ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Ανοσολογία - Ρευματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος Α. Δρόσος

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Επίκτητη ανοσία

4 Ανοσολογικό σύστημα Μη ειδική ανοσία Ειδική ανοσία Κοκκιοκύτταρα Μακροφάγα ΝΚ κύτταρα Κυτταροκίνες πρωτεΐνες οξείας φάσεως Τ-λεμφοκύτταρα Β-λεμφοκύτταρα CD4 + βοηθητικά CD8 + κυτταροτοξικά κατασταλτικά Αντισώματα

5 Κύτταρα επίκτητης ανοσίας Τ λεμφοκύτταρα Τ βοηθητικά Τ κατασταλτικά Β λεμφοκύτταρα

6 Επίκτητη ανοσία Ειδική Μνήμη Συνεργασία με φυσική ανοσία Δύο συνεργαζόμενα μέρη Χυμική ανοσία (Β λεμφοκύτταρα-αντισώματα) Κυτταρική ανοσία (Τ λεμφοκύτταρα) Ανοχή: Διάκριση του ιδίου από το ξένο

7 Επίκτητη ανοσολογική απόκριση Όργανα και κύτταρα Αντιγόνα Υποδοχείς αντιγόνων (ανοσοσφαιρίνες-τ κυτταρικός υποδοχέας Κλωνική έκπτυξη και επιλογή

8 Όργανα ανοσολογικού συστήματος Μυελός των οστών Θύμος Σπλήνα Λεμφαδένες

9 Lymphoid tissues Central Peripheral Thymus Bone marrow Lymph nodes Spleen Primary organs: Sources of competent cells RES Reticuloedothelial system Tonsils Appendix Peyer s patches Secondary organs: Sites of immune responses

10

11

12 Lympphatics: Collect lymph and cells from tissues and deliver them to blood migration, recirculation

13 Continuous regeneration Continuous movement

14 Αντιγόνα (Antigens) antibody generator Μόρια που αντιδρούν ειδικά με αντισώματα ή λεμφοκύτταρα Πολυσακχαρίτες, πρωτεΐνες, λιπίδια, νουκλεοτίδια Πολλαπλοί αντιγονικοί επίτοποι

15 Αντιγόνα

16 Επίτοποι αντιγόνων

17 Small lymphocyte

18 Medium/large lymphocyte activated, cycling

19 Blood lymphocyte T cell or B cell, antigen-specific generation of humoral and cell-mediated immune responses

20 Humoral immunity Humoral immunity refers to the production of antibody molecules in response to an antigen Humoral immunity is most effective against bacteria, bacterial toxins, and viruses prior to these agents entering cells

21 Χυμική ανοσία B λεμφοκύτταρα (Β κυτταρικοί υποδοχείς στην επιφάνεια) Κλωνική έκπτυξη των Β λεμφοκυττάρων και παραγωγή πλασματοκυττάρων (αντισωμάτων) και κυττάρων μνήμης

22

23 B lymphocytes Απόκριση σε Τ εξαρτώμενα αντιγόνα (πρωτεΐνες) Τα Β κύτταρα ενδοκυτταρώνουν το αντιγόνο και το παρουσιάζουν στα Τ λεμφοκύττταρα σε συνδυασμό με τα μόρια MHC class II Αν το T κύτταρο αναγνωρίζει το αντιγόνο τότε το Β λεμφοκύτταρο ενεργοποιείται, εκπτύσεται κλωνικά και διαφοροποιείται σε πλασματοκύτταρο παράγοντας αντισώματα Πρωτογενής απόκριση ημέρες (κυρίως IgM) Δευτερογενής απόκριση πολύ πιο γρήγορα λόγω των κυττάρων μνήμης

24 Απόκριση σε μη Τ εξαρτώμενα αντιγόνα Τα αντιγόνα είναι κυρίως πολυσακχαρίτες ή λιπίδια Δεν απαιτείται βοήθεια από τα Τ-λεμφοκύτταρα

25 Antibodies Antibodies or immunoglobulins are produced by B lymphocytes and plasma cells in response to a specific antigen Antibodies are Y shaped glycoproteins that bind to and destroy specific antigens

26 Antibody production in response to antigen Step 1: The antigen must encounter the antigen-presenting cells (APCs), B lymphocytes and T4 lymphocytes capable of carrying out an immune response

27 Step 2: Naive lymphocytes must recognize epitopes on an antigen by means of antigen-specific receptor molecules on their surface and become activated

28 Step 3: After binding the antigen, the lymphocytes must proliferate into large clones of identical cells in order to provide enough lymphocytes for an effective immune response against that antigen

29 Step 4: The large clones of lymphocytes now differentiate into cells capable of directing body defenses against the original antigen resulting in its destruction or neutralization

30 Step 5: Some of the lymphocytes differentiate into circulating memory cells

31 Λειτουργίες των αντισωμάτων

32 Κλωνική επιλογή και έκπτυξη Ειδική απόκριση σε ένα αντιγόνο Επαναλαμβανόμενοι κύκλοι κυτταρικής διαίρεσης οδηγούν σε πολλαπλά αντίγραφα του ίδιου λεμφοκυττάρου Ανώριμο Παρθένο Ενεργοποιημένο Δραστικό Μνήμης

33 Τ λεμφοκύτταρα T κυτταρικός υποδοχέας (TCR) στην επιφάνεια α και β πολυπεπτιδικές αλυσίδες Το αντιγόνο παρουσιάζεται μόνο στα πλαίσια αντιγόνων ιστοσυμβατότητας T κυτταροτοξικά κύτταρα (CD8) Αναγνωρίζουν ενδογενή αντιγόνα στα πλαίσια αντιγόνων MHC class I μορίων Επάγουν απόπτωση Παράγουν κυτταροκίνες T βοηθοί κύτταρα (CD4) Αναγνωρίζουν εξωγενή αντιγόνα στα πλαίσια αντιγόνων MHC class IΙ μορίων Λειτουργικοί υποπληθυσμοί (Th1 και Th2 κύτταρα) T cell

34 Κυτταρική ανοσία Τα T λεμφοκύτταρα έχουν ειδικούς υποδοχείς στην επιφάνειά τους (TCR) Ο TCR ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ να προσδέσει ελεύθερο αντιγόνο Πρέπει να παρουσιάζεται από ένα αντιγονοπαρουσιαστικό κύτταρο Τρία βήματα: ενεργοποίηση, έκπτυξη, δράση Τα T κυτταροτοξικά λεμφοκύτταρα σκοτώνουν άμεσα κύτταρα μολυσμένα με ιούς ή νεοπλαστικά T cell

35 Ενεργοποίηση των T κυττάρων Δενδριτικά κύτταρα Αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα με σημαντικό ρόλο στην ενεργοποίηση παρθένων Τ λεμφοκυττάρων Εκφράζουν μόρια MHC I and II Ικανότητα φαγοκυττάρωση Ενεργοποιημένα μακροφάγα Ενεργοποιούν κυρίως Τ κύτταρα μνήμης NK κύτταρα Antibody-dependent cellular cytotoxicity (ADCC) Σκοτώνουν κύτταρα χωρίς να χρειάζονται μόρια ιστοσυμβατότητας

36 Antigen presenting cells APCs serve two major functions during adaptive immunity: capture and process antigens for presentation to T lymphocytes produce signals required for the proliferation and differentiation of lymphocytes APCs include dendritic cells, macrophages, and B lymphocytes

37 MHC I and MHC II There are two classes of MHC molecules: MHC I: Present in all nucleated cells in the body and bind endogenous antigens MHC II: Present primarily in antigenpresenting cells (APC) and bind exogenous antigens

38 Cell-mediated immunity Cell-mediated immunity (CMI) involves the production of cytotoxic T lymphocytes, activated macrophages, activated NK cells, and cytokines in response to an antigen and is mediated by T lymphocytes CMI is most effective in removing virus-infected cells, but also defends against fungi, protozoans, cancers, and intracellular bacteria

39 Steps in cell mediated immunity Step 1: The antigen must encounter the antigenpresenting cells (APCs), T4 lymphocytes and T8 lymphocytes capable of carrying out cell-mediated immunity

40 Step 2: Naive T4-lymphocytes and T8 lymphocytes must recognize peptide epitopes from protein antigens by means of antigen-specific receptor molecules on their surface and become activated

41 Step 3: After activation, the T4 lymphocytes and T8 lymphocytes must proliferate into large clones of identical cells in order to provide enough lymphocytes for an effective immune response against that antigen

42 Step 4: The large clones of T8 lymphocytes now differentiate into cells capable of directing body defenses against the original antigen resulting in its destruction or removal

43 Step 5: Some of the lymphocytes differentiate into circulating T4 memory cells, T8 memory cells, and T8 suppressor cells

44 Cell mediated defense Cell-mediated immunity help to defend the body in several ways: 1. Activating antigen-specific cytotoxic T lymphocytes (CTLs) that are able to lyse body cells displaying epitopes of foreign antigen on their surface 2. Activating macrophages and NK cells, enabling them to destroy intracellular pathogens 3. Stimulating cells to secrete a variety of cytokines that influence the function of other cells involved in adaptive Iimmune responses and innate immune responses

45 Αρνητική επιλογή Η διαδικασία του περιορισμού Β και Τ λεμφοκυττάρων που αναγνωρίζουν ίδια αντιγόνα Τα κύτταρα που αναγνωρίζουν ίδια αντιγόνα πεθαίνουν με απόπτωση Η αποτυχία της διαδικασίας αυτής οδηγεί στην εμφάνιση αυτοανόσων νόσων Β κύτταρα στο μυελό των οστών Τ κύτταρα στο θύμο Σε μικρότερο βαθμό στα δευτερογενή λεμφικά όργανα

46 Τέλος Ενότητας

47 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

48 Σημειώματα

49 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

50 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Βούλγαρη Παρασκευή, Γουδέβενος Ιωάννης, Δαλαβάγκα Γιοβάννα, Δρόσος Αλέξανδρος, Ελισάφ Μωυσής, Καράσσα Φωτεινή, Κατσούρας Χρήστος, Κοραντζόπουλος Παναγιώτης, Κουλούρας Βασίλειος, Κωλέττης Θεόφιλος, Κωνσταντινίδης Αθανάσιος, Λιάμης Γεώργιος, Λυμπερόπουλος Ευάγγελος, Μηλιώνης Χαράλαμπος, Μιχάλης Λάμπρος, Νάκα Αικατερίνη, Νάκος Γεώργιος, Τσιμιχόδημος Βασίλης. Υπεύθυνος μαθήματος: Αλέξανδρος Α. Δρόσος, Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας «Παθοφυσιολογία Ι. Ανοσολογία - Ρευματολογία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

51 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]