Εκείνο νοεί (Εs denkt) Ιστορικοκριτικός και φιλοσοφικός σχολιασμός του αφορισμού 17 από το «Πέραν του καλού και του κακού»

Transcript

1 Εκείνο νοεί (Εs denkt) Ιστορικοκριτικός και φιλοσοφικός σχολιασμός του αφορισμού 17 από το «Πέραν του καλού και του κακού»

2 «Πέραν του καλού και του κακού» Jenseits von Gut und Böse, έτος δημοσίευσης Το χειρόγραφο φυλάσσεται στη Βαϊμάρη (Goethe- und Schiller-Archiv). Μια περίοδος προετοιμασίας του έργου «Η βούληση για δύναμη», ενός έργου που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Στη διάθεσή μας έχουμε μόνο σημειώσεις, οι οποίες δημοσιεύθηκαν μετά το θάνατο του Nietzsche.

3 Ο Αφορισμός 17 Σχετικά με τις προλήψεις των λογικών (Aberglauben der Logiker): δε θα κουραστώ ποτέ να υπογραμμίζω ἐνα μικρό γεγονός, που αυτοί οι προληπτικοί με δυσφορία παραδέχονται, ότι δηλαδή μία σκέψη έρχεται, όταν «εκείνη» θέλει, και όχι όταν «εγώ» θέλω είναι επομένως μία παραχάραξη της πραγματικότητας (Fälschung des Thatbestandes) το να πούμε ότι το υποκείμενο «εγὠ» εἰναι

4 (συνέχεια κειμένου) συνθήκη του κατηγορήματος «νοώ». Εκείνο νοεί (Es denkt): αλλά το ότι αυτό το «εκείνο» είναι το παλιό περίφημο «Εγώ» είναι, για να το πω ήπια, μόνο μία υπόθεση, ένας ισχυρισμός, προ πάντων καμία «άμεση βεβαιότητα». Εν κατακλείδι ήδη με το «εκείνο νοεί» έχουμε υπερβεί τα όρια: ήδη αυτό το «εκείνο» περιέχει μία ερμηνεία (Auslegung) τoυ γεγονότος και δεν ανήκει στο ίδιο το γεγονός. Συμπεραίνει κανείς

5 (συνέχεια κειμένου) στην προκειμένη περίπτωση κατά τη γραμματική συνήθεια «το νοείν είναι μια δραστηριότητα, σε κάθε δραστηριότητα ανήκει κάποιος που δρα, άρα». Περίπου σύμφωνα με το ίδιο σχήμα (Schema) αναζητούσαν οι παλαιότερες ατομικές θεωρίες δίπλα στη «δύναμη» («Kraft») που δρα ένα σβωλαράκι ύλη (Klümpchen Materie), μέσα στο οποίο εκείνη εδρεύει και από το οποίο δρα: το άτομο

6 (συνέχεια κειμένου) αυστηρότερα πνεύματα μάθανε τελικά να ανταπεξέρχονται χωρίς αυτό το «κατάλοιπο γης» («Erdenrest») και ίσως κάποια μέρα συνηθίσουν και οι λογικοί (Logiker) να ανταπεξέρχονται χωρίς αυτό το μικρό «εκείνο», που αντικατέστησε το παλιό τίμιο Εγώ.

7 Φιλοσοφία της φυσικής Η έννοια του ατόμου Το υλικό άτομο Το άτομο ως μαθηματικό σημείο (Boscovich) Η πολλότητα των δυνάμεων (πολλότης όρος αναγόμενος στον Δαμάσκιο) Η σημερινή μηχανική των quanta: διαλεκτική σχέση σωματιδίου και κυμάτων H πολλότητα των βουλήσεων για δύναμη

8 Φιλοσοφία της γραμματικής H δομή της εκάστοτε γλώσσας Προδιατύπωση από τον Nietzsche της υπόθεσης της γλωσσικής σχετικότητας (Shapir/Whorf) Η πίστη στη γραμματική και η πίστη στο Θεό (ο θεός ως ύψιστο υποκείμενο)

9 Φιλοσοφία της λογικής Η ύπαρξη αντικειμένων Η ύπαρξη γεγονότων (καιρικών φαινομένων, κοινωνικών εκδηλώσεων κτλ.) Το υποκείμενο ως παροδική ενότητα

10 Φιλοσοφία του σώματος O μέγας λόγος του σώματος Το σώμα (Leib) ως εαυτός (Selbst) «Πίσω από τις σκέψεις σου και τα συναισθήματά σου, αδελφέ μου, ορθώνεται ένας δυνατός αφέντης, ένας άγνωστος σοφός λέγεται εαυτός. Κατοικεί στο σώμα σου, είναι το σώμα σου.» Τάδε έφη Ζαρατούστρα, Πρώτο μέρος, Τέταρτος Λόγος

11 συνέχεια: φιλοσοφία του σώματος Η ζωή που δεν έχει βιωθεί και απωθήθηκε (ungelebtes Leben-Viktor von Weizsäcker) ως αιτία της ψυχοσωματικής ασθένειας «Να καταστραφεί θέλει ο εαυτός σας, γι αυτό γίνατε περιφρονητές του σώματος! Γιατί δεν μπορείτε πια να δημιουργήσετε πάνω και πέρα από σας (Über sich hinaus schaffen)» Τάδε έφη Ζαρατούστρα, ο.π.

12 συνέχεια: φιλοσοφία του σώματος Η έννοια της εντιμότητας (Redlichkeit) και η έννοια της παρρησίας Το Σώμα και οι Άλλοι

13 Μερικά ιστορικά σχόλια επί του αφορισμού 17 René Descartes (ego cogito) Immanuel Kant (Ich, oder Er, oder Es [ ] denket) Georg Christoph Lichtenberg (Es denkt) Gustav Teichmüller (μεταφυσικός του εγώ, πρόδρομος του Heidegger) Maximilian Drossbach (νεολαϊμπνιτσιανός) Paul Heinrich Widemann (οπαδός του Eugen Dühring)

14 συνέχεια: ιστορικά σχόλια Friedrich Albert Lange (νεοκαντιανός) African Spir (νεοκαντιανός) Rudolf Hermann Lotze Otto Caspari (νεολαϊμπνιτσιανός και νεοκαντιανός)

15 Εν κατακλείδι: Η ελληνική Πραγματικότητα Η κατάσταση των ελληνικών σπουδών επί του Nietzsche Μια ελληνική διατριβή πρέπει απαραίτητα να λάβει υπ όψη της, αν όχι το γερμανικό πρωτότυπο, τουλάχιστον μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες H ανάγκη ελληνικής μετάφρασης των Απάντων του Nietzsche Eρευνητικό Πρόγραμμα «Nietzsche και η Αρχαιότητα» Ακαδημία Αθηνών/Ιδρύματα