1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ

Transcript

1 1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΟ ΜΕΤΩΠΟ Η πόλη, το αστικό τοπίο, είναι έργο οικοδοµικής, ένα σύνθετο οικοδόµηµα που διαµορφώνεται µέσα στον χρόνο µε τρόπο συλλογικό και αθροιστικό. Το τεχνούργηµα αυτό της πόλης (ο γεωγραφικός χώρος,ο τόπος µε τη συγκεκριµένη ιστορία του και η µορφή του αστικού χώρου µε τις χαράξεις των δρόµων,τα οικοδοµικά τετράγωνα,τα µνηµεία,τα διακεκριµένα οικοδοµήµατα) είναι προϊόν µακράς διαρκείας και αλλεπάλληλων ρήξεων της συνέχειας,των συµπληρώσεων και των απωλειών παλιότερων µορφών. Η έκταση της πόλης κατά τον 18 ο αιώνα και το 1840 Η έκταση της πόλης το 1860 Η έκταση της πόλης το 1881 Η έκταση της πόλης το 1882 Ακολούθως γίνεται παράθεση ιστορικών στοιχείων για την εξέλιξη της πόλης του Βόλου, προκειµένου να γίνει περισσότερο κατανοητή η όποια µετεξέλιξη της και να αντληθούν αποτελέσµατα για το παραθαλάσσιο µέτωπο της πόλης. Τουρκοκρατία : η πόλη διένυσε τους χρόνους της τουρκοκρατίας σε κατάσταση στασιµότητας και ηµι αφάνειας κλεισµένη ασφυκτικά µέσα στο µικρό κάστρο, ενώ το κέντρο βάρους είχε µεταφερθεί στα χωριά του Πηλίου. Το κάστρο εξάλλου αποτελούσε και τον οικιστικό πυρήνα κατά τα βυζαντινά χρόνια όπου και µνηµονεύεται η θέση της Ιωλκού (πόλη των γεωµετρικών χρόνων) :Η εξέλιξη της πόλης αποτελεί απαίτηση του αυξανόµενου εµπορίου και ονοµάζεται νέο προάστιο αποβάθρα στην ανατολική ακτή. Η αδράνεια της τουρκοκρατίας έφερε την µεσαιωνική πόλη στον 19 ο αιώνα αµετάβλητη και αδιάφορη απέναντι στις ανάγκες του λιµανιού. Ο νεωτερισµός των εµπόρων δηµιουργεί δύο διιστάµενα µορφώµατα (εκσυγχρονιστική διάθεση πολεοδοµίας,εθνοθρησκευτική σύνθεση διαφορετική,οικονοµική λειτουργία και οικιστική µορφή αντιθετική). Η τοποθεσία παρουσίαζε µειονεκτήµατα λόγω της δυσχερούς απορροής και της πολύ ρηχής θάλασσας και οι συχνές πληµµύρες των χειµάρρων γέµιζαν µε προσχώσεις και τέλµατα την περιοχή υπήρχαν ελάχιστες προδιαγραφές υγιεινής : µε την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο ελληνικό κράτος ενοποιήθηκαν οι δύο πυρήνες και έδωσαν την εικόνα του ακµαίου αστικού κέντρου.η πόλη έγινε το πεδίο έντονης βιοµηχανικής δραστηριότητας και στο τέλος του αιώνα µετατράπηκε στο δεύτερο µετά τον Πειραιά βιοµηχανικό κέντρο της χώρας. Η πόλη απέκτησε νέο σχέδιο, µεταφορικές υποδοµές σιδηρόδροµο και λιµάνι- εργοστάσια και χώρους παραγωγική δραστηριότητας, δηµόσια κτίρια όπως και πολιτισµού. Η κοινωνική διαφοροποίηση αντικαθιστά την εθνοθρησκευτική διάκριση. Η διευθέτηση του λιµανιού αποτέλεσε µεγάλη παρέµβαση στο φυσικό τοπίο. Σύντοµα δηµιουργήθηκαν λεωφόροι,πλατείες και οργανωµένοι δηµόσιοι χώροι κατά το αισθητικό πρότυπο της νεοκλασικής πόλης που απαιτούσε την εξέλιξη της αστικής τάξης. Η περιοχή κοντά στο κάστρο και το λιµάνι αποτέλεσε την βιοµηχανική περιοχή ενώ σηµαντική είναι η απουσία για τον σχεδιασµό των δηµόσιων χώρων : ηµιουργία του προσφυγικού συνοικισµού της Νέας Ιωνίας (1922) ιεύρυνση οικονοµικής λειτουργίας ενισχύθηκαν τα τεχνικά έργα και δηµιουργήθηκαν νέες βιοµηχανίες : οκιµάζεται από επάλληλους σεισµούς που σχεδόν την ισοπεδώνουν. Και αποτέλεσµα είναι η απώλεια της ιστορικής της φυσιογνωµίας. Η δεκαετία του 60 απαιτεί παράλληλα τους εκσυγχρονισµούς τον οικιστικών συστηµάτων. Οι ενέργειες όµως έγιναν χωρίς τον αναγκαίο σχεδιασµό και µέριµνα για την µελλοντική ανάπτυξη της πόλης. Αποτέλεσµα µια νέα πόλη. Η πολυκατοικία αποτελεί τον νέο τύπο αστικής οικοδοµής και απορρόφησε τις τεράστιες στεγαστικές πιέσεις που προέκυψαν από την ανάγκη ανοικοδόµησης της πόλης µετά τους σεισµούς και όχι από την έντονη αστυφιλία και την αστικοποίηση. Τα χρόνια θεωρούνται ως η άνθηση της αρχιτεκτονικής του µεταπολεµικού µοντερνισµού που ανανέωσε την µορφή των αστικών χώρων.(δηµόσια κτίρια, αστυφιλία,µεταφορικές υποδοµές). Στο Βόλο παρατηρείται η ανέγερση λόγω των σεισµών νέων οικοδοµών δηµόσιας χρήσης και διαµόρφωση νέων δηµόσιων χώρων. Οι χειρισµοί που έγιναν για τη διαµόρφωση της πλατείας αναδεικνύουν την αµηχανία και την στενότητα των επιλογών για την διαρρύθµιση του κεντρικού χώρου. Νέα κτίρια διεκδικούν θέση στην πλατεία όπως το δηµαρχείο. Επίσης γίνεται ανέγερση σηµαντικών ξενοδοχειακών εγκαταστάσεων : Στην τελευταία περίοδο ανακάµπτοντας από τους σεισµούς ο Βόλος εισέρχεται σε νέα περίοδο. Η πόλη έχει αυξήσει σηµαντικά τους κατοίκους της. Η βιοµηχανική ύφεση και η δηµιουργία του πανεπιστηµίου αποτελούν τα νέα δεδοµένα. Από το 1980 ο σχεδιασµός της πόλης προσπαθεί να ρυθµίσει το ζήτηµα των αυθαίρετων επεκτάσεων και να δώσει συνεκτικό πλαίσιο για

2 την οργάνωση των λειτουργιών και την ανανέωση του αστικού χώρου. Οι πρωτοβουλίες στη δεκαετία του 1990 συντείνουν µε αγωνιώδη τρόπο αν και ασαφή στον προσδιορισµό και την διαµόρφωση του νέου χαρακτήρα της πόλης.οι απόπειρες για εκσυγχρονισµό των µεταφορικών υποδοµών,οι ενέργειες για βελτίωση της εικόνας της πόλης µε αναπλάσεις αδρανών χώρων,η κάλυψη αναγκών για νέες χρήσεις µε την επανάχρηση των βιοµηχανικών κτιρίων και η οργάνωση των εγκαταστάσεων του πανεπιστηµίου συνιστούν τις σηµαντικότερες κινήσεις. Η βιοµηχανική ύφεση που έπληξε την περιοχή και η απουσία µεγάλων αναπτυξιακών έργων κατά την εικοσαετία καθήλωσε την λειτουργία της πόλης σε τοπικό επίπεδο. Η υπερτοπική ακτινοβολία της ως βασικού κόµβου της Θεσσαλίας πάνω στους χερσαίους και θαλάσσιους δρόµους κάµφθηκε οριστικά µετά και την χάραξη της εθνικής οδού που άφησε την πόλη στο περιθώριο, ενώ η σύντοµη αναλαµπή της πορθµειακής γραµµής µε την Συρία από το 1977 µέχρι το 1985 δεν κατάφερε να έχει συνέχεια. Η έκταση της πόλης το 1917 Η έκταση της πόλης το 1947 Η έκταση της πόλης το Ο ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ Στις συνθήκες αυτές η ασάφεια του χαρακτήρα της πόλης καθίσταται άµεσα ορατή και το ζήτηµα της νέας κατεύθυνσης που πρέπει να λάβει η πολιτική της ταλαντεύεται επώδυνα ανάµεσα στις αδιευκρίνιστες προοπτικές µιας µεταβιοµηχανικής εποχής µε τουριστική ανάκαµψη, στην υψηλή τριτογενοποίηση και τις εξειδικευµένες υπηρεσίες (όπως το πανεπιστήµιο). Καθώς ο σχεδιασµός της νέας πόλης προχωρεί, η ανάγκη προσδιορισµού της σύγχρονης φυσιογνωµίας της έρχεται στο προσκήνιο. Πέρα από τις δυνατότητες που εξασφαλίζει η βιοµηχανική παράδοση, είναι φανερή η απουσία µιας αποφασιστικής πρότασης που θα απαντά στον επιζητούµενο χαρακτήρα της πόλης. Ο τεχνολογικός εκσυγχρονισµός, και η ενίσχυση της µεταποίησης, η αναβάθµιση των µεταφορικών υποδοµών, η σύνδεση τουρισµού και πολιτισµού, η ανάπτυξη του πανεπιστηµίου και η βελτίωση του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος, συνιστούν ένα πλαίσιο από το οποίο λείπει ο εντοπισµός της ειδικής βαρύτητας και εφικτότητας σε κάθε κατεύθυνση. Η σηµερινή πολιτική είναι εστιασµένη σε αναπτυξιακές ενέργειες σε επίπεδο υποδοµών. Από την ευρωπαϊκή ένωση (Κ.Π.Σ) υποστηρίζεται η ανάληψη έργων µεταφορικής υποδοµής και µέτρων προστασίας περιβάλλοντος. Σηµατοδοτείται έτσι η αποµάκρυνση από την µεταπολεµική φάση των χαµηλών επενδύσεων του δηµόσιου τοµέα για δηµιουργία αστικής υποδοµής που αποσκοπεί στην βελτίωση των συνθηκών του αστικού περιβάλλοντος. Η δεκαετία του 1990 θέτει σε κίνηση τις διαδικασίες που χωρίς να ανατρέπουν το µεταπολεµικό πολεοδοµικό πρότυπο µπορούν να οδηγήσουν στην αναίρεση ορισµένων αρνητικών πλευρών του. Η στροφή στα ζητήµατα της εικόνας της πόλης, της πολιτιστικής υποδοµής και του αστικού σχεδιασµού αποτελεί µια γενικευµένη τάση. εν συνδέεται µόνο µε τις γενικότερες εξελίξεις στο επίπεδο των θεωρητικών αντιλήψεων για την πόλη αλλά επιδιώκει την ανανέωση της φυσιογνωµίας της πόλης µέσα σε ένα καινούριο πλαίσιο όπου η ποιότητα του αστικού χώρου συνιστά αναγκαία προϋπόθεση στον ανταγωνισµό των πόλεων για ανάπτυξη. Στον Βόλο, όπως και στην πλειονότητα των ελληνικών πόλεων ο αστικός χώρος έχει προκύψει ως αποτέλεσµα και όχι ως ζητούµενο µιας συνεχούς διαδικασίας ανανέωσης. Ωστόσο, η πόλη δεν στερείται από θετικά στοιχεία όπως πολυλειτουργικότητα, ασφάλεια,ζωντάνια και απουσία θυλάκων αποκλεισµού. Η έκταση του Βόλου το 1988

3 Οι αξίες της αστικότητας δεν έπαψαν ποτέ να χαρακτηρίζουν τουλάχιστον την κεντρική περιοχή της,όπου συνυπάρχουν µε γόνιµο τρόπο οι χρήσεις της κατοικίας,του εµπορίου και των υπηρεσιών,παρά το βαρύ πλήγµα που δέχτηκε µε την καταστροφή της αρχιτεκτονικής κληρονοµιάς την περίοδο των σεισµών.ωστόσο ο Βόλος παραµένει µονοκεντρική πόλη παρότι κατάγεται από δύο πυρήνες.η υπερσυγκέντρωση του πληθυσµού και δραστηριοτήτων στο σηµερινό κέντρο εκτός των ιστορικών καταβολών της,σχετίζεται µε την υψηλή οικονοµική αξία της γης και τη συµβολική φόρτιση της περιοχής.αν και η οικοδόµηση πολυώροφων οικοδοµών δεν είναι έντονη,η µεγάλη έλλειψη δηµοσίων χώρων σε συνδυασµό µε την κυρίαρχη παρουσία του αυτοκινήτου και την Το πολεοδοµικό σχέδιο του 1882.Παλιός και νέος ιστός Το πολεοδοµικό σχέδιο του 1882.Νέος ιστός και δηµόσιοι χώροι πίεση στις υπάρχουσες υποδοµές συντελεί στην υποβάθµιση του αστικού περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα παρατηρείται µια µετριοπαθής,ίσως και αµήχανη στάση απέναντι στο θαλάσσιο µέτωπο,εφόσον δεν πραγµατοποιείται µια καινοτόµος επέµβαση που θα αναδείξει τη σχέση της πόλης µε το όριο αυτό. Η πόλη µοιάζει να µην αποστρέφεται από το µέτωπο ενώ παράλληλα αδιαφορεί για αυτό. Σήµερα ο Βόλος εµφανίζεται να διεκδικεί ένα σύγχρονο πρόσωπο, αναπροσανατολίζοντας το ενδιαφέρον του στην εικόνα της πόλης και επιστρέφοντας διορθωτικά στα τοπία. Είναι πλέον κοινή διαπίστωση ότι η ανάδειξη της φυσιογνωµίας της πόλης δρα ανασχετικά προς την υποβάθµιση που συνιστά η εντατική οικοδόµηση,καθώς συγκρατεί παλαιότερες τάσεις και διατηρεί ή αναδεικνύει αρχιτεκτονικά και πολεοδοµικά στοιχεία (κτίρια, χαράξεις,προοπτικές,σύνολα ιστορικού ενδιαφέροντος),γεωγραφικά χαρακτηριστικά (θαλάσσιο µέτωπο,φυσικό ανάγλυφο φυτεύσεις)και χρηστικά γνωρίσµατα (αγορές, εργαστήρια,παλιά εργοστάσια,σταθµούς κλπ ).Παράλληλα συνδράµει αποφασιστικά προς την προοπτική της ανάπτυξης καθώς το ποιοτικά αναβαθµισµένο περιβάλλον υποστηρίζει την κοινωνικότητα και την συλλογικότητα της αστικής ζωής. Μέσα από δραστικές και αµείλικτες µεταµορφώσεις της εικόνας του,ο Βόλος ακολούθησε ασυναίσθητα ίσως τον δρόµο προς έναν γνήσιο µοντερνισµό.σε αντίθεση µε άλλες πόλεις,των οποίων η εικόνα µεταβάλλεται αργά στον χρόνο,επιδεικνύει πρωτίστως µια διαρκή αλλαγή.η δυναµική αποδοχή και η ενσωµάτωση του καινούριου,της νεωτερικότητας,αντανακλάται στο πρακτικό πνεύµα που έδειξε η πόλη κατά τα διακόσια χρόνια της νεότερης διαδροµής της και υπήρξε η συνθήκη της δηµιουργίας,µεγέθυνσης και ακµής της ακόµη και σε περιόδους χαλεπούς και µε όρους αντίξοους όπως η µετασεισµική ανοικοδόµηση.σήµερα η αµφισηµία ή ασάφεια του χαρακτήρα της πόλης αντανακλά τους βαθύτερους κλονισµούς της µέχρι τώρα πορείας της.στη νέα διαµόρφωση της πόλης παρεµβαίνουν µε αποφασιστικό τρόπο τα στοιχεία που συνθέτουν τη γοητεία της πόλης και τη γοητεία που ασκεί.η διπλή επαφή της µε το Πήλιο και τη θάλασσα,αλλά και το ίδιο το συντακτικό της, η στενότητα των δηµοσίων χώρων,η ανάµιξη των χρήσεων,η συνύπαρξη των µονοκατοικιών και πολυκατοικιών,η συµπύκνωση των κεντρικών λειτουργιών και η σπανιότητα των ελεύθερων χώρων,που µοιάζουν περισσότερο µε αποµεινάρια των συνεχών αλλαγών της πόλης παρά µε προσχεδιασµένα αποθέµατα γης,συνιστούν τις προκλήσεις που θέτει η ανανέωση της µορφής της και απαιτούν ευφάνταστες και ευρηµατικές επιλύσεις από εκείνα των έτοιµων µοντέλων.βαθµιαία η πόλη µοιάζει να αποφεύγει τις κακοτοπιές και να βαδίζει σε µια βιώσιµη κατεύθυνση ενσωµατώνοντας την ιστορία της στην καθηµερινή ζωή. Χάρτης Βόλου 1947

4 3.ΟΙ ΝΕΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΙΚΤΥΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ 3.1 Το θαλάσσιο µέτωπο και οι µεταφορές στην ολυµπιακή πόλη Το εγκεκριµένο σχέδιο των επεκτάσεων του 1956 (αρχείο πολεοδοµίας Βόλου) Η επιλογή του Βόλου ως Ολυµπιακή πόλη για το 2004 έδωσε νέα προοπτική για το λιµάνι και την ανάπλαση του θαλάσσιου µετώπου, όπως και την περιφερειακή οδό και το πολιτικό αεροδρόµιο της Αγχιάλου.Η πρόταση αναβάθµισης του θεσσαλικού δικτύου από το Βόλο µέχρι την Καλαµπάκα και την επέκταση του προς την Κοζάνη και την Ηγουµενίτσα αποτελεί την αναθέρµανση του παλιού οράµατος της πόλης για την έξοδο της πόλης στην Αδριατική και σήµερα είναι ενισχυµένη από την ένταξη της χώρας στην ευρωπαϊκή ένωση.το σχέδιο προβλέπει επίσης την ηλεκτροκίνητη γραµµή µεταξύ Βόλου και Λάρισας καθώς οι δύο πόλεις λειτουργούν ως δίπολο που περιλαµβάνουν το Πανεπιστήµιο και άλλες υπηρεσίες της περιφέρειας,όπως και την επαναλειτουργία του µικρού τραίνου για το Πήλιο.Ο λιµένας του Βόλου διεκδικεί επίσης το ρόλο του τερµατικού σταθµού του διευρωπαϊκού δικτύου της Βόρειας Ευρώπης µετά την σύνδεσή του µε την Εγνατία οδό και στην προοπτική αυτή εντάσσονται τα σχέδια για την µεγέθυνση και εκσυγχρονισµό των εγκαταστάσεών του. Για τις ανάγκες της τουριστικής κίνησης έχει ξεκινήσει η αναµόρφωση του επιβατικού προβλήτα και η ανακατασκευή της ανατολικής αποθήκης σε επιβατικό σταθµό ενώ το παλιό δυτικό υπόστεγο µετατράπηκε σε χώρο στάθµευσης.η οργάνωση της ακτογραµµής της πόλης συνιστά την τελευταία φάση µετασχηµατισµού της,η οποία αναδεικνύει τις λειτουργικές εξειδικεύσεις και τις προοπτικές ανάπτυξης πάνω στο θαλάσσιο µέτωπο,τον τόπο όπου ξεδιπλώθηκε η αστική ζωή από τον 19 ο αιώνα. Η δηµιουργία περιφερειακής οδού που θα αποφορτίσει την πόλη από την διερχόµενη κυκλοφορία και θα συµβάλλει στην διευκόλυνση της τουριστικής κίνησης προς το Πήλιο υπήρξε αίτηµα των µηχανικών του Βόλου από την περίοδο των σεισµών. Το έργο προγραµµατίζεται να υλοποιηθεί σε τρεις φάσεις και έχει χαρακτηριστεί ολυµπιακό έργο. Αίτηµα επίσης της πόλης αποτελεί και η πρόθεση για την ενίσχυση της παράδοσης της βιοµηχανικής δραστηριότητας της στη µηχανουργία.τέλος αναφέρουµε και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον Παγασητικό κόλπο από την αποξήρανση της παλιάς λίµνης της θεσσαλικής πεδιάδας από το 1962 µε σήραγγα που παροχετεύει εκεί τα νερά. Η περιοχή έχει επιβαρυνθεί αισθητά από το 1967.Με σηµαντικές καθυστερήσεις διατυπώθηκαν εναλλακτικές λύσεις και υλοποιήθηκαν µε βραδείς ρυθµούς από το Λειτουργίες πόλης Στην πόλη του Βόλου υπάρχει ένα πλήρες σύστηµα εγκαταστάσεων µεταφορικής υποδοµής : ταχείας κυκλοφορίας δρόµοι (οι οποίοι συνδέονται µε την εθνική οδό Αθηνών Θεσσαλονίκης και κινούνται περιφερειακά αυτής),αρτηρίες που διασχίζουν το κέντρο της πόλης, λιµάνι επιβατών και ένα από µεγαλύτερα εµπορικά λιµάνια της χώρας,σταθµός υπεραστικών λεωφορείων καθώς και ένα από τα παλαιότερα σιδηροδροµικά δίκτυα. Οι µεταφορικές υποδοµές καλύπτουν τις ανάγκες επικοινωνίας της πόλης του Βόλου µε την υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μεσόγειο. Το µεγαλύτερο µέρος των εγκαταστάσεων εντοπίζεται στην είσοδο της πόλης,δηλαδή στη νοτιοδυτική πλευρά της, κοντά στην περιοχή των Παλαιών, η οποία µε την ιδιαιτερότητά της και την ιστορική της αξία αποτελεί στο σύνολό της µια περιοχή ιστορικού και πολιτισµικού ενδιαφέροντος. Κεντρικές λειτουργίες πόλης (εµπόριο,υπηρεσίες)εντοπίζονται στο κέντρο του Βόλου στη συνοικία του Αγίου Νικολάου και κυρίως µεταξύ των οδών Ιάσωνος, ηµητριάδος,ερµού,ελ. Βενιζέλου και Κ. Καρτάλη. Η ανάπτυξη και εξάπλωση των λειτουργιών στην πόλη συντελείται γραµµικά,επάνω σε οδικούς άξονες της πόλης την 2ας Νοεµβρίου (εξάπλωση βορειοδυτικά,προς Νέα Ιωνία),την Ιωλκού (ανάπτυξη βόρεια,προς άνω Βόλο),την Πολυµέρη (ανατολικά,προς Άναυρο) και την Αναλήψεως (κεντρικά του πολεοδοµικού συγκροτήµατος). Η παραλιακή ζώνη µπορεί να χαρακτηριστεί σε γενικές γραµµές ως περιοχή αναψυχής.εκεί εντοπίζονται µεγάλες περιοχές πρασίνου (πάρκο Αγίου Κων/νου και πάρκο Αναύρου),το Αθανασάκειο Αρχαιολογικό µουσείο και το δηµοτικό θέατρο (δυτική πλευρά παραλιακής ζώνης),αλλά και το Αχιλλοπούλειο νοσοκοµείο, το οποίο καλύπτει τις ανάγκες περίθαλψης για ολόκληρη τη Μαγνησία.Στην παραλιακή ζώνη δεν υπάρχουν πολλά σχολεία. Τα µεγαλύτερα σχολικά συγκροτήµατα εντοπίζονται στις Βόρειες συνοικίες του πολεοδοµικού συγκροτήµατος κάτι που σχετίζεται µε την πυκνή δόµηση στο κέντρο της πόλης : τα

5 σχολεία χτίζονται εκτός πόλης,όπου υπάρχει αρκετός αδόµητος χώρος αφού µέχρι πρότινος δεν υπήρχε πρόβλεψη για δηµόσιες και κοινωφελείς χρήσεις, ο οποίος χτίστηκε στην ουσία χωρίς να έχει δηµόσια γη. Το κέντρο της πόλης και ιδιαίτερα η παραλιακή ζώνη φαίνεται να είναι ένα ισχυρό κέντρο για το πολεοδοµικό συγκρότηµα.είναι η πρώτη περιοχή σχηµατισµού της πόλης και εξακολουθεί να φέρει το ιστορικό βάρος.η πόλη βαραίνει,λοιπόν,προς τα κάτω καθώς οι περισσότερες λειτουργίες συσσωρεύονται εκεί. Χάρτης παραλιακού συγχρόνου µετώπου (πηγή: διαδίκτυο) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η κυκλοφοριακή ρύθµιση µοιάζει να αποκόβει δραµατικά το αστικό σκηνικό από τα θαλάσσια δρώµενα Ανάµεσα στη θάλασσα και το Πήλιο, ο Βόλος διαθέτει µια δοµή, ιδιαίτερα συµπαγή,η οποία ξεκινώντας από το παλιό πυρήνα της συνοικίας των Παλιών επεκτάθηκε δηµιουργώντας ένα ιπποδάµειο σχήµα που οικοδοµήθηκε σε ένα ιδιαίτερα εκτενές πλέγµα, πάνω σε ένα εµβάτη περίπου ογδόντα επί εξήντα µέτρα. Στην δοµή αυτή όµως παρατηρούµε την παρουσία παραγόντων ασυνέχειας και εγκατάλειψης του αστικού περιβάλλοντος όπως ο σιδηρόδροµος, η οδός Λαµπράκη,το λιµάνι και ο αποµωνοµένος ιστός των Παλιών. Ο Βόλος,,ένα αστικό πλέον κέντρο σήµερα µε σηµαντική βιοµηχανική ανάπτυξη και αξιόλογο λιµάνι του Αιγαίου, γνώρισε αναπτυξιακή ώθηση στο δεύτερο µισό του περασµένου αιώνα και στην περίοδο του µεσοπολέµου, όταν οι βιοµηχανίες που εγκαταστάθηκαν στην περιφέρειά του έθεσαν τις προϋποθέσεις µιας εντυπωσιακής αστικής ανέλιξης. Η σηµερινή πόλη ως ορισµός των πυλών εισόδου (από την Αθήνα και την Λάρισα) έχει επιτακτική ανάγκη την σήµανση της κέντρου της και τον καθορισµό των νέων συσχετισµών (πανεπιστήµιο-εµπόριο-διοίκηση-λιµάνι-τουρισµό-αναψυχή) που άγει η σύγχρονη εποχή. 4. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΎ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ 4.1 Οι πρώτες προσπάθειες και πρωτοβουλίες της πόλης Οι πρωτοβουλίες της πόλης για την βελτίωση της εικόνας της και την ανανέωση της φυσιογνωµίας της ακολούθησαν λίγο πολύ τις προτάσεις του γενικού πολεοδοµικού σχεδίου και της µελέτης αναθεώρησης. ιστακτικές στην δεκαετία του 1980,έγιναν πιο συχνές και ουσιαστικές µετά το 1990 µε την διενέργεια αρχιτεκτονικών διαγωνισµών,τις αστικές αναπλάσεις και τις ανεγέρσεις νέων κτιρίων και ενισχύθηκαν από την αξιοποίηση των βιοµηχανικών κτιρίων και την υλοποίηση του δικτύου των πανεπιστηµιακών εγκαταστάσεων.γενικά απέφυγαν τα γνωστά καταναλωτικά κλισέ και την αρχιτεκτονική εντυπωσιασµού και επιχειρήθηκε η εξισορρόπηση της µονοκεντρικότητας και τη διάχυση των κεντρικών λειτουργιών κυρίως δυτικά του σηµερινού κέντρου µε την δηµιουργία δηµόσιων χώρων και επεµβάσεις ανάπλασης και εξυγίανσης. Οι πρώτες προσπάθειες καταγράφονται από τα µέσα της δεκαετίας του 1980 µε δύο σηµαντικές επεµβάσεις από την Τεχνική Υπηρεσία του ήµου στα όρια του ιστορικού κέντρου,παρέχοντας στην πόλη ανανεωµένους αστικούς χώρους.η παραθαλάσσια ζώνη από τον Άγιο Κων/νο µέχρι την Άναυρο, µετά την οριστική απόδοσή της από το Λιµενικό Ταµείο στον ήµο, ανασχεδιάστηκε το 1985 από την αρχιτέκτονα Ήβη Αγγελοπούλου ως παρκοπερίπατος διακοσµηµένος µε γλυπτά Ευρωπαίων καλλιτεχνών, δηµιουργώντας ένα αστικό τοπίο στο όριο στεριάς και θάλασσας. ίπλα στις εγκαταστάσεις του πανεπιστηµίου και σε συνέχεια µε το πεδίο του Άρεως, διαµορφώθηκε η δενδροφυτευµένη περιοχή µε αθλητικές εγκαταστάσεις που σχεδιάστηκε το 1986 από τον αρχιτέκτονα Σωτήρη Χατζή (διαθέτει τεχνητή λίµνη, δυο περίπτερα αναψυχής ζωολογικό κήπο και φιλοξενεί την δραστηριότητα του Ιππικού Οµίλου).Στην ίδια κατεύθυνση η ενίσχυση του υποτονικού κεντρικού χαρακτήρα της πλατείας Ρ.Φερραίου µε ένα πλέγµα πολιτιστικών µονάδων επιχειρήθηκε µε την δηµιουργία δύο νέων δηµοτικών κτιρίων : το δηµοτικό Ωδείο,στη διασταύρωση ηµητριάδος και Μεταµορφώσεως, και το δηµοτικό Κέντρο Τέχνης Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο.Την ίδια περίοδο δηµιουργήθηκε η δηµοτική επιχείρηση µελετών καινοτοµίας και Ανάπτυξης που ανέλαβε την ευθύνη για τον σχεδιασµό και την υλοποίηση των έργων αναπλάσεων δηµοσίων χώρων και κτηρίων µε σκοπό

6 Προκυµαία Αργοναυτών γέφυρα προς το κυµατοθραύστη την διατύπωση ενός συνολικού προγράµµατος δράσης για την διαµόρφωση και την ανάδειξη µιας δυναµικής φυσιογνωµίας για την πόλη µέσα από προτάσεις για την βελτίωση του αστικού χώρου. Στα µέσα της δεκαετίας του 1990, µε πρωτοβουλία του λιµενικού Ταµείου και του ήµου, ξεκίνησε ο σχεδιασµός για την διαµόρφωση και την τουριστική αξιοποίηση ολόκληρου του θαλάσσιου µετώπου της πόλης σε µήκος 17χλµ,από τον Σωρό και µπροστά από τις νέες οικιστικές επεκτάσεις έως τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού οµίλου στη Γορίτσα. Η µελέτη ανατέθηκε στο γραφείο Γιαµάκου το1996 και προέβλεπε νέες θαλάσσιες και αστικές χρήσεις και εξοπλισµό µε µαρίνες και θαλάσσια πάρκα,προβλήτες ψυχαγωγίας,αλιευτικούς πυρήνες,ναυταθλητικά κέντρα κλπ.εφαρµόστηκε τµηµατικά και µε σηµαντικές αλλαγές της αρχικής πρότασης.το ασυνίθηστο αυτό εγχείρηµα συµπεριέλαβε την κατασκευή της ζεύξης της προκυµαίας Αργοναυτών µε τον κυµατοθραύστη και την κοµψή γέφυρα που καθιστά τον κυµατοθραύστη χώρο περιπάτου και αγναντέµατος της πόλης και του κόλπου,σχεδιάστηκε από το ίδιο γραφείο το1996. Στο ίδιο πλαίσιο εκπονήθηκε και η µελέτη λειτουργικής διευθέτησης για την τουριστική και επιβατική κίνηση της προκυµαίας Αργοναυτών από την περιοχή τελωνείου µέχρι την πλατεία Γεωργίου Α, µε ανασχεδιασµό του κεντρικού προβλήτα.ο σχεδιασµός του χώρου αυτού,που αποτελεί το δηµοφιλέστερο δηµόσιο χώρο της πόλης, δεν εφαρµόστηκε και στη συνέχεια ανατέθηκε νέα µελέτη µόνο για τον κεντρικό προβλήτα στον αρχιτέκτονα Ρήγα.Πρόσφατα, καθώς το ζήτηµα αντιµετωπίστηκε πιο τεχνικά,ανατέθηκε στο εργαστήριο του ΑΠΘ µικρή επέκταση του προβλήτα και προγραµµατίζεται η στέγαση σταθµού στην ανατολική αποθήκη και η διαµόρφωση χώρου στάθµευσης στο παλιό δυτικό υπόστεγο. Το δυτικό αυτό το υπόστεγο σήµερα πλέον εφόσον κρίθηκε προβληµατικό στη λειτουργία της παραλιακής ζώνης µεταφέρθηκε σε κτιριακές εγκαταστάσεις κοντά στο χώρο, µέσα στην πόλη. Ο πρώτος αρχιτεκτονικός διαγωνισµός στην πόλη και ένας από τους πιο πρώιµους για αστική ανάπλαση στην χώρα διενεργήθηκε το 1985.Αντικέιµενό του ήταν η περιοχή του Κάστρου και των Παλιών µαζί µε τις εγκαταστάσεις του σιδηρόδροµου και την πλατεία Ρ.Φεραίου.Το προβληµατικό δηλαδή τµήµα της πόλης που λειτουργεί ακόµα και σήµερα ως αρνητικός χώρος και δηµιουργεί την αίσθηση κενού (δίπλα στο παραθαλάσσιο µέτωπο) στον κατά τα άλλα συµπαγή αστικό χώρο.οι στόχοι του διαγωνισµού ήταν η ανάδειξη του περιγράµµατος του Κάστρου και των διαχρονικών ιστορικών στοιχείων του,η διαµόρφωση των δηµόσιων χώρων και η µη ανατροπή της οικονοµικής και κοινωνικής βάσης της περιοχής.(το πρώτο βραβείο έλαβαν οι Τζένη Κοσµάκη,. Λουκόπουλος και Γ. Μπάντιδος ). Το σχέδιο του πάρκου γλυπτών στον Άναυρο,αρχιτέκτων Ήβη Αγγελοπούλου Η πρόταση για την ανάπλαση του θαλάσσιου µετώπου (αρχιτεκτονικό γραφείο Ν. Γιαµάκος)

7 4.2 Οι προτάσεις του προγράµµατος Ηρακλής Η ίδια περιοχή αποτέλεσε θέµα µελέτης δέκα χρόνια αργότερα στις σχεδιαστικές προτάσεις που οργάνωσε η ΑΓΕΤ µε το πρόγραµµα Ηρακλής.Η πρόταση του Franco Purini αξιοποιεί το ιστορικό συντακτικό του χώρου επεµβαίνοντας ωσµωτικά στην ζώνη επαφής του µε την λοιπή πόλη µε λιτές αλλά σαφείς χειρονοµίες,ενώ η πρόταση του Γιάννη Κούκη δίνει έµφαση στην αναµόρφωση των κυρίων αξόνων και στην ανασύσταση της κεντρικής πλατείας εισάγοντας νέες κατασκευές για κεντρικές χρήσεις Η µελέτη του Franco Purini Η εργασία παρουσιάζεται σαν ένα δοκίµιο για την κατάσταση του πολεοδοµικού οργανισµού του Βόλου παρά σαν ευρετήριο λύσεων, και εµβαθύνει στα προβλήµατα που παρατηρούνται στην ελληνική πόλη, µε πρώτο εκείνο των σχέσεων ανάµεσα στα διάφορα στοιχεία που σήµερα παρουσιάζονται χαλαρές από µορφολογικής και λειτουργικής πλευράς. Η σύλληψη µε αυτό τον τρόπο µιας αστικής µελέτης αντί να παρουσιαστεί σαν σύστηµα οριστικών επιλογών, διευρύνει τις απόψεις και αποκαλύπτει λανθάνουσες τάσεις που υπνώττουν στο αστικό υποσυνείδητο. Η προτεινόµενη διαµόρφωση του κέντρου Σαν Γενικά προβλήµατα παρουσιάζονται: Η ταυτότητα που επιβάλλεται από την σύγχρονη εποχή και που χαρακτηρίζει,στην περίοδο της παγκοσµιοποίησης, κάθε πόλη, που οδηγεί τελικά σε µια κατάσταση εξοµοίωσης. Η ιδέα της ταυτότητας της πόλης, δηλαδή η διαλεκτική παρελθόντος και µέλλοντος. Οι δοµικές αξίες αστικών ιστών και κτιρίων στο οικιστικό σύστηµα. Σκοπός της µελέτης είναι κυρίως η επιβεβαίωση του δηµόσιου χώρου βασιζόµενου στην ανάδειξη των άµεσων σχέσεων ανάµεσα στα υπάρχοντα αστικά στοιχεία. Σε µια πόλη µε µια τόσο σηµαντική γεωγραφική θέση η αρχιτεκτονική φαίνεται ανίκανη να επιβάλλει τη δική της τεχνητή τάξη και της ανατίθεται πλέον το καθήκον υπογραµµίσεων και επιδέξιων αντιστίξεων που τονίζουν την ταυτότητα του τοπίου. Η πρόταση υπέδειξε την προώθηση του µετώπου της πλατείας προς τη θάλασσα που συνεπάγεται και τη µετακίνηση προς τα νότια και του τουριστικού λιµένα,ο οποίος ενισχύεται και εξοπλίζεται από ένα µεγάλο κτίριο που εξασφαλίζει την λειτουργία του. Ακολουθώντας τον προσανατολισµό του κτιρίου του ηµαρχείου του Πικιώνη και του ηµοτικού Θεάτρου, µια υπερυψωµένη διαδροµή επιτρέπει την υπέρβαση της οδού Λαµπράκη µε τα πόδια και εισάγει στην πόλη ένα νέο µέτρο µε τις δύο πανοραµικές άκρες της, που αντικρίζουν την θάλασσα και το Πήλιο. Στο νότιο άκρο τοποθετείται µεγάλο κτίριο για εκθεσιακούς χώρους παραγωγικών δραστηριοτήτων,εκθέσεις τέχνης και χώρους θεατρικών και κινηµατογραφικών προβολών. Η στοά καθορίζει την δυτική πλευρά ενός αστικού κενού που θα µπορούσε να είναι µια πλατεία αφιερωµένη στον Giorgio De Chirico. Πλακοστρωµένη και εξοπλισµένη µε τον κατάλληλο φωτισµό και καθιστικά, αυτή η πλατεία θα µοιάζει µε µια νεκρή φύση αρχιτεκτονηµάτων. Γίνεται µια αποδοχή της πολυσύνθετης και αντιθετικής φύσης της σύγχρονης πόλης και ο σχεδιασµός στηρίζεται στην επανασύνδεση και το διαχωρισµό, την συνέχεια και την ασυνέχεια κλίµακας,το συµπαγές και τη διάχυση. Έτσι αποφεύγονται οι παρεµβάσεις µεγάλης κλίµακας και δίνεται µια πιο ρεαλιστική δυνατότητα παρέµβασης στη πόλη. Η πρόταση συνοψίζεται στην ανάληψη της περιοχής των Παλιών ως χώρος καταγωγής του νέου Βόλου και στο µετασχηµατισµό της πλατείας και του περίγυρου σε έναν τόπο συλλογικής κεντρικότητας. Όλα τα σηµερινά στοιχεία µε αρνητικό χαρακτήρα λόγω της εγκατάλειψης µεταβάλλονται σε µια σύνθεση που δεν έρχεται σε αντίθεση µα τον υπόλοιπο αστικό οργανισµό. Επίσης θίγεται και το πρόβληµα των προσβάσεων και δικαιολογείται η δηµιουργία περιφερειακής λεωφόρου για την κίνηση των βαρέων οχηµάτων. Η παρουσία του λιµένα δεν αποτελεί αρνητικό στοιχείο. Το τοπίο (µε τις αποθήκες, τα σιλό και τους γερανούς)

8 αντιπροσωπεύει ένα σηµαντικό στοιχείο της ταυτότητας του Βόλου του οποίου αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία τοπογραφικής διάταξης Η µελέτη του Γιάννη Κούκη Η εργασία παρουσιάζεται µε µια εκτενή ανάλυση της κατάστασης της πόλης και των κυκλοφοριακών προβληµάτων. Κύριο µέληµα αποτέλεσε η αναζήτηση ενός αστικού ιστού που συνδέει τα επιµέρους πολεοδοµικά συµβάντα ώστε να δοθεί συνέχεια και συνάρτηση των περιοχών και να τονιστεί η πολυµορφία και ο δυναµισµός της σηµερινής πόλης. Στο υφιστάµενο κέντρο γίνεται προσπάθεια να µην διαλυθεί από διαµπερείς κινήσεις και να µην αποκοπεί από το θαλάσσιο µέτωπο. Πρόπλασµα µελέτης Σκοπός της µελέτης είναι η δηµιουργία ενός αστικού χώρου από το Πολυτεχνείο µέχρι την περιοχή που χαρακτηρίζεται από το κτίριο Παπαστράτου και τον ανασχεδιασµό της κεντρικής προβλήτας. Αποσαφηνίζονται οι παραπάνω στόχοι µε την δηµιουργία ενός γραµµικού πάρκου παράλληλα στην οδό Λαµπράκη που επεκτείνεται µέχρι το Πανεπιστήµιο, την αποµάκρυνση του χώρου στάθµευσης από τον παραλιακό πεζόδροµο και τελικά µε την πεζοδρόµηση της ηµητριάδος και της Ιάσωνος µε την παράλληλη ενεργοποίηση ενός τραµ. Η επέκταση του πρασίνου µε την µορφή δενδροστοιχίας στη οδό ηµητριάδος από την πλατεία µέχρι το υφιστάµενο παραλιακό άλσος θα ενοποιήσει τους τόπους δηµιουργώντας ένα γραµµικό πάρκο κατά µήκος της παραλίας που θα διασχίζει την πόλη. Η πεζοδρόµηση της Ιωλκού και η εξυπηρέτησή της από δηµόσια µέσα θα αποκαταστήσει την συνέχεια της ενδότερης ζώνης του κέντρου µε την παραλία. Η κεντρική προβλήτα θα µετατραπεί σε εµπορικό κέντρο και τα Παλιά σε διοικητικό κέντρο και περιοχή κατοικίας και αναψυχής. Συµπερασµατικά, η ελληνική πρόταση επιχειρεί την αποκατάσταση της συνέχειας του αστικού ιστού, τη συνάρτηση αποµονωµένων περιοχών, καθώς και την αναβάθµιση του κέντρου της πόλης µε την αποκατάσταση της συνέχειάς του µε το λιµάνι, δίνοντας έµφαση στον ανθρώπινο παράγοντα και τη δηµιουργία ενός βιώσιµου περιβάλλοντος ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Οι δύο µελέτες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην απουσία της κεντρικότητας από την πλατεία του Ρ. Φερραίου και δεν αναφέρουν την µετριοπαθή ρήξη της πόλης στην σχέση µε το φυσικό περιβάλλον: την απαξίωση των λιµενικών εγκαταστάσεων και το δυσλειτουργικό παραλιακό µέτωπο. εν υπάρχει επίσης αναφορά στην απαίτηση του λιµανιού να υποδεχθεί συλλογικές δραστηριότητες, όπως και στην αναγνώριση του αυστηρού ορίου θάλασσας και παράκτιας γραµµής. Είναι σαφές πως τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της πόλης (θεσσαλικός κάµπος, άξονας Αθήνας Θεσσα/κης, λιµάνι) συνέβαλαν αποφασιστικά στη δηµιουργία µιας πόλης µε ένα από τα σπουδαιότερα οικιστικά δίκτυα του µεσοπολέµου. Η µεταπολεµική πραγµατικότητα φυσικά µετέβαλε τα κοινωνικοοικονοµικά δεδοµένα της προπολεµικής περιόδου αλλά οι αστικές δοµές εκείνης της όχι και τόσο µακρινής εποχής παραµένουν. Έτσι παρατηρούνται τα δύο σαφώς διακεκριµένα τµήµατα της πόλης, το ένα στα δυτικά γύρω από το κάστρο και τον σηµερινό σιδηροδροµικό σταθµό και το άλλο στα ανατολικά αναπτυγµένο στη βάση ενός ιπποδάµειου συστήµατος, που δείχνουν ξεκάθαρα το χρονικό στίγµα του περάσµατος της πόλης από την µεσαιωνική στη σύγχρονη, µετά τον 19 ο αιώνα, εποχή. Η σηµερινή πλατεία του Ρ. Φερραίου βρίσκεται στο δυτικό τµήµα των οδών ηµητριάδος και Ιάσωνος (εµπορικοί δρόµοι της σύγχρονης πόλης) και αποτελεί σαφώς στοιχείο του πλέγµατος των χώρων που ορίζουν την κεντρικότητα στο Βόλο. Η πλατεία µε βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά οργάνωσης και του τρόπου ένταξης στην ευρύτερη περιοχή,ελάχιστα δρα σαν συνδετικό µέσο των τµηµάτων της πόλης και πολύ λιγότερο υπηρετεί την κεντρικότητά της. Επίσης η αναδιάρθρωση και η επέκταση του λιµανιού, που προβλέπει στη συνοικία Παλιά την κατασκευή µιας ελεύθερης ζώνης λιµένα, συµβάλλει ιδιαίτερα στην αποµάκρυνση της πόλης από τη θάλασσα στο σηµείο αυτό. Προκύπτει εποµένως η αναγκαιότητα ενός σχεδιασµού της κεντρικής περιοχής του Βόλου, ώστε να αποκατασταθεί η συνέχεια του αστικού ιστού µε την επανάκτηση της ιστορικής µνήµης και τον επαναπροσδιορισµό του δηµόσιου χώρου και του επίσηµου µετώπου προς την παραστιά περιοχή. Απαιτείται ένας σχεδιασµός για την αντιµετώπιση της

9 περιοχής ανάµεσα στην ίδια την πλατεία και την παραλιακή ζώνη της σύγχρονης πόλης (της οποίας επιβάλλεται επανασυσχετησή της µε τους κάθετους προς το Πήλιο κατεύθυνσης άξονες). 5. ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΚΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ Το ιπποδάµειο σύστηµα βρίσκεται στην αφετηρία της πολεοδοµικής συγκρότησης του Βόλου. Και στην περίπτωση του Βόλου επαναλήφθηκε το σχήµα που ακολουθήθηκε σε κάθε ελληνική πόλη, δηλαδή της ανάπτυξης των διαφόρων κεντρικών δραστηριοτήτων σε άξονες διαµπερούς ροής. Η ηµητριάδος,η Ιάσωνος και η Ιωλκού αντιστοιχούν στους τρεις γραµµικούς εµπορικούς και διοικητικούς άξονες της πόλης. Σήµερα οι δύο ρόλοι τους (συγκοινωνιακός και πολεοδοµικός)είναι ασύµβατοι µεταξύ τους εξαιτίας των συνθηκών ρύπανσης,θορύβου και ανασφάλειας για τον πεζό. Ο Βόλος άρχισε να χάνει το κέντρο του λόγω της αύξησης του αριθµού των αυτοκινήτων. Πάντως σε µια παραλιακή πόλη δύο είναι οι πόλοι που έλκουν το ενδιαφέρον και συγκεντρώνουν τη δηµόσια ζωή :η παραλία και το εµπορικό/διοικητικό κέντρο. Στην περίπτωση του Βόλου αρχικά αυτά τα δύο εφαπτόµενα παράλληλα γραµµικά κέντρα συνυπήρχαν και συνδέονταν αρµονικά και σήµερα λόγω της διαµπερούς ροής,αποκόπηκαν και αυτό είναι αρνητικό για την γενικότερη ανάπτυξη της πόλης. Ένα µέρος του εµπορικού κέντρου υποχρεώθηκε να µεταφερθεί εσωτερικότερα,στην οδό Ερµού, που είναι ο πρώτος παράλληλος της ηµητριάδος. Όµως, η ζωή που αναπτύσσεται εκεί δεν επικοινωνεί µε τη ζωή στην παραλία. Ο παραλιακός δρόµος διακόπτεται από το χώρο στάθµευσης στην είσοδο της κεντρικής προβλήτας και από το δρόµο εξυπηρέτησής του. Η παρεµβολή της οδού Λαµπράκη µεταξύ Πλατείας και παλιού λιµανιού αποκόπτει την πλατεία από την θάλασσα. Η διοχέτευση της κυκλοφορίας διερχοµένων προς και από το Πήλιο στις οδούς Ιάσωνος και ηµητριάδος διαχωρίζει το κέντρο από την παραλιακή ζώνη. Η διοχέτευση της κυκλοφορίας προς το βόρειο τµήµα της πόλης και το δυτικό Πήλιο δια της οδού Ιωλκού αίρει τη σηµασία της Ιωλκού ως σηµαντικού άξονα που συνδέει το Πήλιο µε τη θάλασσα. Η επιφάνεια του κέντρου που πρέπει να προστατευτεί από τη διαµπερή κυκλοφορία επιβατικών και φορτηγών δεν είναι µεγάλη. Η δηµόσια συγκοινωνία είναι ελλιπέστατη και η χρήση του ποδηλάτου,που παραδοσιακά ήταν το προτιµότερο µέσο µετακίνησης στην πόλη,λόγω των κυκλοφοριακών τριβών, καθίσταται επικίνδυνη. Είναι αναγκαίο να προωθηθεί η κατασκευή αποκλειστικών λωρίδων ποδηλάτου και η πύκνωση των δικτύου µικρών λωρίδων, όπως και η εφαρµογή ενός συστήµατος µιας κατεύθυνσης παράλληλων βρόγχων., εγκάρσιων στην επιµήκη ζώνη ώστε µόνο µέσω αυτών να προσεγγίζονται συγκεκριµένοι προορισµοί. Ο περιορισµός του πλάτους του οδοστρώµατος θα µπορούσε τότε να µειωθεί και να διαπλατυνθούν τα πεζοδρόµια και κυρίως να πεζοδροµηθούν οριµένοι τριτεύοντες δρόµοι. Το ιπποδάµειο σύστηµα, ως πολεοδοµική συγκρότηση της πόλης, σε συνάρτηση µε την έλλειψη µεγάλων αξόνων και την απουσία συγκροτηµένου κέντρου ή κατάλληλα διαµορφωµένων κοµβικών σηµείων επιµέρους περιοχών, δίνουν την αίσθηση µιας αστικής σύνθεσης αποτελούµενης από άθροισµα οικοδοµικών τετραγώνων χωρίς άρθρωση και συνεκτικό, µορφοποιηµένο ιστό. Έτσι η πόλη, δεν γίνεται αντιληπτή ως ενότητα, αλλά βιώνεται αποσπασµατικά ως παράθεση αστικών τόπων χωρίς ουσιαστική συνοχή και συνάρτηση µεταξύ τους. Πρέπει να σηµειωθεί ότι το θαλάσσιο τοπίο είναι τµήµα του περιβάλλοντος της πόλης και αρµόζει να συνειδητοποιηθεί η υπέρβαση µιας αρνητικής σχέσης µε αστικούς σχεδιασµούς που θα προσδώσουν στην πόλη το νέο της χαρακτήρα.η διαµόρφωση της πόλης µε την ορθοκανονική της διάταξη αποκλείει τουλάχιστον στο παραλιακό όριο τη διαµόρφωση εσωστρέφειας.παρατηρούµε πως αυτό το ορθοκανονικό σύστηµα ανάπτυξης της πόλης στο κεντρικό τµήµα της δείχνει την στροφή της πόλης προς το θαλάσσιο µέτωπο,αφού οι φυγές όλων των δρόµων κατευθύνονται προς το λιµάνι!!

10 Είναι κατανοητό πως το λιµενικό τοπίο (µε τις αποθήκες,τα σιλό, και τους γερανούς του)αντιπροσωπεύει ένα σηµαντικό στοιχείο της ταυτότητας του Βόλου του οποίου αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα στοιχεία τοπογραφικής διάταξης. Ανάµεσα στην πόλη και το υγρό στοιχείο υπάρχει µόνο µια ζώνη από οπλισµένο σκυρόδεµα,γεγονός που δηµιουργεί µια λανθάνουσα και µειονεκτική διαλεκτική µεταξύ τους.έτσι αποδυναµώνεται η σχέση πόλης και θαλάσσιου ορίου εφόσον αυτή η ζώνη λαµβάνει χαρακτήρα συνεχούς κίνησης χωρίς ενδιάµεσες στάσεις. Σε αυτό συµβάλλει και η αδιάφορη όψη των κτιρίων στο παραλιακό µέτωπο, µε αποτέλεσµα η θάλασσα να µετατρέπεται σαν ένα παγωµένο κάδρο για την πόλη. ιαπιστώνεται επιτακτική η ανάγκη η ανάπλαση σε κάθε σηµείο της παραλιακής ζώνης να συνδέεται οργανικά µε το εσωτερικό της πόλης :πρέπει να αναγνωριστούν φυγές µέσα από τους δρόµους που είναι κάθετοι στη παραλιακή διαδροµή, να διαρθρωθούν λειτουργικές συσχετίσεις ανάµεσα στο όριο της πόλης θάλασσας και τον αστικό ιστό,να αποσαφηνιστούν µορφές συνέχειας αστικού ιστού µε κατεύθυνση από τη θάλασσα προς τα άναντι, έτσι ώστε µε την παρέµβαση στην παραλία να διατυπώνεται το συντακτικό ενός καλά δοµηµένου αστικού περιβάλλοντος. Για την παραλιακή βόλτα τίθεται και η ιδέα για διάταξη τεχνητών νησίδων (κατάλληλα διαµορφωµένες για την στενότητα των ορίων)ή και πλωτών κατασκευών παράλληλα µε την ακτογραµµή που θα µπορούσαν να δεχτούν εγκαταστάσεις αναψυχής. Ταυτόχρονα απαιτείται η διαβάθµιση της ζώνης του θαλάσσιου µετώπου µε διαµορφώσεις και διαβάθµιση κατάλληλων υλικών ώστε να επιτευχθεί η συνένωση των ορίων του υγρού στοιχείου και της πόλης. Η παράκτια περιοχή πρέπει να συµπληρωθεί µε κατάλληλες πλακοστρώσεις,τον απαιτούµενο ποιοτικό φωτισµό και να εµπλουτιστεί µε χώρους στάσεων ώστε να αποφευχθούν αµήχανες και απαξιωτικές συσχετίσεις πόλης θάλασσας που διαµορφώθηκαν εκεί..πρέπει να µην αποκοπούν τα θαλάσσια δρώµενα από το αστικό σκηνικό και γι αυτό προτείνεται η δηµιουργία κατασκευών λειτουργιών κοινωνικής ώσµωσης.ο εµπλουτισµός του µετώπου µε χώρους πολιτισµού και αναψυχής,θαλάσσιο πάρκο και πληθώρα υπαίθριων χώρων και επιφάνειες που αποδίδονται στους πεζούς οφείλουν να έχουν µικρό βαθµό οργάνωσης µε πορείες και καθιστικά ώστε να επιτρέπεται ο µεγάλος βαθµός οικειοποίησης τους. Η µορφή νέων κατασκευών (όπως µεταλλικές εξέδρες)αν και θα δηµιουργήσουν µια αντίστιξη µε το παραδοσιακό κέλυφος θα έχουν ως αίτηµα την υποχρέωση αφοµοίωσης από τον αστικό ιστό ο οποίος θα ανανεωθεί. Πρέπει να αποφευχθεί η οποιαδήποτε απαξίωση των λιµενικών εγκαταστάσεων µε την επανάχρηση των εγκαταστάσεων των σιλό και των κοντέινερ. Σαν συµπέρασµα η θάλασσα πρέπει να αποτελέσει την βασική σταθερά σχεδιασµού και αναδιάρθρωσης του σηµαντικότερου όριο της πόλης.

11 ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική και πολεοδοµική πραγµατικότητα γνώρισαν άναρχες µορφές ανάπτυξης, οι οποίες συνοδεύτηκαν, στο επίπεδο της πόλης, από φαινόµενα ασυνέχειας και ετερογένειας. Αυτές οι διαδικασίες µετασχηµατισµού της πόλης συχνά οδήγησαν σε νέκρωση της ιστορικής µνήµης, εξουδετερώνοντας τις αξίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παράδοσης, και ευνοώντας την εµφάνιση χωρικών µορφών ασύµβατων µε τα τοπικά χαρακτηριστικά. Είναι άλλωστε γνωστό το ότι στην σύγχρονη πολεοδοµική πραγµατικότητα, αποτυπώνεται το ιστορικό διαµόρφωσης της πόλης, παράγοντας έτσι ένα «χρονικό στίγµα».η ταυτότητα της πόλης, υπόκειται σε µια στενή διαλεκτική µεταξύ παρελθόντος και µέλλοντος. Μάλιστα η διαλεκτική αυτή εξασκείται µε τόσο ισχυρή πίεση στις χαράξεις, την δοµή και τη µορφή της πόλης, που πολλές φορές τα σηµάδια που αποµένουν αποτελούν ισχυρά τοπόσηµα και χαρακτηριστικά αυτής. Η ταυτότητα της πόλης πάντως δεν είναι αµετάβλητη, αλλάζει σύµφωνα µε τους µετασχηµατισµούς που αυτή υφίσταται, έτσι ώστε να µην αποτελεί ένα στατικό µοναδιαίο στοιχείο, αλλά να αποκτά αδιάσπαστη συνέχεια µε τα όριά της.οφείλουµε να µεταφερθούµε από την αρχιτεκτονική στην πόλη, στην αρχιτεκτονική της πόλης ώστε µέσα από την διερεύνηση της δοµής της σύγχρονης πόλης να οδηγηθούµε στον απαιτούµενο χαρακτήρα του σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βόλος, Πορτραίτο της πόλης τον 19 ο και 20 ο αιώνα, εκδόσεις Βόλος, Βιλµα Χαστάογλου Επτά βιβλία πολεοδοµίας, ηµ.καρύδης

12 Ακολουθεί η παρουσίαση διαφόρων σηµείων στην παραλιακή διαδροµή της πόλης για να αποδοθεί ίσως καλύτερα η αντίστιξη ανάµεσα στην οριογραµµή του λιµανιού και του µετώπου της πόλης Χάρτης παραλιακού µετώπου Η εξέλιξη της ακτογραµµής,

13

14

15

16