«Η Συμβολή του ΙΓΜΕ και της εφαρμοσμένης γεωλογικής έρευνας στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας»

Transcript

1 «Η Συμβολή του ΙΓΜΕ και της εφαρμοσμένης γεωλογικής έρευνας στην ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας» Μάκης Ατζέμογλου Δρ Γεωλόγος Γεωφυσικός Διευθυντής Περιφερειακής Μονάδας Κεντρικής Μακεδονίας Ινστιτούτου Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ)

2 ΙΓΕΥ Ινστιτούτο Γεωλογίας & Ερευνών Υπεδάφους, 1952 ΕΘΙΓ ΜΕ ΙΓΜΕ Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, 1972 Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, 1976 ΕΚΒΑΑ Εθνικό Κέντρο Βιώσιμης & Αειφόρου Ανάπτυξης, 2011 ΙΓΜΕ Ινστιτούτο Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών, 2015 Η ιστορία του ΙΓΜΕ.: Το Ι.Γ.Μ.Ε. είναι ο θεσμοθετημένος τεχνικός σύμβουλος της πολιτείας σε θέματα γεωεπιστημών. Βασικός σκοπός του είναι η γεωλογική μελέτη της χώρας, η έρευνα και η αξιολόγηση των ορυκτών πρώτων υλών (πλην υδρογονανθράκων) και υπόγειων νερών. Ο σκοπός αυτός υλοποιείται σύμφωνα με τις γενικότερες κατευθύνσεις που χαράσσονται από τον εποπτεύοντα υπουργό στο πλαίσιο της μεταλλευτικής πολιτικής της Κυβέρνησης. Το ΙΓΜΕ συνεργάζεται επίσης με άλλους φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, στο πλαίσιο είτε διακρατικών συνεργασιών, είτε κοινών ερευνητικών προγραμμάτων.

3 Περιφερειακές Μονάδες του ΙΓΜΕ

4 Περιφερειακές Μονάδες του ΙΓΜΕ

5 1. Βασική Γεωλογική έρευνα 2. Ορυκτές πρώτες ύλες Θεματολογία 3.Γεωθερμία 4.Υδρογεωλογία 5.Τεχνική Γεωλογία 6. Εφαρμοσμένες Γεωχημικές Έρευνες 7.Γεώτοποι-Γεωπάρκα-Γεωδιαδρομές 8.Αστικής γεωλογίας 9.Εργαστήρια αναλύσεων 10. Διεθνείς συνεργασίες 11. Κοινωνική προσφορά - Εκπαίδευση

6 Βασική Γεωλογική έρευνα ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Οι χερσαίοι και υποθαλάσσιοι γεωλογικοί χάρτες συμβάλλουν: στη γνώση της γεωλογικής δομής της χώρας στον εντοπισμό ορυκτών πρώτων υλών στην πρόληψη και αντιμετώπιση γεωλογικών κινδύνων, στην υποστήριξη μικρών και μεγάλων τεχνικών έργων και στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο

7 Βασική Γεωλογική έρευνα ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Η γεωλογική χαρτογράφηση του Ελλαδικού χώρου ξεκίνησε τη δεκαετία του Σήμερα, στα πλαίσια διαφόρων έργων, πραγματοποιείται η σύνταξη, επικαιροποίηση, αναθεώρηση και ενοποίηση γεωλογικών χαρτών.

8 Βασική Γεωλογική έρευνα ΓΕΩΛΟΓΙΚΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ Η βασική κλίμακα χαρτογράφησης του Ελλαδικού χώρου είναι 1: Στην κλίμακα αυτή η Ελληνική επικράτεια καλύπτεται από 326 γεωλογικά φύλλα.

9 Βασική Γεωλογική έρευνα Υποθαλάσσιες γεωλογικές και ιζηματολογικές έρευνες σε θαλάσσιες και λιμναίες περιοχές. Πολυθεματικές μελέτες προσδιορισμού & αξιολόγησης της μεταλλοφορίας και της υδροθερμικής δραστηριότητας στο Αιγαίο Πέλαγος.

10 ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

11 ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

12 ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Η Βόρεια Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά κέντρο γεωλογικής και μεταλλευτικής έρευνας. Εδώ απαντούν τα σημαντικότερα λιγνιτικά κοιτάσματα, κοιτάσματα ορυκτών πρώτων υλών (μαγγανίου, μολύβδου, λευκολίθων, ολιβίνη και πολύτιμων μετάλλων, κ.λ.π.). Εδώ βρίσκονται τα μεγαλύτερα λατομικά κέντρα της χώρας και οι μεγαλύτερες περιοχές διακοσμητικών πετρωμάτων. Ικανά αποθέματα μεταλλευμάτων μαγγανίου (Δράμα), μολύβδου, ψευδαργύρου, χαλκού (Αισήμη, Κίρκη, Πολύκαστρο), χαλκούχα πορφυριούχα (Σκουριές Χαλκιδικής, Ποντοκερασιά Κιλκίς), λευκολίθων (Γερακινής). Κοιτάσματα πολυτίμων μετάλλων χρυσού και αργύρου έχουν ανακαλυφθεί και εκτιμηθεί στην Ολυμπιάδα Χαλκιδικής και στις Σάππες Ροδόπης. Κοιτάσματα ολιβίνη για γνωστές και πιθανές νέες εφαρμογές έχουν εντοπισθεί στο Χρώμιο Γρεβενών και στη Βάβδο Χαλκιδικής. Η ερευνητική δραστηριότητα του ΙΓΜΕ για τον εντοπισμό κοιτασμάτων λιγνίτη, βωξίτη, βιομηχανικών ορυκτών, διακοσμητικών πετρωμάτων (μάρμαρα), σιδηρο-νικελίου κ.ά. υπήρξε επιτυχής και βοήθησε την βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας. Η έρευνα συνεχίζεται για την ανάπτυξη νέων χρήσεων των πρώτων υλών με την εφαρμογή μοντέρνων τεχνολογιών φιλικών στον άνθρωπο και το περιβάλλον.

13 Μη ενεργειακές ορυκτές πρώτες ύλες (ΜΕΟΠΥ) ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Η εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα έχουν στο παρελθόν δημιουργήσει και επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον Σήμερα η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου γίνεται με διαφορετικούς όρους που επιβάλλουν τον σεβασμό στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, και υπηρετούν ένα βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης. Αυτό γίνεται με εφαρμογή και τήρηση αυστηρών κανονιστικών μέτρων, οδηγιών και επιμέρους πολιτικών για το Περιβάλλον που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. και υιοθετήσει η χώρα μας

14 Μεταλλικές και Κρίσιμες ΟΠΥ στην Ελλάδα ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

15 Κοιτασματολογικοί τύποι και μεταλλογενετικές επαρχίες ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

16 Μεταλλογενετικό δυναμικό της Ευρώπης ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

17 Διακοσμητικά πετρώματα (Μάρμαρα) ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ

18 Διακοσμητικά πετρώματα (Μάρμαρα) ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Λατομείο μαρμάρων Οριοθέτησε μαρμαροφόρες περιοχές στα μεγαλύτερα λατομικά κέντρα της χώρας (Φαλακρό, Παγγαίο, Θάσος, Βέρμιο, Όρη Λεκάνης, Τισαίο). Μελέτησε τους ποιοτικούς και εμπορικούς τύπους των μαρμάρων. Αποτίμησε τον όγκο των απορριμμάτων από τις λατομικές εκμεταλλεύσεις. Μελέτησε την χημική και ορυκτολογική τους σύσταση για αξιοποίησή τους σε άλλες χρήσεις. Απέγραψε και μελέτησε το γεωπεριβάλλον όλων των λατομείων αδρανών υλικών της βόρειας Ελλάδας, εκτίμησε την ετήσια παραγωγή και αποτίμησε τα αποθέματά τους.

19 ΕΞΟΡΥΚΤΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Λατομείο αδρανών ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΑ ΓΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΑΔΡΑΝΩΝ

20 ΖΕΟΛΙΘΙΚΟΙ ΤΟΦΦΟΙ ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΠΕΤΡΩΤΑ, Θράκη Ολιβινίτη, Βάβδος Χαλκιδικής ΛΕΥΚΙΜΗ, Θράκη

21 Λιγνίτης Οι έρευνες για ενεργειακά στερεά καύσιμα άρχισαν αμέσως μετά τη λήξη του 2ου παγκοσμίου πολέμου μέσα στα πλαίσια του σχεδίου Marshal, που δόθηκε στην Ελλάδα, υπό μορφή «Μεταλλευτικού Δανείου». Οι έρευνες υπήρξαν από τους πρώτους και κυριότερους ερευνητικούς στόχους της «Γεωλογικής Υπηρεσίας», που δημιουργήθηκε μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου. Αποτέλεσμα όλων αυτών των ερευνητικών δραστηριοτήτων είναι ότι το σύνολο (σχεδόν) των σημερινών υπαρχόντων Ορυκτών Πρώτων Υλών (συμπεριλαμβανομένου και του νερού) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από τις έρευνες που πραγματοποίησε το Ι.Γ.Μ.Ε. με τη χρηματοδότηση του Ελληνικού Δημοσίου ή διαφόρων οργανισμών (O.H.E. F.A.O., Δ.Ε.Η.) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (κοινοτικά προγράμματα στήριξης).

22 Λιγνίτης

23 Λιγνίτης Παραγωγή λιγνίτη & λιθάνθρακα και εισαγωγές λιθάνθρακα (2008) Η χώρα μας κατέχει: τη δεύτερη θέση σε παραγωγή λιγνίτη στην ΕΕ και την έκτη θέση παγκοσμίως. Μικρά κοιτάσματα λιγνίτη, που θεωρούνται ασύμφορα για εκμετάλλευση, με τις σημερινές οικονομοτεχνικές συνθήκες μπορούν να τύχουν εκμετάλλευσης για εξωηλεκτρικές περιβαλλοντικές εφαρμογές (μέσα καθαρισμού οργανικών τοξικών ουσιών, στην προσρόφηση βαρέων και τοξικών μετάλλων κλπ και στην προσρόφηση πτητικών αρωματικών υδρογονανθράκων (PAH), μεθανίου και φυσικού αερίου).

24 Λιγνίτης Τα βεβαιωμένα γεωλογικά αποθέματα λιγνίτη: 6.700*10 6 τόνοι Το συνολικό δυναμικό των εκμεταλλεύσιμων αποθεμάτων πριν την εξόρυξη τους: 4.400*10 6 Έχουν εξορυχτεί περίπου το 30% των ενεργειακά εκμεταλλεύσιμων

25 2011 Λιγνίτης

26 Η ελληνική επικράτεια χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα ροής θερμότητας (> 80 mw/m 2 ) που οφείλονται κύρια στη τεκτονική & ηφαιστειακή δραστηριότητα. Τα κυριότερα Γ/Θ πεδία είναι στη Μήλο και τη Νίσυρο με θερμοκρασίες ο C (στα m) και ~ 350 ο C (στα m) αντίστοιχα. ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Η συμβολή του ΙΓΜΕ είναι καθοριστική τόσο στην έρευνα - εκτίμηση των αποθεμάτων και στη συμβολή της ορθολογικής διαχείρισης μιας ανανεώσιμης πηγής ενέργειας με σκοπό την: Απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και καθαρό περιβάλλον Βελτίωση της αγροτικής παραγωγής Ανάπτυξη της Περιφέρειας Ενίσχυση των ειδικών μορφών τουρισμού (Ιαματικού). Εντόπισε τα σημαντικότερα γεωθερμικά πεδία (Αετού Φλώρινας, Σωσάνδρας Αριδαίας, Αλεξάνδρειας, Αγκίστρου, Λιθότοπου, Ιβήρων, Ερατεινού Νέστου, Ν. Εράσμιου, Μαγγάνων, Κεσσάνης, Σαππών, Απολλωνίας, Κασσάνδρας Χαλκιδικής, κλπ) που η εντοπισμένη θερμική ισχύς ξεπερνά τα 200 MWt. Μόνο στα πλαίσια του Γ Κ.Π.Σ. εντοπίσθηκαν νέα γεωθερμικά πεδία ισχύος 34 MWt που ισοδυναμούν με Τ.Ι.Π.

27 ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ

28 Γεωθερμία μέσης θερμοκρασίας ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Γεωθερμία υψηλής θερμοκρασίας Μήλος Νίσυρος

29 Αλμωπία/785 m Λαγκαδάς/2093 m Αλεξάνδρεια/805 m Ανθεμούντας/1545 m Ελαιοχώρια, >2478 m Κασσάνδρα, 1579 m Άγκιστρο/1147 m Σιδηρόκαστρο/4826 m Ηράκλεια/4500 m Νιγρίτα/4028 m Νυμφόπετρα/610 m Ν. Απολλωνία/1545 m ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Κυριότερα γεωθερμικά πεδία της Κεντρικής Μακεδονίας με τις θερμοκρασίες των ΓΘ ρευστών και τα συνολικά μέτρα γεωτρήσεων. Συνολικά έχουν διατρηθεί από το ΙΓΜΕ μέτρα, τα μέτρα το χρονικό διάστημα

30 Θερμά Νιγρίτας Νέα Κεσσάνη Ξάνθης ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Σωσάνδρα Αλμωπίας Αλεξάνδρεια Ημαθίας

31 ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ

32 Κύριες Κατηγορίες Γεωθερμικών Χρήσεων Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (T>90 ο C) ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Άμεσες θερμικές χρήσεις Γεωθερμικές αντλίες θερμότητας T<25 o C)

33 Παραδείγματα άμεσων χρήσεων της γεωθερμίας στην Ελλάδα Γ/θ θερμοκήπια (Λουλούδια σε γλάστρες, Σιδηρόκαστρο Ν. Σερρών) Υδατοκαλλιέργειες (Καλλιέργεια Spirulina, Νιγρίτα Σερρών) ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Ξήρανση αγροτικών προϊόντων (Ξηραντήριο τομάτας και μελλοντικά άλλων προϊόντων, Ν. Εράσμιο Ξάνθης) Υπεδαφική θέρμανση (Πρωίμηση σπαραγγιών, Ν. Εράσμιο Ξάνθης)

34 Παραδείγματα άμεσων χρήσεων της γεωθερμίας στην Ελλάδα Θέρμανση χώρων (Θέρμανση κτιριακών εγκαταστάσεων στην Τραϊανούπολη Ν. Έβρου) ΓΕΩΘΕΡΜΙΑ Ιαματικός τουρισμός - Λουτροθεραπεία (Λουτράκι Αριδαίας) Συστήματα Γεωθερμικών Αντλιών Θερμότητας σε Κατοικίες (Μονοκατοικία στο Αγγελοχώρι Θεσσαλονίκης) Συστήματα Γεωθερμικών Αντλιών Θερμότητας σε Αγροτικές Εφαρμογές (Θέρμανση εδάφους σε μονάδα πρωίμησης σπαραγγιών Χρυσούπολη Καβάλας)

35 Το Ι.Γ.Μ.Ε. με την διαχρονική έρευνα και παρακολούθηση των Υδρογεωλογία υπόγειων νερών της Χώρας, συνεχίζει να έχει τον κύριο ρόλο στην παροχή υδρογεωλογικής πληροφορίας τόσο στο κράτος όσο και σε ιδιώτες μελετητές και συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση Εθνικής Πολιτικής Υπόγειων Νερών ΚΥΡΙΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΥΔΡΟΦΟΡΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

36 Υδρογεωλογία Ο ρόλος του ΙΓΜΕ στην αξιοποίηση και διαχείριση των υδατικών πόρων και συγκεκριμένα των υπόγειων νερών είναι καθοριστικός. Ειδικότερα στο χώρο ευθύνης της περιφερειακής μονάδας Κεντρικής Μακεδονίας: συστηματοποίησε την υδρολογεωλογική έρευνα, μελέτησε τους μεγαλύτερους καρστικούς υδροφορείς, μελέτησε την ποιοτική κατάσταση των υπόγειων νερών της Κεντρικής Μακεδονίας (με έμφαση στα υδρευτικά νερά), συνέβαλε στην επίλυση σοβαρών υδρευτικών προβλημάτων Δήμων της Π.Μ.Κ.Μ. Ακόμη διαθέτει ένα πυκνό δίκτυο διαχρονικής παρακολούθησης της μεταβολής των ποσοτικών και ποιοτικών παραμέτρων του υπόγειου δυναμικού της περιοχής. Ανέλαβε από την ΚΕΔΚΕ το έργο της καταγραφής των υδρευτικών πόρων των Δήμων της περιοχής και τη δημιουργία τράπεζας δεδομένων της υδρευτικής κατάστασής τους. Συνέβαλε στην επίλυση σοβαρών υδρευτικών προβλημάτων Δήμων της Π.Μ.Κ.Μ. και Θεσσαλίας.

37 Στοιχεία Δικτύου Παρακολούθησης Β & Γ ΚΠΣ: (524 υδροσημεία) ΕΣΠΑ : (1392 υδροσημεία) Υδρογεωλογία Β ΚΠΣ Γ ΚΠΣ ( ) ΕΣΠΑ ( ) Χρηματοδότηση Προϋπολογισμός Β ΚΠΣ & Γ ΚΠΣ : ,00 ΕΣΠΑ : ,00

38 ΥΔΡΟΧΗΜΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΔΥΤ. ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ (1: ) Salinization Map Υδρογεωλογία

39 ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Το ΙΓΜΕ, ως σύμβουλος της Πολιτείας, μεταξύ άλλων έχει σκοπό την έρευνα και μελέτη των τεχνικών θεμάτων που προκύπτουν από τη γεωλογική δομή και τα γεωλογικά φαινόμενα συμβάλλοντας έτσι: 1. Στην ασφαλή και οικονομικά βέλτιστη κατασκευή τεχνικών έργων (οικιστικές επεκτάσεις, κατασκευή έργων υποδομής κλπ). 2. Στην προστασία οικισμών και υποδομών από φυσικές καταστροφές.

40 ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Πρόσφατα, το 2016, υπογράφτηκε μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του ΙΓΜΕ και της ΓΓ πολιτικής Προστασίας έτσι ώστε το ΙΓΜΕ να μεταβαίνει άμεσα σε περιοχές του επλήγησαν από γεωλογικά φαινόμενα (κατολισθήσεις κλπ) και να προτείνει λύσεις.

41 Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Πλάκα Καλαβρύτων Γέφυρα Διποτάμων Ευρυτανίας Κλεπά Ναυπακτίας

42 Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Τοροθέα, Χαλκιδικής Τορωθέα, Χαλκιδικής Μηχανιώνα Μηχανιώνα

43 ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης Επανομή Επανομή Επανομή

44 ΤΕΧΝΙΚΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών (κατολισθήσεις στη περιοχή Καρπενησίου) δημιούργησε χάρτες: α. χωρικής κατανομής κατολισθητικών φαινομένων, β. συχνότητας κατολισθήσεων και γ. επιδεκτικότητας των κατολισθήσεων δ. online υπηρεσίες ανάκτησης των παραπάνω πληροφοριών. Ο Χάρτης επιδεκτικότητας των κατολισθήσεων μιας περιοχής παρουσιάζει την πιθανότητα να εκδηλωθεί μια κατολίσθηση σε μια συγκεκριμένη θέση, βάσει των συνθηκών που επικρατούν σε αυτή (γεωλογικές, τοπογραφικές, υδρολογικές κλπ).

45 Εφαρμοσμένες Γεωχημικές Έρευνες για Περιβαλλοντική Έρευνα Το ΙΓΜΕ έχει δραστηριοποιηθεί στην κατεύθυνση της ανάπτυξης μεθόδων και τεχνικών για τον εντοπισμό και οριοθέτηση ρυπασμένων περιοχών. Επίσης συνέβαλε στην προστασία του περιβάλλοντος εκπονώντας Μελέτες Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) για λογαριασμό του Υπουργείου Εσωτερικών. Εκπόνησε μελέτες για χώρους διάθεσης αποβλήτων, κ.λ.π.

46 Εφαρμοσμένες Γεωχημικές Έρευνες για Κοιτασματολογική Έρευνα Μεταλλοφόρος περιοχή Πεύκης Μεταλλοφόρος περιοχή Π. Καβάλας - Λεκάνης Εντοπισμό και οριοθέτηση ρυπασμένων περιοχών. Κατανομή του μολύβδου (Pb) σε ίζημα ρέματος Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Μεταλλοφόρος περιοχή Φαρασινού Μεταλλοφόρος περιοχή Θερμών Μεταλλοφόρος περιοχή Κιμμερίων Μεταλλοφόρος περιοχή Ξάνθης Θ ρ α κ ι κ ό Β ο υ λ γ α ρ ί α Μεταλλοφόρος περιοχή Καλότυχου Μεταλλοφόρος περιοχή Μαρώνιας Π έ λ α γ ο ς Μεταλλοφόρος περιοχή Κίρκης - Αισύμης - Βυρίνης Ειρήνη Ρ. Αριθμός δειγμάτων m 5000m Μόλυβδος mg Pb/kg

47 ΓΕΩΤΟΠΟΙ - ΓΕΩΠΑΡΚΑ Το ΙΓΜΕ είναι Επιστημονικός σύμβουλος σε Εθνικά Γεωπάρκα και συμβάλει στην: ανάδειξη της γεωπολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας εντοπισμός και καταγραφή γεωτόπων, γεωδιαδρομών, γεωπάρκων αειφόρο ανάπτυξη.

48 ΓΕΩΤΟΠΟΙ - ΓΕΩΠΑΡΚΑ Γεωδιαδρομές

49 ΓΕΩΤΟΠΟΙ - ΓΕΩΠΑΡΚΑ Γεωδιαδρομές

50 ΓΕΩΤΟΠΟΙ - ΓΕΩΠΑΡΚΑ Επικαιροποιημένος Χάρτης Γεωτόπων, Γεωδιαδρομών και Γεωπάρκων Ελλάδας (1: ) Διαδραστικές Χαρτογραφικές Εφαρμογές Διαδικτύου για τις υπάρχουσες Γεωδιαδρομές στην Ελλάδα: Μαρώνειας, Ν. Θάσου, Βίκου Αώου, Λαυρίου, Ν. Κρήτης και Νισύρου. 4 γεωδιαδρομές (Χαλκιδικής, Μήλου, Αν.Κρήτης και Παγγαίου)

51 Μελέτες αστικής γεωλογίας Καταγραφή σε επιχειρησιακή κλίμακα των γεωλογικών συνθηκών της ευρύτερης αστικής και περιαστικής περιοχής των μεγάλων πόλεων της χώρας

52 ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΥΔΡΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΟΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΩΧΗΜΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΡΑΔΟΝΙΟΥ Πολυθεματικές μελέτες αστικής γεωλογίας Χάραξη και εφαρμογή πολιτικών χωρικού σχεδιασμού Σημαντικά οφέλη για τον άνθρωπο, την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον

53 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Οι δραστηριότητες του ΙΓΜΕ υποστηρίζονται από σύγχρονα, κατάλληλα εξοπλισμένα και στελεχωμένα εργαστήρια (κάποια από τα οποία διαθέτουν διεθνείς πιστοποιήσεις). Αυτά είναι: 1. Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ (ISO/IEC 17025:2005) 2. Αναλυτικά Εργαστήρια Νερών Μεταλλευμάτων Πετρωμάτων 3. Εργαστήρια Ορυκτολογίας - Πετρογραφίας 4. Εργαστήριο Εδαφομηχανικής Βραχομηχανικής (ISO 9001:2000) 5. Εργαστήριο Ελέγχου Τοξικότητας Στερεών Βιομηχανικών Αποβλήτων & Λασπών 6. Εργαστήρια Δοκιμών Τεχνολογίας Εμπλουτισμού & Ελέγχου Ποιότητας Πληρωτικών Υλικών 7. Εργαστήρια Υποθαλάσσιας Γεωλογίας & Παλαιοντολογίας, Στρωματογραφίας, Παλυνολογίας 8. Εργαστήρια Ανθρακοπετρογραφίας & Μέτρησης Ακτινοβολίας 9. Εργαστήριο Χημείας Π.Μ. Αν. Μακεδονίας - Θράκης 10. Αναλυτικά Εργαστήρια Π.Μ. Ηπείρου

54 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ (ISO/IEC 17025:2005) Εργαστήριο ΛΙΘΟΣ (ISO/IEC 17025:2005)

55 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Αναλυτικά Εργαστήρια Νερών Μεταλλευμάτων Πετρωμάτων

56 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήρια Ορυκτολογίας - Πετρογραφίας ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΣΑΡΩΣΗΣ

57 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήριο Εδαφομηχανικής Βραχομηχανικής (ISO 9001:2000)

58 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήριο Ελέγχου Τοξικότητας Στερεών Βιομηχανικών Αποβλήτων & Λασπών

59 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήρια Δοκιμών Τεχνολογίας Εμπλουτισμού & Ελέγχου Ποιότητας Πληρωτικών Υλικών

60 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήρια Υποθαλάσσιας Γεωλογίας & Παλαιοντολογίας Στρωματογραφίας

61 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Εργαστήρια Ανθρακο-πετρογραφίας & Μέτρησης Ακτινοβολίας

62 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ & ΔΟΚΙΜΩΝ Αναλυτικά Εργαστήρια Χημείας Π.Μ. Αν. Μακεδονίας & Θράκης και Π.Μ. Ηπείρου

63 Διεθνείς συνεργασίες Το ΙΓΜΕ έχει και διεθνείς δραστηριότητες μέσω συμμετοχής του σε διεθνή consortia: Διακρατικές συνεργασίες Συνεργασίες υπό την εποπτεία διεθνών οργανισμών Προγράμματα της ΕΕ κλπ

64 Διάθεση Γεωχωρικών Δεδομένων και Καινοτόμων Υπηρεσιών στο Διαδίκτυο, στo πλαίσιο της προστασίας του πολίτη Διεθνείς συνεργασίες Ο σκοπός του έργου είναι η δημιουργία μιας υποδομής που να παρέχει υπηρεσίες (Services), να διαχειρίζεται γεω-δεδομένα (GEOdata) που να είναι συμβατά με την οδηγία INSPIRE αλλά όλα αυτά να βρίσκονται σε κάποιους υπερ-υπολογιστές στο "σύννεφο" (CLOUD) έτσι ώστε ο κάθε παραγωγός δεδομένων να μπορεί να τροφοδοτεί την υποδομή με δεδομένα και ο κάθε ενδιαφερόμενος χρήστης (οργανισμοί του δημόσιου τομέα σε εθνικό ή/και τοπικό επίπεδο όπως πολιτική προστασία, υπηρεσίες υδάτων, κατασκευαστικές και μελετητικές εταιρίες, ασφαλιστικές εταιρίες, μεμονωμένοι ερευνητές, πολίτες κλπ) να μπορεί να τα βλέπει και να τα χρησιμοποιεί. Διαχείριση υπόγειων υδάτων σε κοκκώδεις υδροφορείς Διαχείριση φυσικών κινδύνων (κατολισθήσεις στο Δήμο Καρπενησίου)

65 Διεθνείς συνεργασίες Στόχοι του προγράμματος 1.Δημιουργία πανευρωπαϊκής GIS-βάσης δεδομένων ορυκτών πρώτων υλών 2.Κοιτασματολογική / αποθεματική εκτίμηση στρατηγικών μετάλλων και ορυκτών 3.Ανάπτυξη 3D/4D μοντέλων 4.Ανάπτυξη φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων εμπλουτισμού και διαχείρισης αποβλήτων 5.Διάχυση και αξιοποίηση των αποτελεσμάτων προς όφελος του κοινωνικού συνόλου

66 Κοινωνική προσφορά - Εκπαίδευση Μουσείο ορυκτών: Στο Μουσειακό χώρο του ΙΓΜΕ φιλοξενούνται εκθέματα (ορυκτά, πετρώματα, απολιθώματα) από την πλούσια συλλογή του Ινστιτούτου. Βιβλιοθήκη: Η βιβλιοθήκη του ΙΓΜΕ συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες επιστημονικά εξειδικευμένες βιβλιοθήκες της Ελλάδας και είναι από τις πλέον ενημερωμένες σε θέματα γεωεπιστημών. Εκδόσεις - Εκπαίδευση Σχολείων: Δράσεις ενημέρωσης τοπικής κοινωνίας για το έργο του ΙΓΜΕ, επιμόρφωσης νέων επιστημόνων και ξεναγήσεις σχολείων.

67 Κοινωνική προσφορά - Εκπαίδευση Στο Μουσειακό χώρο του ΙΓΜΕ φιλοξενούνται εκθέματα (ορυκτά, πετρώματα, απολιθώματα) από την πλούσια συλλογή του Ινστιτούτου Μουσείο ορυκτών

68 Κοινωνική προσφορά - Εκπαίδευση Μουσείο ορυκτών

69 Η ΓΕΩΛΟΓΙΑ, O ΓΕΩΛΟΓΟΣ ΚΙ' ΕΣΥ Γεωλογία - Η επιστήμη του περιβάλλοντος Ανέσεις που προσφέρονται μέσω της Γεωλογίας Η Γεωλογία είναι η επιστήμη που μελετά την ιστορία και σύσταση της γης, τα πετρώματα και τα ορυκτά από τα οποία αποτελείται, καθώς και τις αλλαγές που συνέβησαν και εξακολουθούν να συμβαίνουν στον πλανήτη μας. Παρόλο που η Γεωλογία, μαζί με άλλες επιστήμες, συμβάλλει στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου και των άλλων έμβιων οργανισμών, προβάλλεται σπάνια από τα Mαζικά Μέσα Ενημέρωσης, και μόνο όταν συμβαίνουν κάποια φοβερά και δυναμικά φαινόμενα, όπως σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, κατολισθήσεις κ.ά. Από τις πολυάριθμες πρακτικές εφαρμογές της Γεωλογίας πιο σημαντικές είναι αυτές που σχετίζονται με τους ορυκτούς και υδατικούς πόρους, δηλ. τα πετρώματα και ορυκτά, τις ενεργειακές πρώτες ύλες και το νερό. Υπάρχουν επίσης παράγωγα των υπο-προϊόντων της Γεωλογικής Ερευνας που δεν είναι τόσο εμφανή, τα οποία όμως παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή του ανθρώπου, όπως της Μαρίας και του Γιώργου λόγου χάρη. Οι άνθρωποι σήμερα απολαμβάνουν τις διάφορες ανέσεις που τους προσφέρει η σύγχρονη ζωή. Τα πολυάριθμα καταναλωτικά προϊόντα που κατακλύζουν τις αγορές και τα οποία παράγονται απο τις βιομηχανίες, όπως τα αυτοκίνητα, οι οικιακές ηλεκτρικές συσκευές κ.ά., θεωρούνται δεδομένα. Τον πολύ κόσμο δεν φαίνεται να απασχολεί το γεγονός ότι όλα αυτά τα προϊόντα είναι άμεσα συνδεδεμένα με τον εντοπισμό, την εξόρυξη και την εκμετάλλευση των ορυκτών πρώτων υλών. Τα τελευταία χρόνια οι αυξητικοί ρυθμοί της βιομηχανικής παραγωγής απαιτούσαν ολοένα και μεγαλύτερες ποσότητες ορυκτών πρώτων υλών, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουμε σοβαρά προβλήματα με το περιβάλλον. Πολλές από τις βασικές πρώτες ύλες δεν είναι ανανεώσιμες και μερικές πλησιάζουν στην εξάντλησή τους. Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να γίνει συνείδηση στον κόσμο η προστασία του περιβάλλοντος και η ορθολογική χρήση των ορυκτών πρώτων υλών. Πρ οσ τα σί α το υ γεω- περι βά λλ ον το ς H συνάντηση με το Γεωλόγο Στην εκδρομή που πήγαν η Μαρία και ο Γιώργος συνάντησαν στο βουνό ένα Γεωλόγο και για πρώτη φορά συνειδητοποίησαν ότι οι ανέσεις που προσφέρει η σύγχρονη ζωή εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τις ορυκτές πρώτες ύλες, που ο εντοπισμός τους είναι δουλειά του Γεωλόγου. Από τη συζήτηση που έκαναν τα παιδιά μαζί του κατάλαβαν το πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η Γεωλογία στην υποδομή μιας χώρας. Στην Ελλάδα, η έρευνα, αξιοποίηση και εκμετάλλευση των ορυκτών πρώτων υλών δημιούργησε την κοινωνική, οικονομική και βιομηχανική της ανάπτυξη. Tο σπίτι - 'Ενας Γεωλογικός μικρόκοσμος Εφαρμογές και χρήση ορισμένων ορυκτών Au Ορισμένα δομικά και βιομηχανικά ορυκτά χρησιμοποιούνται σε ευρεία κλίμακα μέσα στο σπίτι, σε κάθε δωμάτιο, ακόμα και στην κουζίνα. Ενα ή περισσότερα ορυκτά του ανθρακικού ασβεστίου (CaCO3), δηλ. ασβεστόλιθος, δολομίτης και κιμωλία, βρίσκονται στη σύνθεση προϊόντων οικιακής χρήσης, όπως οδοντόκρεμες και πολλά καθαριστικά δαπέδων, με τη μορφή πολύ λεπτής σκόνης ασβεστολίθου ή μαρμάρου. Σκόνη ανθρακικού ασβεστίου χρησιμοποιείται επίσης στα τρόφιμα (π.χ. σε ορισμένους τύπους λευκού ψωμιού και σε μπισκότα σκύλων), σαν χρωστική ουσία, σαν υλικό πλήρωσης ρωγμών ή διαλυτικό στα χρώματα, πλαστικά και στο χαρτί. Ο καολίνης που είναι αργιλικό ορυκτό χρησιμοποιείται στη χαρτοβιομηχανία, στα περιοδικά με γυαλιστερό χαρτί, όπως επίσης αποτελεί το κύριο συστατικό της βιομηχανίας κεραμικών και βρίσκεται στα πλακάκια, στις πορσελάνες, ακόμη και σαν επένδυση σε μοκέττες και χαλιά. Au Συ μπ λη δι ατ ρώ μα ρο φή τα ς Γάλα Ξέρετε ότι τα πλαστικά έχουν αρχαία προέλευση!!! Φως η π ερ ιβά λλ Για τον εντοπισμό των υδροφόρων οριζόντων καθώς και για τον καθορισμό των κατάλληλων θέσεων για την κατασκευή φραγμάτων/ταμιευτήρων τον κυριότερο ρόλο παίζει η Γεωλογία. Σίδηρος α νσ Η ποσότητα νερού που χρησιμοποιείται καθημερινά για τις οικιακές χρήσεις (πλύσιμο, μαγείρεμα κλπ.) κυμαίνεται από 150 έως 500 λίτρα κατ άτομο. Αυτό το υγρό κεφάλαιο, που όλοι εκτιμούμε μόνο όταν διακόπτεται η παροχή του ή περιορίζεται η χρήση του, προέρχεται από τρεις διαφορετικές πηγές - τα ποτάμια, τα φράγματα ή τους ταμιευτήρες και τα υπόγεια νερά. Τα υπόγεια νερά αποθηκεύονται σε φυσικές υπόγειες δεξαμενές και σχηματίζουν τους υδροφόρους ορίζοντες κυρίως μέσα σε υδατοπερατά πετρώματα, όπως ασβεστόλιθοι, ψαμμίτες. Δολομίτης Ταμπλέτες/ Κάψουλες Η Μαρία και ο Γιώργος ενδιαφέρθηκαν να ενημερωθούν για τα θέματα που σχετίζονται με την προέλευση του άνθρακα και του πετρελαίου. Έτσι διάβασαν, ότι ο άνθρακας και οι διάφορες μορφές του (λιθάνθρακας, λιγνίτης, γραφίτης) είναι ένα είδος πετρώματος που προήλθε από τη συγκέντρωση υλικών μαζί με δασικού τύπου βλάστηση σε κοιλότητες της γης, όπου μετά από δυναμοχημικές διεργασίες σχηματίστηκαν τα γνωστά ανθρακοφόρα πετρώματα. Το πετρέλαιο δημιουργήθηκε από το θάνατο μυριάδων μικροοργανισμών (πλαγκτόν), που συγκεντρώθηκαν σε κατάλληλους χώρους στο υπέδαφος της γης, πριν από εκατομμύρια χρόνια. Τα παιδιά εντυπωσιάστηκαν περισσότερο από τα πολυάριθμα παράγωγα προϊόντα του άνθρακα και του πετρελαίου, όπως απορρυπαντικά, χρώματα, κόλλες, σαπούνια, φάρμακα, καθαριστικά, λιπαντικά, καθώς και είδη που χρησιμοποιούνται στη μαγειρική. Ομως, η πιο πολυσύνθετη και πολύπλευρη εφεύρεση παραγώγων του πετρελαίου είναι τα πλαστικά, που όσο απαραίτητα είναι στην καθημερινή μας ζωή, τόσο επικίνδυνα είναι για το περιβάλλον. Ρύπ Και τα δύο παιδιά, η Μαρία και ο Γιώργος, κατάλαβαν ότι από τις λεγόμενες βασικές και απαραίτητες υπηρεσίες που απολαμβάνουν και χρησιμοποιούν στο σπίτι τους, δηλ. το νερό και ο ηλεκτρισμός, προσφέρονται από τη φύση. Το νερό είναι ένα φυσικό αγαθό, απαραίτητο για την ύπαρξη της ζωής. Ενώ τα ορυκτά ενεργειακά καύσιμα, όπως πετρέλαιο, άνθρακας και φυσικό αέριο αποτελούν απαραίτητους μοχλούς ανάπτυξης κάθε κοινωνίας. Au Πολλά από τα μεταλλικά ορυκτά, όπως χρυσός, αλουμίνιο, μόλυβδος, ψευδάργυρος, σίδηρος, χαλκός, νικέλιο, χρώμιο, μαγγάvιο, κασσίτερος κ.ά. μετά την εξόρυξή τους και αφού υποστούν κατάλληλη κατεργασία, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή εξαρτημάτων και συσκευών ηλεκτρονικών και μη, εργαλείων, πολεμικού υλικού κ.ά. Ετσι ο χρυσός χρησιμοποιείται στην κατασκευή κοσμημάτων, νομισμάτων, μικροηλεκτρονικών συσκευών, στην οδοντιατρική κ.ά. Ο σίδηρος με μορφή λαμαρίνας χρησιμοποιείται για την κατασκευή ηλεκτρικών συσκευών, όπως ψυγεία, πλυντήρια, συστήματα κεντρικής θέρμανσης κ.ά. Με το χαλκό κατασκευάζονται σωλήνες, ηλεκτρικά καλώδια κ.ά. Το μαγγάνιο χρησιμοποιείται στη μεταλλουργία, στην κατασκευή μπαταριών κ.ά. Το αλουμίνιο, που εξάγεται από τους βωξίτες, χρησιμοποιείται σε αλουμινοκατασκευές, οικιακά σκεύη, αεροπλάνα, αυτοκίνητα, πλοία κ.ά. Το νικέλιο υπό μορφή κραμάτων χρησιμοποιείται σε επιμεταλλώσεις, στην πολεμική βιομηχανία, στα αεροπλάνα κ.ά. Το χρώμιο χρησιμοποιείται επίσης σε επιμεταλλώσεις, καθώς και στη χαλυβουργία, στην καταcu σκευή ανοξείδωτων χαλύβων, σε πυρίμαχα υλικά κ.ά. Η ποιότητα του νερού μια απειλούμενη κληρονομιά Η δουλειά του υδρογεωλόγου και του υδροχημικού εστιάζεται κυρίως στην έρευνα και τον εντοπισμό των υπόγειων νερών, ώστε να εξασφαλίζεται αρκετή ποσότητα και καλή ποιότητα νερού. Σε πολλές περιοχές το νερό χαρακτηρίζεται σαν σκληρό. Η «σκληρότητα», η τάση δηλ. του νερού να δημιουργεί εύκολα ή όχι σαπουνάδα, οφείλεται στα διάφορα συστατικά που περιέχει και τα οποία προσλαμβάνει από τα περιβάλλοντα πετρώματα, δηλ. από τα πετρώματα μέσα στα οποία φιλοξενείται. Η αλόγιστη χρήση λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων και φυτοφαρμάκων, συχνά δημιουργεί προβλήματα μόλυνσης στα υπόγεια νερά. Το ίδιο συμβαίνει και από διαρροές τόσο του αποχετευτικού δικτύου, όσο και από μη κατάλληλα επιλεγμένες θέσεις διάθεσης απορριμμάτων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι γεωλόγοι έχουν τη γνώση και την εμπειρία για την αντιμετώπιση όλων αυτών των προβλημάτων. νσ η Πηγές υδροδότησης κατοικιών ένα φυσικό αγαθό άμεσης διάθεσης από τη βρύση Au Ευρεία χρήση μεταλλικών ορυκτών Κα τολ ίσθ ησ η Ρήγματα Au Η Μαρία και ο Γιώργος αρχίζουν σιγά-σιγά να κατανοούν ότι το σπίτι τους και ο εξοπλισμός του σχετίζεται με κάποια γεωλογική διεργασία, η οποία έγινε πριν από εκατομμύρια χρόνια. Η δημιουργία της γύψου π.χ. συνδέεται με την πολύ αργή πλήρωση λεκανών με νερά πλούσια σε άλατα. Επίσης, η δημιουργία κοιτασμάτων μεταλλικών ορυκτών σχετίζεται με την ανάδυση θερμών ρευστών, από βαθύτερα σημεία του φλοιού της γης, που βαθμιαία ψύχονται και στερεοποιούνται στην επιφάνεια ή σε μικρό βάθος από αυτή. Τα υπόγεια νερά, που κυκλοφορούν στις περιοχές αυτές, αποκτούν υψηλές θερμοκρασίες, με αποτέλεσμα να δημιουργούν τη γνωστή γεωθερμική ενέργεια. ος Χρήσιμες γεωλογικές πληροφορίες Τα διάφορα είδη πετρωμάτων (σκληρά, μαλακά), τα ρήγματα που τα κόβουν ή/και τα μετατοπίζουν, οι ρωγματώσεις του εδάφους, η παρουσία νερού, οι καθιζήσεις, οι κατολισθήσεις, το μορφολογικό ανάγλυφο και η σεισμικότητα μιας περιοχής, είναι μερικές από τις απαραίτητες πληροφορίες που πρέπει να ξέρουμε πριν κατασκευάσουμε κάποιο τεχνικό έργο, από ένα απλό σπίτι μέχρι ένα μεγάλο φράγμα, αυτοκινητόδρομο, σήραγγα ή γέφυρα. Ολη αυτή η πληροφόρηση προσφέρεται από τις Γεωλογικές Επιστήμες. Διεργασίες στα έγκατα της γης ΚΙΜΩΛΙΑ ο ντ Πώς η Μαρία και ο Γιώργος κατάλαβαν ότι το σπίτι είναι ένας γεωλογικός μικρόκοσμος; Είναι γνωστό ότι για να κτιστεί ένα σπίτι χρειάζεται κάποια δομικά υλικά, όπως αμμοχάλικο, τούβλα, ασβεστοκονίαμα και σκυρόδεμα ή μπετόν, καθώς και κάποια βιομηχανικά ορυκτά όπως ασβεστολίθους, μάρμαρα, άργιλο ή γύψο. Ολα αυτά τα υλικά εξορύσσονται από το έδαφος και το υπέδαφος της γης είτε επιφανειακά (λατομεία, ορυχεία) είτε υπόγεια (γαλαρίες). Ρύ πα Κοινωνική προσφορά - Εκπαίδευση Εκδόσεις - Εκπαίδευση Σχολείων

70 Ευχαριστώ όλους τους συναδέλφους για το υλικό που μου διέθεσαν. Ευχαριστώ για την προσοχή σας Μάκης Ατζέμογλου, ΙΓΜΕ Δρ Γεωλόγος Γεωφυσικός