ΜΙΑ ΠΡΟΕΓΓΙΘ ΤΣΘΜΑΣΟ Οδθγόσ εφαρμογισ για τον ςχεδιαςμό και τθν εφαρμογι ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ των ςιδθροδρόμων

Transcript

1 ΕΤΡΩΠΑΪΚΟ ΟΡΓΑΝΙΜΟ ΙΔΘΡΟΔΡΟΜΩΝ ΜΙΑ ΠΡΟΕΓΓΙΘ ΤΣΘΜΑΣΟ Οδθγόσ εφαρμογισ για τον ςχεδιαςμό και τθν εφαρμογι ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ των ςιδθροδρόμων Ζκδοςθ /12/2010

2 Ζλεγχοσ ζκδοςθσ Σο ζγγραφο εκπονικθκε από: Εγκρίκθκε για δθμοςίευςθ από: Ελζγχκθκε από: υντάκτθσ: Σφποσ εγγράφου: Χαρακτθριςμόσ εγγράφου: Ευρωπαϊκόσ Οργανιςμόσ ιδθροδρόμων 120 rue Marc Lefrancq - F Valenciennes - Γαλλία Anders LUNDSTRÖM, Προϊςτάμενοσ Μονάδασ, Αςφάλεια Bart Accou Anna Patacchini Οδθγόσ εφαρμογισ για τον ςχεδιαςμό και τθν εφαρμογι ενόσ ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ, ο οποίοσ προορίηεται για τισ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και τουσ διαχειριςτζσ υποδομισ, με ςκοπό τθν εφαρμογι ενόσ ΔΑ ςφμφωνου προσ το άρκρο 9 και το παράρτθμα III τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ Δθμόςιο Ζκδοςθ: 1 Θμερομθνία: 13/12/2010 2

3 Πίνακασ περιεχομζνων Μζροσ I Ειςαγωγικζσ διατάξεισ Ειςαγωγι κοπόσ του ΔΑ Πεδίο εφαρμογισ και περιεχόμενο του ΔΑ Μζροσ II Γενικι κακοδιγθςθ Νομικι βάςθ Μια προςζγγιςθ ςυςτιματοσ Περιεχόμενο του ΔΑ (ωσ βάςθ για τθν προςζγγιςθ ςυςτιματοσ) Η υιοκζτθςθ μιασ προςζγγιςθσ ςυςτιματοσ τοιχεία Διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ Ηγεςία Δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ Πολιτικι αςφάλειασ Εταιρικοί ςτόχοι αςφάλειασ Λιψθ αποφάςεων Ζλεγχοσ τθσ διοίκθςθσ Αξιολόγθςθ κινδφνων Ζλεγχοσ των κινδφνων που ςχετίηονται με τθ δραςτθριότθτα τθσ Ε/του ΔΤ Κίνδυνοι που προκφπτουν από τισ δραςτθριότθτεσ άλλων μερϊν Διαδικαςίεσ και μζκοδοι αξιολόγθςθσ των κινδφνων και εφαρμογισ μζτρων ελζγχου των κινδφνων (διαχείριςθ αλλαγϊν) υμμόρφωςθ προσ τθ νομοκεςία, τουσ κανόνεσ και τα πρότυπα Κακικοντα ςυντονιςμοφ του ΔΤ Παρακολοφκθςθ υλλογι και ανάλυςθ δεδομζνων αςφάλειασ Αναφορά / διερεφνθςθ / ανάλυςθ ατυχθμάτων και ςυμβάντων / προλθπτικά και διορκωτικά μζτρα Εςωτερικόσ ζλεγχοσ του ΔΑ Μάκθςθ ςτο εςωτερικό τθσ επιχείρθςθσ υνεχισ βελτίωςθ υςτάςεισ αςφάλειασ Διαχείριςθ αλλαγϊν Διαδικαςίεσ εφαρμογισ Δομι και ευκφνθ Κατανομι αρμοδιοτιτων Λογοδοςία διοίκθςθσ Οργανωτικι δομι Προγραμματιςμόσ φόρτου εργαςίασ Διαχείριςθ προςόντων Προγράμματα κατάρτιςθσ προςωπικοφ ςφςτθμα διαχείριςθσ προςόντων Πλθροφόρθςθ Ζλεγχοσ τθσ μορφισ των πλθροφοριϊν αςφάλειασ υμμετοχι του προςωπικοφ και των εκπροςϊπων του προςωπικοφ Εςωτερικι / εξωτερικι επικοινωνία

4 8.4 Σεκμθρίωςθ Σεκμθρίωςθ ΔΑ Διαχείριςθ εγγράφων Ετιςια ζκκεςθ αςφάλειασ Λειτουργικζσ δραςτθριότθτεσ Λειτουργικζσ ρυκμίςεισ / διαδικαςίεσ Διαδικαςίεσ για τθ ςυμμόρφωςθ προσ τουσ ιςχφοντεσ κανόνεσ Διαδικαςίεσ για τθ διαςφάλιςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ κακ όλο τον κφκλο ηωισ του εξοπλιςμοφ/τθσ λειτουργίασ (φάςθ εκτζλεςθσ) Χριςθ εργολάβων και ζλεγχοσ προμθκευτϊν Διαχείριςθ περιουςιακϊν ςτοιχείων χζδια ζκτακτθσ ανάγκθσ Διαχείριςθ ςε περίπτωςθ ζκτακτθσ ανάγκθσ Κακικοντα ςυντονιςμοφ του ΔΤ Παράρτθμα I υντομογραφίεσ που χρθςιμοποιοφνται ςτο κείμενο

5 Μϋροσ I Ειςαγωγικϋσ διατϊξεισ 1 Ειςαγωγό Η οδθγία 2004/49/ΕΚ 1 (ςτο εξισ, θ οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων) ορίηει ρθτά ςτο άρκρο 4 ότι οι ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ (Ε) και οι διαχειριςτζσ υποδομισ (ΔΤ) είναι υπεφκυνοι για τθν αςφαλι λειτουργία των ςιδθροδρόμων, και, για τθν εκπλιρωςθ τθσ ευκφνθσ αυτισ, απαιτεί να κεςπίςουν ζνα ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ (ΔΑ). Σο ΔΑ που εφαρμόηεται από τισ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και περιζχει τα χαρακτθριςτικά και τα ςτοιχεία που απαρικμοφνται ςτο άρκρο 9 και ςτο παράρτθμα III τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων πρζπει να αξιολογθκεί από τισ εκνικζσ αρχζσ αςφάλειασ (ΕΑΑ) μζςω τθσ κοινισ μεκόδου αςφάλειασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ απόκτθςθσ των πιςτοποιθτικϊν αςφάλειασ, όπωσ αναφζρεται ςτο άρκρο 6 παράγραφοσ 3 ςτοιχείο b) τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ. Αυτι θ κοινι μζκοδοσ αςφάλειασ κακορίηεται ςτον κανονιςμό (ΕΕ) αρικ. 1158/ Σο ΔΑ που εφαρμόηεται από τουσ διαχειριςτζσ υποδομισ και περιζχει τα χαρακτθριςτικά και τα ςτοιχεία που απαρικμοφνται ςτο άρκρο 9 και ςτο παράρτθμα III τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων πρζπει να αξιολογθκεί από τισ ΕΑΑ μζςω τθσ κοινισ μεκόδου αςφάλειασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ απόκτθςθσ των αδειϊν αςφάλειασ, όπωσ αναφζρεται ςτο άρκρο 6 παράγραφοσ 3 ςτοιχείο b) τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ. Αυτι θ κοινι μζκοδοσ αςφάλειασ κακορίηεται ςτον κανονιςμό (ΕΕ) αρικ. 1169/ Επομζνωσ, οι Ε και οι ΔΤ πρζπει να τεκμθριϊνουν τισ διαδικαςίεσ και τισ ρυκμίςεισ τουσ κατά τρόπο που επιτρζπει: τθν αξιολόγθςθ πριν από τθν ζκδοςθ του πιςτοποιθτικοφ αςφάλειασ ι τθσ άδειασ αςφάλειασ τθν εποπτεία μετά τθ χοριγθςθ του πιςτοποιθτικοφ αςφάλειασ ι τθσ άδειασ αςφάλειασ τθν ανανζωςθ του πιςτοποιθτικοφ αςφάλειασ ι τθσ άδειασ αςφάλειασ. 1 ΟΔΗΓΙΑ 2004/49/ΕΚ ΣΟΤ ΕΤΡΩΠΑΪΚΟΤ ΚΟΙΝΟΒΟΤΛΙΟΤ ΚΑΙ ΣΟΤ ΤΜΒΟΤΛΙΟΤ, τθσ 29θσ Απριλίου 2004, για τθν αςφάλεια των κοινοτικϊν ςιδθροδρόμων, θ οποία τροποποιεί τθν οδθγία 95/18/ΕΚ του υμβουλίου ςχετικά με τισ άδειεσ ςε ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και τθν οδθγία 2001/14/ΕΚ ςχετικά με τθν κατανομι τθσ χωρθτικότθτασ των ςιδθροδρομικϊν υποδομϊν και τισ χρεϊςεισ για τθ χριςθ ςιδθροδρομικισ υποδομισ κακϊσ και με τθν πιςτοποίθςθ αςφάλειασ (οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων). 2 Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 1158/2010 τθσ Επιτροπισ, τθσ 9θσ Δεκεμβρίου 2010, περί κοινισ μεκόδου αςφάλειασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ απόκτθςθσ πιςτοποιθτικϊν ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ. ΕΕ L 326, ς Κανονιςμόσ (ΕΕ) αρικ. 1169/2010 τθσ Επιτροπισ, τθσ 10θσ Δεκεμβρίου 2010, περί κοινισ μεκόδου αςφάλειασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ απόκτθςθσ ζγκριςθσ ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ. ΕΕ L 327, ς

6 Παρότι θ ΚΜΑ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ για τθν απόκτθςθ πιςτοποιθτικϊν αςφάλειασ και αδειϊν αςφάλειασ παρζχει ιδθ ςαφι κακοδιγθςθ ςχετικά με τθν κατάλλθλθ εφαρμογι ενόσ ΔΑ, λαμβάνοντασ διεξοδικά υπόψθ το άρκρο 9 και το παράρτθμα III τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, δεν υπάρχουν διατάξεισ που προορίηονται ειδικά για τισ Ε και τουσ ΔΤ, οι οποίεσ μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ωσ ζγγραφο αναφοράσ για τθ ςτιριξθ του ςχεδιαςμοφ και τθσ εφαρμογισ του δικοφ τουσ ΔΑ. Ο Οργανιςμόσ προτίκεται να παράςχει τθν υποςτιριξθ αυτι μζςω ενόσ ςυνόλου κατευκυντιριων γραμμϊν για ζνα ΔΑ, πρϊτο μζροσ τθσ οποίασ αποτελεί το παρόν ζγγραφο. Ο παρϊν οδθγόσ εφαρμογισ αναφζρεται κυρίωσ ςτα προαναφερκζντα μζρθ τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, αλλά περιζχει επίςθσ ςτοιχεία που παρζχουν ζνα ευρφτερο πεδίο ςτο ΔΑ. Σα ςτοιχεία αυτά εντάςςονται ςτο κατάλλθλο πλαίςιο και ςυνδζονται με τισ υποχρεωτικζσ απαιτιςεισ που περιζχονται ςε αυτό. Σο παρόν ζγγραφο ςυμπλθρϊνεται από τα ακόλουκα: «Οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων και άλλα ςυςτιματα διαχείριςθσ», ζνα ζγγραφο το οποίο επεξθγεί τθ δυνατότθτα ενςωμάτωςθσ διαφορετικϊν ςυςτθμάτων διαχείριςθσ, όπωσ για τθν «ποιότθτα», το «περιβάλλον», τθν «επαγγελματικι αςφάλεια» «Εςωτερικόσ ζλεγχοσ», ζγγραφο το οποίο επεξθγεί τισ τεχνικζσ και τισ διαδικαςίεσ αυτισ τθσ δραςτθριότθτασ «Ορολογία ΔΑ», ζγγραφο το οποίο παρζχει παραδείγματα από τθ βιβλιογραφία για τθν επεξιγθςθ όρων που χρθςιμοποιοφνται ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων και ςτθν κακοδιγθςθ ςχετικά με το ΔΑ. Οι όροι αυτοί χρθςιμοποιοφνται με ζντονθ γραφι και υπογραμμιςμζνοι, και θ παραπομπι παρζχεται ςτισ υποςθμειϊςεισ «Σα ζγγραφα ανάπτυξθσ γνϊςεων», τα οποία παρζχουν ζναν κατάλογο κειμζνων που μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τθν καλφτερθ κατανόθςθ του ΔΑ ςτο ςφνολό του και των επιμζρουσ ςτοιχείων του. Η ορολογία και τα κείμενα παραπζμπουν ςε καλζσ πρακτικζσ και ςε ζγγραφα διακζςιμα ςτον κλάδο των ςιδθροδρόμων, ςε άλλουσ κλάδουσ υψθλισ αξιοπιςτίασ 4 (πολιτικι αεροπορία, ναυτιλία, χθμικι βιομθχανία, πυρθνικι βιομθχανία κ.λπ.) και ςε ευρζωσ διαδεδομζνα ςυςτιματα διαχείριςθσ, όπωσ για τθ ποιότθτα. Ο οδθγόσ εφαρμογισ διαρκρϊνεται ωσ ακολοφκωσ: Ειςαγωγικζσ διατάξεισ. Γενικι κακοδιγθςθ, οργανωμζνθ ςφμφωνα με τθ δομι που περιγράφεται ςτο Κεφάλαιο 5 «Μια προςζγγιςθ ςυςτιματοσ» και με αναφορζσ ςτα κφρια 4 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *11+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 6

7 χαρακτθριςτικά των διαδικαςιϊν ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ, εφαρμογισ και λειτουργίασ. Η περιγραφι κάκε ςτοιχείου ςυμπλθρϊνεται από ζναν πίνακα πλθροφοριϊν ςχετικά με τα κείμενα ςτα οποία υπάρχουν ςχετικζσ υποχρεωτικζσ απαιτιςεισ και κακοδιγθςθ από τον ERA (κείμενο ςε πλαίςιο). Παραρτιματα. ΗΜΑΝΣΙΚΗ ΗΜΕΙΩΗ: Ο παρϊν οδθγόσ εφαρμογισ δεν είναι δεςμευτικόσ, όπωσ οι νομικζσ πράξεισ που κεςπίηονται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ. Πρόκειται για ζνα ςφνολο εγχειριδίων αναφοράσ για όλουσ τουσ ενδιαφερόμενουσ για τθν εφαρμογι ΔΑ, το οποίο διευκολφνει τθν κατανόθςθ τθσ ςυςτθματικισ προςζγγιςθσ και των απαιτιςεων τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων. Παρζχει περαιτζρω υποςτιριξθ ςτουσ παράγοντεσ με πρόςκετεσ επεξθγιςεισ και ςτοιχεία που πρζπει να λαμβάνονται υπόψθ κατά το ςχεδιαςμό ι/και τθν εφαρμογι ενόσ ΔΑ. Ο παρϊν οδθγόσ εφαρμογισ είναι ςυμβουλευτικόσ, και όχι υποχρεωτικόσ. Περιζχει ςτοιχεία τα οποία μποροφν να βοθκιςουν οριςμζνουσ παράγοντεσ. Οι ζμπειροι παράγοντεσ μποροφν να εξακολουκιςουν να εφαρμόηουν τθ δικι τουσ εμπειρία. Επομζνωσ, ο παρϊν οδθγόσ εφαρμογισ πρζπει να διαβάηεται και να χρθςιμοποιείται μόνο ωσ ενθμερωτικό ζγγραφο και ωσ βοικθμα για τον ςχεδιαςμό ι/και τθν εφαρμογι ενόσ ΔΑ, χωρίσ να υποκακιςτά τουσ ςχετικοφσ ιςχφοντεσ κανόνεσ. 7

8 2 Σκοπόσ του ΣΔΑ υνολικόσ ςκοπόσ του ΔΑ είναι να διαςφαλίηεται ότι ο εκάςτοτε οργανιςμόσ επιτυγχάνει τουσ επιχειρθματικοφσ ςτόχουσ του με αςφάλεια. Οι ςτόχοι αυτοί πρζπει να εκπλθρωκοφν ςτο ςθμερινό ςυνεχϊσ μεταβαλλόμενο και περίπλοκο περιβάλλον των ςιδθροδρόμων, και παράλλθλα πρζπει να αποδεικνφεται ότι ο οργανιςμόσ ςυμμορφϊνεται προσ όλεσ τισ υποχρεϊςεισ αςφάλειασ που τον αφοροφν. Είναι γεγονόσ ότι θ διαχείριςθ μιασ επιχείρθςθσ με δομθμζνο τρόπο αποφζρει ποικίλα οφζλθ. Προςκζτει αξία ςυμβάλλοντασ ςτθ βελτίωςθ των ςυνολικϊν τθσ επιδόςεων, ςτθν επίτευξθ λειτουργικισ αποδοτικότθτασ, ςτθ βελτίωςθ των ςχζςεων με τουσ πελάτεσ και τισ ρυκμιςτικζσ αρχζσ, και ςτθν ανάπτυξθ μιασ κετικισ κουλτοφρασ αςφάλειασ 5. Επιπλζον, όςον αφορά τθν αςφάλεια, θ υιοκζτθςθ μιασ δομθμζνθσ προςζγγιςθσ επιτρζπει τον προςδιοριςμό των πθγϊν κινδφνου που ςχετίηονται με τισ δραςτθριότθτεσ του οργανιςμοφ και τθ διαρκι διαχείριςθ των κινδφνων, με ςκοπό τθν πρόλθψθ των ατυχθμάτων. Ανάλογα με τθν περίπτωςθ, πρζπει επίςθσ να λαμβάνονται υπόψθ οι διεπαφζσ με άλλεσ Ε και ΔΤ ςτο ςιδθροδρομικό ςφςτθμα. Η εφαρμογι όλων των ςυναφϊν ςτοιχείων ενόσ ΔΑ με κατάλλθλο τρόπο μπορεί να παράςχει ςε ζναν οργανιςμό τθν αναγκαία βεβαιότθτα ότι ελζγχει, και κα ςυνεχίςει να ελζγχει, όλουσ τουσ εντοπιςκζντεσ κινδφνουσ που ςχετίηονται με τισ δραςτθριότθτεσ του, υπό όλεσ τισ ςυνκικεσ. Η κατάλλθλθ εφαρμογι ενόσ ΔΑ από όλεσ τισ Ε/τουσ ΔΤ είναι κακοριςτικό ςτοιχείο για τθν επιτυχία ολόκλθρου του ρυκμιςτικοφ πλαιςίου για τθν αςφάλεια, όπωσ προβλζπεται ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, κακϊσ αποτελεί τθ βάςθ επί τθσ οποίασ οι εκνικζσ αρχζσ αςφάλειασ (ΕΑΑ) εκδίδουν πιςτοποιθτικά αςφάλειασ και άδειεσ αςφάλειασ. Με τον τρόπο αυτό, οι ϊριμοι οργανιςμοί αναγνωρίηουν ότι ο αποτελεςματικόσ ζλεγχοσ των κινδφνων τουσ μπορεί να επιτευχκεί μόνο μζςω μιασ διαδικαςίασ θ οποία ςυνδυάηει τρεισ κρίςιμεσ διαςτάςεισ: ζνα τεχνικό ςκζλοσ, το οποίο αφορά τα χρθςιμοποιοφμενα εργαλεία και τον εξοπλιςμό, ζνα ανκρϊπινο ςκζλοσ, το οποίο αφορά τουσ ανκρϊπουσ πρϊτθσ γραμμισ με δεξιότθτεσ, τθν κατάρτιςθ και τα κίνθτρά τουσ και ζνα οργανωτικό ςκζλοσ, το οποίο περιλαμβάνει τισ διαδικαςίεσ και τισ μεκόδουσ για τον κακοριςμό των ςχζςεων των κακθκόντων. Ωσ εκ τοφτου, ζνα καλό ΔΑ επιτυγχάνει τθν παρακολοφκθςθ και τθ βελτίωςθ των μζτρων ελζγχου των κινδφνων 6 και ςτισ τρεισ διαςτάςεισ. Η εφαρμογι ενόσ ΔΑ αποτελεί νομικά δεςμευτικι υποχρζωςθ βάςει του άρκρου 4 παράγραφοσ 3 και του άρκρου 9 παράγραφοσ 1 τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ. Ο παρϊν οδθγόσ εφαρμογισ βαςίηεται ςτο ςχετικό περιεχόμενο. Ωςτόςο, κατά τθν εφαρμογι 5 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *40+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 6 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *35+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 8

9 του ΔΑ τουσ, οι Ε και οι ΔΤ πρζπει να λαμβάνουν υπόψθ τθ νομοκεςία μεταφοράσ τθσ οδθγίασ ςτο εκνικό δίκαιο. Παρ όλα αυτά, υπάρχουν επίςθσ βάςιμοι λόγοι για τθν εφαρμογι και τθν υλοποίθςθ ενόσ αποτελεςματικοφ ΔΑ: πολλά χαρακτθριςτικά του ΔΑ των ςιδθροδρόμων είναι ςε μεγάλο βακμό παρόμοια με τθν πρακτικι διαχείριςθσ που προωκοφν οι υποςτθρικτζσ τθσ ποιότθτασ, τθσ αςφάλειασ και τθσ υγείασ ςτθν εργαςία 7, τθσ προςταςίασ του περιβάλλοντοσ και τθσ επιχειρθματικισ αριςτείασ. Επομζνωσ, οι αρχζσ μίασ ςωςτισ διαχείριςθσ μποροφν να ενςωματωκοφν εφκολα ςε άλλα ςυτθςιματα και δεν αναμζνεται να απαιτοφν πλιρθ αναςχεδιαςμό των οργανιςμϊν που εφαρμόηουν ιδθ τζτοια ςυςτιματα. 7 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *37+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 9

10 3 Πεδύο εφαρμογόσ και περιεχόμενο του ΣΔΑ Ο ςχεδιαςμόσ και θ εφαρμογι ενόσ κατάλλθλου ΔΑ είναι ζνα απαιτθτικό κακικον και δεν υπάρχουν απλζσ απαντιςεισ. Η παροφςα γενικι κακοδιγθςθ υψθλοφ επιπζδου, θ οποία αναπτφχκθκε από τον Οργανιςμό μαηί με ςχετικοφσ ενδιαφερομζνουσ (stakeholders), προορίηεται για τθν υποςτιριξθ, μζςω πρακτικϊν ςυμβουλϊν και ειςθγιςεων, του ςχεδιαςμοφ, τθσ εφαρμογισ και τθσ υλοποίθςθσ ενόσ δομθμζνου ΔΑ ςιδθροδρόμων για το ςφνολο των οργανιςμϊν. υνολικόσ ςτόχοσ είναι θ παροχι ενόσ εφχρθςτου εργαλείου για τισ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και, ταυτόχρονα, θ διευκόλυνςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ νομικζσ απαιτιςεισ που προβλζπονται ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, όπωσ απαρικμοφνται ςτο επόμενο κεφάλαιο 4 (Νομικι βάςθ). Σο παρόν ζγγραφο ςυνιςτάται να διαβάηεται ςε ςυνδυαςμό με τθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων και με κάκε ιςχφουςα νομοκεςία ςχετικι με τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων. Μζςω τθσ παροφςασ κακοδιγθςθσ, το παρόν ζγγραφο αντικατοπτρίηει τθν προςπάκεια παρουςίαςθσ μιασ νζασ άποψθσ ςε αυτό το δυναμικό και ςθμαντικό κζμα, με απλό και φιλικό προσ τον χριςτθ τρόπο (βλ. «Η ςυνολικι εικόνα» ςτο κεφάλαιο 6 και τθν περιγραφι μεμονωμζνων ςτοιχείων ςτα κεφάλαια 7, 8 και 9). Παραπζμπει επίςθσ ςε υποχρεωτικά ζγγραφα και ζγγραφα κακοδιγθςθσ ςχετικά με τθν εφαρμογι ςυςτθμάτων διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ. Σο αρχικά εκδοκζν ςφνολο εγγράφων κα ςυμπλθρωκεί ςταδιακά, ςαν «ηωντανό ςφςτθμα», το οποίο κα αναπτφςςεται με τθν εμβάκυνςθ των γνϊςεων και με τθ δζςμευςθ λιψθσ μζτρων για τθν ικανοποίθςθ νζων αναγκϊν. Ο Οργανιςμόσ κα αξιοποιιςει τισ παρατθριςεισ και τα ςχόλια του κλάδου ςχετικά με τισ ιδζεσ που παρουςιάηονται ςτο παρόν ζγγραφο με ςκοπό τθν επικαιροποιθμζνθ και ςυνεχι ανάπτυξθ του οδθγοφ εφαρμογισ. Πρόκεςθ του Οργανιςμοφ είναι να ςυμπλθρϊςει τθν παροφςα κακοδιγθςθ με κείμενα ςε ευρφ φάςμα κεμάτων, τα οποία κα περιζχουν περαιτζρω επεξθγιςεισ ςε ςυγκεκριμζνα ςτοιχεία και εγκάρςια κζματα τα οποία ςχετίηονται με το ΔΑ, όπωσ: ανκρϊπινοσ παράγοντασ, κουλτοφρα αςφάλειασ, υγεία και αςφάλεια ςτθν εργαςία, διαχείριςθ κινδφνων ςτο ςφνολο τθσ επιχείρθςθσ, κακικον ςυνεργαςίασ, ωριμότθτα του οργανιςμοφ κ.λπ. ΘΜΕΙΩΘ: Σο παρόν ζγγραφο δεν είναι αφ εαυτό υποχρεωτικό. Ωςτόςο, οριςμζνεσ από τισ απαιτιςεισ ορίηονται ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων και, επομζνωσ, πρζπει να τθροφνται. τον οδθγό εφαρμογισ ιςχφει θ ακόλουκθ ορολογία: Θ χριςθ του ενεςτϊτα υποδθλϊνει τον υποχρεωτικό χαρακτιρα τθσ φράςθσ. Χρθςιμοποιείται μόνο ςτθν άμεςθ παράκεςθ νομικοφ κειμζνου. Ο όροσ «πρζπει» υποδθλϊνει ςφςταςθ. 10

11 Ο όροσ «μπορεί» υποδθλϊνει τθν φπαρξθ διακριτικισ ευχζρειασ. 11

12 Μϋροσ II Γενικό καθοδόγηςη 4 Νομικό βϊςη Νομικι βάςθ για τθν εφαρμογι του ΔΑ των Ε/ΔΤ είναι θ οδθγία 2004/49/ΕΚ. Όλα τα ςχετικά μζρθ τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων υπάρχουν ςτθν επίςθμθ μετάφραςθ του εγγράφου: Άρκρο 3 ςτοιχείο κ) - Οριςμοί (Σο άρκρο 3 ςτοιχείο κ περιζχει τον οριςμό του ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ) Άρκρο 4 παράγραφοσ 3 Εξζλιξθ και βελτίωςθ τθσ ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ Άρκρο 9 υςτιματα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ ΠΑΡΑΡΣΘΜΑ III υςτιματα διαχείριςθσ αςφάλειασ Σα χαρακτθριςτικά και τα βαςικά ςτοιχεία του ΔΑ περιζχονται ςτα άρκρα 2 και 9 και ςτο παράρτθμα III τθσ οδθγίασ. 12

13 5 Μια προςϋγγιςη ςυςτόματοσ 5.1 Περιεχόμενο του ΔΑ (ωσ βάςθ για τθν προςζγγιςθ ςυςτιματοσ) Οι Ε/ΔΤ πρζπει να ςχεδιάςουν το ΔΑ ζτςι ϊςτε να ςυμμορφϊνεται προσ τισ απαιτιςεισ που κακορίηονται ςτο άρκρο 9 και ςτο παράρτθμα III τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ. Μια νζα Ε/ζνασ νζοσ ΔΤ μπορεί να ςχεδιάςει τισ διαδικαςίεσ που ςχετίηονται με τθν αςφάλεια με βάςθ τα ςτοιχεία που περιγράφονται ςτον παρόντα οδθγό εφαρμογισ. Οι υφιςτάμενεσ Ε/οι υφιςτάμενοι ΔΤ μποροφν να χρθςιμοποιιςουν τα ςτοιχεία για να ελζγξουν κατά πόςον αντιςτοιχοφν ςτα ςτοιχεία του οργανιςμοφ τουσ, προκειμζνου να λάβουν αποφάςεισ ςχετικά με τισ αναγκαίεσ ενζργειεσ για τθ διαςφάλιςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ προαναφερκείςεσ απαιτιςεισ. Μαηί με τθν ζννοια των ςυςτθμάτων διαχείριςθσ, το ΔΑ τθσ Ε/του ΔΤ πρζπει να περιζχει τθν περιγραφι διεργαςιϊν και διαδικαςιϊν ςχετικϊν με τθν αςφάλεια, οι οποίεσ κα μποροφν να αξιολογθκοφν ςτο ςφνολό τουσ (βάςει τθσ ΚΜΑ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ για τθν απόκτθςθ πιςτοποιθτικϊν/αδειϊν ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ), και να προβλζπει ανεξάρτθτουσ ελζγχουσ. τον πίνακα που ακολουκεί παρατίκενται: τα ςτοιχεία που ςυναποτελοφν ζνα ΔΑ (στήλη 1) θ ςχετικι αναφορά τουσ ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, από τθν οποία προζρχονται (παρατίκεται ςτθ στήλη 2) θ ςχετικι αναφορά τουσ ςτθν κοινι μζκοδο αςφάλειασ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ του πιςτοποιθτικοφ αςφάλειασ (στήλη 3). Σα ςτοιχεία από το Α ζωσ το ΙΘ είναι κοινά για το ΔΑ τόςο ςιδθροδρομικϊν επιχειριςεων όςο και διαχειριςτϊν υποδομισ. φμφωνα με το άρκρο 9 παράγραφοσ 3 τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, το ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ που εφαρμόηουν οι διαχειριςτζσ υποδομισ περιζχει οριςμζνεσ πρόςκετεσ πλθροφορίεσ οι οποίεσ απαιτοφνται προκειμζνου να λαμβάνονται υπόψθ τα ακόλουκα ςτοιχεία: οι ςυνζπειεσ τθσ εκμετάλλευςθσ του δικτφου από διάφορεσ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ μζτρα ϊςτε όλεσ οι ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ να αςκοφν τισ δραςτθριότθτζσ τουσ ςφμφωνα με τισ ΣΠΔ και τουσ εκνικοφσ κανόνεσ αςφάλειασ, κακϊσ και ςφμφωνα με τουσ όρουσ που προβλζπονται από το πιςτοποιθτικό αςφάλειασ που ζχουν λάβει 13

14 ο ςυντονιςμόσ των διαδικαςιϊν ζκτακτθσ ανάγκθσ με όλεσ τισ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ που αςκοφν δραςτθριότθτα ςτο ελεγχόμενο δίκτυο Μζτρα ελζγχου κινδφνου για όλουσ τουσ κινδφνουσ που ςχετίηονται με τθ άρκρο 9 δραςτθριότθτα των ςιδθροδρομικϊν επιχειριςεων/διαχειριςτϊν υποδομϊν παράγραφοσ 2 Α Ζλεγχοσ κινδφνων που ςχετίηονται με τθν παροχι ςυντιρθςθσ 8 άρκρο 9 και υλικοφ παράγραφοσ 2 Β Ζλεγχοσ κινδφνων που ςχετίηονται με τθ χρθςιμοποίθςθ εργολάβων και ζλεγχοσ προμθκευτϊν Κίνδυνοι που προκφπτουν από τισ δραςτθριότθτεσ άλλων μερϊν εξωτερικϊν προσ το ςιδθροδρομικό ςφςτθμα Σεκμθρίωςθ του ΔΑ Κατανομι αρμοδιοτιτων Διαςφάλιςθ ελζγχου από τθ διαχείριςθ ςε διάφορα επίπεδα υμμετοχι του προςωπικοφ και των εκπροςϊπων του ςε όλα τα επίπεδα Εξαςφάλιςθ ςυνεχοφσ βελτίωςθσ Πολιτικι αςφάλειασ εγκεκριμζνθ από τον διευκφνοντα ςφμβουλο του Οργανιςμοφ και κοινοποιθμζνθ ςε όλο το προςωπικό Ποιοτικοί και ποςοτικοί ςτόχοι του οργανιςμοφ για τθ διατιρθςθ και τθν ενίςχυςθ τθσ αςφάλειασ, κακϊσ και ςχζδια και διαδικαςίεσ επίτευξθσ των ςτόχων Διαδικαςίεσ για τθ ςυμμόρφωςθ προσ τα υφιςτάμενα, νζα και τροποποιθμζνα τεχνικά και λειτουργικά πρότυπα ι άλλεσ υποχρεωτικζσ προχποκζςεισ Διαδικαςίεσ και μζκοδοι αξιολόγθςθσ των κινδφνων και εφαρμογισ μζτρων ελζγχου των κινδφνων κάκε φορά που, λόγω μεταβολισ των όρων εκμετάλλευςθσ ι τθσ ειςαγωγισ νζου υλικοφ, δθμιουργοφνται νζοι κίνδυνοι για τθν υποδομι ι τισ ςιδθροδρομικζσ δραςτθριότθτεσ Εξαςφάλιςθ προγραμμάτων κατάρτιςθσ του προςωπικοφ και ςυςτθμάτων τα οποία διαςφαλίηουν ότι διατθρείται θ επάρκεια προςόντων του προςωπικοφ και εκτελοφνται αναλόγωσ οι ςχετικζσ αρμοδιότθτεσ Ρυκμίςεισ για τθν παροχι επαρκοφσ πλθροφόρθςθσ ςτο πλαίςιο του οργανιςμοφ και, όπου απαιτείται, μεταξφ οργανιςμϊν που εκμεταλλεφονται τθν ίδια υποδομι άρκρο 9 παράγραφοσ 2 άρκρο 9 παράγραφοσ 2 παράρτθμα III παράγραφοσ 1 παράρτθμα III παράγραφοσ 1 παράρτθμα III παράγραφοσ 1 παράρτθμα III παράγραφοσ 1 παράρτθμα III παράγραφοσ 1 παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο α) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο β) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο γ) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο δ) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο ε) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο ςτ) Γ Δ Ε ΣΤ Ζ Η Θ Ι ΙΑ ΙΒ ΙΓ ΙΔ ΙΕ 8 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *10+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 14

15 Διαδικαςίεσ και μορφότυποι για τον τρόπο τεκμθρίωςθσ των πλθροφοριϊν ςχετικά με τθν αςφάλεια και κακοριςμόσ διαδικαςίασ ελζγχου τθσ μορφισ των ηωτικισ ςθμαςίασ πλθροφοριϊν αςφάλειασ Διαδικαςίεσ για τθν εξαςφάλιςθ τθσ αναφοράσ, διερεφνθςθσ και ανάλυςθσ ατυχθμάτων, ςυμβάντων, ςτοιχείων παρ ολίγων ατυχθμάτων και άλλων επικίνδυνων περιςτατικϊν, κακϊσ και τθσ λιψθσ των απαραίτθτων προλθπτικϊν μζτρων Εξαςφάλιςθ ςχεδίων δράςθσ και προειδοποίθςθσ, κακϊσ και πλθροφόρθςθσ ςε περίπτωςθ ζκτακτθσ ανάγκθσ, τα οποία ζχουν ςυμφωνθκεί με τισ αρμόδιεσ δθμόςιεσ αρχζσ Διατάξεισ για περιοδικοφσ εςωτερικοφσ ελζγχουσ του ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο η) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο θ) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο κ) παράρτθμα III παράγραφοσ 2 ςτοιχείο ι) ΙΣΤ ΙΖ ΙΗ ΙΘ 15

16 5.2 Θ υιοκζτθςθ μιασ προςζγγιςθσ ςυςτιματοσ φμφωνα με το άρκρο 3 ςτοιχείο κ), κφριοσ ςκοπόσ ενόσ ΔΑ είναι θ «εξαςφάλιςθ τθσ αςφαλοφσ διαχείριςθσ των μεταφορϊν που εκτελεί» μια Ε/ζνασ ΔΤ για τθν εκπλιρωςθ των γενικϊν απαιτιςεων του άρκρου 4 τθσ οδθγίασ για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων, ςτο οποίο κεςπίηονται θ γενικι ζννοια τθσ ςυνεχοφσ βελτίωςθσ, μια ςυςτθματικι προςζγγιςθ 9 και θ κατανομι των αρμοδιοτιτων. Η ςυςτθματικι προςζγγιςθ, γνωςτι επίςθσ ωσ «προςζγγιςθ βάςει διαδικαςιϊν» ςτον τομζα τθσ μθχανικισ ςυςτθμάτων διαχείριςθσ, περιλαμβάνει: Διαδικαςίεσ, ωσ αλλθλζνδετεσ δραςτθριότθτεσ οι οποίεσ μετατρζπουν τισ ειςροζσ ςε εκροζσ, χάρτθ διαδικαςιϊν, ςυμπεριλαμβανομζνων των αλλθλεπιδράςεων, και λεπτομερι περιγραφι των διαδικαςιϊν και των επιμζρουσ διαδικαςιϊν. Επομζνωσ, το ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ των ςιδθροδρόμων μπορεί να προςδιοριςκεί ωσ το άκροιςμα των διαδικαςιϊν που ςυμβάλλουν ςτον ςχεδιαςμό, ςτον προγραμματιςμό, ςτθν εκτζλεςθ και ςτον ζλεγχο τθσ λειτουργίασ, ςτο πλαίςιο τθσ δραςτθριότθτασ μιασ εταιρείασ. Αυτό ςθμαίνει ότι το ΔΑ καλφπτει μόνο τισ βαςικζσ ςιδθροδρομικζσ δραςτθριότθτεσ που περιγράφονται ςτθν οδθγία για τθν αςφάλεια των ςιδθροδρόμων (για παράδειγμα, δεν πρζπει να περιλαμβάνει δραςτθριότθτεσ όπωσ τθν αςφάλεια ςτουσ χϊρουσ ςτάκμευςθσ αυτοκινιτων των ςτακμϊν, ςτα καταςτιματα κ.λπ.). το παρόν κεφάλαιο περιγράφεται ζνασ τρόποσ αναπαράςταςθσ των διαδικαςιϊν ανάλογα με τθ λειτουργία τουσ: ςχεδιαςμόσ και βελτίωςθ, εφαρμογι, λειτουργία. Ωςτόςο, αυτό γίνεται μόνο για ςκοποφσ κακοδιγθςθσ και δεν προεξοφλεί τθ ςυμμόρφωςθ προσ τισ απαιτιςεισ του ΔΑ. Σο προτεινόμενο πρότυπο περιγράφει μόνο μία από τισ πολλζσ δυνατότθτεσ που ςυγκεντρϊνουν οι διαδικαςίεσ. Κάκε διαδικαςία μπορεί να κεωρθκεί, αφ εαυτι, ωσ μια λειτουργικι διαδικαςία, επειδι παράγει μια εκροι. Οι Ε και οι ΔΤ μποροφν να τισ χρθςιμοποιιςουν ωσ αναφορά για να αναπτφξουν τουσ χάρτεσ των διαδικαςιϊν τουσ και ζνα ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ με αλλθλεπιδράςεισ και κακοριςμζνεσ αρμοδιότθτεσ. τουσ πίνακεσ που ακολουκοφν παρουςιάηεται θ οργάνωςθ των διαφορετικϊν ςτοιχείων του ΔΑ. Οι πίνακεσ αναφζρονται ςτον τρόπο παρουςίαςισ τουσ ςτα κεφάλαια που ζπονται και παρζχουν τισ εξισ παραπομπζσ: 9 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *50+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 16

17 τθ κζςθ τουσ ςτα κφρια χαρακτθριςτικά του ςχεδιαςμοφ/τθσ βελτίωςθσ, τθσ εφαρμογισ και τθσ λειτουργίασ, τθν αρίκμθςι τουσ, τθ ςχετικι ΚΜΑ για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ για τθν απόκτθςθ πιςτοποιθτικϊν/αδειϊν ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ, τθ ςελίδα ςτον οδθγό εφαρμογισ. 17

18 7.4 Μάκθςθ εντόσ τθσ επιχείρθςθσ 7.3 Παρακολοφκθςθ 7.2 Αξιολόγθςθ κινδφνων 7.1 Θγεςία Πίνακασ 1 Διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ [Κεφάλαιο 7] ΚΜΑ ελίδα Δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ = Πολιτικι αςφάλειασ Ι Εταιρικοί ςτόχοι αςφάλειασ ΙΑ Λιψθ αποφάςεων = Ζλεγχοσ τθσ διοίκθςθσ Η Ζλεγχοσ κινδφνων 10 που ςχετίηονται με τθ δραςτθριότθτα τθσ Ε/του ΔΤ Κίνδυνοι που προκφπτουν από τισ δραςτθριότθτεσ άλλων μερϊν (εξωτερικϊν προσ το ςιδθροδρομικό ςφςτθμα) Διαδικαςίεσ / μζκοδοι αξιολόγθςθσ των κινδφνων και εφαρμογισ μζτρων ελζγχου των κινδφνων (διαχείριςθ αλλαγϊν) υμμόρφωςθ προσ τθ νομοκεςία, τουσ κανόνεσ και τα πρότυπα Κακικοντα ςυντονιςμοφ του ΔΤ Α 30 Δ 32 ΙΓ 33 ΙΒ 34 άρκρο 9 παράγρα φοσ υλλογι και ανάλυςθ δεδομζνων ΙΗ Αναφορά και διερεφνθςθ ατυχθμάτων/ςυμβάντων ΙΗ Εςωτερικόσ ζλεγχοσ ΙΘ υνεχισ βελτίωςθ Θ υςτάςεισ αςφάλειασ 11 ΙΗ Διαχείριςθ αλλαγϊν M Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *7+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 11 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *43+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 18

19 8.4 Σεκμθρίωςθ 8.3 Πλθροφόρθςθ 8.2 Διαχείριςθ προςόντων 8.1 Δομι και ευκφνθ Πίνακασ 2 Διαδικαςίεσ εφαρμογισ [Κεφάλαιο 8] ΚΜΑ ελίδα Κατανομι αρμοδιοτιτων Σ Λογοδοςία διοίκθςθσ Η Οργανωτικι δομι Ε Προγραμματιςμόσ φόρτου εργαςίασ = φςτθμα διαχείριςθσ προςόντων (προγράμματα κατάρτιςθσ προςωπικοφ) ΙΔ Ζλεγχοσ τθσ μορφισ των πλθροφοριϊν αςφάλειασ ΙΣ υμμετοχι του προςωπικοφ και των εκπροςϊπων του προςωπικοφ Θ Εςωτερικι/εξωτερικι επικοινωνία ΙΕ Σεκμθρίωςθ ΔΑ Ε Διαχείριςθ εγγράφων = Ετιςια ζκκεςθ αςφάλειασ 12 άρκρο 9 παράγραφοσ Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *44+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 19

20 9.2 χζδια ζκτακτθσ ανάγκθσ 9.1 Λειτουργικζσ ρυκμίςεισ και διαδικαςίεσ Πίνακασ 3 Λειτουργικζσ δραςτθριότθτεσ [Κεφάλαιο 9] ΚΜΑ ελίδα Διαδικαςίεσ για τθ ςυμμόρφωςθ προσ τουσ ιςχφοντεσ κανόνεσ για τον τφπο τθσ παρεχόμενθσ υπθρεςίασ Διαδικαςίεσ για τθ διαςφάλιςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ κακ όλο τον κφκλο ηωισ του εξοπλιςμοφ και τθσ λειτουργίασ (φάςθ εκτζλεςθσ) ΙΒ Χριςθ εργολάβων και ζλεγχοσ προμθκευτϊν Β/Γ Διαχείριςθ περιουςιακϊν ςτοιχείων = Διαχείριςθ ςε περίπτωςθ ζκτακτθσ ανάγκθσ ΙΘ Κακικοντα ςυντονιςμοφ του ΔΤ άρκρο 9 παράγραφοσ

21 6 Στοιχεύα Όπωσ προαναφζρκθκε, το ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ που εφαρμόηεται από τισ ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και από τουσ διαχειριςτζσ υποδομισ περιζχει τα χαρακτθριςτικά και τα ςτοιχεία που απαρικμοφνται ςτο άρκρο 9 και ςτο παράρτθμα III τθσ οδθγίασ 2004/49/ΕΚ. Σα χαρακτθριςτικά και τα ςτοιχεία που ςυγκροτοφν ζνα ΔΑ επιςθμαίνονται ςτο ςφνολο τθσ παροφςασ κακοδιγθςθσ, βάςει τθσ αρίκμθςθσ των κριτθρίων που απαρικμοφνται ςτο παράρτθμα II των κανονιςμϊν για τθν αξιολόγθςθ τθσ ςυμμόρφωςθσ προσ τισ απαιτιςεισ για τθν απόκτθςθ πιςτοποιθτικϊν/αδειϊν ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ. Η προςζγγιςθ ςυςτιματοσ παρουςιάηεται εδϊ ωσ μια «ςυνολικι εικόνα», θ οποία περιλαμβάνει όλα τα ςτοιχεία του ΔΑ ςτο πλαίςιο αλλθλζνδετων διαδικαςιϊν, ομαδοποιθμζνων ανάλογα με τθ λειτουργία τουσ: Διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ [Κεφάλαιο 7] Διαδικαςίεσ εφαρμογισ [Κεφάλαιο 8] Λειτουργικζσ δραςτθριότθτεσ [Κεφάλαιο 9] Η προςζγγιςθ αυτι αναπτφςςεται ςτο ςφνολο των κατευκυντιριων γραμμϊν, ωσ ακολοφκωσ: Οι τρεισ ομάδεσ κα περιγραφοφν και κα περιζχουν παραπομπζσ οι οποίεσ κα προςανατολίηουν τουσ αναγνϊςτεσ προσ τα περιεχόμενα ςτοιχεία. τα κφρια χαρακτθριςτικά των διαδικαςιϊν (ςχεδιαςμόσ/βελτίωςθ, εφαρμογι, λειτουργία) κα απαρικμθκοφν και κα περιγραφοφν τα ςτοιχεία του ΔΑ. Προκειμζνου να παραςχεκοφν κείμενα αναφοράσ και να γίνεται διάκριςθ μεταξφ κειμζνων που μπορεί να περιζχουν υποχρεωτικζσ απαιτιςεισ και κειμζνων που 21

22 προορίηονται για κακοδιγθςθ, χρθςιμοποιοφνται διάφορα ςτυλ μορφοποίθςθσ για τθν ευκολότερθ χριςθ του εγγράφου. Σο κείμενο ςε πλαίςιο με γκρίηο φόντο, ςτο τζλοσ ςυγκεκριμζνων ςτοιχείων, υποδθλϊνει ςχετικά κείμενα, τα οποία περιζχουν υποχρεωτικζσ απαιτιςεισ. Σο κείμενο ςε πλαίςιο με κόκκινο φόντο υποδθλϊνει κείμενα κακοδιγθςθσ του ERA ςχετικά με τισ εν λόγω απαιτιςεισ. 22

23 7 Διαδικαςύεσ ςχεδιαςμού και βελτύωςησ Οι ςιδθροδρομικζσ επιχειριςεισ και οι διαχειριςτζσ υποδομισ πρζπει να διαςφαλίηουν τον ζλεγχο ςτο τμιμα του ςιδθροδρομικοφ ςυςτιματοσ για το οποίο είναι υπεφκυνοι, κυρίωσ μζςω τθσ κζςπιςθσ ρυκμίςεων ςτουσ οργανιςμοφσ τουσ με ςκοπό: τθ ςυμμόρφωςθ προσ τισ απαιτιςεισ αςφάλειασ που ιςχφουν ςτο ςιδθροδρομικό ςφςτθμα ςτο ςφνολό του (ΣΠΔ, εκνικζσ απαιτιςεισ κ.λπ.), τον προςδιοριςμό των ςυγκεκριμζνων κινδφνων που ςχετίηονται με τθ δραςτθριότθτά τουσ, τον προςδιοριςμό και τθ διαχείριςθ μελλοντικϊν και τοπικϊν κινδφνων. Η διακυβζρνθςθ των εν λόγω οργανιςμϊν πρζπει να περιλαμβάνει ςυνεκτικζσ ρυκμίςεισ, τθν ζγκριςθ ad hoc πολιτικϊν, δομθμζνεσ διαδικαςίεσ εφαρμογισ και λειτουργίασ, και τθν κατανομι αρμοδιοτιτων για τουσ διάφορουσ τομείσ δραςτθριότθτασ. Επιπλζον, οι οργανιςμοί είναι δυναμικοί και εξελίςςονται ςυνεχϊσ. Τπάρχει ςυνεχισ ανάγκθ προςαρμογισ και βελτίωςθσ του ςυνόλου των διαδικαςιϊν που ςχετίηονται με το ΔΑ. Για τον ςκοπό αυτό, οι οργανιςμοί πρζπει να διαςφαλίςουν τον ςχεδιαςμό και τον ζλεγχο των διαδικαςιϊν εφαρμογισ και λειτουργίασ, μζςω αποτελεςματικισ θγεςίασ [7.1] και τθσ ςυμμετοχισ του προςωπικοφ. Η αξιολόγθςθ των κινδφνων [7.2] μπορεί να ςυμβάλει ςτθν πρόβλεψθ μελλοντικϊν εξελίξεων και απειλϊν, όπωσ ενδεχόμενεσ διαταραχζσ, πιζςεισ και τισ ςυνζπειζσ τουσ. Ενδζχεται να λάβουν χϊρα απρόβλεπτα γεγονότα, τα οποία δεν προςδιορίςκθκαν κατά τον ςχεδιαςμό των μζτρων ελζγχου των κινδφνων. Λόγω του μεταβαλλόμενου περιβάλλοντοσ (εξωτερικοί παράγοντεσ, όπωσ νζεσ τεχνολογίεσ, κανόνεσ, πρότυπα κ.λπ. ι/και εςωτερικοί παράγοντεσ, όπωσ νζεσ ι διαφορετικζσ τεχνικζσ, διαδικαςίεσ λειτουργίασ, οργανωτικι δομι κ.λπ.), τα μζτρα ελζγχου των κινδφνων μπορεί να μθν πλθροφν πλζον τον ςκοπό για τον οποίο ςχεδιάςκθκαν. Επιπλζον, οι αλλαγζσ ςτισ ρυκμίςεισ γενικισ διοίκθςθσ και ςτθ δομι μπορεί να ζχουν αντίκτυπο ςτο ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ. Η παρακολοφκθςθ [7.3] τόςο των επιδόςεων των λειτουργικϊν διαδικαςιϊν όςο και του περιβάλλοντοσ είναι αναγκαία για τον εντοπιςμό λανκανουςϊν αςτοχιϊν του ςυςτιματοσ, οι οποίεσ είναι τα ςτοιχεία του ςυςτιματοσ τα οποία αποτελοφν, ι μπορεί να αποτελζςουν, απειλι βραχυπρόκεςμα. Η παρακολοφκθςθ εξαςφαλίηει τθν αποκόμιςθ διδαγμάτων & βελτίωςθ τθσ εμπειρίασ (return of experience), θ οποία αποτελεί ςθμαντικό ςυμπλθρωματικό ςτοιχείο για τθ διαχείριςθ των κινδφνων. Επιπλζον, πρζπει να αποκομίηονται διδάγματα [7.4] από ςυμβάντα κατά τθ λειτουργία. Σα διδάγματα αυτά κακϊσ και τα πορίςματα επικεωριςεων και ελζγχων και όλεσ οι άλλεσ ςχετικζσ πθγζσ πλθροφοριϊν μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν για τθ βελτίωςθ του ςυςτιματοσ. 23

24 Όλεσ αυτζσ οι διαδικαςίεσ μαηί απαιτοφνται εν τζλει για να παράςχουν ςτθ διοίκθςθ μιασ επιχείρθςθσ τισ απαραίτθτεσ πλθροφορίεσ για τθ λιψθ εμπεριςτατωμζνων αποφάςεων ςχετικά με διαρκρωτικζσ ι λειτουργικζσ αλλαγζσ του ςυςτιματοσ, ϊςτε να είναι καλφτερα προετοιμαςμζνο για τα όςα ενδζχεται να ςυμβοφν ςτο μζλλον. Προφανϊσ, για τισ καλζσ επιδόςεισ των ςυγκεκριμζνων διαδικαςιϊν ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ, πρζπει επίςθσ το υπεφκυνο προςωπικό/θ διοίκθςθ να γνωρίηουν τι πρζπει να πράξουν, πϊσ να το πράξουν, και να διακζτουν εγκαίρωσ όλεσ τισ ςχετικζσ πλθροφορίεσ για τον ςκοπό αυτό. Αυτό ςθμαίνει ότι οριςμζνεσ διαδικαςίεσ εφαρμογισ ιςχφουν επίςθσ για όλεσ τισ διαδικαςίεσ βελτίωςθσ, όπωσ οι αρχζσ τθσ παρακολοφκθςθσ. Οι διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ: ςτοχεφουν ςτθ εξαςφάλιςθ τθσ επίτευξθσ των επικυμθτϊν ςτόχων, ςτθν αποφυγι τθσ εμφάνιςθσ ι τθσ επανεμφάνιςθσ προβλθμάτων, και ςτθν προςαρμογι και ςτθ βελτίωςθ ςφμφωνα με τισ μεταβαλλόμενεσ εξωτερικζσ και εςωτερικζσ απαιτιςεισ ορίηουν τον τρόπο εκτζλεςθσ κακθκόντων και τον τρόπο αξιολόγθςθσ και προςαρμογισ τουσ ςτο μεταβαλλόμενο περιβάλλον, μζςω τθσ διάκεςθσ επαρκϊν πόρων Θγεςία Θ ιςχυρι και αποτελεςματικι θγεςία διαςφαλίηει τθ κζςπιςθ και τθν ιεράρχθςθ ςτόχων αςφάλειασ (Προγραμματιςμόσ), τθν εφαρμογι πρακτικϊν για τθν επίτευξθ των ςτόχων αςφάλειασ (Πράξθ), τον ςυνεχι ζλεγχο τθσ αποτελεςματικότθτασ του ςυςτιματοσ (Ζλεγχοσ) και τθ λιψθ διορκωτικϊν ι/και προλθπτικϊν μζτρων (Ενζργεια) Δϋςμευςη τησ διούκηςησ Η ευκφνθ για τθν θγεςία και για τθ δθμιουργία περιβάλλοντοσ ςυνεχοφσ βελτίωςθσ ανικει ςε όλα τα επίπεδα τθσ διοίκθςθσ, αλλά κυρίωσ ςτο ανϊτατο. Η ανϊτερθ διοίκθςθ πρζπει να γνωρίηει ότι θ επιτυχία του οργανιςμοφ, όςον αφορά τθν αςφαλι λειτουργία του ςιδθροδρομικοφ ςυςτιματοσ ςε ζνα ςυνεχϊσ μεταβαλλόμενο εςωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον, εξαρτάται ςε μεγάλο βακμό από τθν ικανότθτα παρακολοφκθςθσ και ςυνεχοφσ βελτίωςθσ τθσ αποτελεςματικότθτασ των μζτρων ελζγχου των κινδφνων. Εάν θ ανϊτερθ διοίκθςθ δεν διατυπϊνει μια ςυνειδθτι, διαρκι δζςμευςθ ςε ςχζςθ με τθν αςφάλεια, ωσ ζναν από τουσ πρωταρχικοφσ επιχειρθματικοφσ ςτόχουσ, θ δζςμευςθ ςε κζματα αςφάλειασ μπορεί εφκολα να μετατοπιςκεί προσ άλλουσ, ενίοτε ςυγκρουόμενουσ, επιχειρθματικοφσ ςτόχουσ, ιδίωσ ςε λιγότερο ϊριμουσ οργανιςμοφσ. 13 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *33+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 24

25 Η δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ ςυνεπάγεται τθν άμεςθ ςυμμετοχι από τθ διοίκθςθ ςε κάκε ςυγκεκριμζνθ και ςθμαντικι πτυχι ι πρόγραμμα αςφάλειασ ενόσ οργανιςμοφ. τον κατάλογο που ακολουκεί παρζχονται παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο εκδθλϊνεται ςτθν πράξθ θ δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ, μζςω μιασ αλλθλουχίασ πτυχϊν αςφάλειασ, και, ενδεχομζνωσ, θ ςχετικι ςφνδεςθ με άλλα ςτοιχεία του ΔΑ τα οποία εξετάηονται ςτον παρόντα οδθγό εφαρμογισ: επίδειξθ ηιλου και ενδιαφζροντοσ για τθν αςφάλεια, διατφπωςθ και κζςπιςθ πολιτικισ αςφάλειασ και ςτόχων [βλ. παράγραφο πολιτικι αςφάλειασ], κζςπιςθ ςτόχων για τθ βελτίωςθ ι τθ διατιρθςθ τθσ αςφάλειασ, και ςυγκριτικι αξιολόγθςθ επιδόςεων ςε ςχζςθ με άλλουσ ςτον κλάδο των ςιδθροδρόμων ι ςε άλλουσ κλάδουσ [βλ. παράγραφο εταιρικοί ςτόχοι αςφάλειασ], παροχι πόρων και κατάρτιςθσ του προςωπικοφ [βλ. παράγραφο ζλεγχοσ κινδφνων και παράγραφο ςφςτθμα διαχείριςθσ προςόντων], διαςφάλιςθ ότι το ςφνολο του προςωπικοφ ςυμπεριλαμβανομζνων των μελϊν του διοικθτικοφ ςυμβουλίου διακζτει επαρκι κατάρτιςθ και ικανότθτεσ όςον αφορά τισ αρμοδιότθτεσ αςφάλειασ που του ζχουν ανατεκεί [βλ. παράγραφο ςφςτθμα διαχείριςθσ προςόντων], διαςφάλιςθ ελζγχου ςε όλα τα επίπεδα του οργανιςμοφ [βλ. παράγραφο ζλεγχοσ τθσ διοίκθςθσ], λιψθ τακτικϊν πλθροφοριϊν ςχετικά με τθν αςφάλεια, π.χ. δεδομζνα επιδόςεων (ατυχιματα, ςυμβάντα, επικίνδυνα περιςτατικά), και αξιολόγθςθ και επανεξζταςθ του ΔΑ υπό το πρίςμα των επιτευχκζντων αποτελεςμάτων [βλ. παράγραφο 7.3 παρακολοφκθςθ], επίγνωςθ των όςων ςυμβαίνουν επί τόπου και των ελζγχων και αξιολογιςεων που πραγματοποιοφνται, λιψθ αποτελεςμάτων που ςχετίηονται με τισ δραςτθριότθτεσ που διενεργοφνται εςωτερικά ι από εργολάβουσ [βλ. παράγραφο εςωτερικόσ ζλεγχοσ], διαςφάλιςθ κατάλλθλθσ επιςκόπθςθσ του ΔΑ ςε επίπεδο διοικθτικοφ ςυμβουλίου, διαςφάλιςθ ότι όλα τα επίπεδα του οργανιςμοφ, ςυμπεριλαμβανομζνου του διοικθτικοφ ςυμβουλίου, λαμβάνουν ςχετικζσ πλθροφορίεσ για τθν αςφάλεια [βλ. παράγραφο εςωτερικι/εξωτερικι επικοινωνία], εξαςφάλιςθ τθσ κατάλλθλθσ διαβοφλευςθσ με το προςωπικό ςε κζματα αςφάλειασ και τθσ διαβίβαςθσ των ανθςυχιϊν του προςωπικοφ ςτο κατάλλθλο επίπεδο διοίκθςθσ, ςυμπεριλαμβανομζνου, εφόςον απαιτείται, του διοικθτικοφ ςυμβουλίου, εξαςφαλίηοντασ ότι το ςφνολο των κινδφνων ζχει εκτιμθκεί και κατάλλθλα μζτρα ζχουν κεςπιςτεί και ςυντθροφνται [βλ. παράγραφο ςυμμετοχι του προςωπικοφ], δθμιουργία περιβάλλοντοσ ςυνεχοφσ βελτίωςθσ [βλ. παράγραφο ςυνεχισ βελτίωςθ], ενθμζρωςθ του διοικθτικοφ ςυμβουλίου για τισ αλλαγζσ ςτθν εργαςία οι οποίεσ ενδζχεται να ζχουν ςθμαντικζσ ςυνζπειεσ για τθν αςφάλεια [βλ. παράγραφο διαχείριςθ αλλαγϊν], 25

26 προαγωγι νοοτροπίασ αςφάλειασ. Η ιςχυρι και ενεργόσ θγεςία ενιςχφεται από τθν εμφανι, ενεργό δζςμευςθ ςτθν κορυφι: μζςω τθσ κζςπιςθσ αποτελεςματικϊν ςυςτθμάτων επικοινωνίασ «προσ τθ βάςθ» και «προσ τθν κορυφι» μζςω τθσ κζςπιςθσ αποτελεςματικϊν δομϊν διαχείριςθσ μζςω τθσ ενςωμάτωςθσ τθσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ ςτισ επιχειρθματικζσ αποφάςεισ Πολιτικό αςφϊλειασ Παραπομπή ςτην ΚΜΑ για την αξιολόγηςη τησ ςυμμόρφωςησ προσ τισ απαιτήςεισ για την απόκτηςη πιςτοποιητικών/αδειών ςιδηροδρομικήσ αςφάλειασ: Ι Η πολιτικι αςφάλειασ εκφράηει και αντικατοπτρίηει τθ δζςμευςθ, τθν υποχρζωςθ (αποςτολι) και τθ ςτρατθγικι κεϊρθςθ (όραμα) ενόσ οργανιςμοφ όςον αφορά τθ ςιδθροδρομικι αςφάλεια. Η διλωςθ για τθν πολιτικι αςφάλειασ πρζπει να γνωςτοποιείται και να διατίκεται ςτο ςφνολο του προςωπικοφ με το κατάλλθλο μζςο (επίςθμθ ανακοίνωςθ, ενθμερωτικό δελτίο, ενδοδίκτυο κ.λπ.). Πρζπει να περιλαμβάνει, μεταξφ άλλων, διλωςθ προκζςεων και να παρζχει επίςθσ ενδείξεισ ςχετικά με τθ γενικι κατεφκυνςθ που πρζπει να ακολουκιςει ο οργανιςμόσ, τουσ γενικοφσ ςτόχουσ του ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ, κακϊσ και τουσ αναγκαίουσ πόρουσ και τισ δραςτθριότθτεσ που απαιτοφνται για τθν επίτευξθ των εν λόγω ςτόχων. Η πολιτικι αςφάλειασ πρζπει να αντικατοπτρίηει επίςθσ τα ακόλουκα χαρακτθριςτικά, αποδεικνφοντασ με τον τρόπο αυτό τθ δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ του οργανιςμοφ, και παρζχοντασ ςτο προςωπικό ςαφι κακοδιγθςθ για δράςθ όςον αφορά τθν εδραίωςθ τθσ νοοτροπίασ αςφάλειασ και τθσ ευαιςκθτοποίθςθσ ςε κζματα αςφάλειασ εντόσ του οργανιςμοφ: αναπτφςςεται από τθ διοίκθςθ και το προςωπικό και υπογράφεται από το ανϊτατο διοίκθςθ του οργανιςμοφ, ανταποκρίνεται ςτθ φφςθ και ςτθν κλίμακα των κινδφνων του οργανιςμοφ και ςυμβάλλει ςε όλεσ τισ πτυχζσ των επιδόςεων τθσ επιχείρθςθσ ςτο πλαίςιο μιασ αποδεδειγμζνθσ δζςμευςθσ για ςυνεχι βελτίωςθ, ςκιαγραφεί τισ αρχζσ και τισ βαςικζσ αξίεσ βάςει των οποίων λειτουργοφν ο οργανιςμόσ και το προςωπικό, επιδιϊκει τθν ανάπτυξθ και τθ βελτίωςθ τθσ επαγγελματικισ δεοντολογίασ, ζχει εξαςφαλίςει τθ δζςμευςθ και τθ ςυμμετοχι όλου του προςωπικοφ, εναρμονίηεται με άλλεσ λειτουργικζσ πολιτικζσ του οργανιςμοφ, αναφζρει τισ αρμοδιότθτεσ και τισ ευκφνεσ των μελϊν του διοικθτικοφ ςυμβουλίου, των διευκυντικϊν ςτελεχϊν και των υπαλλιλων. Επιπλζον, ςτόχοσ τθσ πολιτικισ αςφάλειασ πρζπει να αντικατοπτρίηεται ςτισ ενζργειεσ και ςτισ αποφάςεισ του ςυνόλου του προςωπικοφ, και αναμζνεται να επανεξετάηεται περιοδικά. 26

27 7.1.3 Εταιρικού ςτόχοι αςφϊλειασ Παραπομπή ςτην ΚΜΑ για την αξιολόγηςη τησ ςυμμόρφωςησ προσ τισ απαιτήςεισ για την απόκτηςη πιςτοποιητικών/αδειών ςιδηροδρομικήσ αςφάλειασ: ΙΑ Κάκε Ε/ΔΤ αναμζνεται να ςυμπεριλάβει, ςτο πλαίςιο του ΔΑ τθσ/του, τθν επίδειξθ τθσ ικανότθτασ επίτευξθσ των εταιρικϊν ςτόχων αςφάλειασ, οι οποίοι ενδζχεται να απαιτοφν τθ διατιρθςθ ι τθ βελτίωςθ του επιπζδου αςφάλειασ, ςε ςυμφωνία με τουσ λοιποφσ επιχειρθματικοφσ ςτόχουσ. Οι εταιρικοί ςτόχοι αςφάλειασ πρζπει να κεωροφνται μζροσ ενόσ ςυνεχοφσ βρόχου: κεςπίηονται βάςει τθσ αξιολόγθςθσ προθγοφμενων επιδόςεων (οι οποίεσ μπορεί να αποτελοφν επίτευξθ των προθγοφμενων εταιρικϊν ςτόχων αςφάλειασ του οργανιςμοφ). Πρζπει να είναι αξιόπιςτοι και επιτεφξιμοι. Η μζτρθςθ των επιδόςεων ςτον τομζα τθσ αςφάλειασ (ςυλλογι ςχετικϊν δεδομζνων αςφάλειασ μζςω ελζγχων ρουτίνασ, εςωτερικϊν επικεωριςεων και εκκζςεων αςφάλειασ 14 ) αποτελεί μζροσ τθσ παρακολοφκθςθσ [βλ. κεφάλαιο 7.3] προγραμματίηονται και υλοποιοφνται ςυγκεκριμζνεσ δράςεισ, κατανεμθμζνεσ ζτςι ϊςτε να αποτελοφν αντικείμενο διαχείριςθσ ςε όλα τα ςυναφι επίπεδα του οργανιςμοφ (προγραμματιςμόσ αςφάλειασ 15 ) οι δράςεισ παρακολουκοφνται και θ αποτελεςματικότθτά τουσ μετράται (και πάλι μζςω ρυκμίςεων ελζγχων ρουτίνασ, εςωτερικϊν επικεωριςεων και εκκζςεων αςφάλειασ), με ζμφαςθ όχι μόνο ςτο αποτζλεςμα αςφάλειασ αλλά και ςτθν ουςιαςτικι εκτζλεςθ των δραςτθριοτιτων διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ οι εταιρικοί ςτόχοι ανακεωροφνται ανάλογα με το αποτζλεςμα τθσ παρακολοφκθςθσ Λόψη αποφϊςεων Οι διαδικαςίεσ του ςυςτιματοσ διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ είναι πλιρωσ ενςωματωμζνεσ ςτο επιχειρθματικό πλαίςιο μιασ ςιδθροδρομικισ επιχείρθςθσ 16. Είναι ςθμαντικό για τισ επιχειριςεισ αυτζσ να μποροφν να ςτθριχκοφν ςε εφρωςτεσ διαδικαςίεσ λιψθσ αποφάςεων, προκειμζνου να μποροφν να αιτιολογοφν και να παρακολουκοφν τισ αποφάςεισ που ςχετίηονται με τθ λειτουργικι αςφάλεια. Οι αποφάςεισ τθσ διοίκθςθσ πρζπει να λαμβάνουν υπόψθ τον άμεςο ι ζμμεςο αντίκτυπο ςτθν αςφάλεια. Οι διαδικαςίεσ πρζπει να είναι διαφανείσ, ϊςτε να είναι κατανοθτόσ ο τρόποσ λιψθσ τθσ τελικισ απόφαςθσ που αφορά τθν αςφάλεια. Οι διαδικαςίεσ είναι πιο αποτελεςματικζσ όταν λαμβάνουν υπόψθ: 14 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *44+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 15 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *41+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 16 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *28+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 27

28 τον προςδιοριςμό ηθτθμάτων αςφάλειασ ςτο επιχειρθματικό πλαίςιο (για παράδειγμα, «περικοπζσ προχπολογιςμοφ»), τθν ιεράρχθςθ προτεραιοτιτων, τισ αρμοδιότθτεσ ςτα διάφορα επίπεδα, τισ διακζςιμεσ μεκόδουσ για τθν αντιμετϊπιςθ προβλθμάτων (εργαλεία ανάλυςθσ), τθν αξία τθσ ςυμμετοχισ ειδικϊν, τισ γνϊςεισ, τισ δεξιότθτεσ και τθν πείρα που απαιτοφνται τθν ζκταςθ τθσ διαβοφλευςθσ, τα αποτελζςματα, τισ ςχετικζσ δράςεισ (ςχζδια, χρονοδιάγραμμα, ευκφνεσ ολοκλιρωςθσ). Επομζνωσ, θ παράλειψθ προςδιοριςμοφ τθσ επίδραςθσ άλλων δραςτθριοτιτων διαχείριςθσ 17 ςτθν αςφάλεια και θ παράλθψθ τθσ ςυμπερίλθψθσ τθσ αςφάλειασ ωσ βαςικοφ επιχειρθματικοφ κινδφνου ςε όλεσ τισ αποφάςεισ του διοικθτικοφ ςυμβουλίου μπορεί να ζχει καταςτροφικά αποτελζςματα Έλεγχοσ τησ διούκηςησ Παραπομπή ςτην ΚΜΑ για την αξιολόγηςη τησ ςυμμόρφωςησ προσ τισ απαιτήςεισ για την απόκτηςη πιςτοποιητικών/αδειών ςιδηροδρομικήσ αςφάλειασ: Η Γενικά, ο ζλεγχοσ τθσ διοίκθςθσ είναι ζνα μζςο κατεφκυνςθσ, παρακολοφκθςθσ και μζτρθςθσ των πόρων του οργανιςμοφ. τόχοσ του είναι να βοθκιςει τον οργανιςμό να επιτφχει, ςτον ςυγκεκριμζνο τομζα τθσ αςφάλειασ, τουσ ςυγκεκριμζνουσ ςτόχουσ ι ςκοποφσ του. Ο ζλεγχοσ ςε όλα τα επίπεδα του οργανιςμοφ, αςκοφμενοσ αναλογικά ςτισ κατάλλθλα ανατεκείςεσ αρμοδιότθτεσ/ςτο προςωπικό, επιτρζπει τον προςδιοριςμό των αδυναμιϊν/ςφαλμάτων ςτισ διαδικαςίεσ του ΔΑ και παρζχει, επομζνωσ, τθ δυνατότθτα εφαρμογισ προλθπτικϊν 18 ι διορκωτικϊν μζτρων 19. Επομζνωσ, θ αςφάλεια πρζπει να λαμβάνεται ουςιαςτικά υπόψθ ςε κάκε επίπεδο τθσ οργάνωςθσ τθσ επιχείρθςθσ, και κάκε κροφςμα δυςλειτουργίασ πρζπει να εντοπίηεται και να αντιμετωπίηεται εγκαίρωσ. Ωσ εκ τοφτου, για τθν ανϊτερθ διοίκθςθ είναι ηωτικισ ςθμαςίασ όχι μόνο να διαςφαλίηει τθν αςφάλεια αλλά και να εκπλθρϊνει τθ δζςμευςι τθσ και τισ νομικζσ τθσ υποχρεϊςεισ όςον αφορά ςτθ βελτίωςθ τθσ ςιδθροδρομικισ αςφάλειασ, να ζχει επίγνωςθ των αποτελεςμάτων τθσ παρακολοφκθςθσ και επικεωριςεων, και να αναλαμβάνει τθ ςυνολικι ευκφνθ για τθν εφαρμογι αλλαγϊν ςτα μζτρα ελζγχου των κινδφνων και ςτισ ςχετικζσ διαδικαςίεσ του ΔΑ. Οι ακόλουκεσ δραςτθριότθτεσ αποτελοφν ενδεικτικά παραδείγματα τθσ πρακτικισ εφαρμογισ του ελζγχου τθσ διοίκθςθσ: 17 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *22+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 18 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *26+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 19 Πρόςκετθ επεξιγθςθ του όρου παρζχεται ςτο λιμμα *8+ του εγγράφου «Ορολογία ΔΑ» (μόνον ςτθν αγγλικι γλϊςςα). 28

29 ςχεδιαςμόσ, εφαρμογι και παρακολοφκθςθ τθσ εκτζλεςθσ των δραςτθριοτιτων του ΔΑ, ςυμπεριλαμβανομζνων τθσ αναγκαίασ αξιολόγθςθσ κινδφνων και τθσ διαχείριςθσ αλλαγϊν, ςχεδιαςμόσ τθσ οργανωτικισ δομισ, προκειμζνου να ςυμμορφϊνεται προσ το κανονιςτικό πλαίςιο και όλουσ τουσ ιςχφοντεσ κανόνεσ, και κατανομι πόρων, ανάκεςθ αρμοδιοτιτων, λειτουργιϊν και κακθκόντων ςτο κατάλλθλο επίπεδο του οργανιςμοφ, ανάκεςθ κακθκόντων ελζγχου ςτο κατάλλθλο επίπεδο του οργανιςμοφ και ανάπτυξθ διαδικαςίασ επεξεργαςίασ των αποτελεςμάτων, ανάπτυξθ και παρακολοφκθςθ πολιτικισ αςφάλειασ, ανάπτυξθ και παρακολοφκθςθ μζτρων αςφάλειασ και ςχεδίων που επιτρζπουν τθ ςυνεχι βελτίωςθ (λαμβάνοντασ υπόψθ το οικονομικό κόςτοσ), προϊκθςθ τθσ ςυνεχοφσ εκπαίδευςθσ και κατάρτιςθσ ςε όλα τα επίπεδα του οργανιςμοφ για τθν ενίςχυςθ τθσ ςτάςθσ των υπαλλιλων, των πεποικιςεων τθσ διοίκθςθσ και του ςυςτιματοσ αξιϊν, χριςθ εργαλείων διαχείριςθσ για τθν αντιμετϊπιςθ ηθτθμάτων αςφάλειασ (δθλαδι εργαλεία και τεχνικζσ επίλυςθσ προβλθμάτων), ςυγκριτικι αξιολόγθςθ αποτελεςμάτων επιδόςεων και διαδικαςιϊν, ιςορροπία μεταξφ απαιτιςεων αςφάλειασ και προςιτϊν πόρων, βελτίωςθ διοικθτικϊν και τεχνικϊν διαδικαςιϊν, ενςωμάτωςθ των προςδοκιϊν των πελατϊν και των προμθκευτϊν, διεξαγωγι εςωτερικϊν ελζγχων και επιςκοπιςεων ςε ςυνεχι βάςθ. Οι προπαρατεκείςεσ δραςτθριότθτεσ δείχνουν ότι οι διαδικαςίεσ ςχεδιαςμοφ και βελτίωςθσ ςυνδζονται ςτενά: θ δζςμευςθ τθσ διοίκθςθσ, θ παρακολοφκθςθ και ο ζλεγχοσ διαςφαλίηουν ζναν ςυνεχι βρόχο ειςροϊν και επίτευξθ αςφαλοφσ λειτουργίασ. 29

30 7.2 Αξιολόγθςθ κινδφνων Οι κίνδυνοι μποροφν να ζχουν αντίκτυπο κυρίωσ ςε τρεισ τομείσ: ςτα οικονομικά, ςτον χρόνο ι ςτθν ποιότθτα. Κίνδυνοι αςφάλειασ μποροφν να εμφανιςκοφν, υπό μορφι ςυμβάντων που ςυνιςτοφν πθγι κινδφνου, και ςτουσ τρεισ τομείσ, οι οποίοι μπορεί να ςυνδζονται με τεχνικά ςυςτιματα, ανκρϊπινουσ ι οργανωτικοφσ παράγοντεσ. Θ ευκφνθ για τθν αςφαλι λειτουργία του ςιδθροδρομικοφ ςυςτιματοσ και για τον ζλεγχο των κινδφνων που ςυνδζονται με αυτό ανικει ςτον διαχειριςτι υποδομισ και ςτθ ςιδθροδρομικι επιχείρθςθ, πράγμα που τουσ υποχρεϊνει να εφαρμόςουν τα αναγκαία μζτρα ελζγχου κακϊσ και εκνικοφσ κανόνεσ και πρότυπα αςφάλειασ. Για τον ςκοπό αυτό, θ αξιολόγθςθ των κινδφνων (ιτοι, θ ςυνολικι διαδικαςία ανάλυςθσ κινδφνων και αξιολόγθςθσ κινδφνων) αποτελεί κρίςιμο ςτοιχείο ςε κάκε αποτελεςματικό ΔΑ Έλεγχοσ των κινδύνων που ςχετύζονται με τη δραςτηριότητα τησ ΣΕ/του ΔΥ Παραπομπή ςτην ΚΜΑ για την αξιολόγηςη τησ ςυμμόρφωςησ προσ τισ απαιτήςεισ για την απόκτηςη πιςτοποιητικών/αδειών ςιδηροδρομικήσ αςφάλειασ: Α 1. Κίνδυνοι που ςχετίηονται με τισ δραςτθριότθτεσ που εκτελοφνται αποκλειςτικά από Ε ι ΔΤ Για να μποροφν να ελζγχουν, υπό όλεσ τισ ςυνκικεσ, τουσ κινδφνουσ που ςχετίηονται με τισ ςιδθροδρομικζσ λειτουργίεσ τουσ, οι Ε και οι ΔΤ πρζπει να κεςπίςουν ζνα πλαίςιο για τθ ςυςτθματικι ανάλυςθ όλων των κινδφνων που προκφπτουν από τισ επιχειρθματικζσ τουσ δραςτθριότθτεσ, τον ςχεδιαςμό τθσ εργαςίασ ι τον φόρτο εργαςίασ, και να εφαρμόςουν κατάλλθλουσ ελζγχουσ για τθν προςταςία τθσ αςφάλειασ εκείνων που αςκοφν ι/και επθρεάηονται από τα εν λόγω κακικοντα. Κάτι τζτοιο απαιτεί τον προςδιοριςμό των κινδφνων με μεκοδικό τρόπο ϊςτε να διαςφαλίηεται ότι όλεσ οι ςθμαντικζσ δραςτθριότθτεσ εντόσ του οργανιςμοφ ζχουν προςδιοριςκεί και ότι όλοι οι κίνδυνοι που απορρζουν από τισ δραςτθριότθτεσ αυτζσ ζχουν εντοπιςτεί. Η εκτίμθςθ των ςυνεπειϊν και τθσ πικανότθτασ κακενόσ από τουσ προςδιοριςκζντεσ κινδφνουσ επιτρζπει τθν ιεράρχθςθ των βαςικϊν κινδφνων που πρζπει να αναλυκοφν λεπτομερζςτερα. Κατά τθν ανάλυςθ των εν λόγω κινδφνων, πρζπει να λθφκοφν υπόψθ τα ακόλουκα ςτοιχεία: α) φπαρξθ ςαφοφσ κατανόθςθσ τθσ εν λόγω δραςτθριότθτασ β) προςδιοριςμόσ, ανάλυςθ και αξιολόγθςθ των κινδφνων που ςχετίηονται με τθν εργαςία που πρόκειται να εκτελεςτεί γ) προςδιοριςμόσ τρόπων εξάλειψθσ, μετριαςμοφ ι ελζγχου των εν λόγω κινδφνων 30

31 δ) κακοριςμόσ ι ζγκριςθ προδιαγραφϊν, οι οποίεσ περιγράφουν αναλυτικά τισ προχποκζςεισ που πρζπει να πλθροφνται, ςυμπεριλαμβανομζνων των ικανοτιτων του προςωπικοφ, τθσ ανταλλαγισ πλθροφοριϊν ςχετικά με τθν αςφάλεια (μορφι, προςπελαςιμότθτα για εξζταςθ ανά πάςα ςτιγμι, διατιρθςθ), τθσ καταχϊριςθσ δεδομζνων κ.λπ. ε) εφαρμογι ενόσ ςυςτιματοσ παρακολοφκθςθσ, ϊςτε να διαςφαλίηεται θ επίτευξθ των επικυμθτϊν επιδόςεων. 2. Κοινοί κίνδυνοι (ςχετίηονται με δραςτθριότθτεσ ςε διεπαφζσ) Η Ε ι ο ΔΤ πρζπει επίςθσ να αναγνωρίηουν τθν αναγκαιότθτα και να δεςμεφονται να ςυνεργαςκοφν, ανάλογα με τθν περίπτωςθ, με άλλεσ οντότθτεσ (Ε, ΔΤ, καταςκευαςτι, πάροχο ςυντιρθςθσ, οντότθτα επιφορτιςμζνθ με τθ ςυντιρθςθ, κατόχουσ ςιδθροδρομικϊν οχθμάτων, πάροχο υπθρεςιϊν, οντότθτεσ προμθκειϊν, παράλλθλεσ ςιδθρογραμμζσ κ.λπ.) ςε ηθτιματα ςτα οποία διεπαφισ τα οποία ενδζχεται να επθρεάηουν τθ κζςπιςθ κατάλλθλων μζτρων ελζγχου των κινδφνων. Κατά τθν ανάλυςθ των εν λόγω διεπαφϊν, πρζπει να λθφκοφν υπόψθ τα ακόλουκα ςτοιχεία: α) θ φπαρξθ ςαφοφσ εικόνασ των διαδικαςιϊν και των διεπαφϊν μεταξφ των μερϊν β) θ ςαφισ κατανόθςθσ τθσ εργαςίασ που κα εκτελζςει κάκε μζροσ γ) ο προςδιοριςμόσ, θ ανάλυςθ και θ αξιολόγθςθ των κινδφνων που ςχετίηονται με τθν εργαςία που πρόκειται να πραγματοποιθκεί δ) ο προςδιοριςμόσ τρόπων εξάλειψθσ, μετριαςμοφ ι ελζγχου των εν λόγω κινδφνων (θ απλι μεταβίβαςι τουσ από το ζνα μζροσ ςτο άλλο δεν πρζπει να αποτελεί λφςθ) ε) ο κακοριςμόσ ι ζγκριςθ προδιαγραφϊν, οι οποίεσ περιγράφουν αναλυτικά τισ προχποκζςεισ που πρζπει να διαςφαλίηει κάκε μζροσ, ςυμπεριλαμβανομζνων των ικανοτιτων του προςωπικοφ, τθσ ανταλλαγισ πλθροφοριϊν ςχετικά με τθν αςφάλεια (μορφι, προςπελαςιμότθτα για εξζταςθ ανά πάςα ςτιγμι, διατιρθςθ), τθσ καταχϊριςθσ δεδομζνων κ.λπ. ςτ) εφαρμογι ςυςτιματοσ παρακολοφκθςθσ, ϊςτε να διαςφαλίηεται θ επίτευξθ των ςυμφωνθμζνων επιδόςεων. Μία τζτοια παρακολοφκθςθ μπορεί να περιλαμβάνεται ι να ενςωματϊνεται ςε ζνα ιδθ υφιςτάμενο ςφςτθμα ποιότθτασ ι ςφςτθμα διαχείριςθσ τθσ αςφάλειασ, και πρζπει να εξαςφαλίηει τθν κατάλλθλθ παρακολοφκθςθ των αποτελεςμάτων, και ότι διορκωτικά ι προλθπτικά μζτρα προςδιορίηονται και εφαρμόηονται. Κατά τθ διαδικαςία ανάλυςθσ των κινδφνων, είναι απαραίτθτο να ςυγκρίνονται οι εκτιμϊμενοι κίνδυνοι με τα κριτιρια κινδφνου τα οποία ζχει κεςπίςει ο οργανιςμόσ. Επομζνωσ, θ αξιολόγθςθ των κινδφνων χρθςιμοποιείται για τθ λιψθ αποφάςεων ςχετικά με τθ ςθμαςία των κινδφνων για τον οργανιςμό και ςχετικά με το κατά πόςον κάκε μεμονωμζνοσ κίνδυνοσ πρζπει να γίνει αποδεκτόσ ι να αντιμετωπιςκεί επιλζγοντασ και εφαρμόηοντασ μζτρα (τεχνικά, ανκρϊπινα, οργανωτικά ι κάκε δυνατόσ ςυνδυαςμόσ τουσ) για τον ζλεγχο του κινδφνου. Παραπομπή ςε ιςχφον νομοθετικό κείμενο: ΚΜΑ για τθν αξιολόγθςθ των κινδφνων: ΚΑΝΟΝΙΜΟ (ΕΚ) αρικ. 352/2009 ΣΘ ΕΠΙΣΡΟΠΘ, τθσ 24 Απριλίου 2009, για τθν ζγκριςθ κοινϊν μεκόδων αςφαλείασ ςχετικά με τθν εκτίμθςθ και τθν αξιολόγθςθ τθσ επικινδυνότθτασ που αναφζρονται ςτο άρκρο 6 παράγραφοσ 3 ςτοιχείο α) τθσ 31