MONITORING AND SIMULATION OF THE GEOGRAPHIC DISTRIBUTION OF THE RAINFALL OF 28 29/11/2001 IN SAMOS ISLAND

Transcript

1 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗ ΤΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΗΣ ΡΑΓ ΑΙΑΣ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗΣ ΤΗΣ 28 29/11/2001 ΣΤΗ ΣΑΜΟ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΟΡΩΝ Ψιλοβίκος Άρης 1, Μαργώνη Σοφία 2, Βαβλιάκης Ελευθέριος 2, Ψιλοβίκος Αντώνιος 2 1 Τµήµα Γεωπονίας Ζωικής Παραγωγής & Υδάτινου Περιβάλλοντος, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας 2 Τοµέας Φυσικής & Περιβαλλοντικής Γεωγραφίας, Τµήµα Γεωλογίας, Α.Π.Θ. Περίληψη Το νησί της Σάµου υποφέρει από εκτεταµένες πυρκαγιές οι οποίες τη φέρνουν κάθε καλοκαίρι στην επικαιρότητα. Το αποκορύφωµα ήταν η πυρκαγιά του Ιουλίου 2000 η οποία αποτέφρωσε περίπου στρέµµατα πυκνής βλάστησης. Ο χειµώνας του 2000 ήταν ξηρός και ήταν µια πολύ καλή ευκαιρία για τη µελέτη και κατασκευή αντιπληµµυρικών και αντιδιαβρωτικών έργων. υστυχώς όµως, δεν καταρτίστηκε ένα ολοκληρωµένο σχέδιο διαχείρισης των υδατικών της πόρων και δεν υπήρξε συντονισµός των Φορέων. Το µόνο σηµαντικό βήµα ήταν η εγκατάσταση ενός τηλεµετρικού δικτύου 10 υδροµετεωρολογικών σταθµών στο σύνολο της έκτασης της Νήσου Σάµου από το Υπουργείο Γεωργίας, το οποίο παρακολουθεί σε ωριαία βάση όλα τα υδροµετεωρολογικά φαινόµενα. Οι έντονες βροχοπτώσεις του Νοεµβρίου του 2001, προκάλεσαν εντονότατες πληµµύρες και σοβαρές καταστροφές σε πολλές πεδινές και ορεινές περιοχές της Σάµου µε πιο έντονες αυτές που προκλήθηκαν από τη βροχόπτωση της Νοεµβρίου του Τα ραγδαία αυτά φαινόµενα καταγράφηκαν από το δίκτυο των σταθµών. Βρέθηκε ότι µόνο κατά το Νοέµβριο του 2001 το ύψος των βροχοπτώσεων ξεπέρασε κατά πολύ τη µέση υπερετήσια τιµή τους και τα πληµµυρικά φαινόµενα είχαν περίοδο επαναφοράς 500 ετών (Βαβλιάκης & Συνεργάτες, 2002). Τα δεδοµένα των σταθµών αυτών αποτελούν τη βάση για τη δόµηση της υδρολογικής πληροφορίας και πρόκειται να αποτελέσουν ένα πολύ ισχυρό εργαλείο διαχείρισης των υδατικών πόρων και άµεσης λήψης αποφάσεων για το νησί του Πυθαγόρα στο µέλλον. MONITORING AND SIMULATION OF THE GEOGRAPHIC DISTRIBUTION OF THE RAINFALL OF 28 29/11/2001 IN SAMOS ISLAND. CONTRIBUTION IN THE INTEGRATED MANAGEMENT OF WATER RESOURCES Psilovikos Aris 1, Margoni Sofia 2, Vavliakis Eleftherios 2 Psilovikos Antonios 2, 1 Department of Agriculture Animal Production & Aquatic Environment, University of Thessaly 2 Division of Physical & Environmental Geography, Department of Geology, Aristotle Univ. of Thessaloniki Abstract The aims of the present study are the simulation of the geographic distribution of the stormy rainfall that took place in 28-29/11/2001 in Samos Island and the contribution in integrated water resources management. Every summer Samos Island suffers extensive forest fires like the one that took place in July 2000, where hectares had been burned down. The winter of 2000 was very dry and a good opportunity for design and construction of hydraulic works such as antiflooding control works. Unfortunately there was not an effective water policy and finally this opportunity was lost. The only measure that took place was the construction and installation of a telemetric network of 10 hydrometeorological stations all over Samos Island from the Hellenic Ministry of Agriculture. The stormy rainfalls of November 2001 are responsible for extensive flooding episodes and serious disasters in Samos villages. The most extensive rainfall was the one which took place in 28-29/11/2001 during which the precipitations overcame the mean annual value. The stormy phenomena were monitored from the telemetric network and simulated with geostatistical models. The station data can be used for the hydrological database. This database in conjunction with hydro informatics and geo informatics models can consist a very strong decision tool for the island of Pythagoras in the future. Λέξεις κλειδιά: Σάµος, παρακολούθηση, προσοµοίωση, γεωγραφική κατανοµή, βροχόπτωση, ολοκληρωµένη διαχείριση υδατικών πόρων Key words: Samos, monitoring, simulation, geographic distribution, rainfall, integrated water resources management

2 1. Εισαγωγή Στη Σάµο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας εκδηλώθηκαν πολλές πυρκαγιές οι οποίες αποτέφρωσαν µεγάλες εκτάσεις δασών και καλλιεργειών στο τραχύ ηµιορεινό και ορεινό επιφανειακό της ανάγλυφο. Κατά τη διάρκεια του Ιουλίου του 2000, µεγάλη πυρκαγιά διάρκειας 10 ηµερών οδήγησε σε αποτέφρωση στρεµµάτων δασών και καλλιεργειών στον ορεινό όγκο της Αµπέλου και των λόφων της κεντρικής και ανατολικής πλευράς της. Ο ορθοφωτοχάρτης της Σάµου (Σχήµα 1) σχεδιάστηκε από το ΥΠΕΧΩ Ε µε βάση αεροφωτογραφίες που λήφθηκαν µόλις 10 µέρες µετά τη µεγάλη πυρκαγιά. Οι καµένες εκτάσεις µαζί µε τα στοιχεία του υδρογραφικού δικτύου, χαρτογραφήθηκαν σε Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών (Σχήµα 2, Psilovikos et al., 2004) χρησιµοποιώντας ως υπόβαθρο τον ορθοφωτοχάρτη. Μετά από τόσο µεγάλης κλίµακας καταστροφές της βλάστησης στη Σάµο, κάθε χειµώνα µε εξαίρεση το άνυδρο έτος 2000, εκδηλώνονται φαινόµενα πληµµύρων στο χειµαρρικό σύστηµα του νησιού (Βαβλιάκης & Συνεργάτες, 2002). Με τις πρώτες ισχυρές βροχοπτώσεις το νερό µεταφέρει υλικά και καµένα δέντρα προς τις κοίτες των χειµάρρων, οι οποίοι δεν είναι σε θέση να διοδεύσουν τα πληµµυρικά κύµατα προς τη θάλασσα. Προκαλούνται υπερχειλίσεις και πληµµυρισµοί στις παρόχθιες ζώνες µε σοβαρές επιπτώσεις στα ανθρώπινα έργα, στις περιουσίες και στις δραστηριότητες των Σαµίων. Η πολιτεία θεώρησε καθήκον της να χρηµατοδοτήσει έργα αντιπληµµυρικής προστασίας στη Σάµο και για το σκοπό αυτό διατέθηκαν περίπου 4,6 εκατοµµύρια ΕΥΡΩ. υστυχώς η χρηµατοδότηση αυτή έγινε ανορθόδοξα. Χρηµατοδοτήθηκαν οι ήµοι, η Νοµαρχία και η ασική Υπηρεσία χωριστά προκειµένου να εκτελέσουν έργα χωρίς προηγουµένως να υπάρχουν µελέτες µε επιστηµονικές προτάσεις κατασκευής έργων και βεβαίως χωρίς να υπάρχει ενιαίο σχέδιο δράσης παρακολούθησης και ελέγχου των έργων αυτών. Το αποτέλεσµα αυτής της ανορθόδοξης χρηµατοδότησης ήταν να µη γίνουν τα κατάλληλα έργα, να δεχθεί η Σάµος µία σειρά ραγδαίων βροχοπτώσεων, µε αποτέλεσµα την πρόκληση σοβαρών πληµµυρικών επεισοδίων σε χρονικό διάστηµα ενός µηνός, κατά το έτος Τα πληµµυρικά επεισόδια αναφέρθηκαν το πρώτο στις 10/11/2001 στο Β τµήµα της Σάµου κυρίως στην περιοχή του Καρλοβάσου και το δεύτερο στις 28/11/2001 σε ολόκληρο το νησί προκαλώντας σοβαρές καταστροφές. Τα φαινόµενα αυτά έχουν καταγραφεί στη χωρική και χρονική τους διάσταση από το τηλεµετρικό δίκτυο υδροµετεωρολογικών σταθµών που έχει εγκατασταθεί στη Σάµο από το έτος 2000 και για το οποίο θα γίνει λόγος στη συνέχεια. B Σχήµα 1 Ο Ορθοφωτοχάρτης της Σάµου σχεδιασµένος από το ΥΠΕΧΩ Ε στο Εθνικό Γεωδαιτικό Σύστηµα Αναφοράς ΕΓΣΑ 87 σε κλίµακα 1: Γεωγραφικά & υδροµετεωρολογικά στοιχεία Το νησί της Σάµου βρίσκεται στο Ανατολικό Αιγαίου και διοικητικά υπάγεται στην Περιφέρεια Βόρειου Αιγαίου. Η απόστασή της από τα Μικρασιατικά Παράλια είναι περίπου 1200 m. Μέχρι το έτος 2000, ο µόνος σταθµός που συγκέντρωνε πλήρεις χρονοσειρές υδροµετεωρολογικών στοιχείων ήταν ο σταθµός του Αεροδροµίου Σάµου, ο οποίος βρίσκεται στο Νοτιοανατολικό τµήµα του Νησιού στα ιοικητικά όρια του ήµου Πυθαγορείου. Αυτά τα στοιχεία είναι οι καταγραφές των βροχοπτώσεων για τα έτη , σε ηµερήσια βάση. Μετά από επεξεργασία των παραπάνω,

3 βρέθηκαν τα µηνιαία και ετήσια ύψη βροχής για καθένα από τα 48 έτη παρατηρήσεων (Σχήµα 3), από όπου και προέκυψε η µέση υπερετήσια τιµή των κατακρηµνισµάτων ίση µε 790 mm. B Σχήµα 2 Ο τελικός χάρτης της Σάµου µε τις καµένες εκτάσεις, το υδρογραφικό δίκτυο, τις λεκάνες απορροής και τα βασικά πολεοδοµικά συγκροτήµατα σχεδιασµένος στο ΕΓΣΑ 87 (Psilovikos et al, 2004). Η Σάµος εµφανίζει το φαινόµενο να είναι από τα νησιά µε τα υψηλότερα ποσά κατακρηµνισµάτων σε όλο το Αιγαίο. Γενικά τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου εµφανίζουν µεγαλύτερα ύψη βροχής από ότι το Κεντρικό Αιγαίο λόγω του εµπλουτισµού µε νέες ποσότητες υδρατµών των αερίων µαζών κατά τη διαδροµή του πάνω από το Αιγαίο. Σε µερικές περιπτώσεις, όπως προκύπτει και από το Σχήµα 3, έχουν ξεπεραστεί και τα 1000 mm ετησίως. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στο ότι η Σάµος οριοθετείται από τους υψηλούς ορεινούς όγκους του Κερκετέα στα υτικά (1434 m), της Αµπέλου στα κεντρικά (1140 m) και της Μυκάλης στα Μικρασιατικά παράλια (2033 m), οι οποίοι εγκλωβίζουν και υγροποιούν τις αέριες µάζας που κινούνται ανάµεσά τους. Ετήσια κατακρηµνίσµατα από Σταθµό Αεροδροµίου Σάµου 1400,0 1300,0 Χιλιοστά (mm) Βροχόπτωσης 1200,0 1100,0 1000,0 900,0 800,0 700,0 600,0 500,0 400, Σχήµα 3 Ετήσια κατακρηµνίσµατα όπως καταγράφηκαν στον Μετεωρολογικό Σταθµό του Αεροδροµίου Σάµου Έτος

4 3. Το τηλεµετρικό δίκτυο σταθµών στη Σάµο Το έτος 2000, ύστερα από ενέργειες του τότε Υπουργού Γεωργίας και της /σης Γεωργίας Σάµου, εγκαταστάθηκε και λειτουργεί αυτοµατοποιηµένο τηλεµετρικό δίκτυο 10 Υδροµετεωρολογικών Σταθµών σε διάφορες περιοχές και υψοµετρικές θέσεις της Σάµου (Βαθύ, Βουρλιώτες, Πλάτανος, Βελανιδιά, Μπουρνιάς, Μυτιληνιοί, Καστανιά, Πάνδροσο, Αγ. Κωνσταντίνος και Αγρόκτηµα Μύλων). Το δίκτυο αυτό είναι ηλεκτρονικό και οι περιφερειακοί σταθµοί στέλνουν τα στοιχεία που καταγράφουν στον κεντρικό υπολογιστή της /σης Γεωργίας Σάµου, έτσι ώστε να υπάρχει άµεση ενηµέρωση των αρµόδιων Υπηρεσιών και Φορέων για το κάθε είδους ατµοσφαιρικό φαινόµενο που συµβαίνει στο νησί. Το σύστηµα αυτό δίνει τη δυνατότητα για άµεση λήψη αποφάσεων σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών όπως π.χ. πληµµύρες. Συγκεκριµένα η κατανοµή των σταθµών ανά ήµο, όπως φαίνεται στο Πίνακα 1 και είναι η εξής : Πίνακας 1 Η κατανοµή των σταθµών ανά ήµο ήµος Σάµου ήµος Καρλοβασίων ήµος Μαραθοκάµπου ήµος Πυθαγορείου Σταθµός Βαθύ Σταθµός Βουρλιώτες Σταθµός Αγ. Κων/νος Σταθµός Πλάτανος Σταθµός Καστανιά Σταθµός Βελανιδιά Σταθµός Πάνδροσο Σταθµός Μυτιληνιοί Σταθµός Αγρόκτηµα Σταθµός Μπουρνιάς Στο Σχήµα 4, δίνονται οι θέσεις των σταθµών του δικτύου αυτού ενώ στον Πίνακα 2, τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά τους, δηλαδή οι συντεταγµένες τους στο Εθνικό Γεωδαιτικό Σύστηµα Αναφοράς (ΕΓΣΑ) 1987 και το απόλυτο υψόµετρό τους. Οι συντεταγµένες στο ΕΓΣΑ 87 προτιµούνται αντί των γεωγραφικών συντεταγµένων φ και λ, γιατί έχουν προσδιοριστεί µε τοπογραφικές µεθόδους και δίνουν τη θέση των σταθµών µε µεγάλη ακρίβεια. Σχήµα 4 Οι θέσεις των 10 σταθµών στη Νήσο Σάµο και η κατανοµή τους ανά ήµο Το δίκτυο σταθµών µπορεί να δηµιουργήσει µία πολύ καλή τράπεζα δεδοµένων σε ότι αφορά µετεωρολογικά, κλιµατικά και υδρολογικά δεδοµένα. Επίσης δίνεται η δυνατότητα εξαγωγής πολύτιµων συµπερασµάτων σχετικά µε τη γεωγραφική κατανοµή των φυσικών φαινοµένων σε όλη την επικράτεια της Σάµου αφού οι σταθµοί αυτοί είναι εγκατεστηµένοι σε διάφορες θέσεις και υψόµετρα του νησιού (Πίνακας 2). Τα δύο χρόνια της λειτουργίας τους όµως δεν επιτρέπουν την εξαγωγή αξιόπιστων µέσων µηνιαίων και ετησίων τιµών. Η χρονοσειρά η οποία απαιτείται για την εφαρµογή των στατιστικών µεθόδων, ώστε να υπάρχει µια πρώτη εµπεριστατωµένη εικόνα για τη διακύµανση των υδροµετεωρολογικών φαινοµένων στο νησί, θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 15 ετών. 4. Παρακολούθησης και προσοµοίωσης των βροχοπτώσεων Ο Νοέµβριος του 2001, ήταν πολύ πλούσιος σε κατακρηµνίσµατα. Καταγράφηκαν συνολικά 6 βροχοπτώσεις από το τηλεµετρικό δίκτυο των σταθµών στις ηµεροµηνίες 4 5/11/2001, 8 10/11/2001, 14/11/2001, 19 20/11/2001, 22 24/11/2001 και 28 29/11/2001. Η τελευταία από αυτές ήταν η πιο σφοδρή και προκάλεσε τις πιο καταστροφικές πληµµύρες των τελευταίων χρόνων. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε

5 όλους τους σταθµούς ξεπεράστηκαν κατά πολύ τα 200 mm βροχόπτωσης, εκτός από το σταθµό «Αγρόκτηµα» όπου πλησίασε πολύ κοντά στην τιµή αυτή και το σταθµό «Καστανιά» για τον οποίο δεν υπήρχαν καταγραφές εκείνες τις µέρες. Το ραγδαίο αυτό φαινόµενο, εµφανίστηκε στις 20:00 το βράδυ της 28/11/2001 και ολοκληρώθηκε στις 10:00 το πρωί της 29/11/2001. ιήρκεσε συνολικά 14 ώρες εµφανίζοντας διάφορες αιχµές (peak) µέσα στο δεκατετράωρο αυτό σε καθέναν από τους 10 σταθµούς. Στον Πίνακα 2 δίνονται τα χιλιοστά βροχής για καθέναν από τους 10 νέους υδροµετεωρολογικούς σταθµούς του τηλεµετρικού δικτύου, που αναφέρονται στις 6 καταιγίδες που έλαβαν χώρα το Νοέµβριο του 2001, καθώς επίσης και στα συνολικά χιλιοστά βροχής του Μήνα αυτού. Πίνακας 2 Οι Καταιγίδες του Νοεµβρίου 2001 όπως καταγράφηκαν από το νέο δίκτυο Υδροµετεωρολογικών Σταθµών στη Σάµο Γεωµετρικά Χαρακτηριστικά Ηµεροµηνίες και χιλιοστά (mm) βροχής ΣΤΑΘΜΟΙ Σύνολο Χ Υ Υψόµετρα 4-5/ /11 14/ / / /11 Νοεµβρίου 2001 Αγρόκτηµα Αγ. Κωνσταντίνος Βαθύ Βελανιδιά Μυτιληνιοί Βουρλιώτες Καστανιά Πλάτανος Πάνδροσο Μπουρνιάς Χαρακτηριστικό των βροχοπτώσεων αυτών (Πίνακας 2) είναι ότι σε πολλούς από τους σταθµούς µόνο κατά το µήνα Νοέµβριο του 2001, ξεπεράστηκε κατά πολύ η µέση υπερετήσια βροχόπτωση της 48ετίας από 1950 έως 1997 (790 mm). Μάλιστα σε ορισµένους από αυτούς, ξεπεράστηκε η µέγιστη τιµή της 48ετίας, όπως φαίνεται στο Σχήµα 3 και αντιστοιχεί στο έτος 1962 µε 1289 mm βροχής. Αυτό ξεπεράστηκε από το σταθµό «Βουρλιώτες» µε 1318 mm βροχής, ενώ οι σταθµοί «Βαθύ», «Πάνδροσο» και «Καστανιά» πλησίασαν µε 1273, 1271 και 1225 mm βροχής αντίστοιχα. Αν ληφθεί υπόψη ότι ο σταθµός «Καστανιά», δε λειτούργησε κατά τη διάρκεια της εντονότερης βροχόπτωσης της 28-29/11/2001, γίνεται αντιληπτό ότι είχε ξεπεραστεί κατά πολύ η τιµή αυτή. Παρακάτω στα Σχήµατα από 5 έως 7, παρουσιάζονται τα εξής ραβδογράµµατα: το ραβδόγραµµα της βροχόπτωσης της 28 29/11/2001 όπως καταγράφηκε στους σταθµούς του δικτύου (Σχήµα 5), το συγκεντρωτικό ραβδόγραµµα µε όλες τις επιµέρους βροχοπτώσεις του Νοεµβρίου 2001 όπως καταγράφηκαν στους σταθµούς του δικτύου (Σχήµα 6) και το αθροιστικό ραβδόγραµµα µε τις συνολικές βροχοπτώσεις του Νοεµβρίου 2001 (Σχήµα 7). Στα ραβδογράµµατα αυτά, ο άξονας των Χ αντιπροσωπεύει τα υψόµετρα των σταθµών, µε αύξουσα σειρά όπως δίνονται στον Πίνακα 2, ενώ ο άξονας των Υ τα ύψη των βροχοπτώσεων. Για το σύνολο της νησιωτικής επικράτειας της Σάµου, κατασκευάστηκε η επιφάνεια της βροχόπτωσης µε την ανάπτυξη γεωστατιστικών µοντέλων προσοµοίωσης της βροχόπτωσης και µε την τεχνική παρεµβολής του Kriging (Σπυρίδης, 1998). Σχεδιάστηκαν αξιόπιστες ισοϋέτειες καµπύλες για τη ραγδαία βροχόπτωση της 28-29/11/2001, όπως φαίνεται στο Σχήµα 8 (Βαβλιάκης και Συνεργάτες, 2002). Αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι η περίοδος επαναφοράς των πληµµυρικών φαινοµένων που παρατηρήθηκαν εξαιτίας της βροχόπτωσης της 28-29/11/2001 υπολογίστηκε σε 500 χρόνια (Βαβλιάκης και Συνεργάτες, 2002). Οι παροχές αιχµής ήταν ιδιαίτερα αυξηµένες και επιφορτισµένες και µε φερτές ύλες, επειδή κατά την πυρκαγιά του 2000 οι εκτάσεις που αποτεφρώθηκαν ήταν αρκετές για να προκαλέσουν αυξήσεις στους συντελεστές απορροής των επιµέρους χειµάρρων του νησιού µέχρι και 20% (Psilovikos Αr. et al., 2004). Επίσης, κατά τη διάρκεια της µεγάλης καταιγίδας της 28-29/11/2001 σε όλους τους σταθµούς του τηλεµετρικού δικτύου παρατηρήθηκαν πολύ µεγάλα ύψη βροχής. Το φαινόµενο δηλαδή δεν ήταν τοπικού

6 χαρακτήρα, αλλά αφορούσε όλη τη νησιωτική επικράτεια. Τα µεγαλύτερα ύψη βροχής, δεν παρατηρήθηκαν στους σταθµούς µε το µεγαλύτερο υψόµετρο, αλλά σ αυτούς που είχαν βόρειο προσανατολισµό. Συγκεκριµένα οι σταθµοί Πλάτανος (584,2 mm), Μπουρνιάς (789,0 mm), Πάνδροσο (1271,8 mm), Αγρόκτηµα (834,0 mm), Βελανιδιά (869,8 mm) και Μυτιληνιοί (919,8 mm) βρίσκονται στο νότιο µέρος του Νησιού. Οι τρεις πρώτοι είναι σε ορεινές περιοχές και οι τρεις επόµενοι σε πεδινές (Πίνακας 2). Ο µέσος όρος τους για το Νοέµβριο του 2001 είναι 878 mm βροχής. Οι σταθµοί Αγ. Κωνσταντίνος (956,2 mm), Βαθύ (1273,0 mm) και Βουρλιώτες (1318,0 mm) βρίσκονται στο βόρειο µέρος του Νησιού. Οι δύο πρώτοι είναι σε πεδινές περιοχές και ο τελευταίος σε ηµιορεινή περιοχή (Πίνακας 2). Ο µέσος όρος τους για το µήνα Νοέµβριο του 2001 είναι 1183 mm βροχής. ε λαµβάνεται υπόψη ο σταθµός Καστανιά, γιατί κατά τη βροχόπτωση 28-29/11/2001 δε λειτούργησε. Συµπεραίνεται από τα παραπάνω και µε τη βοήθεια των Σχηµάτων 7 και 8 ότι τόσο για τη βροχόπτωση της 28-29/11 όσο και για τις συνολικές βροχοπτώσεις του Νοεµβρίου του 2001, η Νότια Σάµος εµφάνισε πολύ µικρότερο ύψος κατακρηµνισµάτων σε σχέση µε τη Βόρεια, της τάξης του 25,8%, ανεξαρτήτως υψοµέτρου. Αυτό επιβεβαιώνει τις παρατηρήσεις ενός ιδιωτικού σταθµού που διατηρούσε ο τέως Κοινοτάρχης του Κοκκαρίου, ο οποίος επί σειρά ετών παρατηρούσε πολύ µεγαλύτερες τιµές βροχόπτωσης στη Βόρεια Σάµο (Κοκκάρι) από ότι στο Αεροδρόµιο (Νότια Σάµος) και για το λόγο αυτό ο σταθµός αυτός είχε τότε αµφισβητηθεί για την αξιοπιστία του. 800 Βροχόπτωση 28-29/11/ Χιλιοστά (mm) βροχής Οι 10 βροχοµετρικοί σταθµοί κατανεµηµένοι κατά ύψος Σχήµα 5 Η βροχόπτωση της 28-29/11/2001 όπως καταγράφηκε από τους σταθµούς. Οι σταθµοί είναι κατανεµηµένοι καθ ύψος µε τη σειρά του Πίνακα 2 Χιλιοστά (mm) Bροχής Συγκεντρωτικές βροχοπτώσεις 11/2001 σε όλους τους σταθµούς 4-5/ /11 14/ / / / Οι 10 βροχοµετρικοί σταθµοί κατανεµηµένοι κατά ύψος Σχήµα 6 Η βροχόπτωση της 28-29/11/2001 όπως καταγράφηκε από τους σταθµούς. Οι σταθµοί είναι κατανεµηµένοι καθ ύψος µε τη σειρά του Πίνακα 2

7 1400 Συνολικές Βροχοπτώσεις Νοεµβρίου Χιλιοστά (mm) Βροχής Οι 10 βροχοµετρικοί σταθµοί κατανεµηµένοι κατά ύψος Σχήµα 7 Η βροχόπτωση της 28-29/11/2001 όπως καταγράφηκε από τους σταθµούς. Οι σταθµοί είναι κατανεµηµένοι καθ ύψος µε τη σειρά του Πίνακα 2 Σχήµα 8 Οι ισοϋέτιες καµπύλες της ραγδαίας βροχόπτωσης της 28 29/11/ Συζήτηση συµπεράσµατα Οι καταστροφικές πυρκαγιές της Σάµου που έλαβαν χώρα το καλοκαίρι του 2000, καθιστούν το νησί του Σάµου κατά τους χειµερινούς κυρίως µήνες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τις συνεχείς πληµµύρες. Τµήµατα των λεκανών απορροής των βασικών χειµάρρων της Σάµου κάηκαν σχεδόν ολοσχερώς µε αποτέλεσµα αύξηση του συντελεστή απορροής µέχρι το ποσοστό του 20%. Χάθηκε η ευκαιρία της απορρόφησης των κονδυλίων για τη µελέτη και κατασκευή των απαραίτητων υδραυλικών έργων γιατί δεν υπήρχε συντονισµός των εµπλεκόµενων Φορέων. Το µόνο θετικό είναι ότι από το χειµώνα του 2000, το νησί παρακολουθείται σε ότι αφορά τα υδροµετεωρολογικά δεδοµένα και τα ατµοσφαιρικά φαινόµενα, από ένα δίκτυο 10 τηλεµετρικών αυτοµατοποιηµένων σταθµών του Υπουργείου Γεωργίας, που έχουν εγκατασταθεί σε διάφορα σηµεία της νησιωτικής επικράτειας από βορρά προς νότο, από ανατολάς προς δυσµάς και σε διάφορα υψόµετρα από 20 έως 750 µέτρα. Από τους σταθµούς αυτούς καταγράφηκαν τα εξής :

8 Κατά το µήνα Νοέµβριο του 2001, έλαβαν χώρα 6 πολύ ραγδαίες βροχοπτώσεις, το ύψος των οποίων ξεπέρασε κατά πολύ τη µέση υπερετήσια τιµή των κατακρηµνισµάτων και έφτασε πολύ κοντά στη µέγιστη που έχει παρατηρηθεί (1300 mm). Οι σταθµοί της Νότιας Σάµου, εµφάνισαν 25,8% χαµηλότερο ύψος βροχής απ ότι οι σταθµοί της Βόρειας Σάµου ανεξαρτήτως υψοµέτρου. Αυτό επιβεβαιώνει συγκρίσεις µεταξύ µετρήσεων ενός ιδιωτικού σταθµού στο Βόρειο µέρος του νησιού σε σχέση µε τις µετρήσεις του σταθµού του αεροδροµίου στο Νότιο µέρος. Βρέθηκε (Βαβλιάκης & Συνεργάτες, 2002), ότι τα πληµµυρικά φαινόµενα που προκλήθηκαν εξαιτίας της βροχής της 28-29/11/2001, είναι περιόδου επαναφοράς 500 ετών. Από τη συστηµατική παρακολούθηση (monitoring) σταθµών αυτών, θα µπορέσουν να καταρτιστούν οργανωµένες χρονοσειρές οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση δεδοµένων για τη δόµηση της υδρολογικής πληροφορίας. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να εφαρµοστούν µοντέλα προσοµοίωσης της γεωγραφικής κατανοµής της βροχόπτωσης, µοντέλα χρονικής πρόβλεψης (arima), µοντέλα βροχόπτωσης απορροής, µοντέλα υδατικού ισοζυγίου, µοντέλα ποτάµιας µηχανικής και γενικότερα µοντέλα ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων της Σάµου. Επιπλέον, οι σταθµοί αυτοί, εκτός από την µακροπρόθεσµη συµβολή τους στην εφαρµογή ολοκληρωµένων µοντέλων διαχείρισης, θα µπορούν να λειτουργήσουν και σαν όργανα άµεσης λήψης αποφάσεων συνιστώντας ένα ισχυρό επιχειρησιακό εργαλείο στα χέρια των χρηστών ( ήµος, Νοµαρχία, Περιφέρεια, Υπουργείο Γεωργίας) σε περιπτώσεις που ένα εξαιρετικά ακραίο καιρικό φαινόµενο, όπως αυτό που έλαβε χώρα στις 28 29/11/2001, θα πλήξει το νησί. Με τη συστηµατική παρακολούθηση, δηµιουργία αξιόπιστων χρονοσειρών, κατάρτιση µοντέλων προσοµοίωσης και διαχείρισης τα οποία θα συνοδεύονται από συντονισµό των εµπλεκόµενων Φορέων στη λήψη αποφάσεων και µέτρων, µπορεί να οδηγηθεί η κατάσταση στην εφαρµογή µιας βιώσιµης υδατικής πολιτικής έτσι όπως αυτή ορίζεται από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60/ΕΕ. Βιβλιογραφία Βαβλιάκης Ε. & Συνεργάτες, 2002: Έρευνα παρακολούθησης των αλλαγών στις αποτεφρωµένες εκτάσεις της Σάµου και των επιπτώσεων αυτών στη διάβρωση των εδαφών, στην εκδήλωση πληµµύρων και στην υποβάθµιση των υδατικών πόρων. Ερευνητικό Πρόγραµµα της Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Σεϊτανίδης Γ., Ψιλοβίκος Α., Βαβλιάκης Ε., & Μαργώνη Σ., 2003: Το Ευπαλίνειο Όρυγµα της Σάµου. Ένα έργο ύδρευσης µε συµπεριφορά δυναµικού καρστικού σπηλαίου. 3 ο Πανελλήνιο Σπηλαιολογικό Συµπόσιο, Νοέµβριος 2003, Αθήνα. Σεϊτανίδης Γ., 2003: Μορφολογικά, υδρολογικά και περιβαλλοντικά δεδοµένα που σχετίζονται µε το Ευπαλίνειο Όρυγµα της Σάµου. Μεταπτυχιακή ιατριβή του Μεταπτυχιακού Προγράµµατος Σπουδών Γεωγραφία & Περιβάλλον, Τµήµα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Σπυρίδης Ά., 1998: Γεωστατιστική εκτίµηση ορισµένων υδροδυναµικών παραµέτρων του εδάφους. Εφαρµογή στη γεωργική υδραυλική. ιδακτορική ιατριβή, Τµήµα Αγρονόµων & Τοπογράφων Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Ψιλοβίκος Α., 1996: Έρευνα της νεοτεκτονικής και σεισµοτεκτονικής κατάστασης της νήσου Σάµου και εκπόνηση σχεδίου δράσης για την αντισεισµική της θωράκιση. Ερευνητικό Πρόγραµµα της Επιτροπής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Psilovikos A., Vavliakis E., Margoni S. & Koutalou V., 2003: Determination of the runoff coefficient in the hydrological basins of the main torrents in Samos island after the fire of 2000 using orthophotomaps and G.I.S. International Symposium: GIS and Remote Sensing: Environmental Applications, 7 9 November, Volos.