ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Ι ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ιπλωµατική εργασία Θέµα: Η Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης µέσα από τα προγράµµατα σπουδών της ( ): ανάγκη για γενική ή εφαρµοσµένη γνώση; Σπουδαστής: ΟΥΚΑΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ Επιβλέπων: ΤΣΕΚΟΣ ΘΕΟ ΩΡΟΣ ΑΘΗΝΑ 2003

2 2 «Καθώς περνούν τα χρόνια πληθαίνουν οι κριτές που σε καταδικάζουν.... Τραγούδησε µικρή Αντιγόνη, τραγούδησε, τραγούδησε. ε σου µιλώ για περασµένα, µιλώ για την αγάπη στόλισε τα µαλλιά σου µε τ αγκάθια τού ήλιου, σκοτεινή κοπέλα η καρδιά του Σκορπιού βασίλεψε, ο τύραννος µέσα απ τον άνθρωπο έχει φύγει, κι όλες οι κόρες τού πόντου, Νηρηίδες, Γραίες τρέχουν στα λαµπυρίσµατα τής αναδυοµένης όποιος ποτέ του δεν αγάπησε θ αγαπήσει στο φως» ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ «Κίχλη», Το Φώς

3 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΕΡΙΛΗΨΗ...4 ANTI EΙΣΑΓΩΓΗΣ...8 Ι) ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ Ι ΡΥΣΗ Ι ΡΥΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ...11 ΙΙ) ΙΣΤΟΡΙΚΟ, ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ι ΡΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΣ. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ...18 ΙΙΙ) ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ...27 ΙV) ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑ ΟΧΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ...35 V) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΦΑΣΗΣ ΣΠΟΥ ΩΝ..47 VI) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ VII) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ VIII) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ...67 IX) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ X) ΓΕΝΙΚΟΤΕΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΡΑΣΗ...72 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΠΗΓΕΣ, ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ...81

4 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα εργασία εξετάζει τα προγράµµατα σπουδών των δεκαπέντε εκπαιδευτικών σειρών οι οποίες έχουν αποφοιτήσει από την Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης µέχρι σήµερα. Ειδικότερα αυτά της κοινής φάσης σπουδών αλλά και της ειδικής φάσης των τµηµάτων γενικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης, εµπορικών ακολούθων και κοινωνικής διοίκησης (διοίκηση οργανισµών κοινωνικής πρόνοιας και διοίκηση οργανισµών υγείας). Μετά από τη σύντοµη ιστορική εξέταση της διοικητικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, το ιστορικό της ίδρυσης και της εξέλιξης της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης, την επισκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, η εργασία προχωράει στην οριοθέτηση του υπό µελέτη αντικειµένου, καθώς και στη διατύπωση υποθέσεων. Η βασική υπόθεση στην οποία βασίζεται η εργασία και η οποία στην πορεία επαληθεύεται είναι ότι η υποβάθµιση του υπηρεσιακού καθεστώτος των αποφοίτων της σχολής δε σχετίζεται µε την ποιότητα και το περιεχόµενο των σπουδών εντός της σχολής. Αυτό επιβεβαιώνεται από την εξέταση των εκπαιδευτικών προγραµµάτων των δεκαπέντε εκπαιδευτικών σειρών, όπου υπάρχει µια µετατόπιση από τα θεωρητικά και γενικότερου περιεχοµένου, στα εξειδικευµένα και εφαρµοσµένα διδακτικά αντικείµενα εντός της σχολής. Από άποψη συνοχής του προγράµµατος σπουδών προηγείται το τµήµα των εµπορικών ακολούθων και ακολουθούν τα τµήµατα κοινωνικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης και τέλος αυτό της γενικής διοίκησης. Οι όποιες αλλαγές συµβαίνουν στο πέρασµα του χρόνου τέµνουν οριζόντια όλα τα τµήµατα και σχετίζονται µε αλλαγές στη διεύθυνση της σχολής. Αυτό γίνεται κατά την τρίτη, δέκατη και δωδέκατη εκπαιδευτική σειρά.τέλος η εργασία διατυπώνει προτάσεις, όπως το διαχωρισµό των σπουδαστών κατά την

5 5 είσοδό τους σε αυτή σε επιµέρους υποτµήµατα των τµηµάτων τους, έτσι ώστε οι σπουδές τους να συσχετισθούν περισσότερο µε τη µελλοντική επαγγελµατική του τοποθέτηση, την κοινή βαθµολογία όλων των σπουδαστών οι οποίοι συµµετέχουν στο ίδιο project, τη δηµουργία τµήµατος διϋπουργικών στελεχών, τη µετάβαση των σπουδαστών της σχολής κατά τη διάρκεια της πρακτικής εκπαίδευσής τους σε υπηρεσίες στο εξωτερικό προκειµένου αυτοί να αποκτήσουν διεθνή εµπειρία και να βελτιωθούν γλωσσικά, και την εξέταση από ειδικό ψυχολόγο πάνω στην εκπαίδευση ενηλίκων του προγράµµατος σπουδών, έτσι ώστε η πνευµατική εργασία να οργανωθεί καλύτερα και οι σπουδαστές να αποδώσουν κατά το καλύτερο δυνατό. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης, κοινή φάση σπουδών, ειδική φάση, τµήµατα γενικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης και περιφερειακής ανάπτυξης, εµπρικών ακολόυθων, κοινωνικής διοίκησης. ιοικητική εκπαίδευση στην ελλάδα, ανασκόπηση βιβλιογραφίας,εκπαιδευτικά προγράµµατα, curriculum, προεισαγωγική εκπαίδευση, σπουδές στη σχολή, εκπαιδευτικές σειρές, διεθνής εµπειρία.

6 6 SUMMARY The present paper examines the course timetable of the fifteen educational series which have graduated from the National School of Public Administration so far. Especially of the common phase of studies as well as the specific phase of the general administration, local authority and regional development, commercial attachés and social administration departments (administration of welfare organizations and administration of health organizations). After the brief historical examination of the administrative education in Greece, the history of foundation and evolution of the National School of Public Administration, the survey of the related bibliography, the paper proceeds to the framing of the subject under study, as well as to the formation of hypotheses. The basic hypothesis on which the paper is based and which is in the course confirmed is that the downgrading of the officials regime School s graduates is not related to the quality and the content of the school s studies. This is confirmed by the examinations of the educational programmes of the fifteen educational series, where there is a transposition from the theoretical and of general content to the specialized and applied subjects inside the school. In respect of coherence of the course timetable, leading is the commercial attachés department with the departments of the social administration, local authority and regional development following and the department of general administration in the end. Whichever changes take place in the course of time, they intersect horizontally all departments and are relevant to changes in school s administration. This happens with the third, tenth and twelfth educational series. Finally the paper proposes solutions, such as the separation of the students to sub departments when entering the school, so that their studies can

7 7 be more relevant to their future professional placing, the common marking of all students who participate in the same project, the formulation of an inter ministerial executives department, the school students transition to services abroad during their training, so that they obtain international experience and to improve their languages skills, and the examination of the curriculum by a psychologist specialised on adult education, so that the mental work can be better organised and the students can perform the best possible KEY WORDS National School of Public Administration, common phase of studies, specific phase, departments of general administration, local authority and regional development, commercial attachés and social administration. Administrative education in Greece, survey of the related bibliography, course timetable, curriculum, educational programmes, training, school s studies, educational series, international experience,

8 8 ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ Συµπληρώνονται φέτος είκοσι χρόνια από την ίδρυση της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης. Το εγχείρηµα συγγραφής της παρούσας εργασίας ξεκινά ακριβώς στα είκοσι χρόνια από αυτό το γεγονός, το οποίο µε βάση και την ιστορική επισκόπηση της προεισαγωγικής εκπαίδευσης των δηµοσίων υπαλλήλων που θα ακολουθήσει, δείχνει ότι αποτέλεσε στην εκκίνησή του κάτι πρωτοποριακό για τον τόπο µας. Σύµφωνα µε έναν αναγνωρισµένο διοικητικό και πολιτικό επιστήµονα του τόπου µας η σχολή αυτή αποτέλεσε «µια, αν όχι η σηµαντικότερη, καινοτοµία των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ στη δηµόσια διοίκηση.» 1. Αντίθετα µε τον παραπάνω επιστήµονα, ένας επιφανής δηµοσιογράφος µέσα από τις στήλες του τύπου διαπίστωνε εφέτος ότι «η γαλλική διοικητική µηχανή είναι µια από τις καλύτερες της Ευρώπης και αυτό το οφείλει στην περίφηµη ΕΝΑ (την Εθνική Σχολή ιοίκησης).» 2. Έτσι παρότρυνε την πολιτεία «Εφόσον υπάρχει αυτό το παράδειγµα, γιατί δεν εµπνέει µια προσαρµογή στα δικά µας» 3. Απαξιωτική αντίληψη για τη λειτουργία του αντίστοιχου εκπαιδευτικό ίδρυµα της χώρας µας; Ή µήπως πλήρη άγνοια της ύπαρξης και λειτουργίας του; Όπως και να έχει όµως το πράγµα, οι όποιες προσπάθειες εκπαιδευτικού δανεισµού 4 δε φέρνουν παντού το ίδιο αποτέλεσµα. Πρέπει να µελετηθούν οι εθνικές ιδιαιτερότητες για να πέσει ο δανεισµός σε χώµα πρόσφορο. ιαφέρει άλλωστε σαφώς και το κοινωνικό συγκείµενο. Έτσι και η Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης ως εγχείρηµα ξεκίνησε µε διάθεση πανυγηρική και αισιοδοξίας, όπως φαίνεται τόσο από τις δηλώσεις του τότε πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου που παρέστη αυτοπροσώπως στα 1 Σωτηρόπουλος,., Η άδοξη επανάσταση. Ίδρυση, κρίση και παρακµή της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης, περ. Κοινωνία Πολιτών, τχ. 2, άνοιξη 1999, σ Σωµερίτης, Ρ., Πλήθος, ήθος και ποιότητα, εφ. Το Βήµα, Κυριακή 11 Μαϊου Όπ. π. 4 Για την έννοια του εκπαιδευτικού δανεισµού, ως κύριο χαρακτηριστικό της επιστηµονικής περιοχής (discipline) της Συγκριτικής Εκπαίδευσης κατά το 19 ο αιώνα, και για το χαρακτηρισµό του ως στοιχείο της προεπιστηµονικής φάσης της, σχετικά βλ. Μπουζάκης, Σ. (1990). Συγκριτική Παιδαγωγική ΙΙ. Θεωρητικές προσεγγίσεις και ξένα εκπαιδευτικά συστήµατα. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg, σ

9 9 εγκαίνια της σχολής στις 5 Απριλίου του 1985, όσο και από τα δηµοσιεύµατα του τύπου της εποχής. Σταδιακά όµως αυτή την αισιοδοξία διαδέχτηκε ο σκεπτικισµός για την πορεία και την αποστολή της καθότι το έδαφος δεν ήταν γόνιµο. Πελατειακές σχέσεις σε ένα υπερδιογκωµένο κράτος, αντιπαρατιθέµενα συµφέροντα, γραφειοκρατική και ισοπεδοτική νοοτροπία, κρατικός κορπορατισµός συνθέτουν λίγες µόνο από τις ατραπούς από τις οποίες έπρεπε να διέλθει το νεοπαγές ίδρυµα. Παρόλα αυτά επιβίωσε. Έτσι επιβεβαίωσε καταρχήν το αξίωµα της αθανασίας των οργανώσεων του Kauffman, σύµφωνα µε το οποίο οι περιπτώσεις οργανώσεων που καταργούνται ή αυτοκτονούν είναι σπάνιες. Παρά την επιβίωσή της όλο αυτό το διάστηµα, δεν έχει επιτύχει πλήρως τους στόχους για τους οποίους ιδρύθηκε. Το κατά πόσο θα συµβάλλει στη διοικητική µεταρρύθµιση, είναι κάτι το οποίο θα αποτιµήσει ο ιστορικός- ή ακριβέστερα οι ιστορικοί- του µέλλοντος. Και αυτό δεδοµένου του ότι η µετάβαση από την παράδοση στον εκσυγχρονισµό µπορεί να εγγραφεί στο αργόσυρτο της ιστορικής διάρκειας, σύµφωνα και µε τα πορίσµατα του κλάδου της ιστορικής κοινωνιολογίας. Στο µακρό χρόνο σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση του κορυφαίου ιστορικού του παρελθόντος αιώνα, F. Braudel. Άρα ίσως είναι κάτι το οποίο το υφιστάµεθα, δεν το αντιλαµβανόµαστε άµεσα και δεν έχει ολοκληρωθεί. Ίσως η πορεία των αποφοίτων της σχολής στη δηµόσια διοίκηση της χώρας αποδώσει ή αποδίδει ήδη καρπούς δηµιουργώντας την κρίσηµη µάζα αλλαγής. Άλλωστε η Ελλάδα πορεύεται µέσα από τις εξαιρέσεις όπως λέει και ο ποιητής. Η µελέτη αυτή γράφεται ως µια προσπάθεια παρουσίασης, ανάλυσης, αποτίµησης και καταγραφής των θετικών και αρνητικών στοιχείων της µαθησιακής πορείας εντός της ΕΣ, σε µια περίοδο κατά τη οποία επιχειρείται προσπάθεια αναβάθµισης του επιπέδου σπουδών εντός της σχολής και παράλληλα µια ακόµη υποβάθµιση του υπηρεσιακού καθεστώτος των αποφοίτων της σχολής. Ως άτοµο προβληµατιζόµενο εδώ και χρόνια µε την πορεία εξέλιξης της εκπαιδεύουσας κοινωνίας της χώρας µας αλλά και ως σπουδαστής της εν λόγω σχολής, αισθάνθηκα χρέος, ευθύνη αλλά και ενδιαφέρον, πέρα από τις όποιες τυπικές υποχρεώσεις µου προς αυτήν, να ασχοληθώ µε την πορεία εξέλιξης της εκπαίδευσης. Αυτή µου η προσπάθεια

10 10 ίσως αποτελέσει κάτι περισσότερο από µια µποτίλια στο πέλαγος προκειµένου να βγουν προς τα έξω τα τεκταινόµενα εντός της. Να ενηµερωθεί ο υποψιασµένος αναγνώστης, αλλά και να διαφωτιστεί και ο τυχόν ανυποψίαστος για το τι συνέβη όλα αυτά τα χρόνια στο εσωτερικό του ιδρύµατος. Να προσπαθήσει να καταδείξει το τι γίνεται πέρα από το τυπικό θεσµικό καθεστώς, στην καθηµερινότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Άλλωστε αυτό αποτελεί ένα από τα ζητούµενα και τις ελλείψεις του γνωστικού αντικειµένου της ιστορίας της εκπαίδευσης στη χώρα µας, αλλά και ευρύτερα της ιστορικής επιστήµης. Η ανά χείρας εργασία στοχεύει παράλληλα να ξεφύγει από την απλή παράθεση δεδοµένων και να λάβει έναν εφαρµοσµένο χαρακτήρα, πνεύµα άλλωστε το οποίο χαρακτηρίζει και την ίδια τη σχολή, προκειµένου να διαφωτίσει τους αρµοδίους στο σήµερα. Στο εγχείρηµά µου αυτό προσπάθησα να ανασύρω δηµοσιευµένες και αδηµοσίευτες πηγές που αφορούσαν τη σχολή και οι οποίες ίσως µελλοντικά χαθούν. Σε αυτή µου την προσπάθεια ευχαριστώ για την ευγενική τους συµπαράσταση, τον επιβλέποντα καθηγητή και διδάσκοντα στη σχολή κύριο Θεόδωρο Τσέκο, του οποίου η ενθάρρυνση στην αρχή και η επίβλεψη στη συνέχεια ήταν καθοριστικές για να ευοδωθεί η τελική προσπάθεια. Τον διευθυντή της ΕΣ κύριο Νικόλαο Γεωργαράκη, για τη διάθεση συνεργασίας και βοήθειας κατά τη συγκέντρωση του υλικού. Την υπεύθυνη του τµήµατος Γενικής ιοίκησης κυρία Άννα Αναγνωστοπούλου, για τη βοήθειά της στη συγκάντρωση των προγραµµάτων σπουδών της σχολής. Τα µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου των σπουδαστών της σχολής για την ευγενική παραχώρηση προς µελέτη του αρχείου του συλλόγου. Τον Αθανάσιο Γρίβα, απόφοιτο της ΕΣ και στέλεχος στο Συνήγορο του Πολίτη για την προσπάθεια ανεύρεσης και παροχής σε εµένα των προγραµµάτων των δύο πρώτων εκπαιδευτικών σειρών της σχολής. Το φίλο φιλόλογο Ευάγγελο Ανάγνου για την ευγενική του βοήθεια. Τέλος τη γυναίκα µου Περσεφόνη Σιµενή, για την ηθική συµπαράσταση καθόλη την κοπιαστική πορεία σπουδών στην ΕΣ. Ελληνικό, Σεπτέµβρης του 2003.

11 11 I) ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΙΑ Ι ΡΥΣΗ Ι ΡΥΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ Η πρώτη προσπάθεια για την ίδρυση σχολής για την εκπαίδευση των δηµοσίων υπαλλήλων της χώρας γίνεται µόλις το 1906, γεγονός το οποίο δεν απαντάται και δεν καταγράφεται στη µέχρι τώρα σχετική βιβλιογραφία. Πρόκειται για το νοµοσχέδιο «Περί καταστάσεως δηµοσίων υπαλλήλων, υπηρεσιών αναγοµένων εις τά Υπουργεία τών Εσωτερικών, τών Οικονοµικών, τής ικαιοσύνης και τών Εκκλησιαστικών και τής ηµ. Εκπαιδεύσεως» 5, το οποίο υποβάλλει στη Βουλή στις 24 Μαΐου 1906, ο υπουργός των Οικονοµικών Ανάργυρος Σιµόπουλος, της κυβέρνησης του Γεωργίου Θεοτόκη. Με το άρθρο 31 «περί συστάσεως ειδικής Σχολής δηµοσίων υπαλλήλων» 6, προβλεπόταν ίδρυση στην Αθήνα, υπό τη διεύθυνση του διευθυντή του Πολυτεχνείου, «ειδικής σχολής» για τη µόρφωση υπαλλήλων των διαφόρων κλάδων της οικονοµικής υπηρεσίας και του διοικητικού κλάδου. Η σχολή θα περιελάµβανε τέσσερα τµήµατα: «α) τµήµα εφοριακόν, β) τµήµα ταµιακόν, γ) τµήµα τελωνειακόν, δ) τµήµα διοικητικόν.» 7. Οι σπουδαστές που θα εγγράφονταν σε αυτή έπρεπε να έχουν απολυτήριο γυµνασίου και να καταβάλλουν ετήσια δίδακτρα 50 δρχ. Καθηγητές διορίζονταν από τους καθηγητές του Πολυτεχνείου, του Πανεπιστηµίου καθώς και εκ των ανωτέρων οικονοµικών υπαλλήλων, µε Β.. ύστερα από πρόταση των υπουργών Εσωτερικών και των Οικονοµικών. Οι αποφοιτήσαντες από τη σχολή αυτή σπουδαστές προβλεπόταν να διορίζονται σε κλάδο του τµήµατος του οποίου έχουν δίπλωµα. Το νοµοσχέδιο αυτό δε θα ψηφιστεί από τη Βουλή τελικά. 5 Βλ. Συνεδρίαση ΚΣΤ, 24/5/1906. Στα Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής της εκτάκτου συνόδου της ΙΖ βουλευτικής περιόδου. (1906). Εν Αθήναις: Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, σ Βλ. Νοµοσχέδιο «περί καταστάσεως δηµοσίων υπαλλήλων, υπηρεσιών αναγοµένων εις τά Υπουργεία τών Εσωτερικών, τών Οικονοµικών, τής ικαιοσύνης και τών Εκκλησιαστικών και τής ηµ. Εκπαιδεύσεως», άρθρο 31. Στο Παράρτηµα της εφηµερίδος της Βουλής της Α συνόδου της ΙΗ βουλευτικής περιόδου. (1906). Εν Αθήναις; Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου και Λιθογραφείου, σ Όπ. π.

12 12 Η επόµενη απόπειρα προχώρησε ένα βήµα παραπέρα, ψηφίστηκε σε νόµο από το κοινοβούλιο, αλλά δεν µετουσιώθηκε σε πράξη. Ήδη είχε αρχίσει να ωριµάζει η ιδέα της δηµιουργίας σχολής εκπαίδευσης δηµοσίων υπαλλήλων µετά δε από την ψήφιση της συνταγµατικής µονιµότητας των δηµοσίων υπαλλήλων. Έτσι ο καθηγητής και µετέπειτα πρύτανης- της Νοµικής σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών Γεώργιος Αγγελόπουλος επεσήµανε από το 1914 το πρόβληµα του ανθρώπινου δυναµικού της διοίκησης 8 και πρότεινε µια «καλώς διοικούµενη σχολή,... άµα των πέρατι των γυµνασιακών αυτών σπουδών, και εν η µετά της θεωρητικής µορφώσεως θα συνεδιάζετο η τε πρακτική άσκησις και η κοινωνική αγωγή, θα υπεβοήθη µεγάλως το έργον του νοµοθέτου και θα παρασκεύαζεν, εντός βραχέως σχετικώς χρονικού διαστήµατος υπαλλήλους µεµερφωµένους και εµπεφορηµένους δε του πνεύµατος της τάξεως και της πειθαρχίας.» 9. Μέσα σε αυτό το κλίµα, οκτώ χρόνια αργότερα ψηφίστηκε από τη Βουλή νοµοσχέδιο το οποίο αφορούσε την ίδρυση σχολής διοικητικής εκπαίδευσης, αλλά δεν υλοποιήθηκε στην πράξη, λόγω των έκτακτων συνθηκών που ακολούθησαν τη µικρασιατική καταστροφή. Πρόκειται για το Νόµο 3000 «Περί ιδρύσως Σχολής ιοικητικών Υπαλλήλων», της Αυγούστου 1922 (ΦΕΚ 143, τ. Α ). Η σχολή όπως προκύπτει παρακάτω είχε αρκετα κοινά στοιχεία µε τη σηµερινή Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης (ΕΣ ). Επρόκειτο για διετούς φοιτήσεως σχολή στην οποία θα γινόταν δεκτοί, κατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων, πτυχιούχοι νοµικών και πολιτικών επιστηµών ή διπλωµατούχοι της Ανωτάτης Εµπορικής σχολής µε ηλικία µικρότερη των τριάντα ετών. Οι σπουδαστές της σχολής «διορίζονται εις ο εδήλωσαν Υπουργείον δόκιµοι ακόλουθοι, υποχρεούνται δε να διακούσωσι τα µαθήµατα της Σχολής και να ασκηθώσι πρακτικώς εις την υπηρεσίαν της αρµοδιότητος του Υπουργείου, εις ο ανήκωσιν, ονοµάζονται δε ακόλουθοι, κατατασσόµενοι παρά τοις οικείοις Υπουργείοις κατά την σειράν της επιτυχίας αυτών, εάν ευδοκιµήσωσιν εις τάς απολυτηρίους 8 Ο Γ. Αγγελόπουλος σχετικά είχε παρατηρήσει ότι «Εις την πολιτικήν επιστήµην αποµένει να υποδείξει ως χρησιµοτάτην εις συµπλήρωσιν των υπαλληλικών ηµών θεσµών την ίδρυσιν ειδικής σχολής των πολιτικών υπαλλήλων της διοικήσεως, πλήν των προοριζόµενων διά τάς τεχνικάς υπηρεσίας και εκείνων παρ ων απαιτούνται γνώσεις αναγόµεναι εις τόν κύκλον των φιλοσοφικών και κυρίως των νοµικών και φυσικοµαθηµατικών επιστηµών.», βλ. Αγγελόπουλος, Γ. (1914). ίκαιον των πολιτικών υπαλλήλων. Αθήνα, σ. 71.

13 13 εξετάσεις της Σχολής.» 10. Επίσης για την ίδια σχολή προβλεπόταν καθηγητικές έδρες όχι πάνω από δεκαπέντε, διακρινόµενες σε τακτικές και έκτακτες. Την πρώτη µεταπολεµική περίοδο δεν παρατηρούνται ανάλογες προσπάθειες για την αναδιοργάνωση και τον εξορθολογισµό της εκπαίδευσης των υπαλλήλων της ελληνικής διοίκησης, παρότι ακούστηκαν πρώιµα φωνές ειδικών προς αυτή την κατεύθυνση. Το πελατειακό κράτος ταίριαζε απόλυτα στο µεταπολεµικό πλέγµα εξουσίας, το οποίο χρειαζόταν τη δηµοσιοϋπαλληλική κοινωνική κατηγορία, ως τάξη- στήριγµα της κυριαρχίας του, σύµφωνα και µε την εννοιολόγηση του Νίκου Πουλαντζά 11. Χαρακτηριστικά ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης, κορυφαία πολιτική προσωπικότητα της περιόδου «το 1952 χαρακτήριζε τις εύθραυστες ακόµη µεσαίες τάξεις ως τη µόνη εγγύηση του αστικού πολιτεύµατος.» 12. Ο δηµοσιοϋπαλληλικός κώδικας του 1951, παρότι περιέλαβε στις διατάξειες του την επιµορφωτική διαδικασία για το υπαλληλικό προσωπικό της χώρας, δε εξειδικεύτηκε αργότερα από ανάλογες ρυθµίσεις και µέτρα. Όµως η ανάγκη εξορθολογισµού της διοίκησης καταγράφεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 50, στις εκθέσεις δυο κορυφαίων Ελλήνων επιστηµόνων της εποχής, του Γεώργιου Μαραγκόπουλου και του Κυριάκου Βαρβαρέσου. Ο Βαρβαρέσος στην περίφηµη έκθεσή του «Επί του οικονοµικού προβλήµατος της Ελλάδας, διαπιστώνε ότι «εις το µέλλον ουδεµία πραγµατική βελτίωσις τών οικονοµικών της χώρας θα καταστεί δυνατή, εφ όσον δεν αντιµετωπίζεται το βασικόν τούτο πρόβληµα τής πληµελώς λειτουργούσης διοικητικής µηχανής. [Οι υπογραµµίσεις στο πρωτότυπο.]» 13. Πρότεινε έτσι τη συγκρότηση επιτροπής από επιφανείς προσωπικότητες της χώρας καθώς επίσης και τη διενέργεια κεντρικά κατευθυνόµενου αδιάβλητου διαγωνισµού για την πλήρωση των κενών θέσεων του δηµοσίου, ο οποίος και θα εποπτευόταν από µια ενιαία «Υπηρεσία 9 Αγγελόπουλος, όπ. π., Νόµος 3000/ Αυγούστου 1922 «Περί ιδρύσως Σχολής ιοικητικών Υπαλλήλων», (ΦΕΚ 143, τ. Α ), άρθρο 2, παρ Πουλαντζάς, Ν. (1978). Οι κοινωνικές τάξεις στο σύγχρονο καπιταλισµό. Αθήνα: Εκδόσεις Θεµέλιο. 12 Τσουκαλάς, Κ. (1985). Σκέψεις γύρω από τον κοινωνικό ρόλο της δηµόσιας απασχόλησης στην Ελλάδα, στο: Το κράτος στον περιφερειακό καπιταλισµό. Αθήνα: Εκδόσεις Εξάντας, σ Βαρβαρέσος, Κ. (2002). Έκθεσις επί του οικονοµικού προβλήµατος της Ελλάδας. Αθήνα: Εκδόσεις Σαββάλας, σ. 282.

14 14 διαγωνισµών και προσλήψεως προσωπικού δια τας δηµοσίας υπηρεσίας.» 14.Θεωρούσε δε ότι η ωφέλεια την οποία θα αποκόµιζε η χώρα από τη διοικητική µεταρρύθµιση θα ήταν µεγαλύτερη από αυτή που θα προέκυπτε «από τήν εκτέλεσιν καί τών πλέον δαπανηρών και µεγαλεπηβόλων σχεδίων» 15. Συµπλήρωνε δε εύστοχα και αιχµηρά ότι πρόκειται «περί ωφελείας, την οποίαν εξαρτάται από ηµάς και µόνους να εξασφαλίσωµεν εις τήν Χώραν.» 16. Ο Γεώργιος Μαραγκόπουλος από τη µεριά του στο ίδιο πνεύµα µε τον Βαρβαρέσο τόνιζε στην αρχή της έκθεσής του ότι «Η επιτυχία οιουδήποτε υγιούς προγράµµατος διοικητικής µεταρρυθµίσεως εξαρτάται, κατά µέγα µέρος, από τήν ύπαρξιν ενός ορθού συστήµατος επιλογής και εκπαιδεύσεως των δηµοσίων υπαλλήλων. ιότι η διοικητική µεταρρύθµισης είναι κυρίως πρόβληµα προσώπων.» 17. Έτσι συνηγορούσε και αυτός στη δηµιουργία µιας κεντρικής αρχής που να υπάγεται κατευθείαν στον πρόεδρο της κυβέρνησης για τη διενέργεια προσλήψεων στο δηµόσιο µέσω διαγωνισµού. Κυρίως όµως, έχοντας υπόψη του το παράδειγµα της αρτισύστατης τότε γαλλικής ΕΝΑ ( Ecole Nationale d Administration) τόνιζε την ανάγκη δηµιουργίας στη χώρα µιας Ανώτατης Σχολής ιοικητικής µορφώσεως. Το πρότυπό του φυσικά λόγω αυτής της ειδικής γνώσης του για την ΕΝΑ, ταίριαζε κατά πολύ στη µελλοντική Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης, όπως θα αναλυθεί και παρακάτω. Συνηγορούσε στη συµµετοχή στο διαγωνισµό της όλων των κατηγοριών πτυχιούχων των ελληνικών πανεπιστηµίων. Αµφισβητούσε τη µονοµέρεια των νοµικών σπουδών, ως επαρκούς εργαλείου µόρφωσης του υπαλληλικού προσωπικού, ανάγοντάς την στην κληρονοµιά του κράτους δικαίου του 19 ου αιώνα και θεωρούσε ότι «η ανωτέρα διοικητική εκπαίδευσις, διά νά αποδώση καρπούς, πρέπει ν απευθύνεται εις πρόσωπα έχοντα πείραν ή ανωτέραν ήδη επιστηµονικήν 14 Όπ. π., σ Όπ. π., σ Όπ. π., σ Μαραγκόπουλος, Γ. (1950). Μέθοδοι επιλογής και εκπαιδεύσεως του προσωπικού της διοίκησης, στο: Μακρυδηµήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν. (2000, επιµ.). Εκθέσεις εµπειρογνωµόνων για τη δηµόσια διοίκηση Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ. 95.

15 15 µόρφωσιν, κυρίως εις τάς νοµικάς ή κοινωνικάς και πολιτικάς επιστήµας.» 18. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια µέχρι να παρουσιαστεί κάποια έκθεση µε προτάσεις σχετικά µε το µέλλον της ελληνικής δηµόσιας διοίκησης. Αυτό έγινε στις αρχές του 1964 από τον Georges Langrod στα πλαίσια της µετάκλησης του επιφανούς αυτού εµπειρογνώµωνα του ΟΟΣΑ από την τότε ελληνική κυβέρνηση. Από τον Langrod συντάσσεται «Έκθεσις αφορώσαν την διοικητικήν αναδιοργάνωσιν εν Ελλάδι». Η έκθεση ολοκληρώθηκε σε µια περίοδο όπου την ενδεκαετή παρουσία της δεξιάς στη διακυβέρνηση της χώρας αντικατέστησε η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου, η οποία δια του αρχηγού της Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτήρισε, µετά την εκπαιδευτική µεταρρύθµιση της προηγούµενης χρονιάς, το έτος 1965 ως το «έτος της ηµοσίας ιοικήσεως, δηλαδή, της αναδιοργανώσεως των ηµοσίων Υπηρεσιών». 19 Ο συντάκτης «της πιο διάσηµης ίσως από τις εκθέσεις των εµπειρογνωµώνων κατά την µεταπολεµική περίοδο» 20 διατεινόταν ότι «η ιοίκησις παρουσιάζει σήµερον µωσαϊκόν οργάνων ανεπαρκώς συντονισµένων, αποµεµονωµένων (υπό πολλούς επόψεις) το εν από το άλλο, αποτελούντων συγχρόνως, ισάριθµα κεχωρηµένα οχυρά» 21 και παράλληλες µικρές αυτοκρατορίες που ευνοούν τον πολιτικό φατριασµό. Αµφισβητούσε και αυτός µε τη σειρά του την επάρκεια των νοµικών σπουδών, ως µοναδικό εφόδιο ενός διοικητικού επιστήµονα, παροτρύνοντας τις σχετικές σχολές να εισάγουν στα προγράµµατα σπουδών τους µαθήµατα διοικητικής επιστήµης. Επίσης πρότεινε τη δηµιουργία µιας νέας διϋπουργικής κατηγορίας ανώτερων υπαλλήλων, οι οποίοι δε θα ήταν µόνιµα τοποθετηµένοι σε κάποιο υπουργείο αλλά θα ανήκαν σε ένα κεντρικό όργανο, «ούτως ώστε να αποτελούν ούτοι εν διαρκές απόθεµα επιλέκτων υπαλλήλων, δυνάµενων να αποσπασθούν επί ωρισµένον χρόνον εις διαφόρους θέσεις και εις διάφορα υπουργεία [Οι 18 Όπ. π., σ Η ανεπάρκεια των νοµικών σπουδών κατά τον Μαραγκόπουλο προέκυπτε και από τη διδασκαλία, σε σηµαντική έκταση, αντικειµένων του ιδιωτικού δικαίου στις νοµικές σχολές της χώρας. 19 Μακρυδηµήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν. (2000, επιµ.). Εκθέσεις εµπειρογνωµόνων για τη δηµόσια διοίκηση Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ Όπ. π., σ Langrod, G. (1964). Έκθεσις αφορώσαν την διοικητικήν αναδιοργάνωσιν εν Ελλάδι», στο: Μακρυδηµήτρης, Α. & Μιχαλόπουλος, Ν, όπ. π., σ. 181.

16 16 υπογραµµίσεις στο πρωτότυπο.]» 22. Την κατηγορία αυτή ονόµαζε «Ε» από το Ελλάς. Σε σχέση µε τη διοικητική εκπαίδευση η έκθεση έδινε µεγάλη έµφαση στην κατάρτιση και στη συντονισµένη δράση µιας πολιτικής εκπαίδευσης δηµοσίων υπαλλήλων που θα κάλυπτε όλο το πλαίσιο της διοίκησης. Έκανε διάκριση µεταξύ εκπαίδευσης στην υπηρεσία και µετεκπαίδευσης. Πρότεινε καταρχήν την επιµόρφωση στο Ινστιτούτο ηµόσιας ιοίκησης της Παντείου. Ακόµη σηµαντικότερη ήταν η πρότασή του για τη δηµιουργία Σχολής ηµόσιας ιοικήσεως κατά τα πρότυπα της σχολής της Γαλλίας. Οι προτάσεις του συνάντησαν «ευρεία αποδοχή, αλλά, παρά την ευφορία η οποία συνόδευσε την έκθεσή του, η υλοποίησή τους δεν επιτεύχθη.» 23. Η πολιτική ανωµαλία της περιόδου, µε τις διαδοχικές κυβερνήσεις που ακολούθησαν την πτώση της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου και τη συνταγµατική εκτροπή του 1967 δε θα µπορούσαν αν ευνοήσουν τέτοιες προσπάθειες. Η επόµενη προσπάθεια για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης των δηµοσίων υπαλλήλων της χώρας γίνεται στην περίοδο της χουντικής επταετίας στην Ελλάδα µε τη δηµιουργία του Κέντρου Μετεκπαιδεύσεως Οργάνων ηµόσιας ιοικήσεως (ΚΜΟ ) µέσα από το Βασιλικό ιάταγµα 323 της 14 ης Μαϊου του Το ΚΜΟ ανήκε στο Υπουργείο Προεδρίας της Κυβερνήσεως και στόχευε µέσα από ένα ενδοδιοικητικό πρόγραµµα εκπαίδευσης, τόσο στην ανανέωση των γνώσεων των ανώτερων υπαλλήλων της διοίκησης, όσο και στην κατάρτιση και ενηµέρωση των πρωτοδιοριζόµενων. Την όποια προσπάθειά του να αποδώσει καρπούς αυτός ο θεσµός - καθώς και οι απορρέουσες από αυτόν Μονάδες Εκπαίδευσης (ΜΟΕΚ) στα επιµέρους υπουργεία- την περιόριζε σαφώς το ολοκληρωτικό πολιτικό και ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής και έτσι µε βάση µόνο τα οργανωτικά χαρακτηριστικά τους, η δράση τους, θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως «θετική» Όπ π., σ Καρκατσούλης, Π., όπ. π., σ Β.. 323/ 7-14 Μαϊου του «Περί οργανώσεως και λειτουργίας του Κέντρου Μετεκπαιδεύσεως Οργάνων ηµόσιας ιοίκησης (ΚΜΟ )», (ΦΕΚ 95, τ. Α ). 25 Βλ. σχετική άποψη στο: Καρκατσούλης, Π. (1998). ιοικητική µεταρρύθµιση και προεισαγωγική διοικητική εκπαίδευση. Αθήνα- Κοµοτηνή: Εκδόσεις Αν. Ν. Σάκκουλα, σ Η περίοδος της δικτατορίας των συνταγµαταρχών παραµένει από τις περισσότερο αδιευκρίνηστες περιόδους της νεοελληνικής ιστορίας. Σε σχέση µε την εκπαίδευση των δηµοσίων υπαλλήλων παραµένει το

17 17 Μεταπολιτευτικά και από την κυβέρνηση της Νέας ηµοκρατίας του Κωνσταντίνου Καραµανλή καταγράφηκε µια νέα προσπάθεια πάνω στο υπό πραγµάτευση ζήτηµα. Το 1975 δηµιουργείται η Σχολή Επιµόρφωσης ηµοσίων Υπαλλήλων (ΣΕ Υ) µε τον νόµο 232/ Η ΣΕ Υ στην πράξη λειτούργησε ως µονάδα επιµόρφωσης των ήδη υπηρετούντων υπαλλήλων, παρόλο που το σηµαντικότερο σε αυτή την προσπάθεια δεν ήταν «το επιµορφωτικό πρόγραµµα της ΣΕ Υ αυτό καθ αυτό, αλλά η µαταιωθείσα επιδίωξη του νοµοθέτη να αποτελέσει σχολή εκπαίδευσης και όχι σχολή επιµόρφωσης.», 27 µετά από αντιδράσεις και της τότε αντιπολίτευσης. Η ΣΕ Υ είχε ετήσιας διάρκειας, κατά κανόνα επιµορφωτικά προγράµµατα. Ένα στοιχείο του θεσµού αυτού ήταν και η εξάρτηση της προαγωγής σε ανώτερους βαθµούς της υπαλληλίας από την επιµόρφωση σε αυτόν. Έτσι δηµιουργήθηκε µια επετηρίδα υποψηφίων επιµορφούµενων, και κατ επέκταση δυνάµει προαγώγιµων δηµοσίων υπαλλήλων από τη ΣΕ Υ, καθότι δικαίωµα να φοιτήσει σε αυτή είχε όλη η πολιτική υπαλληλία της χώρας. Αυτό ήταν ένα αρνητικό της σηµείο. Τόσο η ΣΕ Υ, όσο και το ΚΜΟ ήταν ηµιανεξάρτητοι φορείς υπαγόµενοι στο Υπουργείο Προεδρίας. Από τα παραπάνω φαίνονται οι προσπάθειες για τη δηµιουργία παραγωγικής σχολής υψηλόβαθµων στελεχών στην ελληνική δηµόσια διοίκηση, µέχρι τη δεκαετία του 1980 παρέµειναν ανολοκλήρωτες. Την έλλειψη αυτή ήρθε να καλύψει η θεσµοθέτηση, οκτώ χρόνια αργότερα από την κυβέρνηση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήµατος (ΠΑΣΟΚ), της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης. ερώτηµα το κατά πόσο υιοθετήθηκαν ουδέτερα τεχνοκρατικά και γραφειοκρατικά πρότυπα, από τεχνοκράτες- φορείς αντίστοιχων ρόλων, όπως στο παράδειγµα της Λατινικής Αµερικής εκείνης της περιόδου. Σχετικές έρευνες για την πανεπιστηµιακή εκπαίδευση έχουν καταδείξει τέτοια συσχέτιση αµερικανοσπούδαστων τεχνοκρατών στα τριτοβάθµια ιδρύµατα της χώρας. Σχετικά βλ. Κριµπάς, Γ., Η ανώτατη παιδεία τον καιρό της χούντας, στο: Ελληνική Εταιρεία Πολιτικής Επιστήµης.(1999). Η δικτατορία Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη, σ Για το ρόλο των τεχνοκρατών στα αντίστοιχα καθεστώτα της Λατινικής Αµερικής, βλ. O Donnell, G. (1998). Modernization and bureaucratic- authoritarianism. Studies in South American politics. Berkley- California: Εκδόσεις International and Area Studies, σ Νόµος 232/ 9 εκεµβρίου 1975 «Περί επιµορφώσεως δηµοσίων υπαλλήλων». 27 Όπ. π.

18 18 II) ΙΣΤΟΡΙΚΟ- ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ι ΡΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΣ - Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Η Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης (ΕΣ ) ιδρύθηκε µε βάση το νόµο 1388 της 29 ης Αυγούστου του 1983 (ΦΕΚ 113 Α) που αφορούσε στην «Ίδρυση Εθνικού Κέντρου ηµόσιας ιοίκησης». Εκείνη τη χρονιά η κυβέρνηση µέσα από το Πενταετές πρόγραµµα οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης δήλωνε ότι «Το µεγαλύτερο βήµα για την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού στο ηµόσιο Τοµέα είναι η δηµιουργία του Εθνικού Κέντρου ηµόσιας ιοίκησης, για τη δηµιουργία στελεχών, προγραµµάτων διαρκούς επιµόρφωσης και Ειδικών Περιφερειακών Ινστιτούτων.» 28. Έτσι µε βάση και αυτές τις επιδιώξεις, το κέντρο αυτό αποτελούνταν από δύο υπηρεσιακές µονάδες: την Εθνική Σχολή ηµόσιας ιοίκησης και το Ινστιτούτο ιαρκούς Επιµόρφωσης 29. Η ιδρυτική ιδιοµορφία του κέντρου συνίστατο στο ότι «εµπεριέχει στους κόλπους του το σύστηµα της προεισαγωγικής εκπαίδευσης όπως και εκείνο της διαρκούς επιµόρφωσης χωρίς να επιλέγει µεταξύ των δύο συστηµάτων» 30 κατά τη διεθνή πρακτική. Για την ΕΣ ο νόµος αυτός καθώς και η εισηγητική έκθεσή του φανέρωναν ότι δεν επρόκειτο για την ίδρυση ενός ακόµη ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύµατος 28 Υπουργείο Εθνικής Οικονοµίας. (1983). Πενταετές Πρόγραµµα Οικονοµικής και Κοινωνικής Ανάπτυξης , σ. 73. Αµέσως παρακάτω τονιζόταν ότι «Η εξάλειψη του νοµικισµού στη δηµόσια διοίκηση δεν αφορά µόνο τις θεσµικές αλλαγές, αλλά και το νέο πνεύµα µε το οποίο πρέπει να εµφορούνται οι δηµόσιοι υπάλληλοι.», όπ. π., σ Το Ινστιτούτο ιαρκούς Επιµόρφωσης είναι εκτός των ενδιαφερόντων της παρούσας εργασίας, λόγω της ρητής επιταγής της σχολής για περιορισµένη έκτασή της, αλλά και λόγω της διαφορετικής φύσης των σπουδών και του χαρακτήρα αυτού. Θα άξιζε όµως µια παρουσίαση και µια αξιολόγηση της δράσης α) του Ι Ε, του απογόνου του, του ΙΝΕΠ ( Ινστιτούτο Επµόρφωσης) το οποίο το αντικατάστησε µε βάση το Νόµο 2527/ 1997 καθώς και β) του Ινστιτούτου Ειδικής ιοικητικής Εκπαίδευσης (ΙΕ Ε) που ιδρύθηκε ως Τρίτη υπηρεσιακή µονάδα στην ΕΣ τον Απρίλιο του 1991(Νόµος 1943/ 1991) και καταργήθηκε µε βάση το νόµο ίδρυσης του ΙΝΕΠ. Πολύ περισσότερο θα άξιζε, σε µια ερασία, µια από κοινού αξιολόγηση της δράσης των υπηρεσιακών µονάδων της ΕΣ. Θα προέκυπτε ως αποτέλεσµα το αν συντονίζουν από κοινού τη δράση τους, αν προσπαθούν να πετύχουν από κοινού συµπληρωµατικούς στόχους κατά την εκπαιδευτική διαδικασία του πρωσωπικού της ελληνικής δηµόσιας διοίκησης, ή αν αντίθετα κάτι τέτοιο δε συνέβαινε. Για ιστορικοσυγκριτικούς λόγους ενδιαφέρον θα είχε και µια εξέταση των προγραµµάτων σπουδών της ΣΕ Υ και του ΚΜΟ συγκριτικά µε την ΕΣ, αν υπάρχουν βέβαια διαθέσιµα στοιχεία.

19 19 ανάµεσα στα πολλά που ιδρύονται εκείνη την περίοδο, αλλά έχουµε για µια sui generis παραγωγική σχολή, η οποία είχε σκοπό να παράσχει αναβαθµισµένη, σε σχέση µε τα προϋπάρχοντα δεδοµένα, εκπαίδευση σε υποψήφια στελέχηδόκιµους δηµόσιους υπαλλήλους µε προοπτικές ταχείας εξέλιξης στον ευρύτερο, αλλά και στο στενότερο, δηµόσιο τοµέα. Για τους υποψηφίους αναγνωριζόταν ως τυπικό προσόν για τη συµµετοχή στο διαγωνισµό το πτυχίο οποιασδήποτε ανώτατης ή ανώτερης σχολής ή η πενταετή υπηρεσία στο δηµόσιο µε την παράλληλη κατοχή απολυτηρίου µέσης εκπαίδευσης 31. Ο ιδιάζων χαρακτήρας της σχολής φαίνεται από τη ρητή δήλωση του νοµοθέτη ότι η ΕΣ «παρέχει εκπαίδευση µε διαφορετική φύση και περιεχόµενο από την εκπαίδευση που παρέχουν τα κάθε µορφής Ιδρύµατα ανώτερης ή ανώτατης παιδείας, είτε προπτυχικά, είτε µεταπτυχιακά.» 32. Σε σχετική υπόµνηση κατέφυγε και η εισηγητική έκθεση του νόµου, δηλώνοντας κατηγορηµατικά ότι µε «την πανεπιστηµιακή παιδεία βέβαια η Σχολή έχει πολύ µικρή σχέση, διότι αποβλέπει στην επαγγελµατική κατάρτιση που στηρίζεται σ ένα σύστηµα ταχύρρυθµης εκπαίδευσης που δεν συµβιβάζεται µε τη θεωρητική και την προβληµατική των Α.Ε.Ι.» 33. Άλλωστε η ΕΣ εξ αρχής προοριζόταν να ανήκει στο τότε Υπουργείο Προεδρίας της Κυβέρνησης (νυν ΥΠ.ΕΣ...Α) και όχι στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων 34. Άλλο σηµείο που διαφοροποιούσε σηµειολογικά την ΕΣ από ιδρύσεώς της από τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα ήταν η πρόβλεψη του ιδρυτικού νοµοθέτη για τη µη 30 Φλογαϊτης, Σ. (1996). Ίδρυση και εξέλιξη του ΕΚ, στο: Εθνικό Κέντρο ηµόσιας ιοίκησης, δέκα χρόνια λειτουργίας (περιλήψεις εισηγήσεων), Επιχειρησιακό πρόγραµµα Κλεισθένης, Αθήνα, σ Εξαιτίας αυτής της τελευταίας πρόβλεψης για τα προσόντα συµµετοχής στο διαγωνισµό, προκύπτει και ο ρητά δηλωµένος, µη µεταπτυχιακός τίτλος σπουδών των αποφοίτων της σχολής. Γιατί, πως η ΕΣ θα χωρηγούσε µεταπτυχιακό τίτλο σπουδών σε κάποιον ο οποίος δε θα είχε στην κατοχή του πτυχίο ελληνικού πανεπιστηµίου; 32 Νόµος 1388/ (ΦΕΚ 113, τ. Α ), άρθρο 14, παρ «Εισηγητική Έκθεση Στο σχέδιο νόµου για την ίδρυση Εθνικού Κέντρου ηµόσιας ιοίκησης», Βουλή των Ελλήνων («Αρχείον της Βουλής», Προεδρία Ιωάννη Ν. Αλευρά, Υπουργείον Προεδρίας της Κυβέρνησης, 15 Απριλίου 1983), σ Ο χαρακτηρισµός της ΕΣ ως επαγγελµατικής σχολής δε σηµαίνει πως το γεγονός αυτό θα εξάλειφε τα όποια κοινά µε την πανεπιστηµιακή εκπάιδευση, δεδοµένου ότι η τελευταία µετά το 1990 στοχεύει και αυτή µε τη σειρά της στον πρακτικό και εφαρµοσµένο χαρακτήρα καθώς και στη σύνδεσή της µε την αγορά εργασίας και την επιχειρηµατικότητα. Σχετικά πρώιµες παρατηρήσεις πάνω στην αναγκαιότητα αυτή βλ. στο: Τα Ελληνικά πανεπιστήµια στην Ευρώπη του 2000: Απόφαση της συνόδου των πρυτάνεων των ελληνικών πανεπιστηµίων. Αθήνα, 1992.

20 20 ύπαρξη εξαµήνων σε αυτή αλλά αντί αυτού για την πρόβλεψη ύπαρξης κοινής και ειδικών φάσεων σπουδών 35. Στην κοινή φάση σπουδών θα διδασκόταν ένα κοινό corpus µαθηµάτων για όλους τους σπουδαστές της κάθε εκπαιδευτικής σειράς, ενώ στην ειδική φάση σπουδών θα διδασκόταν ειδικότερα µαθήµατα αναλόγως µε την ειδικότερη κατεύθυνση την οποία θα λάµβανε ο σπουδαστής. Από την παρουσίαση των δεδοµένων στον ιδρυτικό νόµο, στην εισηγητική έκθεση αυτού καθώς και στις συζητήσεις στο κοινοβούλιο φαίνεται πως η ΕΣ είχε ως πρότυπό της την αντίστοιχη πετυχηµένη και φηµισµένη- γαλλική ΕΝΑ (Ecole Nationale d Administration), η οποία ιδρύθηκε εκεί το 1945 και έκτοτε οι απόφοιτοί της εντάσσονται στη δηµόσια διοίκηση και ειδικότερα στην παράδοση των µεγάλων σωµάτων (grands corps) 36. Αυτό προέκυπτε ειδικότερα από τις οµοιότητες, που αφορούσαν στη δοµή του διοικητικού συµβουλίου της σχολής, στις φάσεις, στο περιεχόµενο και στη διάρκεια σπουδών στην ΕΣ, στον επαγγελµατικό χαρακτήρα της σχολής, στη σύνθεση και στο µη µόνιµο χαρακτήρα του διδακτικού προσωπικού, στη διαδικασία και στα προβλεπόµενα προσόντα των υποψηφίων για το διαγωνισµό, ο οποίος προέβλεπε δύο φάσεις καθώς και στις θέσεις ευθύνης για τις οποίες προορίζονται οι απόφοίτοί της 37. Χαρακτηριστικά, ο εισηγητής της πλειοψηφίας Γεώργιος Παπανδρέου κατά τη συζήτηση στη Βουλή του ιδρυτικού νόµου της ΕΣ, το καλοκαίρι του 1983 υποστήριζε πως η σχολή α) δε θα µπορούσε να ανήκει στην πανεπιστηµιακή εκπαίδευση µια και θα δηµιουργούνταν προβλήµατα διεκδίκησης από ιδρύµατα αυτής αλλά και προβλήµατα σχετικά µε τη φύση του υπηρεσιακού καθεστώτος των σπουδαστών, αλλά ούτε και θα την υποβάθµιζε µια και θα έδινε δίοδο στους αποφοίτους της στο δηµόσιο τοµέα, β) θα µπορούσε να προσαρµόζεται ευκολότερα στις ανάγκες της διοίκησης και να είναι περισσότερο ευέλικτη στην 35 Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο ιδρυτικός νόµος προέβλεπε και µια Τρίτη φάση σπουδών, µε τη δηµιουργία τµήµατος διϋπουργικών στελεχών, όπου σε αυτό θα είχαν δικαίωµα να ενταχθούν µόνο οι δυο πρώτοι κάθε τµήµατος στη βαθµολογία τους,µετά το πέρας της ειδικής φάσης σπουδών. Η σχετική διάταξη του νόµου έµεινε στη συνέχεια γράµµα κενό. Σχετικά βλ. Νόµος 1388, όπ. π., άρθρο 14 και Για τη σηµασία των µεγάλων σωµάτων στην παράδοση της γαλλικής δηµόσιας βλ.. Ghandler, J.A. (2003). ηµόσια διοίκηση: συγκριτική ανάλυση (επιστηµονική επιµέλεια Κ. Σπανού). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ Για τη Γαλλική ΕΝΑ βλ. το περιεκτικό άρθρο: Μεσθανέως, Β., Η γαλλική ΕΝΑ, περ. ιοικητική Ενηµέρωση, τχ. 7, Ιανουάριος 1997, σ , καθώς επίσης και στο δικτυακό τόπο:

21 21 καινοτοµία µέσα από τη µη ύπαρξη µόνιµου διδακτικού προσωπικού 38, γ) θα χρησιµοποιούσε µια νέα παιδαγωγική πέρα από την κλασική σχέση σπουδαστήκαθηγητή µια και θα µπορούσε να περάσει έτσι «ένα πνεύµα συλλογικής λειτουργίας, γιατί ο υπάλληλος συµµετέχει σε συµβούλια, σε επιτροπές, σε τµήµατα, δηλαδή καθηµερινά είναι σε µια λειτουργία συλλογική µε τους συνανθρώπους του.» 39, δ) θα χρειαζόταν «άτοµα διαφορετικών γνωστικών και κοινωνικών προελεύσεων, που η ίδια τους η πλούσια εµπειρία ζωής θα [ήταν] και αυτή ένα µέρος της εκπαίδευσης» 40. Ο ιδρυτικός νόµος όριζε τη σύσταση επτά τµηµάτων- κατευθύνσεων για τη σχολή και σε αυτό διαφοροποιούνταν από το γαλλικό πρότυπο: α) το τµήµα διοικητικής δικαιοσύνης για την κάλυψη θέσεων εισηγητών στο Συµβούλιο της Επικρατείας ή στο Ελεγκτικό Συνέδριο ή παρέδρων πρωτοδικών των διοικητικών δικαστηρίων 41, β) το τµήµα διπλωµατικής κατεύθυνσης, για το διορισµό σε θέσεις ακολούθων πρεσβειών και ακολούθων τύπου, γ) το τµήµα οικονοµικής κατεύθυνσης για τη δηµιουργία οικονοµικών στελεχών των δηµόσιων υπηρεσιών καθώς και εµπορικών ακολούθων, δ) το τµήµα πολιτιστικής κατεύθυνσης «για τη δηµιουργία στελεχών για τις δηµόσιες υπηρεσίες µε σκοπό την ανάπτυξη του πολιτιστικού επιπέδου του λαού και των νέων, για τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς και τις πολιτιστικές ανταλλαγές µε ξένες χώρες.» 42, ε) το τµήµα κοινωνικής κατεύθυνσης «για τη δηµιουργία στελεχών των δηµόσιων υπηρεσιών µε σκοπό την άσκηση κοινωνικής πολιτικής που αποβλέπει στην προσφορά ίσων και ολοκληρωµένων παροχών προς τους πολίτες µε βάση το γενικότερο συµφέρον, την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισονοµία, την ισοπολιτεία και την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων.» 43, στ) το τµήµα γενικής διοίκησης, για τη 38 Χαρακτηριστικά ο Γ. Παπανδρέου έλεγε: «Αυτό γίνεται για να υπάρξει η ευελιξία της Σχολής, αλλά ιδιαίτερα και για να µπορέσουµε να χρησιµοποιήσουµε στην επιµόρφωση των υπαλλήλων ανθρώπους όχι απλά ακαδηµαϊκούς µε θεωρητικές γνώσεις, αλλά ανθρώπους µε πείρα, ανθρώπους µε εµπειρίες ζωής». Βλ. Πρακτικά Βουλής των Ελλήνων, Τµήµα Θερινών ιακοπών 1983, τόµος 9 ος, συνεδρίαση ΙΘ ( 21 Ιουλίου 1983), σ Όπ.π. 40 Οπ.π. 41 Τυπικό προσόν για την ένταξη στη σχολή ήταν, για αυτήν την κατεύθυνση, η κατοχή πτυχίου νοµικών σπουδών. 42 Νόµος 1388, όπ. π., άρθρο Όπ. π.

22 22 δηµιουργία στελεχών των διοικητικών κλάδων των δηµοσίων υπηρεσιών και ζ) το τµήµα τοπικής αυτοδιοίκησης για στελέχη των υπηρεσιών των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο ίδιος νόµος όριζε ότι «Ο αριθµός των τµηµάτων και το περιεχόµενο της αποστολής τους µπορούν να µεταβάλλονται µε απόφαση του Υπουργού Προεδρίας της Κυβέρνησης, ύστερα από πρόταση του.σ του κέντρου.» 44. Η έκδοση τέτοιου είδους υπουργικών αποφάσεων ερχόταν σε ευθεία αντίθεση µε το γράµµα του ιδρυτικού νόµου για διοικητική και οικονοµική αυτοτέλεια του κέντρου και κατ επέκταση και της σχολής και φανερώνουν τη de facto διοικητική εξάρτηση της σχολής από τον εµπεριέχοντα φορέα-υπουργείο. Αυτή η διάταξη οδήγησε αργότερα στη βαθµιαία αποψίλωση τµηµάτων της σχολής στην πορεία του χρόνου. Η αρχή έγινε µόλις το 1986, µε την κατάργηση των τµηµάτων πολιτιστικής κατεύθυνσης και κοινωνικής κατεύθυνσης µε βάση την Υπουργική Απόφαση 5727/ και του τµήµατος οικονοµικής κατεύθυνσης µε βάση την Υπουργική Απόφαση 6700/ Τα τρία αυτά τµήµατα συγχωνεύθηκαν και ενσωµατώθηκαν στο τµήµα γενικής διοίκησης. Τα τµήµατα αυτά δεν λειτούργησαν ποτέ εντός της σχολής. Βλέπουµε δηλαδή, τµήµατα που προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόµο της σχολής να καταργούνται πριν καλά- καλά αρχίσει η λειτουργία της σχολής, δεδοµένου ότι η πρώτη εκπαιδευτική σερά άρχισε την εκπαίδευσή της τον επόµενο χρόνο, το Αίτια για αυτή την κατάσταση ήταν το υπερβολικό οικονοµικό κόστος λειτουργίας όλων αυτών των τµηµάτων; Ή η εξειδίκευση κρινόταν υπερβολική, σε σχέση και µε το υπόδειγµα της ΕΝΑ 45, δεδοµένου ότι τέσσερα τµήµατα θα προοριζόταν να παράγουν στελέχη για την κεντρική διοίκηση των υπουργείων; Γεγονός είναι πάντως ότι κατά τον Κοσµά Ψυχοπαίδη, πρώτο διευθυντή της ΕΣ την περίοδο από τη θεσµοθέτηση έως την αρχική λειτουργία της «η τότε πολιτική ηγεσία της χώρας, 44 Όπ. π. 45 Η ΕΝΑ προορίζεται να εξάγει αποφοίτους polyvelance, µε σύνθετες δεξιότητες δηλαδή. Σχετικά βλ. Μεσθανέως, Β., Η γαλλική ΕΝΑ, όπ. π., σ. 43.

23 23 αµέσως µετά την ίδρυση της Σχολής φάνηκε να αναρωτιέται για το νέο θεσµό που η ίδια δηµιούργησε» 46. Η ουσιαστική όµως αποψίλωση ξεκίνησε µε την κατάργηση- ουσιαστική αλλά ταυτόχρονα έµµεση- του τµήµατος διοικητικής δικαιοσύνης τον Οκτώβριο του 1989 µε βάση τον νόµο Ο νόµος αυτός προέβλεπε την πρόσληψη εισηγητών του Συµβουλίου της Επικρατείας µετά από διαγωνισµό ο οποίος θα πραγµατοποιούνταν µε ευθύνη του ίδιου του συµβουλίου 47. Άλλωστε από την αρχή των προσπαθειών ίδρυσης της ΕΣ το Συµβούλιο της Επικρατείας αντιδρούσε στην υπαγωγή σε αυτήν της εκπαίδευσης των διοικητικών δικαστών. Με αυτή δε την καθυστέρηση σχετίζεται και η αργοπορηµένη ψήφιση του ιδρυτικού νόµου -29 Αυγούστου σε σχέση µε την αρχική κατάθεσή του στη Βουλή στις 15 Απριλίου Η παρέµβαση αυτή του Συµβουλίου της Επικρατείας δικαιολογήθηκε από το γεγονός ότι στη χώρα µας τα µέλη του δεν είναι δηµόσιοι υπάλληλοι, όπως στη γαλλική περίπτωση όπου αποφοιτούν από την ΕΝΑ και «στη διάρκεια της σταδιοδροµίας τους τα µέλη του είναι πιθανόν να περάσουν χρονικά διαστήµατα εργαζόµενα σε ανώτερες θέσεις άλλων τµηµάτων της κρατικής µηχανής.» 48, αλλά «οι διοικητικοί δικαστές θεωρούνται από το Σύνταγµα ως εγγυητές της ανεξαρτησίας του Σώµατός τους.». 49 Τον επόµενο χρόνο η αποψίλωση συνεχίστηκε µε την αφαίρεση του τµήµατος διπλωµατικής κατεύθυνσης. Το τµήµα αυτό είχε ιδρυθεί προκειµένου να αντικαταστήσει το κέντρο ιπλωµατικών Σπουδών του Υπουργείου Εξωτερικών και καταργήθηκε τον Ιούλιο του 1990 µε βάση το νόµο Έκτοτε η ευθύνη για την εκπαίδευση των νέων διπλωµατών περιήλθε και πάλι στο Υπουργείο Εξωτερικών και στο Κέντρο ιπλωµατικών Σπουδών, το οποίο από το 1999 µετονοµάστηκε σε ιπλωµατική Ακαδηµία. Το τµήµα αυτό της ΕΣ 46 Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίµηση του µέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισµό και οι προοπτικές για το µέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ Νόµος 1868/ ( ΦΕΚ 230, τ. Α ), άρθρο 9. Αργότερα οι ιοικητικοί ικαστές άρχισαν να αποφοιτούν από την Εθνική Σχολή ικαστών, που συστάθηκε µε το νόµο 2236/ 1994 και έκτοτε εδρεύει στη Θεσσαλονίκη. 48 Ghandler, J.A., όπ.π., σ Φλογαϊτης, Σπ. (1987). Το Ελληνικό διοικητικό σύστηµα. Αθήνα- Κοµοτηνή: Εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, σ Νόµος 1892/ (ΦΕΚ101,τ. Α ).

24 24 «πάντοτε αντιµετωπίστηκε µε σκεπτικισµό και διαθέσεις είτε άλωσης είτε υπονόµευσης από το Υπουργείο Εξωτερικών» 51 µια και αυτό παραδοσιακά είχε την ευθύνη εκπαίδευσης των διπλωµατών της χώρας. Όλα αυτά συνέβησαν κατά την πρώτη φαση λειτουργίας της σχολής, η οποία κατά τον Αθανάσιο Γρίβα 52 χαρακτηρίστηκε- όπως θα δειχθεί και παρακάτω- από την υπονόµευση του ρόλου της ως ενιαίου φορέα εκπαίδευσης και επιµόρφωσης των δηµοσίων υπαλλήλων. Σε αυτή την περίοδο έχουµε την παρέµβαση άλλων φορέων του δηµοσίου, οι οποίοι παραδοσιακά κρατούσαν για λογαριασµό τους την εκπαίδευση του προσωπικού τους, προνόµιο που αισθάνθηκαν ότι το έχαναν µε τη δηµιουργία της σχολής, και προσπάθησαν και τελικά πέτυχαν- να το επανακτήσουν. Τα τµήµατα αυτά που δηµιούργησε η ΕΣ είχαν µεγάλο κύρος το οποίο σαφώς και το αποστερούσαν από αυτούς. Για αυτή την περίδο στην πορεία της ΕΣΣ ευσταθεί η παρατήρηση της Βασιλικής Μεσθανέως ότι ίσως «ο ακρωτηριασµός να υπήρξε, δυστυχώς, το πανάκριβο αντίτιµο της επιβίωσής της.» 53. Γιατί κατά την ίδια «ήταν τα χρόνια 1989 και 1990, εποχή πλήρους αµφισβήτησης όχι µόνου του έργου, αλλά και της χρησιµότητας της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης, µε κριτήρια, δυστυχώς, πολιτικού χαρακτήρος.» 54. Τη δεκαετία του 1990 λαµβάνει χώρα η κατάργηση και άλλων δύο τµηµάτων τα οποία δεν προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόµο, αλλά είχαν ξεκινήσει να λειτουργούν στη σχολή µεταγενέστερα. Αυτά ήταν: α) το τµήµα µορφωτικών ακολούθων το οποίο είχε ξεκινήσει να λειτουργεί στην σχολή από τη Β εκπαιδευτική σειρά το «κατόπιν ιδέας της Μελίνας Μερκούρη» 55, και β) το τµήµα κοινοτικής κατεύθυνσης, το οποίο ιδρύθηκε µε σκοπό τη µόρφωση στελεχών εξειδικευµένων σε θέµατα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων το 1992, αλλά λειτούργησε µε καθυστέρηση για δύο µόνο εκπαιδευτικές σειρές (Θ - Ι ) το 51 Μακρυδηµήτρης, Α. (1999). ιοίκηση και κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Θεµέλιο, σ Γρίβας, Αθ. (1995). έκα χρόνια ΕΣ. ιπλωµατική εργασία (ανέκδοτη), ΕΣ, Θ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ Μεσθανέως, Β., Οµιλία στην εκδήλωση της Ένωσης Αποφοίτων της ΕΣ προς τιµήν του προέδρου κ. Μιχαήλ εκλερή, περ. Ρηξικέλευθον, τχ. 9, Οκτώβριος- εκέµβριος 1999, σ Όπ. π. 55 Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίµηση του µέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισµό και οι προοπτικές για το µέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ. 12.

25 25 διάστηµα Το τελευταίο αυτό τµήµα αποτελεί το πιο βραχύβιο στην ιστορία της σχολής, µε τους λιγότερους αποφοίτους, µια και στις δυο εκπαιδευτικές σειρές που λειτούργησε, αποφοίτησαν από αυτό µόνο δέκα σπουδαστές µε αβέβαιο έκτοτε µέλλον 56. Ένα µήνα πριν την ίδρυση του τµήµατος κοινοτικής κατεύθυνσης είχε ιδρυθεί ή επανιδρυθεί σωστότερα- τµήµα κοινωνικής διοίκησης για τη δηµιουργία στελεχών «ικανών για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής» 57. Στην ΕΣ προστέθηκαν επίσης άλλα δύο τµήµατα στις αρχές της δεκαετίας του Αυτά ήταν τα τµήµατα: α) εµπορικών ακολούθων από το Σεπτέµβριο του και β) ακολούθων τύπου από τον Ιούλιο του Από όλη την παραπάνω εξιστόρηση της προσθαφαίρεσης τµηµάτων γίνεται φανερή η έλλειψη ενός σαφούς προσανατολισµού για την πορεία της σχολής από τη στιγµή της ίδρυσής της και έκτοτε. Από τα επτά τµήµατα τα οποία προβλεπόταν στον ιδρυτικό νόµο επιβίωσαν σταθερά στο χρόνο µόνο τα τρία. Έτσι, «Η εικόνα του εκκρεµούς της µεταρρύθµισης προκύπτει [και] από τις συνεχείς ιδρύσεις και καταργήσεις τµηµάτων της ΕΣ.» 60. Την ίδια εικόνα του εκκρεµούς δίνει η σχολή και από την άποψη της µεταβολής του καθεστώτος εισαγωγής και εξέλιξης των αποφοίτων της στο δηµόσιο. Η αρχική ρύθµιση του νοµοθέτη για το υπηρεσιακό καθεστώς των αποφοίτων της ΕΣ δεν ήρθε από τον ιδρυτικό νόµο της σχολής, αλλά αντίθετα τυχαία άλλωστε; - από έναν άλλο µόλις το 1988 (νόµος 1810). Σύµφωνα µε αυτόν προβλεπόταν ο διορισµός στο ενδέκατο µισθολογικό κλιµάκιο και µε βαθµό Α, η τοποθέτηση «παρά τω διευθυντή» των αποφοίτων και η αυτοτελής κρίση τους µετά από δεκαοκτάµηνο. Μετέπειτα η κατάταξη αυτή άλλαξε προς το χειρότερο για τους αποφοίτους. Με το νόµο 2527/ 1997 αυτοί θα διορίζονταν στο βαθµό Β µετά την αποφοίτησή τους, όπου θα παρέµειναν κατά κανόνα για πέντε 56 Σχετικά βλ. Ντόλκα, Μ., όπ. π., σ Υπουργική Απόφαση 46120/ Υπουργική Απόφαση 28827/ Το τµήµα εµπορικών ακολούθων λειτουργούσε ως επιµέρους κατεύθυνση του τµήµατος γενικής διοίκησης ήδη από την πρώτη εκπαιδευτική σειρά. 59 Υπουργική Απόφαση 21682/ Παπούλιας,, Σωτηρόπουλος,, & Οικονόµου, Χ. ( 2002). Το εκκρεµές της ιοικητικής µεταρρύθµισης: το παράδειγµα της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης. Αθήνα: Εκδόσεις Ποταµός, σ. 26.

26 26 χρόνια, µε εξαίρεση για τους αριστούχους από τους αποφοίτους, όπου η διάρκεια αυτή προβλεπόταν στα τρία χρόνια. Καταργήθηκε ακόµη η αυτοτελής κρίση των αποφοίτων και αντικαταστάθηκε µε ποσόστωση επί των κενών θέσεων ευθύνης, µε ποσοστά 20% για τις υπό κρίση θέσεις των προϊσταµένων τµήµατος και 10 % για τις αντίστοιχες των προϊσταµένων διεύθυνσης 61. Σήµερα το Υπουργείο ΕΣ Α επεξεργάζεται ένα νέο νοµοσχέδιο στο οποίο επιφυλάσσεται ακόµη δυσµενέστερη εξέλιξη για το καθεστώς της πορείας των αποφοίτων εντός της δηµόσιας διοίκησης 62. Από όλα αυτά επιβεβαιώνεται η επισήµανση του Αντώνη Μακρυδηµήτρη, ότι «το κυριότερο πρόβληµα στη λειτουργία της αναφέρεται στην αβεβαιότητα του βαθµολογικού καθεστώτος και της σταδιοδροµίας των αποφοίτων της.» 63. Όµως και το όλο µεταρρυθµιστικό εγχείρηµα της ίδρυσης της σχολής έλαβε χώρα σε µια περίοδο κατά την οποία η έννοια του εκδηµοκρατισµού πήρε λαϊκιστική πορεία και είχε σαν συνέπεια για τη διοίκηση την ισοπέδωση κάθε έννοιας ιεραρχικής διαφοροποίησης, την κατάργηση της βαθµίδας των γενικών διευθυντών και την αντικατάστασή τους από πολιτικούς συµβούλους, το διορισµό µε βάση κοινωνικά κριτήρια και την εξέλιξη από πολιτικά ελεγχόµενα υπηρεσιακά συµβούλια 64. Η θεσµοθέτηση όµως της ΕΣ παρότι γινόταν την ίδια περίοδο δε διαπνεόταν από το ίδιο πνεύµα. Έτσι «η δηµιουργία της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης, η οποία υποτίθετο ότι θα παρήγαγε µια διοικητική elite [δήλωνε ότι] ο λαϊκισµός, ενώ κυριαρχούσε, δεν ήταν η µοναδική όψη της ιδεολογίας και της πολιτικής του ΠΑΣΟΚ.» Για αυτή τη δυσµενή, για την πορεία των αποφοίτων, ρύθµιση βλ. Ντόλκα, Μ. (2002). Αποτίµηση του µέχρι τώρα ρόλου της Εθνικής Σχολής ηµόσιας ιοίκησης στο διοικητικό εκσυγχρονισµό και οι προοπτικές για το µέλλον. Ανέκδοτη εργασία, ΕΣ, ΙΓ Εκπαιδευτική Σειρά, Ταύρος, σ Τη στιγµή που γράφονται αυτές οι γραµµές δεν έχει έρθει σε επίσηµη συζήτηση το επίµαχο νοµοσχέδιο, το οποίο προβλέπει µόνο πέντε µόρια για τους αποφοίτους, την κατάργηση των οποιοδήποτε ποσοστώσεων και τη χρησιµοποίηση της µοριοδότησης από τους προϊσταµένους ως κυρίου κριτηρίου για την προαγωγή κάποιου. 63 Μακρυδηµήτρης, Α. (1999). ιοίκηση και κοινωνία. Αθήνα: Εκδόσεις Θεµέλιο, σ Spanou, K., Penelope s Suitors: administrative modernisation and party competition in Greece, περ. West European Politics, τόµος 19, τχ. 1, Ιανουάριος 1996, σ Spanou, K., όπ. π., σ. 106.