ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ. «Τεχνολογίες σύγχρονων θερμοκηπιακών μονάδων: η περίπτωση του ημίκλειστου θερμοκηπίου, προτάσεις για την νέα ΚΑΠ»

Transcript

1 ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ «Τεχνολογίες σύγχρονων θερμοκηπιακών μονάδων: η περίπτωση του ημίκλειστου θερμοκηπίου, προτάσεις για την νέα ΚΑΠ» Κωνσταντίνος Κίττας Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ν. Κατσούλας, Θ. Μπαρτζάνας

2 εὖ μὲν γὰρ φερομένης τῆς γεωργίας ἔρρωνται καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι ἅπασαι, Ξενοφώντας, Οικονομικά, 362 BC When tillage begins, other arts follow The farmers, therefore, are the founders of human civilization Daniel Webster, 1840

3 Αγροτικός Τομέας στην Ελλάδα Κύριος Πυλώνας Εθνικής μας Οικονομίας Η χρησιμοποιούμενη γεωργική γη εκτιμάται το 2012 σε 38,2 εκατ. στρέμματα περίπου, περιλαμβάνοντας αγροτικές εκμεταλλεύσεις ο πρωτογενής τομέας απασχολεί κατά το έτος αυτό άτομα, μέγεθος που αντιπροσωπεύει το 11,9% του οικονομικάενεργού πληθυσμού της χώρας (EU, 5%) Η αξία της αγροτικής παραγωγής αναλογεί στο 5,4% του συνόλου της οικονομίας (EU, 2.5%) Αντιπροσωπεύει το 25% του συνόλου των ελληνικών εξαγωγών (ΕU, 6.8 %)

4 Αγροτικός Τομέας στην Ελλάδα ένας τομέας υπό πίεση Ισχυρός ανταγωνισμός με γειτονικές αναδυόμενες οικονομίες (Βαλκανικές χώρες, Τουρκία) Οικονομική κρίση, αστάθεια των αγορών Υψηλότερες απαιτήσεις καταναλωτών, αυστηροποίηση σχετικών πρωτοκόλλων πιστοποίησης Σημαντική μείωση των τιμών αγροτικών προϊόντων, αδυναμία δανεισμού Υψηλή εξάρτηση από επιδοτήσεις Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, απροθυμία νέων να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα

5 Αύξηση του πληθυσμού Προκλήσεις

6 Υποβάθμιση εδαφών Προκλήσεις Έως το 2050, υπολογίζεται πως μισή από τη συνολική διαθέσιμη γεωργική έκταση θα είναι διαθέσιμη για καλλιέργειες

7 Υδατικοί πόροι Προκλήσεις 70% της επιφάνειας της γης καλύπτεται με νερό ~3% από αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί (fresh water) ~70% από αυτό που μπορεί να χρησιμοποιηθεί καταναλώνεται στη γεωργία Μέχρι 2025, 50% του πληθυσμού της γης θα αντιμετωπίσει σημαντικά προβλήματα έλλειψης νερού

8 Εξάντληση ενεργειακών πόρων Προκλήσεις Η κατανάλωση ενέργειας αναμένεται, παγκοσμίως, να αυξηθεί κατά 45% από το Έως το 2030 οι εισαγωγές ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να καλύπτουν το 70% των συνολικών ενεργειακών μας αναγκών

9 Η κλιματική αλλαγή έχει αναγνωριστεί πλέον ως μία από τις πιο σοβαρές περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος μας και έχει ήδη επηρεάσει σημαντικά πολλά φυσικά και βιολογικά συστήματα (νερό, βιό-τοποι, υγεία), τα οποία γίνονται όλο και πιο ευπαθή. Γεωργία & Κλιματική αλλαγή Η γεωργία ανήκει σε εκείνους τους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο εξαιτίας της εξάρτησής της από τις καιρικές συνθήκες με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον εφικτή η παραγωγή προϊόντων ποιότητας στην ύπαιθρο.

10 Τί αναμένεται για τις καλλιέργειες υπό κάλυψη στο άμεσο μέλλον; Κλιματική αλλαγή Μείωση διαθέσιμου νερού Απαιτήσεις καταναλωτών για ασφαλή ποιοτικά προϊόντα

11 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Καλλιέργειες υπό κάλυψη: Θερμοκήπια -Διχτυοκήπια Η καλλιέργεια υπό κάλυψη δίνει τη δυνατότητα για παραγωγή προϊόντων ποιότητας καθ όλη τη διάρκεια του έτους με αποδοτική χρήση των εισροών σε νερό, λιπάσματα, φυτοφάρμακα και εργασία.

12 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Θερμοκήπια Παγκόσμια Μεσογειακές χώρες Βόρεια και Νότια Αμερική 7.1% Βόρεια Ευρώπη 7.1% Μεσογειακές Χώρες 36.5% Ασία και Ωκεανία 49.4% Γαλλία 8.8% Τουρκία 10.4% Μαρόκο 6.3% πρ. Γιουγκοσλαβία 4.9% Ελλάδα Ελλάδα 3.8% Πορτογαλία 2.5% Λοιπές 3.2% Αλγερία 3.4% Ισραήλ 2.4% Συρία 1.9% Τυνησία 1.4% Ιταλία 23.5% Ισπανία 27.4% Παγκόσμια: στρέμματα Μεσογειακές χώρες: στρ.

13 Θερμοκήπια Ισπανία Ιταλία Αλμερία-Ισπανία

14 Αλμέρια Ισπανία

15

16

17 Pictures from Antalya Province in Kumluca township which has the most intensive greenhouse area in Antalya.

18

19 Θερμοκήπια Ελλάδα Ήπειρος 5% Αττική & Νήσοι 9% Δυτ. & Κεντ. Μακεδονία 17% Θεσσαλία 4% Κρήτη 39% Ανατ. Μακεδονία & Θράκη 3% Πελοπ/σος & δυτ. Στερεά 23% Έκταση θερμοκηπίων: στρ. Λαχανοκομικά: στρ. Ανθοκομικά: στρ.

20 Ιεράπετρα Κρήτη

21 Εισαγωγές-Εξαγωγές τομάτας (αξία)

22 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Δυναμικό παραγωγής Το δυναμικό παραγωγής καλλιέργειας τομάτας στη χώρα μας είναι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες 50% υψηλότερο από ότι στην Ολλανδία. Παρόλα αυτά δεν είναι δυνατό να επιτύχουμε ικανοποιητικά επίπεδα παραγωγής και ποιότητας στα θερμοκήπια των Μεσογειακών χωρών κατά την διάρκεια του καλοκαιριού, όταν στη Βόρεια Ευρώπη κατά την ίδια περίοδο, επιτυγχάνονται υψηλές αποδόσεις και καλή ποιότητα.

23 Δυναμικό παραγωγής Οι λόγοι της υψηλής παραγωγής στα θερμοκήπια της Βόρειας Ευρώπης είναι δύο: Οι εξωτερικές κλιματικές συνθήκες δεν δημιουργούν ιδιαίτερα προβλήματα στο μικροκλίμα του θερμοκηπίου γιατί τα θερμοκήπια είναι κατάλληλα εξοπλισμένα. Οι παραγωγοί έχουν αποκτήσει επιδεξιότητα στην διαχείριση του κλίματος, σύγχρονων θερμοκηπίων με τη βοήθεια υπολογιστών.

24 Η σύγχρονη παραγωγή σε θερμοκήπια χαρακτηρίζεται Αυξανόμενη ζήτηση για παραγωγή «καθαρών» προϊόντων και έλλειψη φυσικών πόρων (νερό, ενέργεια) Παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με όσο το δυνατό λιγότερες εισροές ενέργειας και χημικών.

25 Εισροές ενέργειας Ελλάδα Τουρκία Υπόστρωμα, φυτικό υλ. & άλλα 3% 18.2% Καύσιμα 52% 32.2% Φυτοφάρμακα 3.1% 7.8% Λιπάσματα 15% 22.7% Νερό 1% 0.4% Ηλεκτρική Ενέργεια 5.2% 7.4% Εργατικά 25% 15.9%

26 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Αειφορικές τεχνολογίες παραγωγής Η σωστή επιλογή της περιοχής Ο σωστός σχεδιασμός των συστημάτων κλιματισμού των θερμοκηπίων και η ορθολογική διαχείριση του κλίματος. Η εξοικονόμηση ενέργειας και η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η χρήση διχτύων εντομοστεγανότητας και φωτοεκλεκτικών υλικών κάλυψης θερμοκηπίων που περιορίζουν τις εισροές χημικών για φυτοπροστασία και ανάπτυξη και συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Η υδροπονική καλλιέργεια φυτών, αφού με την εφαρμογή της είναι δυνατή η ολοκληρωμένη διαχείριση του συστήματος παραγωγής θερμοκήπιο- κλίμα- καλλιέργεια για βελτίωση της ποιότητας των παραγομένων προϊόντων

27 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Επιλογή Θέσης

28 Κλιματική καταλληλότητα περιοχής υνεχής αερισμός αι δροσισμός Αερισμός κατά διαστήματα Κλειστό θερμοκήπιο Ηλιακή ακτινοβολία (MJ m -2 day -1 ) Λάρισα Βόλος Aug Αλμερία Άμστερτναμ Aug Feb Jan Dec Θερμοκρασία αέρα ( o C) Θέρμανση ημέρανύχτα Θέρμανση νύχτα Χωρίς θέρμανση

29 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Σχεδιασμός συστημάτων κλιματισμού

30 Θέρμανση θερμοκηπίων

31 Θέρμανση θερμοκηπίων Θέρμανση

32

33 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα

34

35

36 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Μέσα ψύξης του θερμοκηπίου Αερισμός Ψύξη με βρεγμένη παρειά Ψύξη με τεχνητή ομίχλη Σκίαση

37 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Ψύξη θερμοκηπίων Φυσικός αερισμός Ο αερισμός με χειροκίνητα συστήματα, ενώ πολλά θερμοκήπια δεν έχουν παράθυρα οροφής.

38 Πλαϊνά Ανοίγματα εξαερισμού Οροφής Πλαϊνά και Οροφής

39 CFD models Βελτίωση του σχεδιασμού των ανοιγμάτων φυσικού αερισμού Κατανομή θερμοκρασίας για διαφόρων τύπων ανοίγματα WD Τυλιγόμενα Ανοιγόμενα Οροφής μόνον Πλαϊνά +Οροφής

40 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Ψύξη θερμοκηπίων Δυναμικός αερισμός

41 Δυναμικός αερισμός

42 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Ψύξη θερμοκηπίων Δροσισμός Υγρή παρειά Ψύξη του εισερχόμενου αέρα στο θερμοκήπιο με εξάτμιση νερού από την υγρή παρειά

43 Χρήση συστημάτων δροσισμού

44 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Σύστημα υγρής παρειάς

45 Adapt2Change Κ. Κίττας, Κέντρο ΔΗΜΗΤΡΑ Αλμυρού, Ανεμιστήρες

46 Ψύξη θερμοκηπίων Δροσισμός -Τεχνητή ομίχλη Συστήματα χαμηλής πίεσης (Πίεση λειτουργίας 5 bar) Σταγονίδια νερού μεγέθους >200μm. Συστήματα υψηλής πίεσης (Πίεση λειτουργίας 60 bar) Σταγονίδια νερού της τάξης των μm. (Μια τρίχα έχει πάχος από 40 έως 200 μm)

47 Ψύξη θερμοκηπίων Δροσισμός -Τεχνητή ομίχλη

48

49 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Ψύξη με Σκίαση Σκίαση με άσπρισμα Σκίαση με κουρτίνες εσωτερικές ή εξωτερικές κινούμενες ή σταθερές Εισερχόμενη ακτινοβολία Λανθάνουσα (Υγρασία) Δίχτυ Σκίασης Αισθητή (Θερμοκρασία)

50 Ασβεστωμένο θερμοκήπιο όχι ομοιόμορφη κατανομή του υλικού

51

54 Σκίαση με δίχτυα

55 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Συγκριτικά Προτεινόμενο δίχτυ για σκίαση στα θερμοκήπια είναι το δίχτυ με σκίαση σε ποσοστό 40%. Όταν χρησιμοποιήθηκε έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα στην παραγωγή και ποιότητα των καρπών

56 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Εξοικονόμηση ενέργειας

57 Σκίαση εξοικονόμηση ενέργειας

58 Παθητικό ηλιακο σύστημα

59 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Παθητικά συστήματα Παθητικό ηλιακό σύστημα θέρμανσης με αποθήκευση θερμότητας σε νερό εντός των θερμοκηπίων Οι σακούλες με το νερό πρέπει να καλύπτουν το 35-40% του εδάφους του θερμοκηπίου και να περιέχουν m 3 νερού για κάθε στρέμμα θερμοκηπίου.

60

61 Πλαστικά Κρήτης: double inflated PE Διπλό PE 2*3στρωματικό Διπλό PE 6στρωματικό Απλό PE 4,1 m 2,9 m 8m 20m

62 Ορθολογική διαχείριση ενέργειας χρήση ΑΠΕ

63 Ορθολογική διαχείριση ενέργειας χρήση ΑΠΕ Κλαδοδέματα Ξύλο Άχυρο Στελέχη βαμβακιού Κότσαλα καλαμποκιού Στελέχη καλαμποκιού Πυρηνόξυλο Περικάρπιο αμυγδάλων Πυρήνες ροδακίνων

64 Υποκατάσταση θέρμανσης θερμοκηπίων με βιομάζα: Μελέτη για την περιοχή της Μαγνησίας Σε έρευνα του Εργαστηρίου Γεωργικών Κατασκευών και Ελέγχου Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (ΑLTENER II/ ) διαπιστώθηκε ότι η καθαρή ενέργεια που θα μπορούσε να παραχθεί, θεωρητικά, από την καύση των γεωργικών υπολειμμάτων, στην περιοχή της Μαγνησίας, ανέρχεται σε GJ ανά έτος, όταν για τη θέρμανση των θερμοκηπίων απαιτείται ενέργεια GJ ανά έτος. Το 12% των κλαδοδεμάτων καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες των θερμοκηπίων της Μαγνησίας

65 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Νερό-Λιπάσματα

66 Εισροές σε νερό και λιπάσματα Στις μεσογειακές χώρες, οι ετήσιες εκροές στα θερμοκήπια είναι περίπου 325 kg αζώτου, 220 kg φωσφόρου, 550 kg καλίου και λίτρα νερού ανά εκτάριο. Αυτό σημαίνει, για την περιοχή της Μεσογείου, μια συνολική ετήσια απώλεια τόνων αζώτου και τόνων νερού. Για να εξασφαλισθεί η βέλτιστη παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, ένας υψηλός δείκτης αποτελεσματικότητας χρήσης νερού και μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος θα πρέπει να αποφευχθούν οι μεγάλες αυτές απώλειες νερού.

67 Λύσεις Μεγάλες εισροές σε ενέργεια, νερό και Ορθολογική διαχείριση Υδροπονία λιπάσματα Έλεγχος με τη βοήθεια αυτοματοποιημένων συστημάτων με γνώμονα την εξοικονόμηση ενέργειας και την μεγιστοποίηση της παραγωγής Materials and Methods WPn : 1, Task n : 4 Delta Τ, ThetaProbe Decagon Devices, EC5 Decagon Devices, 10HS και Grodan WCM-Control

68 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Υδροπονία Τεχνική κατά την οποία η καλλιέργεια των φυτών δεν γίνεται στο έδαφος αλλά σε τεχνητό ή φυσικό υπόστρωμα και η θρέψη τους βασίζεται στη συχνή παροχή θρεπτικού διαλύματος.

69 Αειφορική διαχείριση νερού Υδροπονία Στόχος: Μείωση των απωλειών με ταυτόχρονη διατήρηση/ αύξηση της παραγωγής

70 Ροή νερού και λιπασμάτων σε ένα θερμοκήπιο 65%

71 Στόχος: Μείωση των απωλειών με ταυτόχρονη διατήρηση/ αύξηση της παραγωγής

72 Αποτελεσματικότητα χρήσης νερού Αύξηση της αποτελεσματικότητας χρήσης νερού επιτυγχάνεται: Με τη χρήση νέων τεχνολογιών Με κατάλληλη διαχείριση του μικροκλίματος του θερμοκηπίου και των συστημάτων άρδευσης

73 Adapt2Change Κ. Κίττας, Τελικό Συνέδριο Πέμπτη 30 Ιουνίου 2016, ΤΕΙ Θεσσαλίας, Λάρισα Εξοικονόμηση νερού Ανοιχτός Κλειστό αγρός υδροπονικό Ανοικτό υδροπονικό σύστημα σύστημα Θερμοκήπιο οικονομία 50% 70% οικονομία 85%

74 Αποτελεσματικότητα χρήσης νερού Συνθήκες ανάπτυξης Χώρα WUE (kg/m 3 ) Ανοιχτός αγρός Ισραήλ (έδαφος) 17 Μη θερμαινόμενο θερμοκήπιο Πλήρως ελεγχόμενο θερμ. Υδροπονία Γαλλία (έδαφος) 14 Ισπανία (έδαφος) 25 Γαλλία (έδαφος) 24 Ισραήλ (έδαφος) 33 Γαλλία (ανοιχτό) 39 Ολλανδία (ανοιχτό) 45 Ολλανδία (κλειστό) 66

75 Νέες Τάσεις Θερμοκήπιο μεγάλου ύψους Κλειστό θερμοκήπιο Αυτοματισμοί συγκομιδής και μετακίνησης καλλιέργειας Μετρήσεις κατανομής μικροκλίματος Αισθητήρες ελέγχου κατάστασης φυτών

76 Ψηλά Θερμοκήπια

77

78 Αυτοματισμοί

79

80

81 Χρήση Υψηλής Τεχνολογίας Έλεγχος της επάρκειας του νερού στο φυτό 85 % H 2 O 78 % H 2 O

82 GreenSense: Ασύρματα δίκτυα αισθητήρων Θερμοκρασία φύλλων Θερμοκρασία και σχετική υγρασία αέρα

83 GreenSense: Ασύρματα δίκτυα αισθητήρων

84 OpIRIS: Online professional irrigation scheduling expert system Προσομοιώμ ατα για υπολογισμό αναγκών σε νερό Μετρήσεις Πρόγραμμα άρδευσης

85 Το «κλειστό» θερμοκήπιο

86 Project Budget % EC Contribution Project Duration 01/09/ /08/2016 LIFE 09 ENV/GR/ Adapt2change Adapt agricultural production to climate change and limited water supply

87 Λειτουργία Κλειστού Θερμοκηπίου Αβαθής Γεωθερμία

88 Summer Operation

89

90 Αντλία Θερμότητας σε λειτουργία Ψύξης (Cooling Mode)

91

92

93 Η μία Αντλία Θερμότητας σε λειτουργία Θέρμανσης (Heating Mode) Ψύξη Θέρμανση

94 Λειτουργία θέρμανσης

95 Αεραγωγοί

96

97 Εναλλακτικά

98

99

100

101

102

103 Το ημίκλειστο θερμοκήπιο σε σχέση με τα συμβατικά θερμοκήπια Σημαντική εξοικονόμηση νερού, έως 90% Εξοικονόμηση ενέργειας, έως 75% Αύξηση παραγωγής, έως 40% Δυνατότητα εμπλουτισμού με CO 2 Μειωμένη χρήση φυτοφαρμάκων Βελτίωση ποιότητας παραγομένων προϊόντων

104 ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

105 Agritex S.A (Tomato)

106 Agritex S.A (Tomato)

107 Wonderplant S.A (Tomato)

108 Drama Greenhouse (Pepper)

109 Drama Greenhouse (Pepper)

110 Gardenia Growers Group

111 Προτάσεις για την νέα ΚΑΠ Ενίσχυση των επενδύσεων για καλλιέργειες υπό κάλυψη που συμβάλλουν στην εξοικονόμηση νερού που συμβάλλουν στην μείωση των εισροών ενέργειας και χημικών στην πρωτογενή παραγωγή που αξιοποιούν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που οδηγούν σε μείωση των εισαγωγών και αύξηση των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων που συμβάλλουν στην ομαλοποίηση των τιμών διάθεσης των προϊόντων καθ όλη τη διάρκεια του έτους

112 Συμπερασματικά Ζητάμε: Καθαρά και ποιοτικά προϊόντα Προστασία του περιβάλλοντος Εξοικονόμηση ενέργειας και νερού Οι τεχνολογίες υπάρχουν, για να εφαρμοσθούν πρέπει να διαδοθούν με εκπαίδευση και να υιοθετηθούν με πολιτική βούληση.

113 Ευχαριστώ για την προσοχή σας