ΝΕΦΡΟΥ. Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

Transcript

1 ΟΓΚΟΙ ΟΥΡΟΠΟΙΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ - ΝΕΦΡΟΥ - ΠΛΚ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ - ΟΥΡΗΤΗΡΑ - ΟΠΙΣΘΟΠΕΡΙΤΟΝΑΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ - ΟΥΡΟΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΕΩΣ - ΠΡΟΣΤΑΤΗ - ΠΕΟΥΣ - ΟΥΡΗΘΡΑΣ - ΟΡΧΕΩΝ - ΕΠΙΔΙΔΥΜΙΔΑΣ (ΣΠΑΝΙΟΣ) ΝΕΦΡΟΥ Ο καρκίνος του νεφρού ή νεφροκυτταρικό καρκίνωμα είναι η τρίτη συχνότερη κακοήθεια του ουροποιητικού συστήματος. Εμφανίζεται συχνότερα σε άντρες, συνήθως στην έκτη και έβδομη δεκαετία της ζωής. Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου; Από μελέτες που έχουν γίνει, φαίνεται ότι παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να δημιουργηθεί ο καρκίνος του νεφρού είναι: Κάπνισμα: Οι καπνιστές διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του νεφρού συγκριτικά με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των τσιγάρων και το χρονικό διάστημα όπου καπνίζει κάποιος. Παχυσαρκία: Η παχυσαρκία αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρκίνου του νεφρού, περισσότερο στον γυναικείο πληθυσμό. Υψηλή αρτηριακή πίεση: Η μη ελεγχόμενη υπέρταση έχει συσχετιστεί σε αρκετές μελέτες με την εμφάνιση καρκίνου του νεφρού. Διατροφή: Η υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζωικού λίπους και τηγανητών αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του νεφρού. Από την άλλη πλευρά, η συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει προστατευτική δράση. Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του νεφρού: Τα άτομα που έχουν ένα μέλος της οικογένειας με καρκίνο του νεφρού αντιμετωπίζουν ελαφρά αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.

2 Αιμοκάθαρση: Ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση λόγω νεφρικής ανεπάρκειας για πολλά χρόνια έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο. Θα πρέπει, πάντως, να ξέρετε ότι πολλοί άνθρωποι που αναπτύσσουν καρκίνο του νεφρού δεν έχουν κανέναν από τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν. Επίσης, πολλοί άνθρωποι που έχουν αυτούς τους παράγοντες δεν θα αναπτύξουν ποτέ τη νόσο. Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του νεφρού; Στα αρχικά στάδια, δυστυχώς, σπάνια υπάρχουν συμπτώματα, και αυτά μπορεί να μην εκτιμηθούν, όπως ένα επεισόδιο αιματουρίας ή ένα αίσθημα βάρους δεξιά ή αριστερά από τη μέση. Όσο ο όγκος αυξάνεται σε διαστάσεις και ανάλογα με τη θέση του μέσα στο νεφρό, τα πιο συνήθη συμπτώματα που μπορεί να παρουσιαστούν είναι: Αιματουρία (παρουσία αίματος στα ούρα, το οποίο είναι είτε ορατό με το μάτι ή ανιχνεύεται στο εργαστήριο). Ο πόνος στα πλευρά στην περιοχή των νεφρών που δεν υποχωρεί. Ψηλαφητή μάζα στην κοιλιά. Ανεξήγητη απώλεια βάρους. Αδυναμία, καταβολή και πυρετός που δεν μπορούν να αποδοθούν σε άλλη αιτία. Τα παραπάνω συμπτώματα μπορούν να οφείλονται και σε πολλά άλλα αίτια εκτός από τον καρκίνο του νεφρού. Αν έχετε κάποιο από αυτά, θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σας, έτσι ώστε οποιοδήποτε πρόβλημα να μπορεί να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί όσο το δυνατόν νωρίτερα. Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του νεφρού; Αν έχετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα και μετά την κλινική εξέταση, ο γιατρός σας ίσως σας ζητήσει κάποιες επιπλέον εργαστηριακές εξετάσεις:

3 Γενική εξέταση ούρων: Η αιματουρία εμφανίζεται στο 40-60% των περιπτώσεων του καρκίνου. Γενική αίματος: Η ταχύτητα καθίζησης ερυθρών (ΤΚΕ) παρατηρείται αυξημένη συχνά σε ασθενείς με καρκίνο του νεφρού, ενώ η γενική αίματος μπορεί να διαγνώσει κάποια αναιμία. Υπερηχογράφημα: Είναι μία απλή, ανώδυνη και ακίνδυνη απεικονιστική εξέταση, που μπορεί να δώσει κάποιες πληροφορίες για την ύπαρξη καρκίνου στο νεφρό. Αξονική τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου: Αποτελεί την εξέταση εκλογής για τη διάγνωση, αλλά και τη σταδιοποίηση της νόσου, δείχνει δηλαδή αν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα της κοιλιάς. Μαγνητική τομογραφία κοιλίας και οπισθοπεριτοναϊκού χώρου: Προσφέρει ό,τι και η αξονική τομογραφία, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις πλεονεκτεί στη σταδιοποίηση της νόσου. Βιοψία: Σε κάποιες περιπτώσεις όπου υπάρχουν αμφιβολίες από τις απεικονιστικές εξετάσεις, ο γιατρός μπορεί να συστήσει βιοψία. Με μία λεπτή βελόνα που εισάγεται μέσω του δέρματος λαμβάνεται ένα μικρό δείγμα, το οποίο αποστέλλεται για εξέταση. Η βιοψία γίνεται με τη βοήθεια υπερηχογράφου ή πιο συχνά αξονικού τομογράφου. Ποια είναι η θεραπεία του καρκίνου του νεφρού; Η θεραπεία που θα συστηθεί εξαρτάται από το μέγεθος του όγκου, το στάδιο της νόσου, την ηλικία και τη γενική κατάσταση του ασθενή. Οι θεραπευτικές επιλογές που υπάρχουν, σήμερα, είναι: Η χειρουργική θεραπεία θεωρείται η θεραπεία εκλογής για τον εντοπισμένο καρκίνο του νεφρού. Η επέμβαση μπορεί να αφορά στην αφαίρεση ολόκληρου του νεφρού (ριζική νεφρεκτομή) ή σε κάποιες περιπτώσεις μόνο του όγκου (μερική νεφρεκτομή). Η μοριακά στοχευμένη θεραπεία εφαρμόζεται όλο και περισσότερο, τα τελευταία χρόνια. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται γι' αυτήν τη θεραπεία στοχεύουν σε μοριακό επίπεδο στα καρκινικά κύτταρα και εμποδίζουν την ανάπτυξή τους. Τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Η ανοσοθεραπεία με τη χρήση διαφόρων φαρμάκων έχει χρησιμοποιηθεί, αλλά τα ποσοστά ανταπόκρισης είναι χαμηλά. Η χημειοθεραπεία, αν και εφαρμόζεται σε μεταστατική νόσο, δεν φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα. Η ακτινοθεραπεία, παρόλο που δεν έχει θεραπευτικό ρόλο, μπορεί να εφαρμοστεί παρηγορητικά σε ασθενείς που έχουν μεταστάσεις. Χρειάζεται παρακολούθηση μετά τη θεραπεία για καρκίνο του νεφρού;

4 Επειδή η νόσος μπορεί να επανεμφανιστεί, θα πρέπει να κάνετε εξετάσεις σε τακτικά χρονικά διαστήματα που θα σας συστήσει ο γιατρός σας. Οι εξετάσεις αυτές είναι η κλινική εξέταση, οι εξετάσεις αίματος, η ακτινογραφία θώρακος, η αξονική τομογραφία και το υπερηχογράφημα. ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΗΣ ΜΟΙΡΑΣ (ΝΕΦΡΙΚΗΣ ΠΥΕΛΟΥ ΚΑΙ ΟΥΡΗΤΗΡΑ) Τα καρκινώματα της αποχετευτικής μοίρας είναι σπάνια, αφού αποτελούν το 4% όλων των καρκίνων του ουροθηλίου. Η μεγάλη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου στην ουροδόχο κύστη ασθενών με όγκο της νεφρικής πυέλου ή του ουρητήρα θεωρείται ότι οφείλεται στην μεταφορά καρκινικών κυττάρων με το ρεύμα των ούρων από την ανώτερη αποχετευτική μοίρα προς την κύστη. Αιτιολογία Το κάπνισμα αποτελεί τον σημαντικότερο αιτιολογικό παράγοντα του καρκίνου της αποχετευτικής μοίρας. Ο κίνδυνος ανάπτυξης της νόσου στους καπνιστές είναι τουλάχιστον τριπλάσιος εκείνου των μη καπνιστών, ενώ η διακοπή του καπνίσματος δεν επιφέρει παρά μερική μόνο μείωση του κινδύνου. Η μακροχρόνια έκθεση σε χημικούς παράγοντες, όπως π.χ. συμβαίνει σε εργάτες των βιομηχανιών χημικών, πλαστικών ή πετρελαίου, επίσης έχει συσχετιστεί με το νεόπλασμα της αποχετευτικής μοίρας. Κλινική εικόνα Η αιματουρία αποτελεί το συχνότερο σύμπτωμα με το οποίο εκδηλώνεται η νόσος (>75%). Οσφυϊκός πόνος παρατηρείται στο 30% των περιπτώσεων, είναι δε συνήθως αμβλύς λόγω της βαθμιαίας απόφραξης της αποχετευτικής μοίρας. Οξύ άλγος με τους χαρακτήρες τυπικού κολικού μπορεί να προκληθεί από τη διέλευση αιμοπηγμάτων. Η διαγνωστική ενδοσκόπηση του ουρητήρα και της νεφρικής πυέλου εφαρμόζεται συχνά τα τελευταία χρόνια, κυρίως εξ αιτίας της ανάπτυξης πολλών τύπων ουρητηροσκοπίων

5 (ακάμπτων, ημιευκάμπτων και ευκάμπτων). Με την ουρητηροσκόπηση επιτυγχάνεται ο άμεσος οπτικός έλεγχος κάθε ύποπτης βλάβης και ταυτόχρονα παρέχεται η δυνατότητα λήψης βιοψιών. Η διαγνωστική ακρίβεια της μεθόδου κυμαίνεται από 85-90%. Θεραπεία Η αντιμετώπιση του καρκίνου της ανώτερης αποχετευτικής μοίρας του ουροποιητικού είναι συνάρτηση του σταδίου, του βαθμού κακοήθειας, της εντόπισης και του αριθμού των όγκων. Λόγω του μεγάλου κινδύνου πολυεστιακής ανάπτυξης της νόσου, θεραπεία εκλογής θεωρείται η νεφροουρητηρεκτομή με την ταυτόχρονη αφαίρεση μικρού τμήματος της κύστης γύρω από το σύστοιχο ουρητηρικό στόμιο. Μετά την επέμβαση, οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται συστηματικά με κυστεοσκόπηση, κυτταρολογική εξέταση ούρων, ενδοφλέβια ουρογραφία και αξονική τομογραφία για τυχόν υποτροπή της νόσου. ΟΥΡΟΔΟΧΟΥ ΚΥΣΤΗΣ Η ουροδόχος κύστη είναι ένα κοίλο όργανο στο κάτω μέρος της κοιλιάς, στο οποίο μαζεύονται τα ούρα. Ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης είναι το δεύτερο πιο συχνό νεόπλασμα του ουροποιογεννητικού συστήματος. Στους άντρες, η ανάπτυξη είναι 4 φορές συχνότερη από ό,τι στις γυναίκες. Η πιο συχνή μορφή του είναι το καρκίνωμα από μεταβατικό επιθήλιο και εξορμάται από το τοίχωμα της κύστης. Αίτια παράγοντες κινδύνου Η ακριβής αιτιολογία ανάπτυξης του καρκίνου της ουροδόχου κύστης είναι άγνωστη. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισής του: Η αύξηση της ηλικίας ευνοεί την ανάπτυξή του Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισής του. Οι καπνιστές διατρέχουν 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο ουροδόχου κύστης σε σχέση με τους μη καπνιστές.

6 Έκθεση σε χημικές ουσίες στον χώρο εργασίας. Εργαζόμενοι σε χώρους επεξεργασίας δέρματος, με βιομηχανικά ελαστικά, βαφές και οδηγοί φορτηγών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Η χημειοθεραπεία με φάρμακα, όπως η κυκλοφωσφαμίδη. Η ακτινοβολία στην πύελο (κάτω μέρος της κοιλιάς) για τη θεραπεία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης του καρκίνου ουροδόχου κύστης. Οι μακροχρόνιες λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, όπως σε ασθενείς με μόνιμο ουροκαθετήρα. Συμπτώματα Τις περισσότερες φορές, ο καρκίνος της κύστης δεν δίνει συμπτώματα, εκτός από αιματουρία. Το κακό, μάλιστα, είναι ότι μπορεί να υπάρξει ένα, μοναδικό, επεισόδιο αιματουρίας και μετά τα ούρα να είναι καθαρά. Έτσι, ο ασθενής το ξεχνά για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως και πάνω από έτος, και, όταν ξαναπαρουσιαστεί επεισόδιο αιματουρίας, ο καρκίνος έχει προχωρήσει. Άλλα, πιο σπάνια συμπτώματα του καρκίνου της ουροδόχου κύστης, είναι: Πόνος στην κοιλιά Αδυναμία-καταβολή Απώλεια βάρους Επώδυνη ούρηση Συχνουρία/επιτακτική ούρηση Παρόμοια συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν, επίσης, σε πολλές άλλες παθήσεις. Το πιο σημαντικό είναι με την πρώτη εμφάνιση αίματος στα ούρα να ακολουθεί άμεσα επίσκεψη στον Ουρολόγο. Διάγνωση σταδιοποίηση Ο γιατρός σας μετά την κλινική εξέταση θα σας ζητήσει κάποιες διαγνωστικές εξετάσεις. Σε αυτές, μπορεί να περιλαμβάνονται:

7 Γενική εξέταση ούρων Κυστεοσκόπηση (με ειδικό εργαλείο ελέγχεται το τοίχωμα της κύστης υπό όραση) Κυτταρολογική εξέταση ούρων (για εντοπισμό καρκινικών κυττάρων) Ενδοφλέβια ουρογραφία Αξονική τομογραφία άνω-κάτω κοιλίας Βιοψία κύστης (συνήθως, αν χρειαστεί, λαμβάνεται υλικό κατά την κυστεοσκόπηση) Σε περίπτωση όπου διαγνωστεί ότι πάσχετε από καρκίνο ουροδόχου κύστης, ο γιατρός θα προχωρήσει, με διάφορες επιπλέον εξετάσεις, στη σταδιοποίηση, δηλαδή στο πόσο έχει εξαπλωθεί η νόσος. Από αυτή θα εξαρτηθεί η θεραπεία που θα σας προτείνει. Ο καρκίνος της κύστης αρχικά σταδιοποιείται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, η αντιμετώπιση των οποίων είναι εντελώς διαφορετική. Επιφανειακός ή μη διηθητικός καρκίνος της κύστης. Διηθητικός καρκίνος της κύστης. Αποτελεί την πιο απειλητική μορφή του καρκίνου, επειδή έχει προχωρήσει σε πιο βαθιά στρώματα (μυϊκό χιτώνα) της ουροδόχου κύστης. Το γεγονός αυτό αυξάνει τον κίνδυνο ο καρκίνος να δώσει μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα (ήπαρ, πνεύμονες, οστά). Θεραπεία Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο της νόσου και τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενή. 1. Θεραπεία επιφανειακού καρκίνου Η θεραπεία των επιφανειακών όγκων γίνεται με χειρουργική αφαίρεση μέσω της ουρήθρας. Η διουρηθρική αφαίρεση του όγκου της κύστης γίνεται με ειδικό εργαλείο μέσα από το οποίο, με απευθείας όραση, βλέπουμε τον όγκο και με ειδικό εργαλείο τον κόβουμε σε κομμάτια και τον αφαιρούμε. Η αφαίρεση πρέπει να είναι πλήρης, μέχρι την βάση του. Ενδοκυστική ανοσοθεραπεία με BCG. Ενδοκυστική χημειοθεραπεία. 2. Θεραπεία διηθητικού καρκίνου Ριζική κυστεκτομή, κατά την οποία αφαιρείται ολόκληρη η ουροδόχος κύστη και ο προστάτης με τις σπερματοδόχους κύστεις στον άντρα, ενώ στις

8 γυναίκες γίνεται αφαίρεση της μήτρας, των εξαρτημάτων και τμήματος του κόλπου. Είναι μία βαριά επέμβαση με πολλές ημέρες νοσηλείας. Χημειοθεραπεία συστηματική (από τη φλέβα). Αν κατά την κυστεκτομή βρεθεί ότι υπάρχει νόσος σε λεμφαδένες, η χημειοθεραπεία κρίνεται απαραίτητη. Επίσης, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να χορηγηθεί πριν από το χειρουργείο. Χημειοθεραπεία σε συνδυασμό με ακτινοβολία. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται αφαίρεση του όγκου από την ουρήθρα και ακολουθεί συνδυασμός χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας, ώστε να αποφευχθεί η αφαίρεση της κύστης. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται σε αρρώστους που αρνούνται ή που δεν τους επιτρέπει η γενική τους κατάσταση να υποβληθούν σε κυστεκτομή. Μετά τη θεραπεία για διηθητικό καρκίνο της κύστης, θα πρέπει να παρακολουθείστε στενά από τον γιατρό σας για αντιμετώπιση τυχόν επιπλοκών ή επανεμφάνισης της νόσου. ΠΡΟΣΤΑΤΗΣ Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άντρες και η δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από καρκίνο (μετά τον καρκίνο του πνεύμονα) στους άντρες. Η έγκαιρη διάγνωση όμως είναι εφικτή, αρκεί κάθε άντρας να ευαισθητοποιηθεί γι αυτό. Και αυτό, γιατί η πάθηση δεν δίνει κανένα σύμπτωμα στα αρχικά στάδια, όπου η νόσος είναι αντιμετωπίσιμη. Έτσι, η διάγνωση γίνεται μόνο με τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο. Πως γίνεται η διάγνωση; Η πρόληψη βασίζεται σε μία απλή εξέταση αίματος, που μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό του καρκίνου του προστάτη σε ένα πρώιμο στάδιο. Η εξέταση αυτή μετρά την ποσότητα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα. Το PSA είναι μια πρωτεΐνη του προστάτη που εμφανίζεται σε μικρές ποσότητες στο αίμα των αντρών απολύτως φυσιολογικά (εικόνα 1). Σε ηλικίες κάτω των 50 ετών, δεν χρειάζεται, αφού ο καρκίνος του προστάτη είναι σπάνιος σε νεότερους άντρες. Μόνο εάν κάποιος συγγενής πρώτου βαθμού (πατέρας,

9 αδελφός ή τα αδέλφια των γονέων) έχει διαγνωστεί με καρκίνο προστάτη, η εξέταση του PSA έχει νόημα σε ηλικία ετών. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται ανεξάρτητα από συμπτώματα, καθότι, όπως αναφέρθηκε, ο καρκίνος αναπτύσσεται συνήθως αργά, χωρίς να προκαλεί συμπτώματα που οδηγούν στον γιατρό. Ωστόσο, πάνω από την ηλικία των 50 ετών, περίπου 2 στους 10 άντρες (20%) έχουν αυξημένη τιμή PSA. Τα αυξημένα επίπεδα μπορεί να οφείλονται στον προστατικό καρκίνο, αλλά μπορεί επίσης να σχετίζονται με καλοήθη υπερτροφία προστάτη ή ακόμη και με ουρολοίμωξη ή φλεγμονή του προστάτη (προστατίτιδα). Για τον λόγο αυτόν, πρόσθετες εξετάσεις και ιδιαίτερα η δακτυλική εξέταση του προστάτη από τον Ουρολόγο είναι πάντα απαραίτητες. Ποιες άλλες ιατρικές εξετάσεις μπορεί να ακολουθήσουν; Ο Ουρολόγος θα σας υποβάλλει σε δακτυλική εξέταση του προστάτη από τον πρωκτό. Αυτή η εξέταση μπορεί να είναι ενοχλητική (ιδιαίτερα στους άντρες που έχουν αιμορροΐδες), αλλά συνήθως δεν είναι επώδυνη και διαρκεί πολύ λίγο. Η δακτυλική εξέταση είναι λιγότερο αποτελεσματική από την εξέταση αίματος PSA στην εύρεση του καρκίνου του προστάτη, αλλά μερικές φορές μπορεί να βρει περιστατικά καρκίνου στους άντρες με φυσιολογικά επίπεδα PSA. Σε τέτοια περίπτωση, όταν εντοπιστεί κάποια σκληρία στην περιοχή του προστάτη, η βιοψία επιβάλλεται ανεξάρτητα από την τιμή του PSA, εκτός από τους ασθενείς με κακή γενική κατάσταση υγείας από άλλες παθήσεις και μικρό προσδόκιμο επιβίωσης. Η δακτυλική εξέταση δίνει, επίσης, πληροφορίες για το μέγεθος του αδένα και την πιθανότητα παρουσίας φλεγμονής. Μετά την εξέταση αυτήν, ο Ουρολόγος θα κρίνει εάν θα κάνετε βιοψία προστάτη.

10 Πώς γίνεται η βιοψία προστάτη; Η βιοψία του προστάτη θα γίνει με τη χρήση ειδικών υπερήχων με ειδική κεφαλή (διορθική), που εισάγεται από τον πρωκτό και απεικονίζει τον αδένα στην οθόνη. Αυτή η μέθοδος βοηθά να γίνει το πλάνο της βιοψίας και να αποφασιστεί πόσα τεμάχια ιστού θα πάρει ο Ουρολόγος, ανάλογα με το μέγεθος του αδένα (συνήθως 6-24 τεμάχια). Στη συνέχεια, ο Ουρολόγος θα χρησιμοποιήσει μία λεπτή και μακριά βελόνα, μέσω ειδικής συσκευής στόχευσης, για να λάβει μικρές ποσότητες ιστού από διαφορετικές περιοχές του προστάτη. Η εμπειρία είναι δυσάρεστη, αλλά αποδεκτή με τοπική αναισθησία. Οκτώ στους δέκα άντρες, κατά μέσο όρο, μπορεί να έχουν ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα βιοψίας (αρνητικό για καρκίνο). Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη είναι σήμερα εφικτή, μέσα από τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο. Έτσι, στους περισσότερους ασθενείς, ο καρκίνος διαγιγνώσκεται, όταν είναι εντοπισμένος, πριν δηλαδή δώσει μεταστάσεις. Ποιες είναι οι επιλογές θεραπείας στα αρχικά στάδια; Οι πιο συχνές μορφές θεραπείας για εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη είναι: Ενεργητική παρακολούθηση/επιτήρηση Χειρουργική (ριζική προστατεκτομή) Ακτινοθεραπεία (βραχυθεραπεία και εξωτερική) Χειρουργική

11 Η ριζική προστατεκτομή μπορεί να γίνει σήμερα είτε ανοικτά (με τομή) είτε ενδοσκοπικά (λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά). Το ογκολογικό αποτέλεσμα είναι ίδιο, αλλά οι ενδοσκοπικές μέθοδοι υπερτερούν λόγω μικρότερης νοσηλείας και μετεγχειρητικού πόνου. Κατά τη διάρκεια της ριζικής προστατεκτομής, το σύνολο του προστάτη θα πρέπει να αφαιρεθεί, μαζί με τις σπερματοδόχους κύστεις (ο καρκίνος μπορεί να επεκτείνεται σε αυτές). Σε κάποιες περιπτώσεις, είναι απαραίτητο να αφαιρεθούν και οι λεμφαδένες (λεμφαδενεκτομή). Για να μπορεί να γίνει αυτή η σοβαρή χειρουργική επέμβαση, θα πρέπει ο ασθενής να είναι σε καλή γενική κατάσταση. Το μεγαλύτερο ποσοστό των αντρών θα συναντήσει δυσκολίες στη στύση μετά τη χειρουργική επέμβαση (στυτική δυσλειτουργία), ενώ όλοι δεν θα έχουν εκσπερμάτιση, αφού έχουν αφαιρεθεί τα βασικά όργανα που παράγουν το σπέρμα. Διατηρείται, όμως, η ερωτική επιθυμία και ξηρός οργασμός χωρίς εκσπερμάτιση. Σε κάποιους άντρες με πολύ καλές στύσεις πριν από την εγχείρηση και με εντοπισμένο καρκίνο, γίνεται διατήρηση των νεύρων της στύσης. Η ειδική αυτή τεχνική δίνει τη δυνατότητα στους μισούς από αυτούς να ανακτήσουν σταδιακά σε 1-2 χρόνια τις στύσεις τους, εφόσον ακολουθήσουν ειδικό πρόγραμμα μετεγχειρητικά. Πάντως, οι περισσότεροι θα πρέπει να χρησιμοποιούν τα γνωστά φάρμακα που βοηθούν τη στύση. Επιπλέον, μερικοί ασθενείς θα έχουν απώλεια ούρων (ακράτεια) ειδικά τους πρώτους μήνες μετά την επέμβαση. Ο Ουρολόγος θα πρέπει να παραπέμψει αυτούς τους ασθενείς σε εξειδικευμένο φυσικοθεραπευτή για ειδικές ασκήσεις εγκράτειας άμεσα. Τα προγράμματα αυτά ασκήσεων διαρκούν 3-6 μήνες. Ακτινοθεραπεία του προστάτη Η ακτινοθεραπεία στοχεύει στη θανάτωση των καρκινικών κυττάρων και διακρίνεται στην εξωτερική ακτινοβολία και στη βραχυθεραπεία. Πολλές φορές, τα 2 αυτά είδη ακτινοβολιών χρησιμοποιούνται συνδυαστικά.

12 Εξωτερική ακτινοθεραπεία Η εξωτερική ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται από ακτινοθεραπευτές, βάσει προγραμματισμένων ημερήσιων ραντεβού για περίοδο 7-9 εβδομάδων. Κατά την εφαρμογή της εξωτερικής ακτινοθεραπείας, τμήματα της ουροδόχου κύστης και του ορθού μπορεί να ακτινοβοληθούν. Αυτό μπορεί να προκαλέσει διάρροια και/ή συχνουρία μετά τη θεραπεία. Οι ασθενείς μπορεί, επίσης, να αισθάνονται κουρασμένοι κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Μετά την εξωτερική ακτινοθεραπεία, πολλοί ασθενείς θα εμφανίσουν μόνιμη απώλεια των στύσεων (ανικανότητα). Βραχυθεραπεία Η βραχυθεραπεία έχει δώσει αποτελέσματα αντίστοιχα με της ριζικής προστατεκτομής, όταν έχει γίνει σε άντρες με ένδειξη γι αυτήν τη θεραπεία, δηλαδή στα πρώτα στάδια της νόσου. Η μέθοδος περιλαμβάνει την εμφύτευση ραδιενεργών σπόρων στον προστάτη. Αυτό γίνεται με τη χρήση διορθικού υπερηχογράφου που, όπως και στη βιοψία, μας επιτρέπει να απεικονίσουμε τον αδένα και να κατευθύνουμε τα εμφυτεύματα στα σωστά σημεία. Μετά τη βραχυθεραπεία, κάποιοι άντρες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα με την ούρηση και τη στύση. ΠΕΟΥΣ Πόσο συχνός είναι ο καρκίνος του πέους;

13 Ο καρκίνος του πέους είναι μία σπάνια κακοήθης πάθηση, με συχνότητα 0,1-0,9 περιστατικά ανά άντρες στις δυτικές κοινωνίες. Αντιθέτως, υπάρχουν χώρες στην Αφρική, Ασία και Νότιο Αμερική, όπου ο καρκίνος του πέους αποτελεί σε συχνότητα έως και το 20% όλων των καρκίνων στον άντρα. Η διαφορά αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι στις χώρες αυτές οι συνθήκες της τοπικής υγιεινής είναι ανύπαρκτες. Τι προκαλεί τον καρκίνο του πέους; Σήμερα, πιστεύεται ότι σημαντικός αιτιολογικός παράγοντας για τον καρκίνο του πέους είναι ο χρόνιος ερεθισμός από το σμήγμα που παράγεται φυσιολογικά στην περιοχή. Η πιθανότητα αυξάνεται, όταν συνυπάρχει φίμωση που δεν επιτρέπει την απομάκρυνση του ή αν δεν εφαρμόζονται οι κανόνες τοπικής υγιεινής. Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) έχει συνδεθεί, επίσης, με την ανάπτυξη καρκίνου του πέους και ειδικά οι υποτύποι 16 και 18, οι οποίοι προκαλούν καρκίνο και στον τράχηλο της μήτρας. Επίσης, το κάπνισμα είναι ένας επιβαρυντικός παράγοντας που σχετίζεται με τον καρκίνο του πέους. Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του πέους; Συνήθως, ο ασθενής θα παρατηρήσει κάποια ανώδυνη βλάβη στο πέος, η οποία μπορεί να είναι σαν έλκος η σαν κουνουπίδι και η οποία δεν επουλώνεται. Σε παραμελημένες περιπτώσεις, όπως σε ηλικιωμένους, η βλάβη μπορεί να είναι πολύ εκτεταμένη. Η βλάβη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιοδήποτε σημείο του πέους αλλά με μεγαλύτερη συχνότητα στη βάλανο και στην ακροποσθία (δηλαδή στο τελικό τμήμα του πέους). Επίσης, ο ασθενής μπορεί να έχει φαγούρα, αίσθημα καύσου ή αιμορραγία στην περιοχή της βλάβης. Στα αρχικά στάδια, δεν υπάρχει πόνος, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς, επειδή ντρέπονται, να μη ζητάνε ιατρική βοήθεια. Ο γιατρός θα εξετάσει κλινικά τον ασθενή και, αν κρίνει ότι η βλάβη είναι ύποπτη, θα τον υποβάλει με τοπική αναισθησία σε βιοψία της βλάβης, θα στείλει δηλαδή ένα μικρό τεμάχιο για οριστική διάγνωση. Χρειάζονται επιπλέον εξετάσεις; Ο καρκίνος του πέους μπορεί να δώσει μεταστάσεις στους λεμφαδένες της βουβωνικής χώρας και της πυέλου και σε άλλα όργανα, όπως το ήπαρ, τα οστά, οι πνεύμονες και ο εγκέφαλος. Αν ο γιατρός σας το κρίνει σκόπιμο, θα ζητήσει απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία, μαγνητική τομογραφία, σπινθηρογράφημα οστών), για να διαπιστώσει το στάδιο της νόσου. Πώς θεραπεύεται ο καρκίνος του πέους Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική για τη θεραπεία του καρκίνου του πέους. Όταν η βλάβη είναι μικρή, το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί με laser ή

14 κρυοπηξία με ελάχιστες παρενέργειες. Σε μεγαλύτερες βλάβες, θα χρειαστεί να γίνει τοπική χειρουργική αφαίρεσή τους, η οποία όμως δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα του πέους. Ποια είναι η πρόγνωση του καρκίνου του πέους; Η επιβίωση εξαρτάται από την παρουσία ή την απουσία μεταστάσεων στους λεμφαδένες. Όταν η διάγνωση είναι έγκαιρη και οι λεμφαδένες δεν έχουν προσβληθεί, η 5ετής επιβίωση κυμαίνεται από 65%-90%. Όταν οι λεμφαδένες έχουν προσβληθεί, η 5ετής επιβίωση είναι μικρή. ΟΥΡΗΘΡΑΣ Παρά το γεγονός ότι το μήκος της ανδρικής ουρήθρας είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο της γυναικείας, η εμφάνιση του καρκινώματος είναι διπλάσια στις γυναίκες.

15 Πιθανοί αιτιολογικοί παράγοντες για τους άνδρες είναι τα αφροδίσια νοσήματα, οι τραυματισμοί και τα στενώματα, ενώ για τις γυναίκες τα τραύματα, η χρόνια φλεγμονή, οι πολύποδες και οι ιογενείς λοιμώξεις. Η κλινική συμπτωματολογία εξαρτάται από το μέγεθος και την εντόπιση του όγκου. Το καρκίνωμα της προστατικής ουρήθρας μπορεί να προκαλέσει αιματουρία και / ή συμπτώματα υποκυστικού κωλύματος, δημιουργώντας διαφοροδιαγνωστικά προβλήματα με την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη. Νεοπλάσματα που εντοπίζονται στην πρόσθια ουρήθρα μπορούν να προκαλέσουν δυσουρία, αιματουρία, αποφρακτικά συμπτώματα, ενώ μπορεί να διαπιστωθεί ψηλαφητή μάζα. Πολλές φορές, ένα καρκίνωμα της ουρήθρας εκλαμβάνεται ως στένωμα και αντιμετωπίζεται με διαστολές, γεγονός το οποίο καθυστερεί την διάγνωση. Στον διαγνωστικό έλεγχο βασικό σημείο είναι ο ενδοσκοπικός έλεγχος της ουρήθρας και η βιοψία της βλάβης που επιβεβαιώνει την ύπαρξη του νεοπλάσματος. Η ανιούσα ουρηθρογραφία στον άνδρα μπορεί να εντοπίσει την περιοχή του όγκου Η χειρουργική αφαίρεση είναι η θεραπεία επιλογής για όλους τους ιστολογικούς τύπους των νεοπλασμάτων της ουρήθρας. Σε επιφανειακούς όγκους στους άνδρες μπορεί να πραγματοποιηθεί διουρηθρική εκτομή ή θεραπεία με Laser. Σε διηθητικούς όγκους της πρόσθιας ουρήθρας γίνεται μερική εκτομή του πέους. ΟΡΧΕΩΣ Συνήθως εμφανίζεται σε άντρες κάτω των 35 ετών, αλλά σπάνια εμφανίζεται πριν από την εφηβεία (συνήθως μεταξύ ετών). Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι των όρχεων προέρχονται από τα γεννητικά κύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που εμπλέκονται στην παραγωγή του σπέρματος. Οι καρκίνοι των όρχεων χωρίζονται σε δύο βασικές

16 κατηγορίες (ανάλογα με τον ακριβή τύπο των κυττάρων που προκαλεί τον καρκίνο) και είναι εξίσου συχνοί: τα σεμινώματα που συμβαίνουν στο 50% περίπου των περιπτώσεων και τους μη σεμινωματώδεις όγκους. Ποιοι είναι οι προδιαθεσικοί παράγοντες για τον καρκίνο του όρχεως; Γνωστοί παράγοντες που αυξάνουν την πιθανότητα να αναπτυχθεί καρκίνος στον όρχι είναι: Φυλή. Το υψηλότερο ποσοστό καρκίνου των όρχεων εμφανίζεται σε λευκούς άντρες στη Βόρεια Ευρώπη. Ίσως ορισμένοι γενετικοί ή περιβαλλοντικοί παράγοντες να εμπλέκονται σε αυτό. Οικογενειακό ιστορικό. Οι αδελφοί και οι γιοι ασθενών με καρκίνο του όρχεως έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο του όρχεως. Μη φυσιολογική κάθοδος των όρχεων στο όσχεο (κρυψορχία). Οι όρχεις αναπτύσσονται στην περιοχή της κοιλιάς και συνήθως κατεβαίνουν στο όσχεο πριν από τη γέννηση. Μερικά μωρά γεννιούνται με έναν ή και τους δύο όρχεις να μην έχουν κατέβει στο όσχεο. Μελέτες έχουν δείξει μία αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου σε άντρες που είχαν κρυψορχία, ιδιαίτερα όταν η κρυψορχία καθυστερήσει να αντιμετωπιστεί χειρουργικά. Υπογονιμότητα. Σε κάποιες μελέτες φαίνεται ότι οι υπογόνιμοι άντρες αντιμετωπίζουν μία ελαφρά αύξηση του κινδύνου. Λοίμωξη από AIDS. Οι άντρες που πάσχουν από AIDS έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου τόσο στον όρχι όσο και σε άλλα όργανα. Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου των όρχεων; Στις περισσότερες περιπτώσεις, το πρώτο σύμπτωμα που παρατηρείται είναι μία ψηλαφητή ανώδυνη σκληρία πάνω στον όρχι. Σε κάποιες περιπτώσεις η σκληρία αυτή μπορεί να είναι και επώδυνη. Θα πρέπει, πάντως, να γνωρίζετε ότι υπάρχουν διάφορες άλλες παθήσεις που εμφανίζονται με τα ίδια συμπτώματα. Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, όπου ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί, μπορεί να παρουσιαστεί με

17 συμπτώματα από άλλα μέρη του σώματος, όπως πόνος στην πλάτη ή στην κοιλιά, απώλεια βάρους ή δύσπνοια. Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου των όρχεων; Αρχικά, ο γιατρός θα σας εξετάσει κλινικά και θα ψηλαφήσει τους όρχεις, για να διαπιστώσει αν υπάρχει σκληρία. Μετά, θα προχωρήσει σε κάποιες εξετάσεις, όπως: Υπερηχογράφημα όρχεων. Εξετάσεις αίματος. Πώς εκτιμάται η έκταση και η εξάπλωση της νόσου; Σε περίπτωση όπου επιβεβαιωθεί η ύπαρξη καρκίνου του όρχεως, θα πρέπει να γίνουν επιπλέον εξετάσεις, για να εκτιμηθεί εάν έχει εξαπλωθεί. Οι εξετάσεις που θα χρειαστεί να γίνουν είναι η απλή ακτινογραφία θώρακος, η αξονική τομογραφία και ίσως η μαγνητική τομογραφία. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται σταδιοποίηση και έχει ως στόχο να καθορίσει: εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες στην κοιλιακή χώρα. εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί και σε άλλες περιοχές του σώματος, όπως ο πνεύμονας. Ποια είναι η θεραπεία; Αν από τις παραπάνω εξετάσεις επιβεβαιωθεί η εμφάνιση καρκίνου, ο γιατρός θα συστήσει τη χειρουργική αφαίρεση του όρχεως που πάσχει (ορχεκτομή). Χειρουργική Η χειρουργική επέμβαση συνιστάται σε όλες τις περιπτώσεις και έχει ως στόχο να αφαιρέσει τον όρχι που έχει καρκίνο. Αυτή από μόνη της μπορεί να είναι θεραπευτική, αν ο καρκίνος βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και δεν έχει εξαπλωθεί. Αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί πολύ, μπορεί επίσης να χρειαστεί, ύστερα από ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία, νέα χειρουργική επέμβαση, για να αφαιρεθούν κάποιες καρκινικές μάζες που παρέμειναν στην κοιλιά. Ορχεκτομή και γονιμότητα Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι η αφαίρεση του ενός όρχεως και εφόσον ο άλλος είναι φυσιολογικός δεν επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή ή τη γονιμότητα. Η γονιμότητα μπορεί να επηρεαστεί σε περίπτωση όπου υποβληθείτε συμπληρωματικά σε χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία. Ο γιατρός θα σας ενημερώσει και θα σας προτείνει να καταθέσετε σπέρμα σε τράπεζα σπέρματος. Πάντως, σε πολλούς ασθενείς η γονιμότητα επιστρέφει στο φυσιολογικό μετά το πέρασμα ενός έτους από τη χημειοθεραπεία/ακτινοθεραπεία.

18 Παρακολούθηση μετά τη θεραπεία Κανονικά, θα πρέπει να παρακολουθείστε για αρκετά χρόνια ύστερα από μία επιτυχημένη θεραπεία, για να διαπιστωθεί πρώιμα τυχόν επανεμφάνιση του καρκίνου. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει εξέταση από τον γιατρό και εξετάσεις αίματος που ελέγχουν τους καρκινικούς δείκτες. Μπορεί, επίσης, να υποβάλλεστε σε ακτινογραφία θώρακος ή αξονική τομογραφία, για να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει υποτροπή. Ποια είναι η πρόγνωση του καρκίνου του όρχεως; Οι πρόγνωση είναι συνήθως πολύ καλή. Ο καρκίνος των όρχεων, χάρη στην πρόοδο της χημειοθεραπείας, έχει γίνει μία ιάσιμη μορφή καρκίνου σε πάνω από 95% των περιπτώσεων. Και μάλιστα, εάν ο καρκίνος διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί σε πρώιμο στάδιο, η ίαση είναι δεδομένη. Αλλά ακόμη και αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, εξακολουθεί να υπάρχει μία μεγάλη πιθανότητα ίασης και μάλιστα πολύ υψηλότερη συγκριτικά με άλλους τύπους καρκίνου.