Εισηγητής : Καθηγητής Γεώργιος. Τσιότρας Γενικός Γραµµατέας Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας

Transcript

1 Σεµινάριο : «Προώθηση Περιφερειακής Συνεργασίας Ελλάδας ηµοκρατίας Τσεχίας για αποτελεσµατική χρήση των Ευρωπαϊκών ιαρθρωτικών Ταµείων» Ζάππειο Μέγαρο, Αθήνα 4 Μαρτίου 2005 Εισηγητής : Καθηγητής Γεώργιος. Τσιότρας Γενικός Γραµµατέας Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας ιαρθρωτικά Ταµεία η Ελληνική Εµπειρία «ιοικητική Ικανότητα σε Περιφερειακό Επίπεδο» Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι κοινός τόπος ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δίνει ιδιαίτερη έµφαση στο ρόλο των Περιφερειών ως κινητήριας δύναµης της ανάπτυξης, καθώς και ως παράγοντα ενίσχυσης της συνοχής στην Ένωση. Παράλληλα η σηµασία και ο ρόλος των περιφερειών στους τοµείς του προγραµµατισµού σε διανοµαρχιακό επίπεδο, στην εφαρµογή της αρχής της επικουρικότητας και της αποκέντρωσης, καθώς και στην ισόρροπη εθνική ανάπτυξη, αποτελούν στο σύνολό τους νέες προκλήσεις για την ανάπτυξη δηµοκρατικών δοµών. Στη χώρα µας ο δηµοκρατικός προγραµµατισµός αποτέλεσε και αποτελεί ζητούµενο σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Η ίδια η κυβέρνηση έχει στοχεύσει στην επίτευξη του συγκεκριµένου προγραµµατισµού και έχει δώσει σαφείς οδηγίες προς τις περιφερειακές διοικήσεις για την υλοποίηση του έργου τους βάσει των θεµελιωδών αρχών του δηµοκρατικού προγραµµατισµού. 1

2 Η χώρα µας βρίσκεται σήµερα στα πρόθυρα της θεσµοθέτησης ενός πολύ σηµαντικού νοµοσχεδίου για την αναδιοργάνωση των Περιφερειών. Η περιφερειακή διοίκηση είναι στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας, καθώς έχει σηµαίνοντα ρόλο για τις τοπικές κοινωνίες στο πλαίσιο της αποκεντρωµένης άσκησης πολιτικών και της κατά τόπους εφαρµογής των κεντρικών πολιτικών. Ο ρόλος αυτός µάλιστα θα προκύψει ιδιαιτέρως ενισχυµένος µε τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και µε την είσοδο των χωρών µελών στην προγραµµατική περίοδο ( Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης), δεδοµένου ότι πλέον οι κοινοτικές ενισχύσεις θα τεθούν υπό διαπραγµάτευση απευθείας µε τις περιφερειακές διοικήσεις, ενώ και οι δράσεις έχουν περιφερειακό ή διαπεριφερειακό χαρακτήρα και εποµένως η αποκεντρωµένη διοίκηση καθίσταται κεντρικός πόλος άσκησης της ίδιας της ευρωπαϊκής πολιτικής. Τα δεδοµένα που διαµορφώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, βραχυπρόθεσµα και µεσοπρόθεσµα, χρίζουν ιδιαίτερης προσοχής, αφού γι ακόµη µια φορά στη χώρα µας θα κληθούµε να προσαρµοστούµε σε µια νέα Ευρώπη, διευρυµένη και µε νέους στόχους ανάπτυξης. Η σύγκλιση παραµένει κεντρικός στόχος, όµως οι µέθοδοι επίτευξής της αλλάζουν και απαιτούν έγκαιρη οργάνωση και σχεδιασµό τόσο από την κεντρική και περιφερειακή διοίκηση, όσο κι από την τοπική αυτοδιοίκηση όλων των βαθµών. Μια πρώτη, ίσως και ενδεικτική, εικόνα αποκτήσαµε µε την υλοποίηση του Γ ΚΠΣ, στη διάσταση των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραµµάτων (ΠΕΠ). Οι άξονες στους οποίους κινήθηκαν και κινούνται τα ΠΕΠ στην τρέχουσα προγραµµατική περίοδο ( ), αποτελούν ουσιαστικά τις κεντρικές πολιτικές που προώθησε σε όλη αυτήν την περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση. εδοµένη είναι η προσαρµογή που έγινε τόσο σε επίπεδο χώρας, όσο και σε επίπεδο Περιφερειών, ενώ δεδοµένη είναι και η εξειδίκευση που έγινε 2

3 σε επίπεδο τοπικών αυτοδιοικήσεων, προκειµένου να γίνει πράξη ο απαιτούµενος συνδυασµός κεντρικών ευρωπαϊκών πολιτικών µε τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας µέλους και µε τις ανάγκες της κάθε τοπικής κοινωνίας. εν µπορούµε να ισχυριστούµε πως δεν υπήρξαν προβλήµατα και µάλιστα σηµαντικά. Όπως δεν µπορούµε να ισχυριστούµε ότι δεν υπήρξαν «παράθυρα απόκλισης», για τα οποία πολλάκις ως χώρα κληθήκαµε να δώσουµε εξηγήσεις. Σε γενικές γραµµές πάντως θεωρούµε πως στο επόµενο διάστηµα θα κατορθώσουµε να καλύψουµε µια σειρά απαιτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε εφαρµογή πολιτικών ανάπτυξης µέσω της υλοποίησης των Π.Ε.Π. και συνάµα θα κατορθώσουµε να αξιοποιήσουµε στο µέγιστο δυνατό βαθµό το σύνολο των διατιθέµενων πόρων, µε κεντρικό στόχο τη βελτίωση των όρων διαβίωσης σε κάθε περιοχή της χώρας και την άρση των φαινοµένων αποµόνωσης, αποκλεισµού και ανισοτήτων, ώστε κάθε πολίτης να κατανοήσει και να βιώσει τη βελτίωση της καθηµερινότητάς του. Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας των δράσεων που αναλαµβάνει να υλοποιήσει κάθε Περιφέρεια και συνακόλουθα ο κεντρικός εξαγγελθείς πολιτικός στόχος της κεντρικής διοίκησης της χώρας, που είναι ταυτόσηµος, θα διατηρηθεί και στην επόµενη προγραµµατική περίοδο, έστω κι αν οι δράσεις και οι άλλες πολιτικές διαφέρουν. 3

4 ΙΙ. ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ α) Υφιστάµενη Λειτουργία Περιφερειακής ιοίκησης Σύµφωνα µε το υφιστάµενο νοµοθετικό πλαίσιο που θεσπίστηκε µε το N.2503/1997, η Περιφέρεια αποτελεί ενιαία αποκεντρωµένη µονάδα διοίκησης. Όλες οι διάσπαρτες περιφερειακές ή διανοµαρχιακές υπηρεσίες των Υπουργείων ενοποιήθηκαν σε ενιαία οργανωτική δοµή δηµιουργώντας το αναγκαίο νοµικό και διοικητικό πλαίσιο για την αποτελεσµατική άσκηση των αρµοδιοτήτων που µεταβιβάζονται από την κεντρική διοίκηση στην Περιφέρεια. Η αυτοτέλεια της Περιφέρειας έναντι του κέντρου ενισχύεται µε ρυθµίσεις που αφορούν την εσωτερική της οργάνωση και στελέχωση, καθώς και την οικονοµική διαχείριση. Έτσι η Περιφέρεια ως διοικητική µονάδα : Έχει δικό της προσωπικό. Έχει δικό της προϋπολογισµό. ιαθέτει µηχανισµούς διαχείρισης των πιστώσεων έργων περιφερειακού χαρακτήρα (Συλλογική Απόφαση Έργων Περιφέρειας - Σ.Α.Ε.Π.), οι οποίες προέρχονται από εθνικούς πόρους ή από πόρους προγραµµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, η Περιφέρεια διατηρεί και το χαρακτήρα της και ως µονάδα περιφερειακής ανάπτυξης υλοποιεί τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές που αφορούν την οικονοµική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της γεωγραφικής της περιοχής. Υποβοηθά την Κυβέρνηση στη διαµόρφωση πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης. Φέρνει τη ιοίκηση κοντά στον πολίτη και τα προβλήµατά του. Εξειδικεύει και εφαρµόζει την κυβερνητική πολιτική σε περιφερειακό επίπεδο. 4

5 Ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας είναι εκπρόσωπος της Κυβέρνησης και υπεύθυνος για την άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής στην περιφέρειά του. Η εκάστοτε Ελληνική Περιφέρεια διαρθρώνεται ως εξής : Γραφείο Γενικό Γραµµατέα Περιφέρειας Γενική ιεύθυνση Περιφέρειας Τµήµα Πολιτικού Σχεδιασµού Εκτάκτων Αναγκών (Π.Σ.Ε.Α.) Η Γενική ιεύθυνση Περιφέρειας συγκροτείται από τις παρακάτω διευθύνσεις : 1. ιεύθυνση Σχεδιασµού & Ανάπτυξης 2. ιεύθυνση ηµόσιας Υγείας & Πρόνοιας 3. ιεύθυνση ηµοσίων Έργων 4. ιεύθυνση Ελέγχου Κατασκευής Έργων 5. ιεύθυνση Ελέγχου Συντήρησης Έργων 6. ιεύθυνση Περιβάλλοντος & Χωροταξίας 7. ιεύθυνση ασών 8. ιεύθυνση Γεωργικής Ανάπτυξης 9. ιεύθυνση Αυτοδιοίκησης & Αποκέντρωσης 10. ιεύθυνση ιοίκησης 11. ιεύθυνση Αστικής Κατάστασης - Αλλοδαπών & Μετανάστευσης Επίσης υφίσταται αυτοτελές τµήµα επικοινωνίας & εξυπηρέτησης Πολιτών, καθώς και Γραφείο Πολιτικής Προστασίας. Στην Γενική ιεύθυνση Περιφέρειας υπάγονται επίσης οι Επιθεωρήσεις ασών. Οι ανωτέρω οργανικές µονάδες, έχουν τοπική αρµοδιότητα ολόκληρη την Περιφέρεια και έδρα τους την έδρα της Περιφέρειας. 5

6 Οι ιευθύνσεις α) Τοπικής Αυτοδιοίκησης & ιοίκησης και β) ασών - ασαρχεία και Αναδασώσεων, καθώς και τµήµατα Αστικής Κατάστασης Αλλοδαπών & Μετανάστευσης, που λειτουργούν στους νοµούς ή νοµαρχίες της Περιφέρειας, έχουν τοπική αρµοδιότητα τον εκάστοτε νοµό ή νοµαρχία, εκτός των νοµών στους οποίους βρίσκεται η έδρα της Περιφέρειας. ΙΙΙ. ΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Με τον ιδρυτικό της Νόµο η λειτουργία της Περιφέρειας προσδιορίζεται κυρίως σε δύο επίπεδα : 1. το επίπεδο του δηµοκρατικού προγραµµατισµού και συντονισµού των πολιτικών του Κράτους και της Αυτοδιοίκησης 2. το επίπεδο του ελέγχου της νοµιµότητας και της αποδοτικότητας στη δράση των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α και Β βαθµού. Το Περιφερειακό Συµβούλιο αποτελεί συλλογικό όργανο δηµοκρατικού προγραµµατισµού, στο οποίο µετέχουν ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας, εκπρόσωποι των Ο.Τ.Α. Α και Β βαθµού και εκπρόσωποι όλων των παραγωγικών δυνάµεων και φορέων που έχουν εποικοδοµητικό ρόλο στην κατάρτιση ολοκληρωµένων προγραµµάτων ανάπτυξης της Περιφέρειας. Θεσµικά, το Περιφερειακό Συµβούλιο αποτελεί το όργανο συνάντησης της ιοίκησης µε την Αυτοδιοίκηση και προγραµµατικής σύνθεσης των απόψεων και των προτάσεων των εκπροσώπων της Αυτοδιοίκησης και των κοινωνικών φορέων σε θέµατα Περιφερειακής Ανάπτυξης. 6

7 IV. Γ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΤΗΡΙΞΗΣ Π.Ε.Π. α) Φιλοσοφία ιαµόρφωσης Αξόνων των Π.Ε.Π. Στην προγραµµατική περίοδο του Γ ΚΠΣ η Ελλάδα ακολούθησε τις κοινοτικές οδηγίες για την κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη και σύγκλιση και προσάρµοσε τις κεντρικές πολιτικές και δράσεις της στις κοινοτικές κατευθύνσεις. Παράλληλα, έγινε και µια περαιτέρω προσαρµογή των κανόνων σε περιφερειακό επίπεδο, λαµβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες, αλλά και τις δυνατότητες της κάθε περιοχής, ώστε σε τελικό επίπεδο έργων να καλυφθούν µια σειρά από πολλές φορές χρονίζουσες- ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, παράλληλα µε την προώθηση των κεντρικών πολιτικών και αναπτυξιακών επιλογών της Ε.Ε. Αυτή η αλυσίδα εφαρµογής των κοινοτικών συµφωνιών, που φτάνει µέχρι τον τελικό αποδέκτη, τον Ευρωπαίο πολίτη αντικατοπτρίζεται στους ίδιους τους άξονες και τις διαδικασίες υλοποίησης των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραµµάτων (ΠΕΠ). Οι κεντρικοί άξονες των Π.Ε.Π. καθορίζουν τις γενικές προτεραιότητες, οι οποίες πρέπει να συµβαδίζουν απόλυτα τόσο µε τις κεντρικές κατευθύνσεις ανάπτυξης της Ε.Ε., όσο και µε τις επιλογές της κρατικής διοίκησης όπως αυτές προσαρµόστηκαν βάσει των προτεραιοτήτων της Ε.Ε. και του εθνικού σχεδιασµού. Από εκεί τα µέτρα που συνθέτουν τους άξονες των Π.Ε.Π. εξειδικεύουν και προσαρµόζουν τις ανάγκες της περιφέρειας στις γενικές κατευθύνσεις, ενώ τα έργα και οι δράσεις που επιλέγονται να υλοποιηθούν έχουν υποστεί ακόµη ένα στάδιο επεξεργασίας σε επίπεδο εξειδίκευσης, αναλόγως των αναγκών των τοπικών κοινωνιών και έχουν τελικό αποδέκτη τον πολίτη, του οποίου τις ανάγκες άλλωστε εκφράζουν οι τοπικές αυτοδιοικήσεις. 7

8 β) Το παράδειγµα του Π.Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας Παίρνοντας ως παράδειγµα, την περίπτωση του Π.Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας, οι άξονες προτεραιότητας που τέθηκαν βάσει της διάρθρωσης του ανθρώπινου δυναµικού, των τοπικών πόρων και των προτάσεων που οι ίδιες οι κοινωνίες έθεσαν και οι οποίες συµβάδιζαν µε τις κεντρικές εθνικές επιταγές και τους κοινοτικούς όρους, είναι οι εξής : 1. Ανάδειξη του µητροπολιτικού ρόλου της Θεσσαλονίκης και ενθάρρυνση της καινοτοµίας και της επιχειρηµατικότητας. 2. Προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος. 3. Μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων. 4. Αγροτική ανάπτυξη. 5. Μείωση της ανεργίας και παροχή ίσων ευκαιριών στη γνώση και τις δεξιότητες. 6. Ανάπτυξη του ορεινού χώρου, των εσωτερικών ζωνών και των µειονεκτικών και προβληµατικών περιοχών. Το σηµαντικότερο αναπτυξιακό «ζήτηµα» που είχαµε να αντιµετωπίσουµε, κατά τον σχεδιασµό και την κατάρτιση του Π.Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας ήταν η διαµόρφωση της περιοχής σε µία ανταγωνιστική οικονοµική και κοινωνική δοµή στο πλαίσιο : της πλήρους ένταξης της Ελλάδας στην Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση, της παγκοσµιοποίησης και των εξελίξεων στο διεθνές οικονοµικό περιβάλλον, της σταδιακής αλλά σταθερής ενσωµάτωσης στον ευρωπαϊκό οικονοµικό χώρο της βαλκανικής «ενδοχώρας», του εντεινόµενου δια-περιφερειακού και επιχειρηµατικού ανταγωνισµού, του καταλυτικού ρόλου της ανάπτυξης, επιχειρηµατικής υιοθέτησης και ενσωµάτωσης της καινοτοµίας. 8

9 γ) Ειδικές Υπηρεσίες ιαχείρισης και Επιτροπές Παρακολούθησης Στην κατάρτιση αυτών των προαναφεροµένων αξόνων προτεραιοτήτων σηµαντικό ρόλο διαδραµατίζουν οι Ειδικές Υπηρεσίες ιαχείρισης ( ιαχειριστικές Αρχές) των Π.Ε.Π., που έχουν συγκεκριµένο οργανόγραµµα, µε επικεφαλής το Γενικό Γραµµατέα και τον Προϊστάµενο Ε.Υ.., µε διαχωρισµένες αρµοδιότητες και αντικείµενα σε µονάδες που απαρτίζονται από εξειδικευµένο προσωπικό, οι οποίες είναι οι παρακάτω : - Μονάδα προγραµµατισµού και αξιολόγησης. - Μονάδα διαχείρισης και παρακολούθησης. - Μονάδα ελέγχου. - Μονάδα οργάνωσης και υποστήριξης. Οι Ειδικές Υπηρεσίες ιαχείρισης (Ε.Υ..), δηµιουργήθηκαν σε όλες τις Περιφέρειες της χώρας, µε σκοπό τη διαχείριση της υλοποίησης του Κ.Π.Σ. και έχουν τις παρακάτω αρµοδιότητες : 1. ιαχείριση Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραµµάτων 2. Εφαρµογή διαδικασίας ένταξης Πράξεων 3. Παρακολούθηση έργων / ενηµέρωση Ολοκληρωµένου Πληροφοριακού Συστήµατος (Ο.Π.Σ.) του Προγράµµατος 4. Έλεγχος Πράξεων και Τελικών ικαιούχων 5. Ενδιάµεση Αξιολόγηση 6. Σύνταξη Ετήσιας και Τελικής Έκθεσης Εκτέλεσης Προγράµµατος 7. ηµοσιότητα Προγράµµατος Επίσης, η Ειδική Υπηρεσία ιαχείρισης (Ε.Υ..), αποτελεί συγχρόνως και την Τεχνική Γραµµατεία του Προγράµµατος ιασυνοριακής Συνεργασίας INTERREG. 9

10 Παράλληλα, για την παρακολούθηση της υλοποίησης του ΚΠΣ και της αποτελεσµατικής και ορθολογικής εφαρµογής του εκάστοτε Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος, δηµιουργήθηκαν στις Περιφέρειες της χώρας Επιτροπές Παρακολούθησης, οι οποίες αποτελούν συλλογικό όργανο, µε τις παρακάτω αρµοδιότητες : 1. Παρακολούθηση Επιχειρησιακού Προγράµµατος 2. Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού 3. Κριτήρια ένταξης Πράξεων 4. Έγκριση Ετήσιας και Τελικής Έκθεσης Εκτέλεσης του Ε.Π. 5. Αξιολόγηση προόδου / πρόταση προσαρµογών δ) ιαδικασίες και Κριτήρια Ένταξης Πράξεων στα Π.Ε.Π. Οι διαδικασίες ένταξης πράξεων στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα, αφορούν το σύνολο των ενεργειών που απαιτούνται για την επιλογή και ένταξη των πράξεων, προκειµένου να τύχουν χρηµατοδότησης στο πλαίσιο του εκάστοτε Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράµµατος, ενώ η πιστή τήρηση των διαδικασιών αυτών αποτελεί υποχρέωση των εθνικών αρχών. Η διαδικασία επιλογής και ένταξης πράξεων ακολουθεί τα παρακάτω βήµατα, αφού βέβαια προηγουµένως έχουν εγκριθεί το Περιφερειακό Συµβούλιο (Συµπλήρωµα Προγραµµατισµού) και τα κριτήρια ένταξης πράξεων από την Επιτροπή Παρακολούθησης : 1 ο Βήµα : Πρόσκληση προς τους Τελικούς ικαιούχους για την υποβολή προτάσεων 2 ο Βήµα : Υποβολή Προτάσεων & Τεχνικών ελτίων Έργων 3 ο Βήµα : Αξιολόγηση των προτάσεων 4 ο Βήµα : ιαδικασία συντονισµού 5 ο Βήµα : Ένταξη / Απόρριψη 10

11 V. 4 η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ( Κ.Π.Σ.) Στο Γ ΚΠΣ έγινε µια προσπάθεια απλοποίησης του συστήµατος, αλλά και αποκέντρωσης της καθηµερινής διαχείρισης στα Κράτη Μέλη. Αυτό που χρειάζεται πριν τη νέα προγραµµατική περίοδο είναι η αναθεώρηση των κανονισµών µε στόχο την αύξηση της αποτελεσµατικότητας του συστήµατος και της περαιτέρω µείωσης της πολυπλοκότητάς του. Σε ότι αφορά τα νέα κράτη µέλη η περίοδος θεωρείται µεταβατική, επιτρέποντας τους να προετοιµάσουν το έδαφος για την επόµενη προγραµµατική περίοδο. Η πρόκληση για τη διαρθρωτική πολιτική στα νέα κράτη µέλη είναι σύµφωνα µε την 3 η Έκθεση για τη Συνοχή η παρακάτω : Να προσδιοριστούν σε κάθε περιφέρεια οι διαρθρωτικές αδυναµίες που έχουν τις πλέον επιζήµιες επιπτώσεις στην ανταγωνιστικότητα και στο αναπτυξιακό δυναµικό και να δοθεί προτεραιότητα στην αντιµετώπιση πρώτιστα αυτών. Να διαµορφωθεί µια µακροπρόθεσµη αναπτυξιακή στρατηγική για κάθε περιφέρεια, σύµφωνα µε τα συγκριτικά ισχυρά και αδύνατα σηµεία της, αναγνωρίζοντας ότι δεν είναι δυνατόν να αντιµετωπιστούν όλες οι ανάγκες ταυτόχρονα και ταξινοµώντας τα επενδυτικά έργα υπό το πρίσµα της αλληλεπίδρασης µεταξύ τους και της πορείας που θα πρέπει µακροπρόθεσµα να ακολουθηθεί. Να αποφευχθεί η υπερβολική συγκέντρωση των επενδύσεων στα σηµερινά αναπτυξιακά κέντρα, όπου οι επιπτώσεις στην οικονοµική δραστηριότητα ενδεχοµένως να είναι µέγιστες βραχυπρόθεσµα, αλλά πιθανόν να αποβούν εις βάρος µιας ισορροπηµένης ανάπτυξης µακροπρόθεσµα. 11

12 Να βοηθηθεί η ενδυνάµωση της διοικητικής ικανότητας για το σχεδιασµό, την υλοποίηση και τη διαχείριση αναπτυξιακών προγραµµάτων σε περιφερειακό επίπεδο. α) Γενικές αρχές οργάνωσης της κατάρτισης του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης Οι κατευθύνσεις ανάπτυξης καθώς και οι αρχές οργάνωσης και λειτουργίας θα εξειδικευτούν περαιτέρω κατά το επόµενο χρονικό διάστηµα µε τον προσδιορισµό ειδικών θεµάτων προς συζήτηση και επεξεργασία µε όλους τους εµπλεκόµενους κεντρικούς και περιφερειακούς φορείς του σχεδιασµού. 1. Όργανα κατάρτισης του Σχεδίου Ανάπτυξης Ο σχεδιασµός του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης σύµφωνα µε το υπάρχον θεσµικό πλαίσιο ανήκει στην αρµοδιότητα του Υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών, σε συνεργασία µε τα καθ ύλην αρµόδια Υπουργεία και τις Περιφερειακές και Τοπικές Αρχές, και µε την υποστήριξη της Μονάδα Οργάνωσης ιαχείρισης (Μ.Ο..). Τα επίπεδα επεξεργασίας του Σχεδίου, υπό τον Υφυπουργό Οικονοµίας & Οικονοµικών, ορίζονται ως εξής : Επίπεδο επεξεργασίας 1 : «Επιτροπή Συντονισµού & Χάραξης Πολιτικής» Επίπεδο επεξεργασίας 2: «Οµάδα κατάρτισης» Επίπεδο επεξεργασίας 3: «Οµάδες Σχεδιασµού ανά Περιφέρεια» Οι οµάδες αυτές θα πρέπει να έχουν συνεχή υποστήριξη στη µέθοδο εργασίας τους από την Οµάδα Κατάρτισης του Σχεδίου. Ανάλογα µε την πορεία της προετοιµασίας του Σχεδίου οι πυρήνες αυτοί µπορεί να µετεξελιχθούν σε µονάδες στρατηγικού σχεδιασµού της εκάστοτε Περιφέρειας. 2. Περιεχόµενα και φάσεις κατάρτισης στάδια: Η κατάρτιση του νέου Στρατηγικού Σχεδίου περιλαµβάνει δύο 12

13 Α. Στάδιο διάγνωσης των αναπτυξιακών προοπτικών Η διάγνωση των αναπτυξιακών προοπτικών περιλαµβάνει τις ακόλουθες διαδικασίες. Σύσταση των οργάνων κατάρτισης, καθορισµός αρµοδιοτήτων και ανάθεση εργασιών (κατάρτιση προδιαγραφών, ερωτηµατολόγια, αναθέσεις έργου). Έρευνα - συγκέντρωση των στοιχείων που συνιστούν την υπάρχουσα κατάσταση, µε έµφαση στα επιµέρους προβλήµατα, τις διαφαινόµενες τάσεις, κλπ. Επεξεργασία των στοιχείων της ανάλυσης (SWOT ανάλυση). ιατύπωση συµπερασµάτων και βασικών κατευθύνσεων ανάπτυξης. Κατάρτιση της ex ante αξιολόγησης του νέου Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης. Β. Στάδιο Σχεδιασµού του Προγράµµατος Στη βάση των στρατηγικών επιλογών που απορρέουν από το στάδιο διάγνωσης καταρτίζεται το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης µε εξειδίκευση σε προτεραιότητες τοµεακές και γεωγραφικές - περιφερειακές και σχεδιάζονται τα Επιχειρησιακά Προγράµµατα. β) Άξονες προτεραιότητας των ελληνικών περιφερειών στο Κ.Π.Σ. Όσον αφορά την µακροπρόθεσµη περίοδο ενεργειών των Περιφερειακών ιοικήσεων της χώρας, θα απαιτηθεί µια µεγάλη προσαρµογή εν όψει του Κ.Π.Σ. και της προγραµµατικής περιόδου , δεδοµένου ότι αφενός οι χρηµατοδοτήσεις της Ε.Ε. πηγαίνουν απευθείας στις αποκεντρωµένες δοµές των Περιφερειών, αφετέρου έχουµε τη συµµετοχή περισσότερων στην κοινή προσπάθεια, µε τη διεύρυνση της Ένωσης και τη συµµετοχή νέων χωρών µελών, που θα αναγκαστούν να περάσουν τα στάδια εκείνα που πέρασε και η Ελλάδα τα προηγούµενα χρόνια. 13

14 Οι Γενικοί Γραµµατείς των Περιφερειών προετοιµαζόµαστε και προετοιµάζουµε τις τοπικές κοινωνίες για τις επερχόµενες αλλαγές. Ήδη έχουµε ήδη ανοίξει το διάλογο µε τους τοπικούς αναπτυξιακούς φορείς, για το σχεδιασµό των δράσεων και των κατευθύνσεων αξιοποίησης του Κ.Π.Σ. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι Ελληνικές Περιφέρειες καταρτίζουν το δικό τους, συγκεκριµένο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης για την Προγραµµατική Περίοδο , το οποίο το θέτουν σε ανοικτή συζήτηση, συγκεντρώνοντας τις απόψεις και προτάσεις όλων των φορέων. Εµείς στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, επιπροσθέτως προσπαθήσαµε να εξειδικεύσουµε το συγκεκριµένο στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης, µε τη συνδροµή της πανεπιστηµιακής κοινότητας, που συµµετέχει ενεργά στο συνολικό στρατηγικό σχεδιασµό. Σύµφωνα µε το πλαίσιο της ανωτέρω µεθοδολογίας, οι βασικές προτεραιότητες ανάπτυξης των ελληνικών περιφερειών και η ιεράρχησή τους, στην εν λόγω προγραµµατική περίοδο, αντικατοπτρίζονται και εστιάζονται στους κατωτέρω άξονες : 1. Ενίσχυση Ανταγωνιστικότητας 2. Βελτίωση της προσπελασιµότητας και των υπηρεσιών γενικού οικονοµικού ενδιαφέροντος 3. Αναβάθµιση και προστασία του περιβάλλοντος και πρόληψη κινδύνων 4. Ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναµικού και προώθηση της απασχόλησης 5. Βελτίωση της διοικητικής ικανότητας της δηµόσιας διοίκησης 6. Ενίσχυση της διασυνοριακής, της διακρατικής και της διαπεριφερειακής συνεργασίας 7. Τουρισµός-Πολιτισµός 8. Αγροτική Ανάπτυξη 14

15 Αναπόφευκτα, όλες οι Ελληνικές Περιφέρειες θα βαδίσουµε πάνω στην πεπατηµένη, αφού σε ορισµένα σηµεία δεν επιτρέπονται καν αποκλίσεις από τη διαδικασία. Εννοώ πως και πάλι θα ιεραρχηθούν ανάγκες και θα αναζητηθούν µέθοδοι για να καλυφθούν. Είναι δεδοµένο πως ο µακροπρόθεσµος σχεδιασµός είναι προαπαιτούµενο για την περιφερειακή διοίκηση, ώστε να έχει την παρέµβαση που υπαγορεύει ο ρόλος της σε όλα τα επίπεδα διοίκησης και να µπορέσει πρώτα από όλα να δικαιολογήσει τον παρεµβατικό, ελεγκτικό, συνδετικό και εποπτικό χαρακτήρα της, συνδυαζόµενο µε τον κρίσιµο κρίκο στην αλυσίδα της διοίκησης τόσο σε επίπεδο χώρας σήµερα, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης στο µέλλον. VI. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΕΥΡΥΝΣΗ & ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Η διεύρυνση της Ε.Ε. και η είσοδος των νέων µελών ειδικά για την περιοχή της Βαλκανικής έχει εξέχουσα σηµασία για όλους µας. Ήδη υπάρχει µια εµπειρία συνεργασίας και καλών σχέσεων στις διακρατικές συναλλαγές µας. Η Ρουµανία και η Βουλγαρία είναι προ των πυλών της Ε.Ε. και η συνεργασία αυτή περιµένουµε να ενισχυθεί µε αυτονόητα αµφίδροµα οφέλη. Μέχρι σήµερα, παρά τη διάθεση συνεργασίας, ανάµεσα στις χώρες µας, τα εµπόδια ήταν πολλά. Εντούτοις, σε εθνικό και ιδιωτικό επίπεδο οι διακρατικές συµφωνίες, οι επενδύσεις και οι συναλλαγές κυµάνθηκαν σε ικανοποιητικά πλαίσια. Η υλοποίηση του Interreg έφερε πιο κοντά τις χώρες µας και βοήθησε σε µικρό έστω βαθµό στην κατανόηση, από µέρους των χωρών που δεν είναι µέλη της Ε.Ε., των κοινοτικών νοοτροπιών και µεθόδων. Επίσης, η παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων τόσο στη Βουλγαρία, όσο και στη Ρουµανία, ανέδειξαν την πρωτοπορία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, η οποία λειτουργεί ως 15

16 προποµπός σήµερα της διάδοσης της ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας στα κράτη που εκπροσωπούν τη διεύρυνση και αποτελεί παράδειγµα για την ανάπτυξη εποικοδοµητικών συνεργασιών. Είναι αλήθεια ότι σε επίπεδο περιφερειακής διοίκησης έχουµε µόνο τα παραδείγµατα των προγραµµάτων Interreg, τα οποία δεν είναι και χαρακτηριστικά των δυνατοτήτων που µας δίνονται για διακρατική και διασυνοριακή συνεργασία. Κι αυτό συµβαίνει εξαιτίας των αδυναµιών σε θέµατα θεσµών και οργάνωσης, ίσως και διάθεσης συµµετοχής, που εντοπίστηκαν κι από τις δυο πλευρές. Ειδικά για τη Βόρεια Ελλάδα όµως η ευρωπαϊκή προοπτική των βαλκανικών χωρών δίνει την ελπίδα για έξοδο από το τέλµα της πολυετούς αδράνειας των χρηµατοοικονοµικών φορέων και της ίδιας της πολιτείας στην εγκαθίδρυση µιας ουσιαστικής φόρµας και στην έξοδο από τις λανθάνουσες µορφές συνεργασίας. Υπό το πέπλο της Ε.Ε. οι αγορές των Βαλκανίων µπορούν να έρθουν πιο κοντά και σε αυτό το σηµείο ο ρόλος που καλούνται να παίξουν οι περιφερειακές διοικήσεις είναι και ουσιαστικός και κρίσιµος για την προσέγγιση των χωρών και των τοπικών κοινωνιών µεταξύ τους. Σε λίγο καιρό θα είµαστε ισότιµοι εταίροι στην ευρωπαϊκή οικογένεια και αυτό µόνον ως ελπιδοφόρο µήνυµα µπορεί να ληφθεί. Οι περιφέρειες των χωρών µας θα αναζητήσουν -βάσει και της υπάρχουσας εµπειρίας- µεθόδους συνεργασίας και κοινών έργων και δράσεων, στην κατεύθυνση της παράλληλης ανάπτυξης των περιοχών. Οι δυνατότητες και οι φυσικοί και ανθρώπινοι πόροι αποτελούν τα πλεονεκτήµατά µας, ενώ η υιοθέτηση των βέλτιστων πρακτικών σε όλα τα επίπεδα ανάληψης πρωτοβουλιών είναι κοινή υπόθεση, που ανοίγει νέους ορίζοντες. 16