ΟΙ ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΟΙ ΑΜΥΝΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ - Εισαγωγή στη Ανοσολογία - ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣ, Δρ. Καθηγητής, Εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Πρόεδρος και Επιστημονικός Διευθυντής, Ερευνητικό Κέντρο Βιοιατρικών Επιστημών Αλέξανδρος Φλέμιγκ Ευχαριστίες: Στην Επίκουρη Καθηγήτρια του Εργαστηρίου Φυσιολογίας κ. Κλειώ Μαυραγάνη, και στον Καθηγητή του Ινστιτούτου Γενετικής του Πανεπιστημίου της Κολωνίας κ. Μανώλη Πασπαράκη για την ευγενική προσφορά διαφανειών και για συζητήσεις.

2 KNOW YOUR ENEMY! Damien Hirst

3 ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΕΝΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΔΟΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΝΤΟΓΕΝΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

4 Γιατί χρειαζόμαστε το ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ; Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι απαραίτητο για την άμυνα ενός οργανισμού (ξενιστή) έναντι των παθογόνων μικροοργανισμών (βακτήρια, μύκητες, ιούς, παράσιτα) Οι ανοσοανεπάρκειες είναι απειλητικές για τη ζωή Κύριες Ανοσοανεπάρκειες Π.χ. Σοβαρή συνδυασμένη ανοσοανεπάρκεια - Severe combined immune deficiency (SCID) Χωρίς μεταμόσχευση μυελού των οστών, ένα παιδί με SCID κινδυνεύει από σοβαρή ή θανατηφόρα λοίμωξη και είναι προτιμότερο να διατηρείται σε αποστειρωμένη απομόνωση. Χωρίς θεραπεία, η επιβίωση πέραν του ενός έτους της ηλικίας είναι σπάνια. (Primary Immunodeficiency Resource Center, Δευτερεύουσες ανοσοανερπάκειες Π.χ. Ασθενείς με AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome) υποφέρουν και πεθαίνουν από υποτροπιάζουσες λοιμώξεις

5 Τι συμβαίνει όταν το Ανοσοποιητικό Σύστημα υπεραντιδρά; Πολλαπλά νοσήματα είναι το αποτέλεσμα έκτοπων ανοσοαποκρίσεων (αυτοάνοσων και φλεγμονωδών ασθενειών), για παράδειγμα: -Πολλαπλή Σκλήρυνση - Multiple Sclerosis Φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου - Inflammatory bowel diseases Ρευματοειδής Αρθρίτιδα - Rheumatoid arthritis Ψωρίαση - Psoriasis Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος - Systemic lupus erythematosus Διαβήτης Τύπου Ι - Type I diabetes Αρτηριοσκλήρυνση Atherosclerosis Βαρειά Μυασθένεια - Myasthenia gravis Καρκίνος Συσχετιζόμενος με Χρόνια Φλεγμονή - Chronic inflammation associated cancer Και πολλές άλλες

6 Οι Ανοσοαποκρίσεις πρέπει να ρυθμίζονται Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την άμυνα του ξενιστή σε μολυσματικούς μικροοργανισμούς και, συνεπώς, απαραίτητο για την επιβίωση σε ένα μη-αποστειρωμένο περιβάλλον. Κατά τη διαδικασία της καταπολέμησης μιας μόλυνσης, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί επίσης να προκαλέσει βλάβη στον ξενιστή. Πολλές ασθένειες είναι το αποτέλεσμα μιας οξείας ή χρόνιας υπεραντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος. Καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που ελέγχουν την δραστικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος θα βοηθήσει στο σχεδιασμό θεραπευτικών στρατηγικών για τις ανοσοανεπάρκειες και για ασθένειες που προκαλούνται από την απορρύθμιση του ανοσοποιητικού

7 Λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος: βασικές αρχές Το Ανοσοποιητικό Σύστημα πρέπει: Να αναγνωρίζει τους εισβάλλοντες μικροοργανισμούς Το Ανοσοποιητικό Σύστημα πρέπει να είναι ικανό να διακρίνει το ξένο (πχ τα μικρόβια) από τον εαυτό. Να επάγει μια απόκριση με σκοπό να εξαλείψει την μόλυνση Το Ανοσοποιητικό σύστημα πρέπει να είναι ικανό να επάγει μια αμυντική απόκριση που θα εξαλείψει τους εισβάλοντες μικροοργανισμούς, χωρίς να βλάψει τον ξενιστή ή με την μικρότερη δυνατή βλάβη. Να παύσει την αντίδραση μόλις η απειλή έχει εξαλειφθεί Οι ανοσολογικές αποκρίσεις πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρή ρύθμιση και να τερματίζονται αμέσως μόλις η λοίμωξη έχει εκκαθαριστεί προκειμένου να αποφεύγονται οι άσκοπες βλάβες στον ξενιστή

8 Έμφυτη και Ειδική Ανοσία Έμφυτη Ανοσία (Φυσική - Μη ειδική) Ανίχνευση της εισβολής μικροοργανισμών με βάση την αναγνώριση μοριακών προτύπων σχετιζόμενων με το παθογόνο (PAMPs Pathogen associated molecular patterns) τα οποία δεν υπάρχουν στα κύτταρα του ξενιστή Υπάρχει εκ γενετής Γενική εξειδίκευση για τις κατηγορίες των παθογόνων που εκφράζουν PAMPs Γρήγορη απόκριση, χωρίς ανοσολογική μνήμη (η απόκριση δεν γίνεται πιο ειδική/αποτελεσματική σε επαναληπτική έκθεση του ίδιου παθογόνου) Ειδική Ανοσία (Προσαρμοστική επίκτητη) Αναγνώριση των παθογόνων μέσω εξαιρετικά ειδικών υποδοχέων και μπορεί να κάνει διάκριση μεταξύ πολύ παρόμοιων μοριακών δομών Επίκτητη, δεν εμφανίζεται εκ γενετής Με μεγάλη εξειδίκευση, ικανή να διακρίνει μεταξύ πολύ παρόμοιων αντιγόνων Αργή πρωτογενή απόκριση, με ανοσολογική μνήμη (η απόκριση γίνεται ποιο αποτελεσματική σε επανέκθεση στο ίδιο παθογόνο)

9 Κύτταρα του Ανοσολογικού Συστήματος Λευκά Αιμοσφαίρια (Leucocytes) Μονοπύρηνα/Μακροφάγα - Monocytes / macrophages Κοκκιοκύτταρα (ουδετερόφιλα, ηωσινόφιλα, βασεόφιλα) - Granulocytes (neutrophils, eosinophils, basophils) Δενδριτικά κύτταρα - Dendritic cells Μαστοκύτταρα - Mast cells Φυσικά Φονικά Κύτταρα - Natural killer cells (NK cells) Β λεμφοκύτταρα - B lymphocytes Τ λεμφοκύτταρα - T lymphocytes Όλα τα λευκοκύτταρα που προέρχονται από ένα κοινό προγονικό αιμοποιητικό κύτταρο (HSC Hematopoietic Stem Cell)

10

11 Τα κύτταρα του Ανοσοποιητικού συστήματος προέρχονται από ένα κοινό προγονικό αιμοποιητικό κύτταρο

12 Λειτουργία των κυττάρων του Ανοσοποιητικού Συστήματος

13 Λειτουργία των κυττάρων του Ανοσοποιητικού Συστήματος - Cause allergic symptoms - Contain anticoagulant heparin, which prevents blood from clotting too quickly. - They also contain the vasodilator histamine, which promotes blood flow to tissues.

14 Λειτουργία των κυττάρων του Ανοσοποιητικού Συστήματος Cytokine production Cytokine production

15 Λειτουργία των κυττάρων του Ανοσοποιητικού Συστήματος

16 Κυτταροκίνες: οι μυνηματοφόροι του ανοσοποιητικού From Brennan & McInnes, JCI 2008

17 Κυτταροκίνες και χημειοκίνες Κυτταροκίνες Μικρά εκκρινόμενα πεπτίδια που διαμεσολαβούν την επικοινωνία μεταξύ των κυττάρων που συμμετέχουν σε ανοσοαποκρίσεις Ρυθμίζουν ανοσοαποκρίσεις Μεσολαβητές της φλεγμονής Χημειοκίνες Μικρά εκκρινόμενα πεπτίδια τα οποία δρουν ως χημειοελκτικά Συγκεντρώνουν κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος σε θέσεις λοίμωξης ή τραυματισμένων ιστών Κατευθύνουν ανοσολογικά κύτταρα στους λεμφαδένες όπου λαμβάνουν σήματα επιβίωσης και ενεργοποίησης.

18 Τα μακροφάγα εκφράζουν πολλές ισχυρές κυτταροκίνες

19 Αναγνώριση των παθογόνων οργανισμών από το έμφυτο ανοσοποιητικό σύστημα Η έμφυτη ανοσία βασίζεται σε ένα σχετικά μικρό αριθμό κωδικοποιημένων υποδοχέων βλαστικής-σειράς (germline), οι οποίοι αναγνωρίζουν μοριακά πρότυπα και όχι συγκεκριμένα αντιγόνα. Αντίθετα: Η προσαρμοστική ανοσία βασίζεται σε εκατομμύρια υποδοχείς στην επιφάνεια των λεμφοειδών κυττάρων οι οποίοι δημιουργούνται από επίκτητες σωματικές (non germ-line) γονιδιακές αναδιατάξεις που αναγνωρίζουν έναν άπειρο αριθμό αντιγόνων.

20 Υποδοχείς Αναγνώρισης Προτύπων (Pattern Recognition Receptors) Κύτταρα του έμφυτου ανοσοποιητικού συστήματος ανιχνεύουν τα παθογόνα μέσω ειδικών Υποδοχέων Αναγνώρισης Προτύπων (PRRs) [Pattern Recognition Receptors] που αναγνωρίζουν διακριτά (PAMPs) [Pathogen-Associated Molecular Patterns] Οι PRRs είναι εξελικτικά συντηρημένοι και είναι παρόντες τόσο στα ζώα όσο και στα φυτά Στα θηλαστικά έχουν προσδιοριστεί τρεις οικογένειες PRRs: Υποδοχείς Toll-like (TLRs) Υποδοχείς NOD-like (NLRs) Ελικάσες RIG-like (RLHs)

21 Η Δομή του Toll-like Υποδοχέα Akira and Takeda Nature Reviews Immunology (2004)

22 ?

23 Η Οικογένεια των υποδοχέων Toll-like Kawai and Akira Cell Death and Differentiation (2006)

24 TLR συνδέτης - Ligand Η παραγωγή και η ανάλυση διαγονιδιακών ποντικών με γενετική έλλειψη κάθε μέλους της οικογένειας των υποδοχέων TLR έχει θεμελιώδη σημασία για την αναγνώριση της ειδικότητας του συνδέτη και την ανάλυση της λειτουργίας του κάθε υποδοχέα. Kawai and Akira Cell Death and Differentiation (2006)

25 TLR συνδέτες και προσαρμογείς (adaptors) Kawai and Akira Cell Death and Differentiation (2006)

26 TLR συνδέτες, προσαρμογείς και επαγόμενες αποκρίσεις Kawai and Akira Cell Death and Differentiation (2006)

27 Μη ειδική ανοσολογική άμυνα Aνατομικοί φραγμοί - Φυσικοί, μηχανικοί - Χημικοί - Βιολογικοί Χυμικοί - Κυτταρικοί φραγμοί - Φλεγμονώδης αντίδραση - Ενεργοποίηση συμπληρώματος - Παραγωγή ιντερφερονών - Ενεργοποίηση ΝΚ κυττάρων

28 Μη ειδική ανοσολογική άμυνα Aνατομικοί φραγμοί Φυσικοί, Μηχανικοί: - δέρμα, βλεννογόνοι - βλέννα - περισταλτικές κινήσεις κροσσωτού επιθηλίου - τρίχες στην είσοδο της μύτης - αντανακλαστικά βήχα/πταρμού Χημικοί - λυσοζύμη - αντιμικροβιακά πεπτίδια - όξινες εκκρίσεις στομάχου, ουροποιογεννητικού συστήματος) Βιολογικοί - φυσιολογική χλωρίδα

29 Επιθηλιακά φράγματα εμποδίζουν την είσοδο μικροοργανισμών

30 Επιθηλιακά φράγματα εμποδίζουν την είσοδο των παθογόνων

31 Το επιθήλιο του εντέρου: πεδίο μάχης του ανοσοποιητικού συστήματος MacDonald, Science 2005

32 Είσοδος παθογόνων οργανισμών προκαλεί ανοσολογική απόκριση

33 Τα δενδριτικά κύτταρα προσδένουν το αντιγόνο και μεταναστεύουν στον λεμφαδένα για να ενεργοποιήσουν τα T κύτταρα

34 Όμως, η επίκτητη ανοσία είναι αργή

35 Και τα βακτήρια αναπτύσσονται γρήγορα! Χωρίς την άμεση ανοσολογική απόκριση τα παθογόνα θα μπορούσαν να εξουδετερώσουν τον ξενιστή πολύ πριν αναπτυχθεί η ειδική / επίκτητη ανοσία!!!

36

37 Μη ειδική ανοσολογική άμυνα Aνατομικοί φραγμοί (Φυσικοί, Χημικοί, Βιολογικοί) Χυμικοί/Κυτταρικοί φραγμοί Φλεγμονώδης αντίδραση Ενεργοποίηση συμπληρώματος Παραγωγή ιντερφερονών Ενεργοποίηση Φυσικών Φονικών ΝΚ κυττάρων

38 Oξεία φλεγμονώδης αντίδραση 5 ΣΤΑΔΙΑ: α. ΕΙΣΟΔΟΣ ΒΑΚΤΗΡΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ β. ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΜΕΤΡΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΑΥΞΗΣΗ ΑΙΜΑΤΙΚΗΣ ΡΟΗΣ γ. ΑΛΛΑΓΕΣ ΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΤΟΙΧΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΕΞΟΔΟΣ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΠΛΑΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΛΕΥΚΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΕ ΙΣΤΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ δ. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΕΥΚΟΚΥΤΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΩΝ ΑΓΓΕΙΩΝ ΣΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΣ ΙΣΤΙΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ- ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ε. ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΤΟΥ ΒΛΑΠΤΙΚΟΥ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ - ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ - ΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ

39 Oξεία φλεγμονώδης αντίδραση ΕΡΥΘΡΟΤΗΤΑ (RUBOR) ΘΕΡΜΟΤΗΤΑ (CALOR) Κέλσος (Celsus), 1 ος αιώνας μ.χ. Γαληνός, 2 ος αιώνας μ.χ. ΟΙΔΗΜΑ (TUMOR) ΑΛΓΟΣ (DOLOR) ΑΠΩΛΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (Functio Laesa)

40 1. Είσοδος βακτηριακού/φυσικού εισβολέα

41 2. ΑΥΞΗΣΗ ΑΙΜΑΤΙΚΗΣ ΡΟΗΣ- ΑΓΓΕΙΟΔΙΑΣΤΟΛΗ Μαστοκύτταρα /Βασεόφιλα Απελευθερώνουν ισταμίνη (αγγειοδιαστολή)

42 3. ΔΙΑΠΗΔΗΣΗ ΛΕΥΚΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΙΣΤΟΥΣ

43 4. ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΧΗΜΙΚΩΝ ΜΕΣΟΛΑΒΗΤΩΝ- ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ-ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΠΗΞΗΣ

44 5. ΦΑΓΟΚΥΤΤΑΡΩΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ Ουδετερόφιλα Μονοκύτταρα

46 Η αλυσίδα των αντιδράσεων που ενεργοποιούν το συμπλήρωμα C1 C4 C2 C3 C5 C6 C7 C8 C9

47 Ενεργοποίηση συστήματος συμπληρώματος

48 Ενεργοποίηση συστήματος συμπληρώματος Οψωνίνωση (Opsonisation)

49 ΜΕΜΒΡΑΝΟΕΠΙΘΕΤΙΚΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ (MAC) C9

51 Παραγωγή ιντερφερονών Οικογένεια κυτταροκινών που αναστέλλουν μη ειδικώς τον πολλαπλασιασμό των ιών μέσα στα κύτταρα του ξενιστή

53 TA ΦΥΣΙΚΑ ΦΟΝΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ (NATURAL KILLER NK-CELLS)

54 Human Physiology - Innate Immune System

55

56 Λεμφοειδή όργανα Κεντρικά ή πρωτογενή λεμφικά όργανα Μυελός των οστών Θύμος Αδένας Περιφερικά ή δευτερογενή λεμφικά όργανα Λεμφαδένες Σπλήνας Βλεννογόνοι λεμφοειδείς ιστοί (αμυγδαλές, Παϋέρειες πλάκες κ.λπ.)

57 Πρωτογενή λεμφικά όργανα: Μυελός των οστών & Θύμος αδένας Ο μυελός των οστών και ο θύμος αδένας είναι εξειδικευμένα όργανα που παρέχουν το μικροπεριβάλλον που απαιτείται για την ανάπτυξη των ανοσοκυττάρων Ο μυελός των οστών περιέχει και διατηρεί τα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα που εξελίσσονται σε όλα τα αιμοποιητικά κύτταρα Τα Β λεμφοκύτταρα αναπτύσσονται στο μυελό των οστών Τα Τ λεμφοκύτταρα αναπτύσσονται στο θύμο αδένα από πρόγονα Τ-λεμφοκυττάρα που παράγονται στο μυελό των οστών και να μεταναστεύσουν στο θύμο

58 Πρωτογενή λεμφικά όργανα: Μυελός των οστών Nagasawa Nature Reviews Immunology 6, (February 2006) doi: /nri1780 Στρωματικά κύτταρα του μυελού των οστών, παρέχουν το αναγκαίο μικροπεριβάλλον για τη διατήρηση των προδρόμων αιμοποιητικών κυτταρικών και την ανάπτυξη όλων των αιματοποιητικών κυτταρικών γενεαλογιών

59 Πρωτογενή λεμφικά όργανα: ανάπτυξη των Β κυττάρων στο ΜΟ

60 Πρωτογενή λεμφικά όργανα: Θύμος Αδένας

63 Δευτερογενή λεμφικά όργανα Εξειδικευμένα όργανα με καθορισμένη δομική οργάνωση που επιτρέπει την αλληλεπίδραση των διαφόρων κυτταρικών τύπων που συμμετέχουν στην επίκτητη ανοσία Παρέχουν σήματα που στηρίζουν την επανακυκλοφορία των λεμφοκυττάρων Προσελκύουν και παγιδεύουν δενδριτικά κύτταρα που φέρουν αντιγόνο Επιτρέπουν την έναρξη της επίκτητης ανοσίας

64 Δευτερογενή λεμφικά όργανα: Λεμφαδένες

65 Δευτερογενή λεμφικά όργανα: Σπλήνας

66 Δευτερογενή λεμφικά όργανα: Σπλήνας B-cell follicles Periarteriolar lymphoid sheath R: red pulp F: follicle T: T cell zone M: marginal zone central arteriole Immunostaining of a section from a mouse spleen: Anti-IgM stains strongly marginal zone B cells (brown) and anti-igd stains follicular B cells (blue-purple)

67 Δευτερογενή λεμφικά όργανα: Παϋέρειες πλάκες B cell staining (IgM) GC staining (PNA) T cell staining (CD3)

68

69 Λεμφοκύτταρα Τα λεμφοκύτταρα εκφράζουν υποδοχείς που τους επιτρέπουν να αναγνωρίζουν αντιγόνα με μεγάλη εξειδίκευση Ένα λεμφοκύτταρο εκφράζει υποδοχείς με μία μόνον εξειδίκευση Η εξειδίκευση κάθε λεμφοκυττάρου είναι διαφορετική Η ύπαρξη εκατομμυρίων λεμφοκυττάρων σε έναν οργανισμό εξασφαλίζει την ύπαρξη εκατομμυρίων διαφορετικών εξειδικεύσεων σε κάθε άτομο Πως όμως τα λεμφοκύτταρα αναγνωρίζουν μόνον ξένα αντιγόνα και όχι αντιγόνα του εαυτού?

70 Ανάπτυξη και επιλογή των λεμφοκυττάρων

71

72 Αρχές της κλωνικής επιλογής λεμφοκυττάρων Κάθε λεμφοκύτταρο εκφράζει έναν μόνο τύπο υποδοχέα με μοναδική εξειδίκευση Λεμφοκύτταρα που εκφράζουν υποδοχείς για αντιγόνα του εαυτού εξαλείφονται σε πρώιμα στάδια ανάπτυξής τους μέσω της αρνητικής επιλογής (negative selection) Υψηλής συγγένειας αλληλεπιδράσεις λεμφοκυτταρικών υποδοχέων με ξένα αντιγόνα οδηγούν σε ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων, πολλαπλασιασμό τους και διαφοροποίησή τους σε ενεργά κύτταρα (effector cells) Ενεργά κύτταρα προερχόμενα από ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα εκφράζουν υποδοχείς πανομοιότυπους σε εξειδίκευση με το προγονικό κύτταρο μέσω κλωνικής εξάπλωσης (clonal expansion)

73

74 Β λεμφοκύτταρα: χυμική ανοσία Παράγουν αντισώματα (ανοσοσφαιρίνες, Ig) Παρουσιάζουν αντιγόνα στα Τ- λεμφοκύτταρα

75 Τ λεμφοκύτταρα: κυτταρική ανοσία Τα Τ λεμφοκύτταρα εκφράζουν Τ-υποδοχείς (T cell receptors -TCRs) που αναγνωρίζουν αντιγόνα παρουσιαζόμενα από μόρια του Μείζονος Συμπλέγματος Ιστοσυμβατότητας (Major Histocompatibility Complex - MHC molecules) στην επιφάνεια κυττάρων αντιγονοπαρουσίασης ή μολυσμένων κυττάρων.

76 Βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα: κυτταρική ανοσία Βοηθητικά Τ κύτταρα (helper T cells - T H cells) αναγνωρίζουν τα ειδικά αντιγόνα που παρουσιάζουν τα μακροφάγα ή τα Β κύτταρα και τα ενεργοποιούν

77 Κυτταροτοξικά Τ λεμφοκύτταρα: κυτταρική ανοσία Κυτταροτοξικά Τ κύτταρα αναγνωρίζουν τα ειδικά αντιγόνα στην επιφάνεια των μολυσμένων κυττάρων και τα σκοτώνουν.

78 Ανάπτυξη και λειτουργία Τ λεμφοκυττάρων

79 Ανάπτυξη και λειτουργία Β λεμφοκυττάρων

80 Ειδική ανοσία: ανοσολογική μνήμη

81 Η ανοσολογική μνήμη παρέχει προστασία μεγάλης διάρκειας Συστηματικός εμβολιασμός του πληθυσμού με ανενεργά ή εξασθενημένα μικρόβια ή με ένα ή περισσότερα αντιγόνα τους έχει συμβάλλει στην εξαφάνιση ασθενειών

82 Overview of the Immune System: