ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΩΝΟΦΟΡΩΝ. Δομή Ξύλου - Θεωρία. Στέργιος Αδαμόπουλος

Transcript

1 ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΚΩΝΟΦΟΡΩΝ

2 Τύποι και ρόλος κυττάρων κωνοφόρων Τραχεΐδες (αξονικές, ακτινικές): αγωγά και στερεωτικά στοιχεία Παρεγχυματικά κύτταρα: αποθηκευτικά στοιχεία

3 αξονικές τραχεϊδες Αξονικές τραχεΐδες Τουλάχιστον το 90% του όγκου του ξύλου κωνοφόρων Επιμήκη-ινόμορφα κύτταρα Σχέση μήκους διαμέτρου 100:1 (ως 400:1) Μέσο μήκος 2-5 mm Μέση διάμετρος μm (διακύμανση μm

4 Αξονικές τραχεΐδες Πρώιμο: λεπτότοιχες, στρογγυλεμένα άκρα, πολυγωνική διατομή, μεγάλες κυτταρικές κοιλότητες, τυπικά αλωφόρα βοθρία (τα περισσότερα ακτινικά)

5 Αξονικές τραχεΐδες Όψιμο: παχύτοιχες, οξέα άκρα, διατομή ορθογώνιαεπιμηκυσμένη εφαπτομενικά, μικρές κυτταρικές κοιλότητες, μικρότερα-λιγότερα βοθρία, λίγο μεγαλύτερο μήκος (10%)

6 Σπειροειδείς παχύνσεις Στο εσωτερικό αξονικών τραχεΐδων ψευδοτσούγκας-ίταμου (διαφορές) Σποραδικά στην ερυθρελάτη Διαφορά με σπειροειδείς ραγαδώσεις σε ανώριμο ξύλο

7 Ακτινικές τραχεΐδες Συνήθως στις παρυφές ακτίνων σε 1-3 σειρές (διακρίνονται σε ακτινικές επιφάνειες) Πεύκη-ερυθρελάτη και ξενικά Pseudotsuga-Larix-Tsuga-Thuja- Chamaecyparis. Μερικές φορές ελάτη Ακανόνιστα πρισματικά, μικρό μήκος 0,1-0,2 mm Μικρά αλωφόρα βοθρία (διάκριση από παρεγχυματικά) Εσωτερικά τοιχώματα: ομαλά ή οδοντώσεις (αναγνώριση πεύκων) Ακτινικά παρεγχυματικά Ακτινικές τραχεΐδες Ακτινικές τραχεΐδες

8 Ακτινικές τραχεΐδες Βοθρία

9 Ακτινικές τραχεΐδες ΔΟΜΗ ΞΥΛΟΥ Εσωτερικά τοιχώματα

10 αξονικές τραχεϊδες Παρεγχυματικά κύτταρα Παρόμοια σε κωνοφόρα-πλατύφυλλα Συνδέονται και αποτελούν το παρέγχυμα: αξονικό ή κατακόρυφο (μήκος παράλληλο με κορμό) και ακτινικό ή οριζόντιο (συμμετέχει στις ακτίνες) Πρισματικά κύτταρα Απλά βοθρία Συνήθως με περιεχόμενο: στο σομφό ζωντανά συστατικά πρωτόπλασμαπυρήνας, στο εγκάρδιο εκχυλίσματα

11 αξονικές τραχεϊδες Αξονικά παρεγχυματικά κύτταρα Πάντα: κυπαρίσσι, Taxodium, Sequoia, Thuja Μερικές φορές: ελάτη, Larix, Pseudotsuga, Tsuga Απουσιάζει: πεύκη, ερυθρελάτη, ίταμος Ποτέ άφθονο, 1-2% του όγκου ξύλου Μικρά-λεπτά κύτταρα, μήκος μm, διάμετρος μm Συνήθως διάσπαρτο, μερικές φορές οριακό

12 Αξονικά παρεγχυματικά κύτταρα

13 αξονικές τραχεϊδες Ακτινικά παρεγχυματικά κύτταρα Αποτελούν τις ακτίνες (ακτινικό παρέγχυμα) ή συμμετέχουν στη συγκρότηση (μαζί με ακτινικές τραχεΐδες ή όταν υπάρχουν ρητινοφόροι αγωγοί) Ομοιοκύτταρες ή ομοιογενείς ακτίνες: από παρεγχυματικά κύτταρα με μήκος σε ακτινική διεύθυνση Ετεροκύτταρες ή ετερογενείς ακτίνες: όταν περιέχουν παρεγχυματικά κύτταρα αξονικά τοποθετημένα ή περίπου τετράγωνα (κυρίως οριακά) ή όταν υπάρχουν ακτινικές τραχεΐδες Ατρακτοειδείς ακτίνες: περιέχουν ρητινοφόρους αγωγούς Μονόσειρες (εφαπτομενικά το πλάτος ενός κυττάρου), δίσειρες Ακτινικά παρεγχυματικά Ακτινικές τραχεΐδες Ακτινικές τραχεΐδες

14 αξονικές τραχεϊδες Ακτινικά παρεγχυματικά κύτταρα Μονόσειρες ακτίνες στα περισσότερα κωνοφόρα Δίσειρες σε κυπαρίσσι, Sequoia Μέγεθος παρόμοιο με ακτινικές τραχεΐδες (μήκος 0,1-0,2 mm, πλάτος 0,01-0,05 mm) 2-40 κύτταρα σε ύψος Μαζί με αξονικό παρέγχυμα περίπου 10% όγκου ξύλου Ακτινικά παρεγχυματικά Ακτινικές τραχεΐδες Ακτινικές τραχεΐδες

15 Ακτίνες Ετεροκύτταρες / βοθρία

16 Ακτίνες

17 Ακτίνες Ύψος Μονόσειρη Ατρακτοειδής

18 Ρητινοφόροι αγωγοί Μεσοκυττάριοι αγωγοί κωνοφόρων Σωληνόμορφοι, μεγάλο μήκος Πεύκη, ερυθρελάτη, ψευδοτσούγκα, λάρικα Αξονικοί ακτινικοί Δίκτυο (δισδιάστατο) μέσα στο ξύλο Αξονικοί-μεγαλύτερη διάμετρος Τραυματικοί ρητινοφόροι αγωγοί (διαφορά σε διάταξη, και σε είδη που δεν έχουν κανονικούς)

19 Ρητινοφόροι αγωγοί Επίστρωση των τοιχωμάτων από εξειδικευμένα παρεγχυματικά κύτταρα: επιθυλιακά Πηγή ρητίνης Τυλωσοειδή: φράσουν ρητινοφόρους αγωγούς, από μεγέθυνση επιθυλιακών, δεν περνούν από βοθρία Μεσοκυττάριοι χώροι: όταν η επαφή κυττάρων δεν είναι τέλεια, συνήθως σε θλιψιγενές ξύλο αλλά και σε κανονικό (π.χ. άρκευθος), συνήθως χωρίς περιεχόμενο, κάποιες φορές εκχυλίσματα Επιθυλιακά παρεγχυματικά αξονικού ρητινοφόρου αγωγού Επιθυλιακά ακτινικού παρεγχυματικά α ρητινοφόρου αγωγού

20 Ρητινοφόροι αγωγοί πεύκη ψευδοτσούγκα λάρικα

21 Ρητινοφόροι αγωγοί

22 Ρητινοφόροι αγωγοί διάμετρος ρητινοφόρου αγωγού διάμετρος τραχεΐδας