στα ορεινά έχουν σαφή και βαθειά κοίτη, στα κατάντη και µέσα στις πυκνοκατοικηµένες περιοχές, άλλα έχουν προσχωθεί σε ένα βαθµό µικρό ή µεγάλο και άλλα έχουν περιορισµένη διατοµή, οφειλόµενη στην άναρχη οικοδοµική δραστηριότητα. Λόγω των ανωτέρω, τα έργα διάβασης των οδών είναι οχετοί, πολλές φορές ανεπαρκείς και συχνά δηµιουργούνται κατακλύσεις στις γύρω περιοχές. Για το ρ. Ραφήνας εκπονήθηκαν κατά περιόδους µελέτες διευθέτησής του για να αντιµετωπισθούν τα προβλήµατα µέσα στον οικισµό της Ραφήνας Αναφέρονται οι σηµαντικότερες, οι οποίες είναι:

4 3 Οριστική µελέτη 1984 ( 3/Υ Ε- Γραφείο Μαχαίρα) Προκαταρκτική µελέτη 1996 (ΕΥ ΑΠ ΕΝΜ - Υ ΡΟΤΕΚ-Α Κ) Προµελέτη κατάντη ρ. Βαλανάρη 1998 ( ΕΥ ΑΠ ΜΕΤΕΡ κλπ) Οριστική µελέτη και τοπικών παρεµβάσεων 1998 (ΕΥ ΑΠ ΜΕΤΕΡ κλπ) Γενική διάταξη προτεινόµενων έργων 1999 (ΕΥ ΑΠ Υ ΡΟΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΗ ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΧΑΙΡΑ - Υ ΩΡ ΝΟΤΑΡΑΣ κλπ) Μελέτη προέγκρισης χωροθέτησης (ΜΠΧ) 1999 ( ΕΥ ΑΠ -Υ ΡΟΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΗ ΓΡ. ΜΑΧΑΙΡΑ ΝΟΤΑΡΑΣ ENVECO κλπ) Ορισµένες µεγάλες πληµµύρες προκάλεσαν υλικές ζηµιές αλλά και ανθρώπινα θύµατα (1977) και γι αυτό συντάχθηκε η µελέτη (1984) Σηµαντικές πληµµύρες έγιναν το 1998 (26/3), οπότε καταστράφηκαν και δύο γέφυρες. Σε συνέχεια αυτών των πληµµυρών συντάχθηκε η προµελέτη και τα αποσπάσµατα οριστικών µελετών (1998) Στην προκαταρκτική µελέτη (1996) εξετάστηκε ολοκληρωµένα το αντιπληµµυρικό θέµα της λεκάνης του ρ. Ραφήνας και εκπονήθηκε το αντίστοιχο µαθηµατικό (υδρολογικό) µοντέλο για να αντιµετωπισθούν τα πολύ σύνθετα προβλήµατα από τις διευθετήσεις τµηµάτων του υδρογραφικού δικτύου και τις ενδεχόµενες ανασχέσεις διόδευσης των πληµµυρών. Το µαθηµατικό µοντέλο επαναλήφθηκε το (1998), λόγω των πυρκαγιών που έγιναν στην Πεντέλη. Σε όλες τις ανωτέρω µελέτες ( ) η διευθέτηση του ρέµατος εντός της περιοχής του οικισµού της Ραφήνας προβλέπονταν µε διατοµές από σκυρόδεµα ή και µε λιθοεπενδύσεις κλπ στις περιοχές, όπου δεν είχαν γίνει ήδη επεµβάσεις (όπως κατάντη της γέφυρας Ραφήνας Λούτσας µέχρι την εκβολή στη θάλασσα, όπου υπήρχε διευθέτηση µε επενδεδυµένη διατοµή από σκυρόδεµα). Προκειµένου στη συνέχεια να εκπονηθεί η προµελέτη και η οριστική µελέτη του ρ. Ραφήνας επί τη βάσει της προκαταρκτικής µελέτης(1996) της ΕΥ ΑΠ, έγιναν σχετικές συζητήσεις µε τις αρµόδιες Υπηρεσίες (ΕΥ ΑΠ ΕΥΠΕ/ ΥΠΕΧΩ Ε κλπ) και τους µελετητές (1999) και διαπιστώθηκε η ανάγκη, αφενός επανεξέτασης των πληµµυρικών µεγεθών σχεδιασµού των έργων και αφετέρου ο επανασχεδιασµός των διευθετήσεων, ώστε να ενταχθούν στα πλαίσια ενός περιβαλλοντικού σχεδιασµού, που θα λαµβάνει υπόψη του και θα διατηρεί, κατά το δυνατόν, τη φυσική κοίτη του ρέµατος Ραφήνας, ενώ τα έργα διευθέτησης θα κατασκευασθούν µε φιλικά προς το περιβάλλον υλικά. Η παρούσα παρουσίαση θα δώσει στοιχεία και προτάσεις για τα απαιτούµενα έργα στο κυρίως ρέµα Ραφήνας, το οποίο τελεί υπό µελέτη και µελλοντικά υπό κατασκευή και το οποίο είναι ο κύριος αποδέκτης όλης της λεκάνης. Για τα υπόλοιπα επιµέρους έργα µέσα στη λεκάνη των συµβαλλόντων ρεµάτων δεν θα γίνει ιδιαίτερη ειδική αναφορά, αφού το κύριο πρόβληµα είναι να εξασφαλιστεί ο αποδέκτης και η αντιπληµµυρική θωράκιση του οικισµού της Ραφήνας. 1.2 Η Ανάγκη ιευθέτησης του ρ.ραφήνας Στην προκαταρκτική µελέτη (1996) και στα αντίστοιχα µαθηµατικά (υδρολογικά) µοντέλα (1996, 1998) εξετάσθηκαν εκτεταµένα τα σενάρια λειτουργίας διαφόρων έργων διευθέτησης τµηµάτων του υδρογραφικού δικτύου και των πιθανών ανασχέσεων της λεκάνης του ρ. Ραφήνας µε κατάλληλα έργα ανάσχεσης πληµµυρών σε ορεινές κοίτες ρεµάτων της νότιας πλευράς της Πεντέλης.

5 Κατά την τελευταία, όµως, δεκαετία στο λεκανοπέδιο Μεσογείων έχουν επέλθει και προβλέπονται επίσης µελλοντικά σηµαντικές αλλαγές στις χρήσεις γης, ενώ η εκτροπή πληµµυρικών νερών του ρ. Ποδονίφτη και η δυσµενοποίηση µε την αύξηση των ταχυτήτων ροής θα δώσει προφανώς µεγαλύτερα µεγέθη παροχών σχεδιασµού στο µοναδικό κύριο αποδέκτη δηλ στο ρ. Ραφήνας. Επίσης η ανάγκη για τον περιβαλλοντικό σχεδιασµό των έργων δηµιουργεί τις προϋποθέσεις για την αλλαγή των υφιστάµενων µέχρι το 1998 γενικών διατάξεων. Στη σχετική έκθεση - γενική διάταξη έργων που αναφέρεται πιο πάνω (ΕΥ ΑΠ 1999) δίδεται µία πρώτη εικόνα για τα µεγέθη σχεδιασµού και την ανάγκη διαφορετικής αντιµετώπισης των αντιπληµµυρικών έργων του κατάντη ρου που ενδιαφέρουν άµεσα τη Ραφήνα. Η πολυπλοκότητα, όµως, των υφιστάµενων και των µελλοντικών έργων µέσα στη λεκάνη απορροής, σε σχέση µε τα έργα που υπάρχουν ή που κατασκευάζονται ή και που έχουν µελετηθεί και προταθεί, απαιτεί την εξέταση εναλλακτικών λύσεων µε κατάλληλο µαθηµατικό (Υδρολογικό) µοντέλο διερεύνησης των σεναρίων που θα επιλεγούν σε προσεχή εξέταση των προβληµάτων της λεκάνης του ρ. Ραφήνας. Το µοντέλο αυτό θα λάβει υπόψη όχι µόνο τις σηµερινές αλλά και τις µελλοντικές προβλέψεις ανάπτυξης της περιοχής, καθώς και τις βασικές παραδοχές που θα θεσπιστούν για τον περιβαλλοντικό σχεδιασµό των έργων. Αναφερόµενοι ξανά στην ανωτέρω έκθεση (1999), πρέπει να επισηµάνουµε ότι εξετάσθηκαν προκαταρκτικά και διάφορα εναλλακτικά σενάρια εφαρµογής διατοµών διευθέτησης, οι οποίες να είναι αφενός αποδεκτές από τις αρµόδιες Υπηρεσίες Περιβάλλοντος και αφετέρου από το ήµο Ραφήνας µε τον οποίο έγιναν οι σχετικές συζητήσεις για το εύρος κατάληψης των έργων. Σχετικά, επίσης, αναφέρεται ότι έχει γίνει η Προέγκριση Χωροθέτησης της προταθείσας γενικής διάταξης έργων (1999) Τονίζεται έτσι η ανάγκη άµεσης εφαρµογής µιας µελέτης που θα βασίζεται σε ορθές αρχές σχεδιασµού, αποδεκτές περιβαλλοντικά και πρόβλεψη µελλοντικής διοχέτευσης των πληµµυρικών παροχών, για να µην επαναληφθούν τα γνωστά φαινόµενα. Όλοι γνωρίζουµε τι συνέβη στον Κηφισό και σε άλλες πρόσφατες σχετικά καταστροφές π.χ. Ξηριάς Κορίνθου ιακονιάρης Πατρών, όπου αναπτύχθηκαν πρώτα οικιστικά οι περιοχές και µετά ακολούθησαν δαπανηρά και δύσκολα έργα και προφανώς όχι µε περιβαλλοντικό σχεδιασµό Γενικές Αρχές Σχεδιασµού Για το θέµα αυτό, που είναι πολύ σηµαντικό και αφορά σε όλες τις σχετικές µελέτες που γίνονται για αντιπληµµυρικά έργα, δεν θα δώσουµε λεπτοµέρειες, απλά θα επισηµάνουµε µερικές γενικές αρχές. Θα πρέπει να αναζητηθεί η κατάλληλη ανάσχεση, εφόσον αυτή θα αποδώσει θετικά αποτελέσµατα, ιδιαίτερα στο τελευταίο τµήµα του κάτω ρου, δηλαδή µείωση των παροχών σχεδιασµού. Θα πρέπει να µελετηθεί και να αντιµετωπισθεί, κατά το δυνατόν, το θέµα των φερτών υλών. Θα πρέπει να εφαρµοσθούν οι διατοµές διευθέτησης που έχουν εγκριθεί στη Μ.Π.Χ. µε φιλικά προς το περιβάλλον υλικά και οπωσδήποτε ανθεκτικά στις συνθήκες ροής. Οι διευθετήσεις, στα ανάντη και ιδιαίτερα στην πεδιάδα Σπάτων, θα πρέπει να γίνουν µόνο σε περιοχές που έχουν απόλυτη ανάγκη και να προβλέπεται σταδιακή εκτέλεσή τους. Η διευθέτηση της φυσικής κοίτης του κάτω ρου στον οικισµό της Ραφήνας θα πρέπει να είναι ικανή να αποχετεύει πληµµυρικές αιχµές, όχι µόνο 50ετίας αλλά και 100ετίας, της Α φάσης ανάπτυξης της περιοχής.

6 Η µελλοντική ενίσχυση των έργων µε σήραγγα για την αντιµετώπιση των µελλοντικών παροχών σχεδιασµού (Β φάσης) θα πρέπει από τώρα να ληφθεί υπόψη και να συνταχθεί για το σκοπό αυτό προµελέτη, ώστε να ληφθούν τα κατάλληλα µέτρα και προβλέψεις για την απρόσκοπτη µελλοντική αποχέτευση των πληµµυρών. Η εκβολή στο Νότιο θαλάσσιο χώρο του λιµανιού θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσοχής, ώστε να µην εισχωρεί η θάλασσα στην κοίτη του ρέµατος (ή να εισχωρεί σε µικρό µήκος αν παραστεί ανάγκη) και να προστατευθεί κατάλληλα, ώστε να µη δηµιουργήσει πρόβληµα στον ευρύτερο θαλάσσιο χώρο του λιµανιού. Για το σκοπό αυτό, στην Α φάση των έργων, πρέπει να δοθεί µεγάλη προσοχή και να κατασκευασθούν και τα έργα ανάσχεσης φερτών υλών για να αποκλεισθεί η µεγάλη στερεοµεταφορά στις εκβολές. Σε ό,τι αφορά το θέµα της ρύπανσης, το οποίο προφανώς και σήµερα υπάρχει, πρέπει να ληφθούν µέτρα για την αντιµετώπισή του στις πηγές παραγωγής του. Η οριοθέτηση του ρ. Ραφήνας και των συµβαλλόντων ρεµάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλισή τους έναντι καταπατήσεων, µπαζώµατος κλπ και για την εκπόνηση οριστικών µελετών του έργου. Τέλος για το θέµα των οµβρίων καµπυλών επισηµαίνεται ότι, καταρχήν, το µαθηµατικό µοντέλο θα λειτουργήσει επί τη βάσει των εφαρµοσθεισών σχέσεων έντασης διάρκειας των βροχών στις µελέτες 1996 και 1999 και στη συνέχεια, όταν συγκεντρωθεί ικανό ποσοτικό δείγµα βροχών και απορροών (εφόσον βέβαια οργανωθεί από το ΥΠΕΧΩ Ε κατάλληλο δίκτυο για τις µετρήσεις αυτές), τότε θα προσαρµοσθεί το µοντέλο στα νέα δεδοµένα. Επισηµαίνεται, όµως, ότι τη µεγαλύτερη επιρροή θα έχουν οι πιο πάνω παράµετροι (χρήσεις γης, ανασχέσεις κλπ) Στοιχεία υφιστάµενης κατάστασης Πολύ συνοπτικά θα αναφερθούµε στα υφιστάµενα έργα, από τα οποία τα βασικότερα είναι : Η υφιστάµενη κοίτη, κατάντη της γέφυρας Ραφήνας Λούτσας, σε µήκος ~350 µ είναι ορθογωνική από οπλισµένο σκυρόδεµα, πλάτους 17,0 έως 20,0 µ και ύψους 2,50 έως 3,00 µ. Η κοίτη ανάντη της ανωτέρω γέφυρας είναι σχεδόν ανεπένδυτη, πλην τοπικών έργων προστασίας. Τεχνικά έργα υπάρχουν µόνο στις διαβάσεις, χωρίς όµως να έχουν όλα επαρκή ανοίγµατα. Οι υφιστάµενες γέφυρες στο ρέµα µέσα στη Ραφήνα δεν έχουν επαρκή ανοίγµατα ώστε να ενταχθούν στο νέο σχεδιασµό του έργου, εκτός όσων κατασκευάστηκαν πρόσφατα µε τη διατοµή της οριστικής µελέτης (1998) οι οποίες θα διατηρηθούν µε την διαµόρφωση έργου προσαρµογής στην νέα διατοµή από οπλισµένα σκυρόδεµα. Στην πεδιάδα Σπάτων η κοίτη εκφυλίζεται σε µικρό χάνδακα ή δυσδιάκριτη µικρή διάβρωση και η περιοχή αυτή αποτελεί ένα πεδίο ανάσχεσης πληµµυρών, πολύ ευνοϊκό για την αντιπληµµυρική προστασία της Ραφήνας. Στα ανάντη και σε µήκος περίπου ~1,50χλµ κατάντη της οδού Σταυρού Σπάτων, η κοίτη του ρέµατος έχει καταπατηθεί σε πολλά σηµεία, ενώ τα τεχνικά διάβασης έχουν ανεπαρκή ανοίγµατα.

7 6 2 Η ΓΕΝΙΚΗ ΙΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ 2.1 Περιβαλλοντικά θέµατα Με τον περιβαλλοντικό σχεδιασµό που έγινε στη µελέτη του (1999) για τη γενική διάταξη των έργων και την αποδοχή των τελικών διατοµών διευθέτησης από τις αρµόδιες Υπηρεσίες Περιβάλλοντος εκδόθηκε η υπαριθ. 3060/Φ5-4/ Απόφαση έγκρισης της Μελέτης Προέγκρισης Χωροθέτησης (ΜΠΧ) του έργου από την Γεν. /νση Περιφέρειας Αττικής. Στην Απόφαση αυτή εγκρίνεται καταρχήν η διευθέτηση του ρ. Ραφήνας και των συµβαλλόντων σύµφωνα µε την µελέτη Γενικής διάταξης έργων (1999). Στην Απόφαση, όµως, αυτή τίθενται ορισµένες προϋποθέσεις για την κατασκευή του φράγµατος ανάσχεσης στην πεδιάδα των Σπάτων. Σχετικά παρατηρούµε ότι µε τη ραγδαία αύξηση της αξίας γης στην περιοχή αυτή και δεδοµένου ότι διαφαίνονται και διάφορα εµπόδια που πιθανόν να προκύψουν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, λόγω της κατάκλυσης µεγάλης έκτασης ~ στρεµµάτων, το φράγµα και ο αντίστοιχος ταµιευτήρας ανάσχεσης θα πρέπει να µην προταθεί (την ίδια άποψη έχει διατυπώσει και η ΕΥ ΑΠ) και να προταθεί στη ΜΠΕ η διεύρυνση της σήραγγας εκτροπής σε εκτιµώµενη διάµετρο ~6,50 µ (αντί 5,0 µ) Στη µελέτη (1999) προτείνεται ο πυθµένας της διατοµής του αγωγού εκβολής στη θάλασσα να τοποθετηθεί περίπου στο ± 0,00, ώστε να µην υπάρξουν προβλήµατα στάσιµων νερών σε µεγάλο βάθος ανάντη της ακτής. 2.2 Μεγέθη πληµµυρικών αιχµών Στην προκαταρκτική µελέτη (1996) προτείνεται παροχή σχεδιασµού στην εκβολή του ρέµατος ~550µ 3 /δλ (Τ = 50 έτη) Στη µελέτη (1999) ελήφθησαν υπόψη οι δυσµενείς επιδράσεις από τη σηµειωθείσα και την προβλεπόµενη µελλοντικά µεταβολή των χρήσεων γης, από την εκτροπή του άνω ρου του ρ. Ποδονίφτη, από τη µεγάλη µείωση του χρόνου ροής κυρίως στο ρ. Παναγίτσας και από την αντίστοιχη µεγάλη αύξηση της παροχής στην κεφαλή (οδός Σταυρού Σπάτων) του ρ. Ραφήνας. Με καταρχήν εκτιµήσεις που έγιναν στη µελέτη (1999) για τις µελλοντικές (Β φάση ανάπτυξης) πληµµυρικές αιχµές, κατέληξαν, κατά προσέγγιση βέβαια στο ότι οι παροχές σχεδιασµού για Τ= 100 είναι πιθανόν να φθάσουν σε τάξη µεγέθους 850 έως 900µ 3 /δλ ή και µεγαλύτερες. Επίσης, στη µελέτη αυτή προτάθηκε, στο κατάντη τµήµα εντός του οικισµού, η διευθέτηση να γίνει για παροχή µ 3 /δλ. Σηµειώνεται, όµως, ότι στο τελευταίο τµήµα προ της εκβολής (~350 µ) θα πρέπει η διευθέτηση να γίνει µε διατοµή αυξηµένης διοχετευτικότητας, ώστε να επαρκεί και για µελλοντικές παροχές (Β φάσης), αφού θα αποχετεύει το σύνολο των παροχών του λεκανοπεδίου ρ. Ραφήνας, συµπεριλαµβανοµένης και της παροχής εκτροπής µε σήραγγα. (Καταρχή D 6,50 µ).

8 Οι οριστικές τιµές θα καθορισθούν µε νέο Μαθηµατικό µοντέλο, οπότε θα καθορισθεί οριστικά και η διάµετρος της σήραγγας Η ζώνη κατάληψης µέσα στη Ραφήνα Για τη ζώνη κατάληψης της διευθετηµένης διατοµής µέσα στη Ραφήνα, προβλέπεται ένα πλάτος 28,0 έως 36,0 µ στο τελευταίο τµήµα των 500 µ προ της εκβολής και εφαρµογή ορθογωνικής διατοµής από οπλισµένο σκυρόδεµα, όπως είναι και η υφιστάµενη σήµερα, αφού δεν είναι δυνατή η εφαρµογή διατοµής µε φιλικότερα υλικά: Στο τµήµα αυτό προβλέπεται µελλοντικά να συµβάλει και η by pass εκτροπή µε τη σήραγγα. Ανάντη της Χ.Θ και µέχρι περίπου τη Χ.Θ προβλέπεται µία διατοµή κατά περίπτωση συνολικού άνω πλάτους 30,0 έως 36,0 µ, η οποία θα σχηµατισθεί µε κλιµακωτή διάταξη (Παγγίνα ή παγγίνες) και θα διαµορφωθεί µε φυσικό πυθµένα και ουδούς (χαλινούς) προστασίας της κοίτης, µικρούς πλευρικούς τοίχους µερική προστασία της κοίτης από σκυρόδεµα και στο άνω ήµισυ των παρειών προστασία µε συρµατοκιβώτια. Σε στενώσεις τοπικά είναι δυνατόν να προβλέπεται και µικρότερο πλάτος διατοµής από σκυρόδεµα π.χ. 24,0 µ Ανάντη της γέφυρας Ραφήνας Λούτσας θα πρέπει να προβλέπονται και δύο παραρεµάτιοι δρόµοι, οι οποίοι κρίνονται απόλυτα απαραίτητοι. 2.4 Η ανάσχεση των πληµµυρικών αιχµών Στη µελέτη του (1996) είχαν προταθεί διάφορα ανασχετικά έργα στους χειµάρρους της Νότιας Πεντέλης και είχαν εξετασθεί διάφορα σενάρια από τα οποία προέκυψε ότι δεν ήταν πάντοτε επιθυµητή η δηµιουργία ανασχετικών έργων στην Πεντέλη, αφού θα υπήρχε σύµπτωση αιχµών υδρογραφηµάτων του ρ. Ραφήνας και του ρ. Βαλανάρη. Για το ρ. Ραφήνας βασικός στόχος µιας µελλοντικής µελέτης θα πρέπει να είναι η επιδίωξη ανάσχεσης πληµµυρών στην πεδιάδα των Σπάτων και κυρίως µεταξύ των Χ.Θ έως 9+700, όπου θα πρέπει να αποφευχθεί η κατασκευή έργων επιτάχυνσης της ροής των πληµµυρών. Για το σκοπό αυτό, το εύρος της οριοθέτησης του ρ. Ραφήνας εκτιµάται ότι θα πρέπει στην περιοχή αυτή να κυµαίνεται µεταξύ 200 έως 300 µ περίπου ή και τοπικά περισσότερο. Το προταθέν αρχικά φράγµα ανάσχεσης εκτιµήθηκε ότι µπορεί να επιδράσει θετικά και να µειώσει την παροχή στην εκβολή κατά 100 µ 3 /δλ, πλην όµως δηµιουργεί πολλά προβλήµατα λόγω της µεγάλης επιφάνειας κατάκλυσης που θα απαιτηθεί (τουλάχιστον ~400 στρέµµατα) για τη λειτουργία του ταµιευτήρα κλπ, ενώ θα υπάρξουν και θέµατα περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την ύπαρξη αρχαιολογικών ευρηµάτων. 2.5 Γενικές Προτάσεις για τη διευθέτηση του ρ. Ραφήνας Όπως προκύπτει από όλα τα προηγούµενα, ο σχεδιασµός των έργων που προτείνεται στη µελέτη (1998) για την επίλυση του αντιπληµµυρικού προβλήµατος του ρ. Ραφήνας πρέπει να λάβει υπόψη τη ραγδαία ανάπτυξη

9 8 των περιοχών της λεκάνης απορροής συνεκτιµώντας κάθε παράµετρο που επηρεάζει τις πληµµυρικές απορροές και το αντίστοιχο µέγεθος των έργων. Η έγκαιρη επέµβαση θα αποσοβήσει τους κινδύνους, οι οποίοι δυστυχώς δεν αποφεύχθηκαν στις γειτονικές λεκάνες Κηφισού και Ιλισού του λεκανοπεδίου της Αθήνας και θα δηµιουργήσει τις προϋποθέσεις για την εξασφάλιση σταδιακής εκτέλεσης των έργων χωρίς µελλοντικά εµπόδια. Ο έγκαιρος, εποµένως, προγραµµατισµός, που θα βασίζεται σε ολοκληρωµένη ρεαλιστική µελέτη του θέµατος αυτού, είναι απαραίτητος και δεν µπορεί να καθυστερήσει περαιτέρω. Στη συνέχεια, προκειµένου να έχουµε µια χονδρική εκτίµηση των απαιτούµενων επεµβάσεων για την επίτευξη ενός ικανοποιητικού περιβαλλοντικού σχεδιασµού των έργων, θα δώσουµε επίσης µία προκαταρκτική εικόνα για τις διευθετήσεις και για τα προτεινόµενα βασικά έργα για το ρέµα Ραφήνας. Γενικά στοιχεία λεκάνης απορροής Έκταση λεκάνης απορροής ~150 χλµ 2 Μήκος κύριας µισγάγγειας ~ 25 χλµ 2 Μέγιστο υψόµετρο λεκάνης ~ +674 µ.υ.θ. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΑΝΟΙΧΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ ΡΑΦΗΝΑΣ ΤΜΗΜΑ Χ.Θ έως Χ.Θ. ~0+300 Χ.Θ.~0+300 έως Χ.Θ Χ.Θ. ~0+500 έως ~Χ.Θ Χ.Θ. ~3+800 έως ~Χ.Θ Χ.Θ έως Στοιχεία ιευθέτησης χωρίς φράγµα ανάσχεσης ιατοµή ορθογωνική σκυροδέµατος 3,60 x 4,00 για την Α &Β φάση ιατοµή σκυροδέµατος 28,0x 4,00 για την Α και Β φάση έργων Ορθογωνική κλιµακωτή διατοµή ~30x4,0 µε δύο παγγίνες πλάτους 3,0µ η κάθε µία και ποδιές από σκυρόδεµα στον πυθµένα. Όπου καθίσταται δυνατόν, διευρύνσεις σε 36,0 x 4,0 χωρίς όµως ποδιές από σκυρόδεµα στον πυθµένα. Τοπικές στενώσεις σε 24,0 µ µε εφαρµογή διατοµή από σκυρόδεµα Εφαρµόζεται η προηγούµενη διατοµή του τµήµατος ~0+500 έως και εναλλακτικά τραπεζοειδής µε τοπικές προστασίες από συρµατοκιβώτια ιατηρείται η φυσική κοίτη και προβλέπονται µικροί αναβαθµοί ύψους µέχρι 1,00µ σε αποστάσεις εκτιµώµενες από 100 έως 250µ Τοπικές προστασίες µε συρµατοκιβώτια. Τοπικές διευρύνσεις σε θέσεις όπου δεν είναι δυνατή η εκτέλεση απαλλοτριώσεων Μικρά αναχώµατα περιορισµού της ευρείας κοίτης µεγάλων πληµµυρών όπου απαιτούνται

10 ΤΜΗΜΑ Χ.Θ. ~9+700 έως Χ.Θ. ~ Στοιχεία ιευθέτησης χωρίς φράγµα ανάσχεσης ιατήρηση της φυσικής κοίτης στο µεγαλύτερο τµήµα εκσκαφές διεύρυνσης τοπικές προστασίες µε συρµατοκιβώτια. Ουδοί ανά αποστάσεις Μικροί αναβαθµοί ύψους µέχρις 1,00µ. Μικρά τοπικά αναχώµατα προστασίας ορισµένων περιοχών. 9 Έργο εκτροπής (Β φάσης) ιατοµή σήραγγας εκτροπής D 6,50 µ (Θα καθοριστεί τελικά στην προµελέτη) Μήκος σήραγγας εκτροπής L 3,0 χλµ Αγωγός εκτροπής σε συνέχεια από την έξοδο της σήραγγας µέχρι το ρ. Ραφήνας στη ΧΘ ~0+300 ανάντη της γέφυρας της οδού Ραφήνας Λούτσας L 0,30 χλµ Τεχνικά έργα (γέφυρες οχετοί) στο ανοιχτό ρέµα Ραφήνας Ανακατασκευή ή προσθήκη ανακουφιστικών ανοιγµάτων στις υπάρχουσες γέφυρες Αντικατάσταση όλων των γεφυρών, εκτός των κατασκευασθέντων πρόσφατα, εφόσον έχουν επαρκή υδραυλική διατοµή Έργο Εκβολής Θα προβλέπεται κοιτόστρωση στο ± 0,00 Θα προβλέπεται προστασία µε φυσικούς ογκόλιθους κατάλληλων διαστάσεων, οι οποίοι θα καλύψουν όλη την επιφάνεια του στοµίου εκβολής Στη µελέτη των έργων θα πρέπει να αντιµετωπισθεί το έργο εκβολής µε ειδική µελέτη (τεχνική και περιβαλλοντική) ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Η περίοδος επαναφοράς για τον καθορισµό των παροχών σχεδιασµού θα ληφθεί µέσα στον οικισµό τουλάχιστο Τ = 50, ενώ θα ήταν επιθυµητό να καθορισθεί η περίοδος Τ = 100 έτη. Στις αγροτικές περιοχές η περίοδος αρκεί να ληφθεί Τ = 20 έτη. Εναλλακτικές λύσεις του έργου εκτροπής (σήραγγας) απευθείας στην ανοιχτή θάλασσα έχουν επίσης εξετασθεί (και θα ήταν επιθυµητές), αλλά δεν µπορούν να εφαρµοστούν, λόγω των σοβαρών

11 10 εµποδίων που προκύπτουν από την ήδη πυκνοκατοικηµένη περιοχή από όπου θα διέλθει το έργο αυτό. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στο είδος της διευθέτησης στην πεδιάδα των Σπάτων σε µήκος 5,00 έως 5,50 χλµ, ώστε η σηµερινή ανάσχεση πληµµυρών να µη µηδενισθεί, αλλά αν είναι δυνατόν να διατηρηθεί ή και να αυξηθεί ακόµα. 3 ΣΤΑ ΙΑΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΕΡΓΩΝ - ΕΚΤΙΜΗΤΙΚΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ Τα έργα µπορούν να γίνουν σταδιακά ως εξής: (1) Επείγοντα έργα Α φάσης ιευθέτηση του κυρίου ρέµατος µέχρι τη ΧΘ ~4+300 και των συµβολών των συµβαλλόντων ρεµάτων ιευθέτηση του ρ. Ραφήνας, κατάντη του ρ. Παναγίτσας, σε µήκος περίπου 1,50 χλµ Κατασκευή τεχνικού σε σηµεία διασταυρώσεων µε κύριους δρόµους του αστικού και επαρχιακού δικτύου, στα οποία περιλαµβάνονται και τα έργα ανακατασκευής ή προσθήκης ανακουφιστικών ανοιγµάτων των γεφυρών µέσα στον οικισµό Ραφήνας (2) Υπόλοιπα έργα Α φάσης (έργα 10ετίας) Περιλαµβάνουν όλες τις υπόλοιπες διευθετήσεις µεταξύ των ΧΘ έως ~ ΧΘ ~ (3) Συµβάλλοντα ρέµατα Βαλανάρη Αγ. Παρασκευής Καλλιτεχνειούπολης ιασταύρωσης (1)-(2) (3) (έργα 10ετίας) Πρόκειται για ρέµατα που µπορούν να διευθετηθούν µέσα στα πλαίσια των υπολοίπων έργων Α φάσης (4) Έργα Β φάσης (έργο εκτροπής) Πρόκειται για έργο που θα πρέπει να αντιµετωπισθεί η κατασκευή του µετά από 10 έτη ίσως και περισσότερα, ανάλογα µε τα νέα στοιχεία που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια λειτουργίας των έργων Α φάσης. Παρατήρηση Τα πρόσθετα έργα διευθετήσεων συµβαλλόντων ρεµάτων, που ενδεχόµενα θα πρέπει να γίνουν στα πλαίσια των µεγάλων οδικών έργων Αττικής, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ή να µελετηθούν όπου απαιτείται στα πλαίσια της µελέτης του ρ. Ραφήνας. Επίσης, αν το ρ. Ραφήνας συνολικά ενταχθεί στα πλαίσια κατασκευής των µεγάλων οδικών έργων και µπορούν όλα τα ανωτέρω έργα να κατασκευασθούν απαρχής, συµπεριλαµβανοµένου και του έργου εκτροπής, προφανώς αυτό θα ήταν πλήρως αποδεκτό.

12 11 Θα δοθεί τελείως ενδεικτικά µία κατά προσέγγιση εκτίµηση του κόστους των έργων (στην οποία συµπεριλαµβάνεται το Ο.Ε. και τα απρόβλεπτα) µε τιµές σηµερινές (2004) λαµβανοµένων υπόψη των εφαρµοζόµενων τιµολογίων κατά το Α τριµ 2004 (πριν από την πρόσφατη έκδοση νέων τιµολογίων για τα ηµόσια έργα) Εντός της οικιστικά ανεπτυγµένης περιοχής της Ραφήνας (Α φάσης) 40,00 εκατ. Εκτός της οικιστικά αναπτυγµένης περιοχής Ραφήνας (Α και Β φάσης) 16,00 εκατ. Για τµήµατα ρ. Βαλανάρη- Αγ. Παρασκευής, Παλ. Μύλου- ιασταύρωσης (Α και Β φάσης) 5,00 εκατ. Λοιπά βόρεια του ρ. Ραφήνας συµβάλλοντα ρέµατα πεδιάδας(παλλήνης, Βακαλόπουλου, Σαµπάνη κλπ) εν είναι δυνατή η εκτίµηση διότι θα εξαρτηθεί από το µήκος που θα διευθετηθεί σε Α φάση Καταρχή χονδρικά δύναται να προταθεί δαπάνη 5,00 έως και 10,00 εκατ. Σήραγγα (D 6,50µ) κλπ συναφή έργα (Β φάσης) 50,00 55,00 εκατ. Σηµείωση Σε πρώτη φάση, που πρέπει να θεωρηθεί επείγουσα, όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, πρέπει να εκτελεσθεί έργο τουλάχιστον 55,0 έως 60,0 εκατ.

13 12