Ανοσοποιητικό σύστημα

Transcript

1 Ανοσοποιητικό σύστημα κωδικός μαθήματος: ETY- 335 Χειμερινό εξάμηνο 2016 Μαρία Χατζηνικολαΐδου

2 Έμφυτο και προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα

3 Η ανοσία είναι η κατάσταση προστασίας ενάντια σε ξένους οργανισμούς ή ουσίες (αντιγόνα). Τα σπονδυλωτά διαθέτουν δύο τύπους ανοσίας, την έμφυτη και την προσαρμοστική. Η έμφυτη ανοσία δεν είναι ειδική για κανένα παθογόνο αλλά αποτελεί μία πρώτη γραμμή άμυνας, που περιλαμβάνει ανατομικούς και φυσιολογικούς φραγμούς και φραγμούς ενδοκυττάρωσης, φαγοκυττάρωσης και φλεγμονής. Η έμφυτη και η προσαρμοστική ανοσία λειτουργούν με συνεργιστικούς και αλληλοεξαρτώμενους τρόπους. Η ενεργοποίηση των έμφυτων ανοσολογικών αποκρίσεων παράγει σήματα που επάγουν και κατευθύνουν τις επακόλουθες προσαρμοστικές ανοσολογικές αποκρίσεις. Οι προσαρμοστικές ανοσολογικές αποκρίσεις έχουν τέσσερα ανοσολογικά χαρακτηριστικά: εξειδίκευση, ποικιλομορφία, μνήμη και αναγνώριση εαυτού/μη εαυτού. Ο υψηλός βαθμός εξειδίκευσης της προσαρμοστικής ανοσίας πηγάζει από τις δραστηριότητες μορίων (αντισώματα και υποδοχείς Τ κυττάρων) που αναγνωρίζουν και δεσμεύουν ειδικά αντιγόνα. Τα αντισώματα αναγνωρίζουν και αλληλεπιδρούν άμεσα με το αντιγόνο. Οι υποδοχείς των Τ κυττάρων αναγνωρίζουν αντιγόνο μόνον όταν αυτό είναι συνδεδεμένο με μόρια τάξης Ι ή τάξης ΙΙ του μείζονος συμπλέγματος ιστοσυμβατότητας (MHC).

4 Κύτταρα που συμμετέχουν στην ανοσολογική απόκριση Επικουρικά ή αντιγονοπαρουσια- στικά κύτταρα (ΑΠΚ): αναγνω- ρίζουν εξωγενείς παράγοντες, τους φαγοκυτταρώνουν και τους διασπούν σε στοιχεία- κλειδιά, τα αντιγόνα

5 Κύτταρα που συμμετέχουν στην ανοσολογική απόκριση

6 Οι δύο κύριοι υποπληθυσμοί T λεμφοκυττάρων είναι τα CD4 + T βοηθητικά (Τ Η ) κύτταρα και τα CD8 + κυτταροτοξικά T (Τ C ) κύτταρα. Τα Τ Η κύτταρα εκκρίνουν κυτταροκίνες που ρυθμίζουν την ανοσολογική απόκριση μετά την αναγνώριση του αντιγόνου σε συνδυασμό με μόρια MHC II. Τα T C κύτταρα αναγνωρίζουν αντιγόνο συνδυασμένο με μόρια MHC I και παράγουν τα κυτταροτοξικά Τ- κύτταρα που έχουν κυτταροτοξική ικανότητα. Εξωγενή (εξωκυτταρικά) αντιγόνα εισέρχονται και διασπώνται σε αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα (μακροφάγα, Β κύτταρα και δενδριτικά κύτταρα). Τα αντιγονικά πεπτίδια που προκύπτουν σχηματίζουν σύμπλοκα με μόρια MHC II και στη συνέχεια παρουσιάζονται στην κυτταρική επιφάνεια. Ενδογενή (ενδοκυτταρικά) αντιγόνα (π.χ. ιικές και καρκινικές πρωτεΐνες που παράγονται σε τροποποιημένα εαυτά κύτταρα) διασπώνται στο κυτταρόπλασμα και στη συνέχεια παρουσιάζονται με μόρια MHC I στην κυτταρική επιφάνεια.

7 Το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει χυμικές και κυτταρομεσολαβητικές αποκρίσεις. Η χυμική απόκριση είναι η πιο αποδοτική για την εξάλειψη εξωγενών αντιγόνων, ενώ η κυτταρομεσολαβητική για την εξάλειψη ενδογενών αντιγόνων. Ενώ το προσαρμοστικό ανοσοποιητικό σύστημα έχει εξευρεθεί μόνο στα σπονδυλωτά, η έμφυτη ανοσία έχει δειχθεί σε πολύ διαφορετικούς οργανισμούς όπως τα έντομα, οι γαιοσκώληκες και τα ανώτερα φυτά. Δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος περιλαμβάνουν κοινές ασθένειες όπως η αλλεργία ή το άσθμα. Η απώλεια της ανοσολογικής λειτουργίας καθιστά τον ξενιστή ευαίσθητο στη μόλυνση. Στην αυτοανοσία, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται σε κύτταρα ή ιστούς του ξενιστή.

8 Ανοσοποιητικό σύστημα Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα σύστημα οργάνων που είναι υπεύθυνο για την άμυνα του οργανισμού. Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελείται από πολλά διαφορετικά όργανα και ιστούς. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι - ο μυελός των οστών, και - ο θύμος αδένας. Σε αυτά δημιουργούνται και αναπτύσσονται τα ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Δευτερεύοντα όργανα του ανοσοποιητικού συστήματος είναι - οι αμυγδαλές, - η σπλήνα, - τα λεμφογάγγλια και - οι πλάκες Peyer.

9 Λεμφικά όργανα Πρωτογενή λεμφικά όργανα: παράγουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού Μυελός των οστών Θύμος Δευτερογενή λεμφικά όργανα: περιοχές του σώματος όπου λαμβάνει χώρα ανοσολογική απόκριση Λεμφαδένες Σπλήνα Λεμφικός ιστός συνδεδεμένος με βλεννογόνους (MALT): πεπτικό (GALT): αμυγδαλές, πλάκες του Payer, σκωληκοειδής απόφυση, λοιπό πεπτικό, αναπνευστικό (BALT), ουροποιητικό, γεννητικό.

10 Θύμος αδένας λεμφοεπιθηλιακό λοβωτό όργανο, πρόσθιο άνω τμήμα μεσοθωρακίου, αυξάνει ως την εφηβεία, μετά υποστρέφει (αντικατάσταση από λιπώδη ιστό), άωρα λεμφοκύτταρα από τον μυελό των οστών διαφορο- ποιούνται σε ώριμα Τ λεμφοκύτταρα

11 Κύτταρα του θύμου Στρωματικά κύτταρα: υποκαψικά επιθηλιοκύτταρα, φλοιώδη επιθηλιοκύτταρα, μυελικά επιθηλιοκύτταρα (και σωμάτια Hassall), μακροφάγα, δενδριτικά κύτταρα, Λεμφοκύτταρα

12 Ανάπτυξη Τ λεμφοκυττάρων στο θύμο φλοιός θύμου: «διπλά- αρνητικά» Τ κύτταρα, αλληλεπίδραση με επιθηλιο- κύτταρα, εκφράζουν τον TCR και τους συνυποδοχείς CD4 και CD8 («διπλά- θετικά» κύτταρα), επί- δραση με μόρια MHC τάξης Ι και ΙΙ, οι αλυσίδες του TCR υπόκεινται σε γονιδιακό ανασυνδυασμό, «μονά- θετικά» κύτταρα, φλοιώδη επιθηλιοκύτταρα: θετική επιλογή Τ κυττάρων, μυελική αρνητική επιλογή Τ λεμφο- κυττάρων που αναγνωρίζουν αυτο- αντιγόνα: κλωνική εξάλειψη

13 Λειτουργίες Λεμφαδένων μη- ειδικά φίλτρα αίματος και λέμφου για σωματιδιακό υλικό, εμποδίζοντας την είσοδό του στην κυκλοφορία, μέσω δράσης φαγοκυττάρων, σημείο συνάντησης Τ και Β λεμφοκυττάρων και αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων με νέα αντιγόνα

14 δίκτυο λεμφικών κόλπων, δίκτυο αιμοφόρων αγγείων, παρεγχυματώδες διαμέρισμα: φλοιός εξωτερικός φλοιός, εσωτερικός φλοιός ή παραφλοιός, μυελός. Δομή Λεμφαδένα

15 Μηχανισμοί άμυνας Οι μηχανισμοί άμυνας του οργανισμού διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. - Στους μη ειδικούς μηχανισμούς και - στους ειδικούς μηχανισμούς. Στους μη ειδικούς μηχανισμούς έχουμε την βασική αντίδραση του οργανισμού σε κάθε είδους λοιμώξεων. Ο μηχανισμός αυτός αποτελείται από τέσσερεις τύπους αμυντικών φραγμών: - Ανατομικοί φραγμοί (δέρμα, βλεννώδεις μεμβράνες) - Φυσιολογικοί φραγμοί (θερμοκρασία, ph, πίεση) - Μηχανισμοί ενδοκυττάρωσης και κυτταροφαγίας - Φλεγμονώδης αντίδραση (διαστολή αγγείων, αύξηση διαπερατότητας των τριχοειδών αγγείων του ιστού) Ο ειδικός μηχανισμός χαρακτηρίζεται από μνήμη και δυνατότητα αναγνώρισης των αβλαβών κυττάρων από τα κατεστραμμένα ή μεταλλαγμένα κύτταρα.

16 Ανοσοποιητικά κύτταρα Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελείται από δύο ομάδες κυττάρων, τα λεμφοκύτταρα και τα κύτταρα παρουσίασης αντιγόνων. Λεμφοκύτταρα Τα λεμφοκύτταρα παράγονται στον μυελό των οστών και είναι δύο ειδών, Τ- λεμφοκύτταρα και Β- λεμφοκύτταρα. Τα Β- λεμφοκύτταρα διαθέτουν στην μεμβράνη τους ένα μόριο αντισώματος. Τα Τ- λεμφοκύτταρα διαθέτουν στην μεμβράνη τους έναν υποδοχέα δέσμευσης αντιγόνου. Όταν ένα Β κύτταρο συναντήσει ένα αντιγόνο διαιρείται γρήγορα και διαφοροποιείται σε Β- κύτταρο μνήμης και Β- κύτταρο τελεστή ή πλασματοκύτταρο. Τα πλασματοκύτταρα παράγουν μία μεγάλη ποσότητα αντισωμάτων που δρουν στο αντιγόνο και το καταστρέφουν. Τα κύτταρα Τ όταν συναντήσουν αντιγόνο εκκρίνουν τους αυξητικούς παράγοντες "κυτοκίνες". Οι παράγοντες αυτοί ενεργοποιούν τα Β- κύτταρα καθώς και τα Tc- κύτταρα τα οποία καταστρέφουν τα κύτταρα του ίδιου του οργανισμού που έχουν υποστεί αλλοιώσεις.

17 Ανοσοποιητικά Κύτταρα Κύτταρα παρουσίασης αντιγόνων Τα κύτταρα παρουσίασης αντιγόνων (MHC) βοηθούν τα υπόλοιπα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να αναγνωρίσουν διάφορα αντιγόνα. Η λειτουργία αυτών των κυττάρων συνίσταται στην πρόσληψη του εξωγενούς αντιγόνου είτε με κυτταροφαγία είτε με ενδοκυττάρωση και στην συνέχεια να επανεκφράζουν τμήμα του στην μεμβράνη μαζί με ειδικά αναγνωριστικά μόρια που ονομάζονται MHC II.

18 Μικροοργανισμοί του περιβάλλοντος Ø Φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα (παθογόνος μόνο κάτω πχ. από συνθήκες stress) Ø Παθογόνοι μικροοργανισμοί ιοί βακτήρια μύκητες ευκαρυωτικά παράσιτα

19 Ανοσία Αντίδραση κυττάρων και ιστών έναντι ξένων ουσιών ή παθογόνων, όπως βακτήρια, ιοί και παράσιτα Είδη ανοσίας

20 Φυσική ανοσία Ø σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς εγγενής (φυσική) ή επαγόμενη Ø γρήγορη (απάντηση οξείας φάσης) Ø κυτταρική φαγοκύτταρα, μακροφάγα, πολυμορφοπύρηνα Ø χυμική C- αντιδρώσα πρωτεϊνη, λεκτίνες, σύστημα συμπληρώματος, αντι- μικροβιακά πεπτίδια Ø μη ειδική: αναγνώριση μέσω μοτίβων (payern recogni~on) προϋπάρχοντα μοτίβα ή δομές κοινές για πολλά μικροβιακά παθογόνα, που δεν υπάρχουν στο ξενιστή

21 Εγγενής, έμφυτη ή φυσική ανοσία Δεν απαιτεί προηγούμενη έκθεση στο παθογό- νο Δεν είναι ειδική, αναγνωρίζει τα κύρια συστα- τικά ενός μικρο- οργανισμού μέσω υποδοχέων αναγνώρισης μοτίβων, που βρίσκονται σε όλα τα κύτταρα Επάγει γρήγορη απάντηση μέσω μακροφάγων και δενδριτικών κυττάρων, μέσω των toll- like υποδοχέων τους

22 Επίκτητη ανοσία Ø μόνο στα σπονδυλόζωα Ø κυτταρική Τ λεμφοκύτταρα (κυτταρομεσολαβητική) Ø χυμική Β λεμφοκύτταρα και αντισώματα Ø επάγεται μετά από αντιγονικό ερέθισμα (challenge) Ø ειδική αναγνώριση του παθογόνου (η ειδικότητα βασίζεται σε γενετικούς χαρακτήρες) Ø ανοσολογική μνήμη

23 Επίκτητη ή προσαρμοστική ανοσία Σκοπός: εξουδετέρωση παθογόνου, δημιουργία ανοσολογικής μνήμης. Βασίζεται στη δημιουργία μεγάλου αριθμού κλώνων λεμφοκυττάρων, με ειδικούς αντιγονικούς υποδοχείς ο καθένας, που παράγονται μέσω γονιδιακής αναδιάταξης.

24 Ανοσία Παθητική: μεταφορά ορού ή λεμφοκυττάρων από ένα άτομο σε άλλο, Ενεργητική: έκθεση σε παθογόνο

25 Ιδιότητες επίκτητης ανοσίας Ειδικότητα: ειδικές περιοχές του αντιγόνου αναγνωρί- ζονται από τα λεμφοκύτταρα, μέσω ανοσολογικής σύναψης, Ετερογένεια: μέσω γονιδιακού ανασχηματισμού λεμφοκυττάρων προκειμένου να αναγνωρίζουν μεγάλο αριθμό και τύπο αντιγονικών περιοχών, Μνήμη: μέσω αυτής υπάρχει ταχύτερη αντίδραση στην επανέκθεση στο ίδιο αντιγόνο, Αυτo- περιορισμός: η αντίδραση σταματά όταν το αντιγόνο αδρανοποιείται ή εξαφανίζεται, Ανοχή: μέσω εξουδετέρωσης των λεμφοκυττάρων που εκφράζουν υποδοχείς για αυτο- αντιγόνα

26 Επίκτητη ανοσία Α. Χυμική ανοσία Χυμική ανοσία: έναντι αντιγόνων στο εξωτερικό περιβάλλον ενός κυττάρου ή συνδεδεμένα με την επιφάνειά του, παραγωγή αντισωμάτων από τελικά διαφοροποιη- μένες μορφές Β λεμφοκυττάρων, σύνδεση ανισώματος στο αντιγόνο προωθεί τη φαγοκυττάρωση από τα μακροφάγα, συνεχής παραγωγή αντισωμάτων και δημιουργία κυττάρων μνήμης.

27 Επίκτητη ανοσία Β. Κυτταρική ανοσία Κυτταρική ανοσία : έναντι αντιγόνων στο εσωτερικό φαγοκυττάρων, συνεργασία Τ- λεμφοκυττάρων, Β- λεμφοκυττάρων και αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων, σημαντική στη δεύτερη συνάντηση του οργανισμού με το αντιγόνο.

28 Η γενική δομή της ανοσολογικής απάντησης Επίκτητη ανοσία (ειδική) Φυσική ανοσία (μη ειδική)

29 Όργανα και κύτταρα του ανοσοπ. συστήματος βασικά όργανα του ανοσοποιητικού συστήματος: Ø λεμφαδένες (σε καίρια σημεία για να αναχαιτίζουν τα ξένα μόρια) Ø σπλήνας (δευτερογενές) Ø θύμος (πρωτογενές, Τ κύτταρα) Ø bursa of Fabricius (πτηνά, Β κύτταρα) Ø μυελός των οστών (Β κύτταρα) 5 βασικοί τύποι λευκοκυττάρων: Ø ουδετερόφιλα (αρχική φαγοκυττάρωση) Ø ηωσινόφιλα (παράσιτα, αλλεργικές αντιδράσεις) Ø βασεόφιλα (έκκριση ισταμίνης και ηπαρίνης) Ø μονοκύτταρα (καθυστερημένη φαγοκυττάρωση) Ø Β και Τ λεμφοκύτταρα (παραγωγή Ab, κυτταρική ανοσία)

30 Συγκεντρώσεις λευκοκυττάρων στο αίμα τύπος λευκοκυττάρου αναλογία πολυµορφοπύρηνα ουδετερόφιλα 62 % πολυµορφοπύρηνα ηωσινόφιλα 2,3 % πολυµορφοπύρηνα βασεόφιλα 0,4 % µονοκύτταρα 5,3 % λεµφοκύτταρα 30 %

31 Μη ειδικοί μηχανισμοί άμυνας 1. Φυσικοί φραγμοί επιφανειών σώματος 2. Φλεγμονώδης αντίδραση (τοπική) (αγγειοδιαστολή- διάχυση prt + διήθηση υγρού- χημειοταξία- φαγοκυττάρωση- ιστική επιδιόρθωση) 3. Πυρετός (αύξηση ιστικού μεταβολισμού) 4. Φαγοκύτταρα (ιστοί και αίμα) 5. Συμπλήρωμα (βοήθεια στα Αb) 6. Ιντερφερόνες (χημική ρύθμιση) 7. Ανοσολογική επιτήρηση (ΝΚ)

32 Η δράση των φαγοκυττάρων

33 Η αντιμετώπιση των λοιμώξεων

34 Ειδική ανοσία Ι ΧΥΜΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ Ø τα αντισώματα είναι πολύ ειδικά Ø η δομή των Ab συντηρητική εκτός των Fab σχήμα Y, 2 ελαφριές, 2 βαριές αλυσίδες σύνδεση με Ag με «συμπληρωματικό» τρόπο Ø κάθε Ag ενεργοποιεί ειδικό κλώνο των Β κυττάρων Δράση Ab Ø απενεργοποίηση τοξινών Ø συγκόλληση Ø ενεργοποίηση μη ειδικών απαντήσεων (ΝΚ κύτταρα, φαγοκυττάρωση, συμπλήρωμα)

35 Αντισώματα (ανοσοσφαιρίνες) Συντίθενται από Β λεμφοκύτταρα και συνδέονται με τα αντιγόνα, 5 ομάδες (IgG, IgA, IgD, IgM, IgE) ελαφρές αλυσίδες (κ ή λ) και βαριές αλυσίδες (γ, α, δ, μ ή ε), σταθερές (C) και υπερμεταβλητές (V) περιοχές (σύνδεσης αντιγόνου), Είναι συνδεδεμένες με μεμβράνες ή εκκρίνονται,

36 Δομή ανοσοσφαιρίνης Fab κ, λ γ, μ, α, δ, ε,

37 Cluster of differen~a~on/designa~on, CD Ομάδες μονοκλωνικών αντισωμάτων που αναγνωρίζουν αντιγονικούς δείκτες επιφανείας, χαρακτηριστικούς για συγκεκριμένους κυτταρικούς πληθυσμούς, ονοματολογία: CD + αριθμός (CD3, CD20, CD45) π.χ. Τ βοηθητικά κύτταρα εκφράζουν το CD4, τα αντιγόνα CD προάγουν τη μεσοκυττάρια αλληλεπίδραση, προσκόλληση και σηματοδότηση που οδηγεί σε κυτταρική ενεργοποίηση

38 Έκφραση συμπλέγματος μείζονος ιστοσυμβατότητας MHC Μόρια MHC τάξης Ι: σε όλα τα κύτταρα, Μόρια MHC τάξης ΙΙ: αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα, στρωματικά επιθηλιακά κύτταρα του θύμου, ενδοθηλιακά κύτταρα, Σύμπλεγμα μείζονος ιστοσυμβατότητας στον άνθρω- πο, ανθρώπινα λευκοκυτταρικά αντιγόνα, HLAs: Γενετικός τόπος MHC τάξης Ι κωδικοποιεί τις HLA- A, HLA- B και HLA- C, Γενετικός τόπος MHC τάξης ΙΙ κωδικοποιεί τις: HLA- DR, HLADQ και HLA- DP.

39 Ανοσολογική σύναψη Συνδυασμός μεσοκυττάριας προσκόλλησης και σηματοδοτικού μηχανισμού Με τη βοήθεια μορίων προσκόλλησης έχουμε ενίσχυση της αλληλεπίδρασης Τ λεμφοκυττάρων και αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων, Σημαντική στην ενεργοποίηση και ωρίμανση των Τ λεμφοκυττάρων στο φλοιό του θύμου και στην ωρίμανση των Β λεμφοκυττάρων στο μυελό των οστών

40 Τ λεμφοκύτταρα αντιγονοπαρουσιαστικά κύτταρα αναγνωρίζουν και φαγοκυτταρώνουν αντιγόνα, τα διασπούν σε αντιγονικά πεπτιδικά θραύσματα, τα προσδένουν σε μόρια του συμπλέγματος μείζονος ιστοσυμβατότητας MHC και εκτείθενται μαζί στην επιφάνειά τους, Τ λεμφοκύτταρα αναγνωρίζουν το αντιγόνο όταν παρουσιάζεται από μόρια MHC: περιορισμός MHC

41 Ωρίμανση Τ λεμφοκυττάρων στο θύμο φτάνουν στο φλοιό του θύμου από το μυελό «διπλά- αρνητικά» Τ λεμφοκύτταρα (χωρίς δείκτες επιφανείας), μετά από αλληλεπίδραση με τα επιθηλιοκύτταρα, εκφράζουν τον TCR και αμφότερους τους συν- υποδοχείς CD4 και CD8 («διπλά- θετικά» κύτταρα) οι αλυσίδες του TCR υπόκεινται σε γονιδιακό ανασυνδυασμό, ώστε να αναγνωρίζουν πολλά ξένα αντιγόνα

42 Ωρίμανση και κλωνική επιλογή των Β κυττάρων

43 Ειδική ανοσία ΙΙ ΚΥΤΤΑΡΟΜΕΣΟΛΑΒΗΤΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ τρεις τύποι Τ λεμφοκυττάρων Ø κυτταροτοξικά Τ (CD8+): απευθείας λύση μολυσμένων κυττάρων ή μέσω περφορίνης Ø βοηθητικά Τ (CD4+): επάγουν παραγωγή Ab, ενεργοποιούν μακροφάγα, ενισχύουν ανοσολογικές απαντήσεις Ø ρυθμιστικά/κατασταλτικά Τ κύτταρα: καταστέλλουν παραγωγή Ab, καταστέλλουν δραστικότητα των Τ κυττάρων Η σημασία των MHC μορίων = μοναδικά για κάθε είδος και για κάθε άτομο

44 Δομή των MHC μορίων

45 Τ κυτταρικός υποδοχέας, TCR Βρίσκεται στην επιφάνεια των Τ λεμφοκυττάρων και μαζί με συν- υποδοχείς (CD4 και CD8) σταθεροποιεί τη σύνδεση μεταξύ αντιγονοπαρουσιαστικών κυττάρων και Τ λεμφοκυττάρων, Αποτελείται από μια αλυσίδα α και μία αλυσίδα β, σπανιώτερα από μια αλυσίδα γ και μία δ, με μια σταθερή (Cα και Cβ) και μια μεταβλητή (Vα και Vβ) περιοχή, Συνδέεται με το CD3 και την πρωτείνη ζ και σχηματίζει το σύμπλεγμα του TCR. Συνυποδοχ CD4 Αντιγόνο

46 Η ειδική αναγνώριση TCR+MHC- πεπτίδιο

47 Η ειδική αναγνώριση TCR+MHC- πεπτίδιο