ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΙΑΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΣΤΑ ΤΕΝΑΓΗ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ

Transcript

1 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΙΑΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΣΤΑ ΤΕΝΑΓΗ ΤΩΝ ΦΙΛΙΠΠΩΝ ΣΟΦΙΑ ΒΥΖΟΒΙΤΗ Αρχιτέκτων Μηχανικός ΑΠΘ, MSc Architecture Berlage Institute Η δηµιουργία ενός Ιαµατικού Κέντρου λασποθεραπείας στην τοποθεσία Λασπόλουτρα, στις Κρινίδες αποτελεί έργο του ήµου των Φιλίππων της Καβάλας, µε ανάθεση της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Εποπτεύεται από την Τεχνική Επιτροπή ηµοσίων Έργων Καβάλας και τον Εθνικό Οργανισµό Τουρισµού (ΕΟΤ). Η σύλληψη για τη δηµιουργία Ιαµατικού Κέντρου λασποθεραπείας αποτελεί µέρος προκαταρτικής µελέτης, µε ανάθεση στη συγγραφέα, πριν το σχεδιασµό του κτιρίου. Κατά τη διάρκεια της φάσης της µελέτης έπρεπε να υλοποιηθούν το ιαµατικό πρότυπο και το πρόγραµµα ανοικοδόµησης. Σε αναζήτηση της ταυτότητας του νέου κέντρου λασποθεραπείας, αντιπαρατέθηκαν σύγχρονα παραδείγµατα από ιαµατικά κέντρα για την εκτίµηση του δυναµικού της περιοχής. Η τοποθεσία αποτελεί γεωλογικό υπόλειµµα µιας αρχαίας λίµνης που µετατράπηκε σε γεωργική γη στον 20ο αιώνα. Σ αυτό το µέρος εντοπίζεται αριθµός υδατικών ιαµατικών πηγών σε βαλτώδες έδαφος, που παράγει µια πολύτιµη ουσία ιαµατικής λάσπης. Ιαµατικά λασπόλουτρα γίνονταν σ αυτή την τοποθεσία, τους τελευταίους αιώνες, ενώ υπάρχουν αναφορές και για την Ελληνιστική Περίοδο. Ασθενείς δερµατολογικών, γυναικολογικών, ορθοπεδικών παθήσεων, κ.ά., µπορούν να επωφεληθούν, όπως επίσης άτοµα µε ενδιαφέρον για τη γενικότερη κατάσταση της υγείας και της αισθητικής τους. Η σύλληψη της δηµιουργίας Κέντρου Πηλοθεραπευτικής Αγωγής στον τόπο των λασπόλουτρων στο. Φιλίππων, στη Β. Ελλάδα εστιάζει, πρώτα, στην επανεγκατάσταση ενός αρχέγονου ιαµατικού τελετουργικού εντός µιας σύγχρονης κτιριακής εγκατάστασης. Συγχρόνως ερευνά τη µη εποχική αξιοποίηση της χρησιµοποίησης της λασποθεραπείας και την οικονοµική αναλογία κόστους οφέλους, ως επένδυσης του ήµου. Συµπληρωµατικά, η αναβίωση της τελετουργίας των λασπόλουτρων σ ένα σύγχρονο κτίριο επηρεάζει την αναλογία της παρεµβολής µεταξύ φυσικών στοιχείων -γη, νερό και τεχνητές κατασκευέςυποδοµής, τοπίου και δοµικών υλικών. Πέραν της αναφοράς στην αποτελεσµατικότητα, την υγιεινή και την αυτάρκεια υποδοµής, διατυπώνονται ιαµατικά πρότυπα ανάπτυξης, που συνδέουν δραστηριότητες, χρονικές ζώνες και χωρικούς τύπους που ανταποκρίνονται στην ταυτότητα, τις δυνατότητες ανάπτυξης και την αξιοποίηση της εντόπιας δυναµικής της περιοχής. CONCEPTUAL FRAMEWORK FOR THE CREATION OF A THERMAL MUD THERAPY CENTER IN THE MOORS OF PHILIPPI, NORTHERN GREECE SOFIA VYZOVITI Architect - Engineer Aristotelean University of Thessaloniki, MSc Architecture Berlage Institute

2 The creation of a thermal mud therapy center at the location Laspoloutra, Krinides is a project of the municipality of Philippi, Prefecture of Kavala, commissioned by the Greek Government and the Province of East Macedonia and Thrace in Greece. It is supervised by the Technical Committee of Public Works of Kavala and the Greek National Tourism Organization. The conceptual framework for the creation of a thermal mud therapy center is part of the preliminary study, commissioned to the author preceding the design of the building. During the phase of the study the thermal prototype and the building program had to be constructed. In search of the identity of the new mud therapy center current examples of thermal spa centers were juxtaposed to the assessment of the locations potential. The location is the geological remain of the ancient lake that has been dredged and converted to agricultural land in the 20 th century. In this specific spot there is an amount of thermal water springs in the specific moor soil, producing a valuable substance of thermal mud. The healing mud baths have been taking place in this specific location throughout the last centuries while there are references of mudbaths during the Hellenic Period. Patients of dermatological, gynecological, orthopedic diseases can benefit as well as people interested in the general condition of their health and beauty. The conceptual framework for the creation of a thermal mud therapy center at the location mudbaths in the municipality of Philippi, Northern Greece focuses primarily in the re-establishment of a primitive healing ritual within a modern building interior. At the same time it explores the de-seasonalization of the function of mud therapy and its financial costbenefit ratio as an investment of the municipality. Complementary the re-construction of the mud bath ritual in a modern building influences the ratio of interference between natural elements -earth, water and artificial constructions infrastructure, landscaping and building components. Aspects of gender separation, efficiency, hygiene and infrastructural self sufficiency are diagrammatically outlined. Thermal prototypes are developed, relating activities, time zones, subjects and spatial types that are reciprocal to the identity, the possibilities for development and the potential inherent to the territory. ΕΙΣΗΓΗΣΗ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εννοιολογικό πλαίσιο για τη δηµιουργία ενός ιαµατικού κέντρου στην τοποθεσία Λασπόλουτρα του ήµου Φιλίππων, επικεντρώνει πρωταρχικά στη µετεγγραφή ενός πρωτόγονου θεραπευτικού τελετουργικού, σε ένα σύγχρονο κλειστό κτίριο. Παράλληλα εξερευνάται η απο-εποχοποίηση και η δηµιουργία ενος πόλου έλξης ιαµατικού τουρισµού καθώς και η ανταποδοτικότητά του. ιατυπώνονται ιαµατικά πρότυπα ανάπτυξης που συνδέουν δραστηριότητες, χρονικές ζώνες και χωρικούς τύπους που ανταποκρίνονται στην ταυτότητα, τις δυνατότητες ανάπτυξης και την αξιοποίηση της εντόπιας δυναµικής της περιοχής. 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ 2.1ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟ ΠΗΛΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ Τα θεραπευτικά λασπόλουτρα Kρηνίδων σήµερα γίνονται µε κατάδυση στη φυσική δεξαµενή πηλού (γκιόλα), όπως και κατά τη διάρκεια του περασµένου αιώνα. Η λειτουργία του λουτρού στον ιαµατικό πηλό τελείται µέσα σε περιφραγµένο φυσικό τοπίο, γεγονός που συντελεί στην εποχιακή λειτουργία του κατά τους καλοκαιρινούς µήνες. Η ύπαρξη της

3 φυσικής δεξαµενής του αυτοφυούς θεραπευτικού πηλού, διατρέχει ιστορικά τη διαδικασία της αποξήρανσης στα Τενάγη των Φιλίππων και συνιστά το συγκεκριµενο γεωθερµικό τοπίο που αποτελεί το καίριο στοιχείο ταυτότητας για τη διατύπωση του ιαµατικού πρότυπου του νέου πηλοθεραπευτηρίου. Μέσα στο χώρο της δεξαµενής και γύρω από αυτήν υπάρχουν ελεύθερες αναβλύσεις θερµού ιαµατικού νερού (εικόνα 1). Εικ.1. H λειτουργία του λουτρού στον ιαµατικό πηλό Η υφιστάµενη υποδοµή της πηλοθεραπείας σήµερα αποτελείται από ελαφρές κατασκευές που αναπτύσσονται στην περίµετρο της γκιόλας και περιλαµβάνουν αποδυτήρια και καταιωνιστήρες ιαµατικού νερού. Η κατάδυση στον ιαµατικό πηλό διευκολύνεται µε µεταλλικές σκάλες και σκοινιά από όπου κρατιούνται οι λουόµενοι στην είσοδο και στην έξοδό τους από τη φυσική δεξαµενή. Μέσα στον περιφραγµένο χώρο της πηλοθεραπείας υπάρχει οθωµανικό θολωτό κτίσµα µε δεξαµενή ιαµατικού νερού που χρησίµευε στο παρελθόν για την απόρριψη του πηλού. Οι όχθες της γκιόλας είναι χλοερές και ο διαχωρισµός των φύλλων γίνεται µε λευκή πλαστική κουρτίνα που σύρρεται στη µέση της δεξαµενής. Κατά τη διάρκεια των κρύων µηνών η δεξαµενή αναπαύεται και ο ιαµατικός πηλός ωριµάζει. Την άνοιξη µηχανικός αναδευτήρας ανακατεύει τον πηλό, προετοιµάζοντας το µείγµα για τους µήνες λειτουργίας των λασπόλουτρων. 2.2 ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι δυνατότητες ανάπτυξης που παρέχονται µε τη δηµιουργία του Κλειστού Κέντρου Πηλοθεραπευτικής Αγωγής Κρηνίδων στοχεύουν στην απο-εποχικοποίηση της λειτουργίας του, στην αύξηση του δυναµικού του και στην παροχή πολλαπλών τρόπων πηλοθεραπείας. Σήµερα το πηλοθεραπευτήριο, όντας υπαίθριο, λειτουργεί 4 µήνες το χρόνο, (Ιούνιο- Σεπτέµβριο) µε συνολικό αριθµό εισιτηρίων , που δίνει µέσο ηµερήσιο αριθµό 500 εισιτηρίων. Ο στόχος του νέου πηλοθεραπευτηρίου σύµφωνα µε το Τεχνικό ελτίο του ήµου Φιλίππων είναι η λειτουργία σε όλη τη διάρκεια του έτους µε µέσο ηµερήσιο αριθµό 1200 εισιτηρίων 3. ΙΑΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΤΥΠΟ 3.1.ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΣ ΠΥΡΗΝΑΣ (Π) Η κύρια λειτουργία του πηλοθεραπευτηρίου είναι η θεραπευτική εφαρµογή του πηλού που διεξάγεται µε τρεις κατευθύνσεις: την οµαδική πηλοθεραπεία, την ατοµική πηλοθεραπεία και την αισθητική πηλοθεραπεία. Απαραίτητες συµπληρωµατικές λειτουργίες που εξασφαλίζουν την επαρκειά του συγκροτήµατος ως θεραπευτήριο είναι το ιατρείο και το φυσιοθεραπευτήριο. Αυτές οι πέντε λειτουργικές ενότητες µαζί µε τους βοηθητικούς χώρους

4 εγκαταστάσεων, την υποδοχή- διοίκηση και το αναψυκτήριο ορίζονται σαν προγραµµατικός πυρήνας π του πηλοθεραπευτηρίου και αποτελούν την ελάχιστη µονάδα ανάπτυξης.σύµφωνα µε το Τεχνικό ελτίο του ήµου Φιλίππων ο στόχος αυξησης επισκεπτών είναι 1200 ανά ηµέρα µε κατανοµή 40% στην ατοµική πηλοθεραπεία, 40% στην οµαδική πηλοθεραπεία και 20% στην αισθητική πηλοθεραπεία. Η ποσοστιαία ανάλυση συνεπάγεται 480 οµαδικές πηλοθεραπείες, 480 ατοµικές πηλοθεραπείες και 240 αισθητικές θεραπείες κατά τη διάρκεια του ηµερήσιου κύκλου λειτουργίας του πηλοθεραπευτηρίου. Συµπληρωµατικά δίκτυα υποδοµής είναι η παροχή χώρου στάθµευσης 150 θέσεων, η κατασκευή δικτύων ιαµατικού νερού και πηλού καθώς και η διαµόρφωση του υπαίθριου χώρου Η ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΤΟΠΙΑΣ ΥΝΑΜΙΚΗΣ Το ιαµατικό πρότυπο που αντανακλά την εντόπια δυναµική, βασίζεται στην ενδυνάµωση και συσπείρωση των ενυπαρχόντων δυνατοτήτων της περιοχής µε µοναδικό νέο πόλο ανάπτυξης το κλειστό πηλοθεραπευτηρίο. Το συγκεκριµένο ιστορικό (τοποθεσία µάχης και αρχαιολογικός χώρος Φιλίππων, βαπτιστήριο Λυδίας, προϊστορικός οικισµός Ντικλι-ντας, ορθόπετρα), πολιτισµικό (παραδόσεις, µαγειρική) και φυσικό τοπίο (τενάγη Φιλίππων, λόφοι, αγροτική γη) και άλλες ενυπάρχουσες δραστηριότητες (µοντελοδρόµιο, ιππικός όµιλος) σκιαγραφούν το αυτοφυές θερµαλιστικό πρότυπο ως εξής:πηλοθεραπεία + περίπατος + αρχαιότητες + πολιτιστικές εκδηλώσεις + ιππασία + δίαιτα + ψάρεµα + ποδηλασία (Εικ. 2). Εικ.2. Αεροφωτογραφία µε έµφαση στα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των υπαρχόντων δυνατοτήτων της περιοχής. 3.3.ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΑ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ Τα Εναλλακτικά Ιαµατικά Πρότυπα διερευνούν τις κατευθύνσεις ανάπτυξης ενός θερµαλιστικού- ιαµατικού προτύπου, για το νέο πηλοθεραπευτήριο συνδυάζοντας τον προγραµµατικό πυρήνα και βασικό φορέα ταυτότητας που είναι η πηλοθεραπεία µε άλλες συµπληρωµατικές αλλά και θεµατικές λειτουργίες. Τα σενάρια συσχετίζουν υποκείµενα, πιθανούς χωρικούς τύπους και χρονικές ζώνες χρήσης και κατοίκησης. ΙΣ=Π+Χ Ως Ιαµατικό Σενάριο ΙΣ ορίζεται η πιθανή ανάπτυξη του προγραµµατικού πυρήνα Π σε σχέση µε συµπληρωµατικές και θεµατικές λειτουργίες, πχ. ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του νέου κέντρου πηλοθεραπευτικής αγωγής παράγεται από το συνδυασµό των παρακάτω διαφορετικών ιαµατικών προτάσεων. ΙΣ1=Π+ΚΗΠΟΣ (γεωθερµικό πάρκο, βοτανικός κήπος, οικολογική - αγροτική ανάπτυξη )

5 Το τοπίο που αναπτύσεται γύρω από την αυτοφυή δεξαµενή πηλού αποτελεί κατάλοιπο της προγενέστερης φυσικής κατάστασης στα τενάγη των Φιλίππων και διαφέρει ποιοτικά από τις περιβάλλουσες αγροτικές καλλιέργειες. Η φυσική δεξαµενή πηλού αποτελεί ένα οικοσύστηµα µε ιδιαίτερη πανίδα και χλωρίδα που πρέπει να διατηρηθεί. Το νέο πηλοθεραπευτήριο µπορεί να ενσωµατώσει το οικοσύστηµα αυτό σε ένα γεωθερµικό πάρκο σε συνδυασµό µε ένα βοτανικό κήπο. Παράλληλα αντανακλώντας στην ευρύτερη κλίµακα η διατήρηση του οικοσυστήµατος της φυσικής δεξαµενής του πηλού µπορεί να επηρεάσει τις γύρω αγροτικές καλλιέργειες σε οικολογικές µορφές εκµετάλλευσης. ΙΣ2= Π + ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ (εκπαιδευόµενοι φυσιοθεραπευτές, ερευνητές, συνεδριακό κέντρο, ξενώνες) Η θεραπευτική δράση του ιαµατικού πηλού Κρινήδων µπορεί να αποτελέσει θέµα ιατρικής έρευνας. Το νέο πηλοθεραπευτικό κέντρο µπορεί να συνδυάσει τη θεραπεία µε την ιατρική έρευνα στη θεραπευτική δράση του πηλού, να αποτελέσει πολο έλξης ερευνητών και τόπο Ιαµατικών συνεδρίων. ΙΣ3= Π + ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ (Ανοιχτές αθλητικές εγκαταστάσεις, γυµναστήριο, κολύµβηση, στίβος, ιππασία, κωπηλασία) Σε συνδυασµό µε την άθληση στα πλαίσια της φυσιοθεραπείας που περιλαµβάνει το κέντρο πηλοθεραπευτικής αγωγής η χρήση του διαθέσιµου υπαίθριου χώρου του γηπέδου µπορεί να περιλάβει αθλητικές δραστηριότητες που λειτουργούν παράλληλα µε την θεραπεία και προσελκύουν ενα διαφορετικό κοινό. Αυτές οι υπαίθριες αθλητικές δραστηριότητες µπορούν να περιλάβουν ανοιχτή πισίνα και στίβο που θα καλύπτουν συµπληρωµατικά τις ανάγκες του ήµου Φιλίππων. Ταυτόχρονα αντανακλώντας στην ευρύτερη περιοχή το πηλοθεραπευτήριο µπορεί να αποτελεί µέρος ενός µεγαλύτερου αθλητικού κέντρου που περιλαµβάνει κωπηλατοδρόµιο και ιππικό όµιλο. ΙΣ4= Π + ΜΟΥΣΕΙΟ (µουσείο λουτρών, συνέδριο, κέντρο πληροφόρησης θερµαλισµού και Ιαµατικού τουρισµού) εδοµένης της ιστορικής αξίας της τοποθεσίας του πηλοθεραπευτηρίου, όπου διεξάχθηκε η µάχη των Φιλίππων αλλά και της ιστορίας της πηλοθεραπείας στην περιοχή που διεξάγεται από την αρχή του εικοστού αιώνα, µπορεί να ενσωµατωθεί στο πηλοθεραπευτήριο ένα κέντρο πληροφόρησης και διασύνδεσης. Έτσι, η συγκεκριµένη περίπτωση αναφέρεται όχι µόνο στο άµεσο περιβάλλον της, αλλά εντάσσεται σε ένα δίκτυο ιαµατικών κέντρων. ΙΣ5= Π + ΜΕΡΙΜΝΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ (Γηριατρική, ΚΑΠΗ, λέσχη παιχνιδιών, περίπατος, θέαµα, Ξενώνες) εδοµένης της προχωρηµένης ηληκίας των ασθενών του πηλοθεραπευτηρίου και της περιοδικής διαµονής τους στην περιοχή, ένας χώρος όπου µπορούν να στεγαστούν εκδηλώσεις αναψυχής και πληροφόρησης µετά τη θεραπεία είναι απαραίτητος. ΙΣ6= Π + ΑΤΟΜΑ ΜΕΙΩΜΕΝΗΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ (αθλητισµός, ειδικό κέντρο, σύλλογος) Ιδιαίτερη έµφαση πρέπει να δοθεί στη χρήση του νέου κέντρου πηλοθεραπευτικής αγωγής από άτοµα µειωµένης κινητικότητας ώστε οι παροχές να είναι φιλικές προς αυτά και να συντείνουν στην επιλογή του θεραπευτικού κέντρου. ΙΣ7= Π + ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ (Παιδική πισίνα, παιδιά και λάσπη, παιδικό αγρόκτηµα, ποδήλατο) Η δυνατότητα επίσκεψης οικογενειών στο νέο κέντρο πηλοθεραπευτικής αγωγής διευκολύνεται απο την ενσωµάτωση χρήσεων για παιδιά όπως παιδική πισίνα η παιδικό αγρόκτηµα.έτσι µια ολόκληρη οικογένεια θα µπορεί να χρησιµοποιεί το θεραπευτικό κέντρο. ΙΣ8= Π + ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ (εµφαση στην αισθητική και γενική υγεία, αρωµατοθεραπεία, οµοιοπαθητική) Σε ένα γενικότερο πλαίσιο ολιστικής θεραπείας και υγεινής, το τµήµα ιατρικής του νέου κέντρου πηλοθεραπευτικής αγωγής µπορεί να συµπεριλάβει εναλλακτικές θεραπείες όπως αρωµατοθεραπεία, οµοιοπαθητική, κινέζικη ιατρική πρακτική, κ.ά. Αυτές οι εναλλακτικές

6 θεραπείες µπορούν να λειτουργούν συµπληρωµατικά η εποχιακά εµπλουτίζοντας τη λειτουργία του πηλοθεραπευτηρίου και προσελκύοντας ένα νέο κοινό από την Ελλάδα αλλά και όλη την Ευρώπη, εντάσσοντας το Πηλοθεραπευτήριο σε ένα νέο δίκτυο κέντρων εναλλακτικής θεραπείες. 4.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η δηµιουργία του νέου Κέντρου Πηλοθεραπευτικής Αγωγής Κρηνίδων, Ν. Καβάλας είναι ένα πολυδιάστατο έργο που στοχεύει στη δηµιουργία ενός υπερτοπικού πόλου ανάπτυξης αξιοποιώντας τους φυσικούς πόρους του ήµου Φιλίππων. Με µοχλό το κλειστό πηλοθεραπευτήριο οφείλει να διατυπώσει µια συνολική πρόταση στρατηγικής ανάπτυξης για την περιοχή αλλά και ένα ειδικό πολεοδοµικό σχέδιο που να αξιοποιεί ενιαία τα πολλαπλά ενυπάρχοντα σηµεία ενδιαφέροντος της περιοχής που λειτουργούν σήµερα αποσπασµατικά. Σε µικρότερη κλίµακα, το αρχιτεκτονικό πρότυπο για το κλειστό πηλοθεραπευτήριο πρέπει να να δηµιουργηθεί βάσει της πολλαπλότητας των παραµέτρων ώστε να αποτελέσει το καίριο πρώτο βήµα που θα ελκύσει την περαιτέρω ανάπτυξη.