ιαβίωση στην φύση Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Αν δεν έχετε κατασκηνώσει άλλη φορά..

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΙ ΙΚΟΤΗΤΑΣ Ε Εξαµήνου σπουδών: «Αναψυχή Ανοικτών Χώρων, ραστηριότητες Βουνού» 6η η ιάλεξη: «ιαβίωση σε υπαίθριο χώρο. Εξοπλισµός» Ι ΑΣΚΩΝ: ρ. Κουθούρης Χαρίλαος, Λέκτορας στην ιοίκηση ραστηριοτήτων Αναψυχής Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Οδηγίες για ασφαλή και άνετη παραµονή στην φύση. Κανόνες ασφαλείας έναντι του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και των ατόµων που διανυκτερεύουν σε φυσικό ελεύθερο περιβάλλον. Επιλογή κατάλληλου χώρου προς διανυκτέρευση Απαραίτητος ατοµικός και οµαδικός εξοπλισµός για το βουνό. Κανόνες συµπεριφοράς σε φυσικό περιβάλλον. ιαβίωση στην φύση Αναµφίβολα το πιο σηµαντικό κοµµάτι των υπαίθριων δραστηριοτήτων είναι η προετοιµασία. Χωρίς τον κατάλληλο εξοπλισµό η διαβίωση στην ύπαιθρο µπορεί να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνη. Η διαδικασία της προετοιµασίας έχει να κάνει τόσο µε τον προσωπικό εξοπλισµό όσο και µε τον εξοπλισµό της οµάδας που θα περπατήσει, θα κοιµηθεί, θα ζήσει έστω και για λίγο στη φύση. Ακόµα, ο ρουχισµός, η σκηνή, ο υπνόσακος, η τροφή και το νερό, πρέπει να αγοραστούν έξυπνα, να οργανωθούν σωστά στο σακίδιο και να εξυπηρετούν την άνεση και την ασφάλειά µας. ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΣ ΤΟΠΟΣ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗΣ Το πως θα επιλέξουµε τον χώρο που θα στήσουµε τη σκηνή µας εξαρτάται των καιρικών συνθηκών και της διαµόρφωσης του συγκεκριµένου τόπου κατασκήνωσης. Ο ιδανικός τόπος κατασκήνωσης προφυλάσσεται από τον αέρα, βρίσκεται κοντά σε πόσιµο νερό και το έδαφος είναι οριζόντιο, δεν κατακρατεί το νερό της βροχής και δεν πληµµυρίζει. Αν δεν έχετε κατασκηνώσει άλλη φορά Προγραµµατίστε καλά τον εξοπλισµό που θα έχετε µαζί σας. Φροντίστε ο εξοπλισµός αυτός να σας είναι οικείος και κατανοητός στη χρήση και τη λειτουργία του. Βεβαιωθείτε ότι όλα δουλεύουν τέλεια (πχ. µην πάρετε µαζί σας ένα χαλασµένο γκαζάκι). Εξασκηθείτε στο στήσιµο της σκηνής σας σε σκοτάδι ή σε βροχή πριν πάτε για πραγµατική κατασκήνωση. Προσπαθήστε να στήσετε τη σκηνή σας και να περάσετε µία νύχτα κάπου στον κήπο σας ή σε ένα κοντινό χωράφι (παίρνοντας φυσικά την άδεια του ιδιοκτήτη) Αν δεν έχετε κατασκηνώσει άλλη φορά.. Προγραµµατίστε µία κατασκήνωση για µία ή δύο νύχτες το πολύ. Κατασκηνώστε κοντά σε δρόµο ή σε µία περιοχή την οποία γνωρίζετε καλά. Κάντε την πρώτη σας κατασκήνωση στη διάρκεια του καλοκαιριού όταν η νύχτα είναι πιο µικρή και πιο ζεστή. Προγραµµατίστε την πρώτη σας κατασκήνωση µαζί µε φίλους και οπωσδήποτε να υπάρχει µαζί και κάποιος µε προηγούµενη εµπειρία. Όταν αρχίσετε έτσι και µάθετε περισσότερα γύρω από το βουνό και τα µυστικά του µετά µπορείτε να οργανώσετε κατασκηνώσεις µεγαλύτερης διάρκειας, στη διάρκεια του χειµώνα ή και διασχίσεις - αποστολές σε άγνωστες περιοχές. 1

2 Επιλογή χώρου κατασκήνωσης Πρέπει ο χώρος της κατασκήνωσης να είναι άνετος και να απαιτεί την λιγότερη δυνατόν προετοιµασία (λιβάδι ή πλάτωµα). Ελέγχουµε τον χώρο της κατασκήνωσης να µας παρέχει ασφάλεια από κατολισθήσεις ή χιονοστιβάδες. Κατασκηνώνουµε πίσω από βράχια ή συστάδες δέντρων που θα ανακόπτουν την δύναµη του αέρα. εν κατασκηνώνουµε κάτω από δέντρα γιατί σε περίπτωση βροχής τα κλαδιά του συνεχίζουν να στάζουν ακόµη και µετά το τέλος της βροχής, ή κινδυνεύουµε από περίπτωση κεραυνού. Επιλογή χώρου κατασκήνωσης. Παίρνουµε υπόψη µας πως σε περίπτωση αέρα τα κλαδιά των δέντρων σφυρίζουν και πιθανά να µας ενοχλούν το βράδυ. εν κατασκηνώνουµε µέσα σε βαθουλώµατα του εδάφους ειδικά τον χειµώνα γιατί είναι τα πιο κρύα σηµεία. Προσέχουµε να µην κατασκηνώσουµε πάνω σε πιθανή διαδροµή νερών σε νπερίπτωση βροχής. Καλό είναι κοντά στην κατασκήνωσή µας να υπάρχει νερό, ει δυνατό πόσιµο. Στήσιµο του αντίσκηνου Παραµένοντας ζεστοί και στεγνοί Στήνουµε τη σκηνή µας µε την είσοδο στην υπήνεµη πλευρά της. Βάζουµε το κεφάλι µας προς το επάνω µέρος της πλαγιάς, αν έχει κλίση. Τεντώνουµε καλά τη σκηνή µας χρησιµοποιώντας όλα τα σχοινάκια που την ασφαλίζουν. Προσέχουµε ιδιαίτερα να µην ακουµπάει το εξωτερικό ύφασµα της σκηνής µε το εσωτερικό. Αν δεν έχουµε αρκετά πασαλάκια φτιάχνουµε από κλαδιά δέντρων. Σκάβουµε γύρω από τη σκηνή µας ένα αυλάκι για να διοχετεύει τα νερά της βροχής. Οι παρακάτω κανόνες είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να τους ακολουθούµε στη διάρκεια της ηµερήσιας πορείας µας, εφόσον πρόκειται το βράδυ να κατασκηνώσουµε. Πολύ περισσότερο από µία οποιαδήποτε άλλη ηµερήσια πορεία η οποία όµως θα καταλήξει σε κάποιο καταφύγιο. Με το να περάσουµε µία νύχτα τουρτουρίζοντας βρεγµένοι από το κρύο, είναι σίγουρο πως θα καταλήξει σε µία δυσάρεστη επόµενη ηµέρα. Στη διάρκεια της πορείας µας, κρατάµε µία σταθερή προσπάθεια ώστε να µην κρυώνουµε, ούτε όµως πάµε και πολύ γρήγορα για να µην ιδρώσουµε. Τρώµε κάθε τόσο θερµιδογόνες τροφές (σοκολάτες, σταφίδες κλπ) και πίνουµε νερό για να µην φτάσουµε εξαντληµένοι στο χώρο της κατασκήνωσης. Φυλάµε τα ρούχα µας και τον υπνόσακό µας στεγνά µέσα στο σακίδιο, βάζοντάς τα σε πλαστικές σακούλες. Μόλις επιλέξουµε τον χώρο της κατασκήνωσης και βγάλουµε από το σακίδιό µας τη σκηνή για να τη στήσουµε, βάζουµε πάλι µέσα στο σακίδιο τα υπόλοιπα πράγµατά µας και αν βρέχει το σκεπάζουµε µε ένα αδιάβροχο Στήνουµε τη σκηνή µας προσεκτικά και σωστά για να µην µπάζει νερά αν βρέξει. Βγάζουµε τα βρεγµένα ρούχα, παπούτσια κλπ, στον προθάλαµο της σκηνής, πριν µπούµε µέσα. Βάζουµε όλα τα βρεγµένα ρούχα σε διαφορετική σακούλα από εκεί που έχουµε τα στεγνά. εν ξαπλώνουµε κατευθείαν στο έδαφος αλλά χρησιµοποιούµε κάποιο µονωτικό στρώµα για κατασκήνωση (κάριµατ). Μπαίνει πρώτα ένας µέσα στη σκηνή και τακτοποιεί τα στρώµατα, υπνόσακους κλπ και µετά µπαίνουµε οι υπόλοιποι. Μόλις µπούµε στη σκηνή φοράµε ζεστά ρούχα ή µπαίνουµε στον υπνόσακό σας πριν αρχίσουµε να κρυώνουµε. Ετοιµάζουµε οπωσδήποτε κάτι ζεστό (τσάι, σούπα κλπ) µαζί µε το κύριο φαγητό µας. Μόνιµαοργανωµένος χώρος Οποιοσδήποτε υπαίθριος χώρος έχει διαµορφωθεί για την υποδοχή πελατών ή συµµετεχόντων για υπαίθριες δραστηριότητες, µε µόνιµο χαρακτήρα και κτιριακές εγκαταστάσεις όπως: Adventure camps για παιδιά Παραποτάµιες βάσεις καγιάκ - rafting Παραλίµνιες βάσεις κανώ - καγιάκ 2

3 7 Γενικά οργανωτικά χαρακτηριστικά: Χώρος υποδοχής και αναµονής επισκεπτών. Χώρος διαµονής επισκεπτών (όχι απαραίτητα) Χώρος προετοιµασίας για τη συµµετοχή τους σε δραστηριότητες Τουαλέτες, ντους. Χώρος αποθήκευσης εξοπλισµού. Χώρος στάθµευσης αυτοκινήτων. Όργανα και συστήµατα ενηµέρωσης των συµµετεχόντων για τις συνθήκες του περιβάλλοντος (θερµοκρασία νερού και περιβάλλοντος, ποσότητα νερών ποταµού, υγρασία, κτλ). Θέσεις εργασίας: Υπεύθυνος βάσης, Υπεύθυνος δραστηριοτήτων. Ενηµέρωση για την εξόρµηση στην φύση Αν σχεδιάζετε να ξεκινήσετε για µια εκδροµή στην ύπαιθρο, ενηµερώστε ένα τουλάχιστον άτοµο για το πόσο σκοπεύετε να µείνετε, το που θα πάτε και µε πόσα ακόµα άτοµα. Θα φανεί πολύ χρήσιµη αυτή η κίνησή σας σε περίπτωση που χαθείτε ή αποκλειστείτε σε κάποιο άγνωστο ή και γνωστό µέρος που επισκεφτήκατε. Είναι απαραίτητο να ξέρετε τους βασικούς κώδικες επικοινωνίας και τρόπους µε τους οποίους θα µπορέσετε να καλέσετε βοήθεια και να τραβήξετε τα βλέµµατα των οµάδων διάσωσης ΦΕΥΓΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΩΡΟ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗΣ ΡΟΥΧΙΣΜΟΣ & ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΒΟΥΝΟ Όταν φτάσει η ώρα να εγκαταλείψουµε των χώρο στον οποίο καταλύσαµε, θα πρέπει να ότι µείνει πίσω µας να είναι ότι βρήκαµε όταν φτάσαµε. εν πρέπει να αφήσουµε πεταµένα τρόφιµα και σκουπίδια. Σε µία σακούλα συγκεντρώνουµε τα σκουπίδια µας και τα τοποθετούµε στο κάτω µέρος του σακιδίου µας. Τέλος καλό θα είναι να σκεπάσουµε το χώρο της φωτιάς. Όταν η φωτιά σβήσει εντελώς, χτυπάµε τα κάρβουνα για να γίνουν στάχτη. Όταν η στάχτη κρυώσει, την απλώνουµε και την ανακατεύουµε βαθιά µέσα στο χώµα. Αφού βεβαιωθούµε ότι δεν υπάρχουν υπολείµµατα στάχτης στην επιφάνεια, καλύπτουµε το χώρο της φωτιάς µε το χώµα που είχαµε αρχικά αφαιρέσει. Τέλος επανατοποθετούµε στο χώµα χόρτα ή ξερά φύλλα, κάνοντάς το όµοιο µε το περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό εξαφανίζουµε και το τελευταίο ίχνος της παρουσίας µας. Τα ρούχα από διάφορα βαµβακερά υλικά και µαλλί συνόδευσαν γενεές πολλών ορειβατών και τους οδήγησαν πολλές φορές στην απόγνωση, έως ότου έδωσαν τη θέση τους στα µοντέρνα συνθετικά υλικά. Από τον Balmat στην πρώτη ανάβαση στο Mont Blanc έως τα χρόνια πριν από το εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο, οι διαθέσιµες γνώσεις σχετικά µε τον εξοπλισµό των αλπινιστών ήταν ελάχιστες. Μετά τον πόλεµο όµως και µε την εµπειρία των αποστόλων στα Ιµαλάια τα συνθετικά υλικά γίνονται καθεστώς ενώ ο Αµερικανός Βill Gore, στα τέλη της δεκαετίας του 50, εξερευνώντας ορισµένες ιδιότητες αυτών των υλικών, δηµιουργεί την πολύ γνωστή σήµερα µεµβράνη, την Gore tex. Mεµβράνη αδιάβροχη αλλά και αναπνέουσα που βρίσκει εφαρµογή πρώτα στο διάστηµα(στις πυζάµες των αστροναυτών)αλλά που ταυτόχρονα εκπληρώνει τις προσδοκίες γενεών ορειβατών Ηαρχή του βασίζεται στη χρήση διαφορετικών στρωµάτων ρούχων, τις περισσότερες φορές 3, τα οποία έχουν ένα συγκεκριµένο ρόλο. Το πρώτο στρώµα, το θερµοεσώρουχο, που ακουµπά στο δέρµα, το δεύτερο το λεγόµενο fleece και το τρίτο στρώµα που προστατεύει από τη βροχή και τον αέρα Φιλοσοφία ρουχισµού Ελαφριές Αρβύλες (Trekking) Οι αρβύλες από ύφασµα είναι κατάλληλες για πεζοπορία µικρών αποστάσεων σε µαλακό έδαφος. Προσφέρουν λιγότερη προστασία από τις δερµάτινες, αλλά στεγνώνουν ευκολότερα όταν βραχούν. Οι αρβύλες αυτές µπορούν να χρησιµοποιηθούν χωρίς να κουράσουν το πόδι. 3

4 Μπότες για το χιόνι. Πλαστικές Sleeping Bags. Υπνόσακος Οι µπότες για το χιόνι έχουν ενισχυµένη µόνωση, Αποτελούνται από ένα σκληρό πλαστικό περίβληµα το οποίο κρατάει το πόδι σταθερό και πάνω του µπορούν να προσαρµοστούν τα αντιολισθητικά καρφιά. Οι µπότες αυτές έχουν ένα µαλακότερο εσωτερικό θερµοµονωτικό περίβληµα, το οποίο µπορούµε να φοράµε µέσα στη σκηνή µας. Ένας καλός βραδινός ύπνος είναι τόσο απαραίτητος όσο και ένα ζεστό γεύµα, και εξασφαλίζεται µε τον υπνόσακο. Ο υπνόσακος είναι εξοπλισµός ζωτικής σηµασίας, γι αυτό πρέπει να τον προσέχουµε. Τον κρατάµε µακριά από την σκόνη και το νερό, τον τινάζουµε συχνά και τον γυρίζουµε µέσα έξω, για να αερίζεται. Όταν δεν τον χρησιµοποιούµε δεν τον έχουµε συσκευασµένο, αλλά διπλωµένο όπως µία κουβέρτα, για να µην συµπιέζεται το εσωτερικό υλικό (π.χ. πούπουλο) Οι υπνόσακοι χωρίζονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες α) υπνόσακος χωρίς φερµουάρ:έχει µόνο ένα κορδόνι που σφίγγει γύρω από το κεφάλι, µειώνοντας έτσι την απώλεια θερµότητας. Η έλλειψη φερµουάρ πάντως διευκολύνει την είσοδο και την έξοδο. β) υπνόσακος µε φερµουάρ: η προέκταση στο επάνω µέρος του ζεσταίνει το κεφάλι, το λαιµό, και τους ώµους, ενώ το φερµουάρ επιτρέπει την εύκολη είσοδο και έξοδο. Όταν σφίγγεται το κορδόνι, το άνοιγµα ελαττώνεται κρατώντας περισσότερη θερµότητα.(1) Οι δύο αυτές κατηγορίες χωρίζονται σε άλλες τρεις υποκατηγορίες Μούµια: Λαµβάνει το λιγότερο χώρο και είναι πιο ελαφρύς. Είναι επίσης ο µικρότερος σε µέγεθος από τους ορθογώνιους υπνόσακους, κάτι που µειώνει το µέγεθος του διαστήµατος γύρω από το σώµα. Οπότε όσο πιο µικρός είναι ο χώρος ανάµεσα στο σώµα και στον υπνόσακο, τόσο πιο ζεστός θα είναι αυτός. Βαρέλι: Έχει ορθογώνια µορφή που λεπταίνει ελαφρώς στα πόδια, κάτι που βοηθάει στη µείωση του γενικού µεγέθους του. Ορθογώνιος: Υπνόσακοι που προσφέρουν στο χρήστη µεγαλύτερη ευελιξία και περισσότερο χώρο. Μόλις ανοιχτούν, µπορούν να χρησιµοποιηθούν σαν καλύµµατα αλλά και για άλλες υπαίθριες ή εσωτερικές χρήσεις. Μια ορθογώνια κουκούλα παρέχει επιπλέον ζεστασιά και άνεση λόγω του σχήµατος της. Σακίδιο πλάτης Ένα απλό υφασµάτινο σακίδιο (daypack), είναι ότι χρειάζεται για µία ηµερήσια πεζοπορία, µια και δεν θα µεταφέρουµε πολλά πράγµατα. Μην πάρουµε µεγαλύτερο σακίδιο από αυτό που χρειαζόµαστε. Για µεγαλύτερες αποστάσεις ή περισσότερες από µία µέρες, χρειαζόµαστε σίγουρα ένα κανονικό σακίδιο µεγάλου µεγέθους (framepack). Επίσης για µακρινές αποστάσεις, επιθυµητή είναι και η ζώνη µέσης. Σχετική βιβλιογραφία Οδηγός επιβίωσης της S. A. S., John Wiseman, εκδόσεις Ι. ΦΛΩΡΟΣ Design for outdoor recreation, Simon Bell Mε το σακίδιο στην πλάτη, Xιού Mακµάνερς, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ Υπαίθρια Ζωή ( οικολογία ορεινή πεζοπορία κατασκήνωση ), Νικήτας Νικηταράς, εκδόσεις ΤΕΛΕΘΡΙΟΝ Στράτος Λ. Παρασκευα ί δης. «Μάθετε ορειβασία» «ΑΝΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ».Τεύχος:23 «ΚΟΡΦΕΣ». Τεύχος:

5 Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Καταγράψτε µία λίστα µε τα απαραίτητα υλικά και εξοπλισµό σε ατοµικό και οµαδικό επίπεδο, που θα φροντίσετε να έχετε µαζί σας για τις ακόλουθες εξορµήσεις: Μονοήµερη εξόρµηση 5 ωρών πορείας, µε ορµητήριο ένα χωριό στα 700µ, και στόχο ένα καταφύγιο (χωρίς προσωπικό), στα 1300µ εποχή χειµώνα µε χιόνια. Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Καταγράψτε µία λίστα µε τα απαραίτητα υλικά και εξοπλισµό σε ατοµικό και οµαδικό επίπεδο, που θα φροντίσετε να έχετε µαζί σας για τις ακόλουθες εξορµήσεις: Κατασκήνωση 5 ηµερών δίπλα σε ποτάµι, για παρακολούθηση σχολής Rafting, εποχή Μαρτίου, µε µαγείρεµα τροφής, για µία οµάδα 12 ατόµων. Αναφέρετε αναλυτικά τι θα επινοήσετε και τις ενέργειές που θα κάνετε α)για τουαλέτα και β)χώρο απορριµµάτων. Επίλογος Ηάνεση κοντά στη φύση προέρχεται περισσότερο από την εµπειρία και την καλή οργάνωση παρά από τον ακριβό εξοπλισµό. Κάθε µέρος του εξοπλισµού θα πρέπει να είναι άµεσα διαθέσιµο, ενώ θα πρέπει να έχετε την ικανότητα και την δυνατότητα να το επιδιορθώσετε στην περίπτωση που δεν λειτουργεί σωστά 5