ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Transcript

1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΤΕΣ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Παρασκευή Χόρτη Καθηγήτρια Πληροφορικής ΠΕ19, 24 ο Γυμνάσιο Αθήνας, Γ. Σούκα 3, 11522, Αθήνα Βασιλική Πουλοπούλου Καθηγήτρια ΠΕ18.27, 1 ο ΕΠΑΛ Κορυδαλλού, Καραολή - Δημητρίου 68-70, 18122, Κορυδαλλός Δέσποινα Μπαλάσκα (balaska.despina@gmail.com) Σπουδάστρια ΕΠΠΑΙΚ- Α.Σ.ΠΑΙ.ΤΕ, Ηράκλειο Αττικής , Αθήνα Κυριακή Μανιάτη (maniatikyriaki@gmail.com) Σπουδάστρια ΕΠΠΑΙΚ- Α.Σ.ΠΑΙ.ΤΕ, Ηράκλειο Αττικής , Αθήνα Ουρανία Πετροπούλου (rpetro@biomed.ntua.gr) Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Οδυσσέα Ανδρούτσου 150, 18532, Πειραιάς Συμεών Ρετάλης (retal@unipi.gr) Καθηγητής, Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Πειραιά, Οδυσσέα Ανδρούτσου 150, 18532, Πειραιάς Περίληψη Στην παρούσα εργασία περιγράφεται αναλυτικά η υλοποίηση και η αποτίμηση ενός σεμιναρίου-εργαστηρίου (workshop) επιμόρφωσης εκπαιδευτικών με θέμα: «Διερευνητικά σενάρια μάθησης και μοντέρνες τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών». Το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στην Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.ΤΕ) με τη συμμετοχή 105 σπουδαστών του «Ετήσιου Προγράμματος Παιδαγωγικής Κατάρτισης (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ)», στο πλαίσιο του μαθήματος «Εκπαιδευτική Αξιολόγηση». Σκοπός του σεμιναρίου-εργαστηρίου ήταν η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών: α) Στο σχεδιασμό, στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή σεναρίων διερευνητικής μάθησης σε ποικίλα γνωστικά αντικείμενα. β) Στην αξιοποίηση στα σενάρια αυτά συνδυασμού μοντέρνων τεχνικών Επιτρέπεται η έντυπη ή ηλεκτρονική αναπαραγωγή της συγκεκριμένης επιστημονικής εργασίας μόνο για εκπαιδευτική ή ερευνητική χρήση και με την προϋπόθεση ότι τα τυχόν αντίγραφα περιλαμβάνουν την αρχική σελίδα και την παρούσα σημείωση πνευματικών δικαιωμάτων. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, μέρους ή όλου των πρακτικών για οικονομικό όφελος, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) - ΕΕΜΑΠΕ αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών, ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι σε θέση να αποτιμούν όσον το δυνατόν πληρέστερα και αποτελεσματικότερα την αυτόνομη και ομαδική επίδοση των μαθητών τους. Η εργασία ολοκληρώνεται με την συνοπτική παράθεση των ιδιαίτερα ενθαρρυντικών αποτελεσμάτων αξιολόγησης του σεμιναρίου. Λέξεις κλειδιά: Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, εκπαιδευτικός σχεδιασμός, διερευνητική μάθηση, μοντέρνες τεχνικές αξιολόγησης των μαθητών 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σήμερα στο κατώφλι του 21ου αιώνα η εκπαίδευση σε όλες τις εκφάνσεις της βρίσκεται σε μια επιταχυνόμενη πορεία μετασχηματισμού, προσπαθώντας να ανταποκριθεί στις συνεχείς και ραγδαίες μεταβολές που συντελούνται στο πλαίσιο του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού και τεχνολογικού περιβάλλοντος. Απόρροια αυτού του μετασχηματισμού τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί στη διεθνή εκπαιδευτική πρακτική ο σχεδιασμός και η εφαρμογή καλά σχεδιασμένων μαθησιακών σεναρίων που εδράζονται σε σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις, όπως είναι η διερευνητική μάθηση (Inquiry based Learning). Τα καινοτόμα αυτά διερευνητικά σενάρια χρησιμοποιούνται ως δυναμικό εργαλείο που εμπλουτίζει και ενδυναμώνει τη διαδικασία της μάθησης, προσδίδοντας της μια νέα διαδραστική διάσταση και μεγιστοποιώντας τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα (Morton, 2012 Kasimatis et al., 2014). Η διερευνητική μάθηση είναι μια διδακτική προσέγγιση η οποία κινητοποιεί τους μαθητές να εμπλακούν ενεργά στη μάθηση, να οικοδομήσουν τη γνώση μέσω της έρευνας και της ανακάλυψης σε

2 αυθεντικές καταστάσεις. Πρόσφατες μάλιστα έρευνες που έχουν διεξαχθεί τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, επισημαίνουν την προστιθέμενη παιδαγωγική αξία της διερευνητικής μάθησης στην καθημερινή σχολική πρακτική καθώς συμβάλλει στην ανάπτυξη ισχυρών γνωστικών, μεταγνωστικών και επιστημονικών δεξιοτήτων (π.χ. συλλογή και ανάλυση πειραματικών δεδομένων, τη διαμόρφωση υποθέσεων, τον έλεγχο, την επιβεβαίωση υποθέσεων και θεωριών, κλπ.) (Spronken-Smith, 2008 Minner et al., 2010 Bolte et al., 2012). Οι εκπαιδευτικοί για να μπορέσουν να υιοθετήσουν τη διερευνητική μάθηση ως δυναμική προσέγγιση στη σχολική τάξη είναι απαραίτητο: α) αφενός να γνωρίζουν και να είναι εξοικειωμένοι με την έννοια του εκπαιδευτικού σχεδιασμού, ώστε να μπορούν να σχεδιάζουν και να δομούν ολοκληρωμένα μαθησιακά σενάρια, β) αφετέρου να κατανοήσουν σε βάθος τη διαδικασία δημιουργίας της επιστημονικής γνώσης μέσω της διερεύνησης, τα βήματα ανάπτυξης της και τα μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί και την υποστηρίζουν (Petropoulou et al., 2010 Morrison, 2013), Ωστόσο στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι αν και στη διεθνή βιβλιογραφία τα τελευταία χρόνια συναντάται ένα σημαντικό πλήθος σεναρίων διερευνητικής μάθησης για ποικίλα γνωστικά αντικείμενα τόσο για την πρωτοβάθμια όσο και για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το βασικό τους μειονέκτημα έγκειται στο γεγονός ότι δεν πλαισιώνονται από τις κατάλληλες τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών Η αποτίμηση των πολλαπλών δεξιοτήτων που αναπτύσσουν οι μαθητές κατά τη διάρκεια εμπλοκής τους σε διερευνητικά σενάρια απαιτεί την εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών αξιολόγησης (π.χ. αυτοαξιολόγηση, ετεροαξιολόγηση, ρουμπρίκες, εννοιολογικούς χάρτες, κλπ), ώστε να μπορέσει ο εκπαιδευτικός να αξιολογήσει με όσον το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια και λεπτομέρεια την ατομική και ομαδική επίδοση των μαθητών (Silva, 2008 Petropoulou et al., 2012 Schwartz, & Arena, 2013). Εστιαζόμενοι στις παραπάνω διαπιστώσειςπροκλήσεις, στην παρούσα εργασία περιγράφεται αναλυτικά η υλοποίηση και η αποτίμηση ενός σεμιναρίου-εργαστηρίου (workshop) επιμόρφωσης εκπαιδευτικών με θέμα: «Διερευνητικά σενάρια μάθησης και μοντέρνες τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών». Το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στην Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.ΤΕ) με τη συμμετοχή 105 σπουδαστών του προγράμματος «Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ)», στο πλαίσιο του μαθήματος «Εκπαιδευτική Αξιολόγηση», κατά τη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου Σκοπός του σεμιναρίου-εργαστηρίου (workshop) ήταν η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών: α) Στο σχεδιασμό, στην ανάπτυξη και στην εφαρμογή πρότυπων σεναρίων διερευνητικής μάθησης σε ποικίλα γνωστικά αντικείμενα. β) Στην αξιοποίηση στα σενάρια συνδυασμού μοντέρνων τεχνικών αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών, ώστε οι εκπαιδευτικοί να είναι σε θέση να αποτιμούν όσον το δυνατόν πληρέστερα και αποτελεσματικότερα την επίδοση των μαθητών τους. Στη συνέχεια περιγράφεται αναλυτικά η δομή του σεμιναρίου που υλοποιήθηκε και παρατίθενται συνοπτικά τα ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα που προέκυψαν από την αξιολόγηση του σεμιναρίου. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των μελλοντικών μας στόχων. 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ Η διαδικασία υλοποίησης του συγκεκριμένου σεμιναρίου-εργαστηρίου (workshop) περιελάμβανε δύο διακριτές φάσεις οι οποίες πραγματοποιήθηκαν δια ζώσης. Στη συνέχεια παρατίθενται αναλυτικά οι φάσεις ανάπτυξης και εφαρμογής του σεμιναρίου, καθώς επίσης και ο τρόπος που εργάστηκαν οι συμμετέχοντεςεκπαιδευτικοί. Στην πρώτη φάση του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκαν δύο δίωρες «δια ζώσης» συναντήσεις (διάρκειας τεσσάρων διδακτικών ωρών). Σκοπός των συναντήσεων ήταν να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να εξοικειωθούν οι συμμετέχοντες τόσο με την έννοια του εκπαιδευτικού σχεδιασμού (π.χ. βασικές αρχές, στάδια ανάπτυξης, φάσεις, σχεδιασμός και δόμηση μαθησιακού σεναρίου, κλπ), όσο και με την έννοια της διερευνητικής μάθησης (π.χ. μοντέλα, βήματα ανάπτυξης, κλπ). Παράλληλα σε αυτή τη φάση ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε τόσο στην ανασκόπηση των σύγχρονων τεχνικών αξιολόγησης των μαθητών (π.χ. ρουμπρίκες αξιολόγησης, quizzes, εννοιολογικός χάρτης), και των αντίστοιχων λογισμικών που υποστηρίζουν τις τεχνικές αυτές (π.χ. rubistar, quizmaker, κλπ), όσο στην παρουσίαση παραδειγματικών τρόπων αξιοποίησης αυτών των τεχνικών σε ποικίλα μαθησιακά σενάρια. Αξίζει μάλιστα να επισημάνουμε ότι οι συμμετέχοντες στο τελευταίο μέρος αυτής της φάσης κλήθηκαν μέσω βιωματικού εργαστηρίου -ακολουθώντας τη συνεργατική στρατηγική Think-Pair-Share - να εμπλουτίσουν με τις κατάλληλες τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών παραδειγματικά σενάρια διερευνητικής μάθησης που τους δόθηκαν. Στη δεύτερη φάση, αφού οι συμμετέχοντεςεκπαιδευτικοί χωρίστηκαν σε 21 ομάδες των πέντε ατόμων και έχοντας στη διάθεση τους κατάλληλο υποστηρικτικό υλικό (υλικό διαλέξεων, παραδειγματικό σενάριο διερευνητικής μάθησης, πρότυπο σχεδιασμούανάπτυξης μαθησιακού σεναρίου, κλπ.), κλήθηκαν μέσα σε διάστημα δύο εβδομάδων: να σχεδιάσουν-αναπτύξουν ανά ομάδα ένα διδακτικό σενάριο διερευνητικής μάθησης για γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητας τους πλαισιώνοντας το με τις κατάλληλες σύγχρονες τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι ομάδες των συμμετεχόντων θα έπρεπε να παραδώσουν το διδακτικό σενάριο με τη μορφή ρέοντος κειμένου καθώς επίσης και το απαραίτητο συνοδευτικό υλικό που θα το

3 πλαισίωνε (π.χ. φύλλα εργασίας, φύλλα ή λογισμικά αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών, κλπ) και να συμπληρώσουν και να παραδώσουν ατομικά ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του σεμιναρίου. 3. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 3.1. Ερευνητικά ερωτήματα Τα ερευνητικά ερωτήματα που τέθηκαν στην παρούσα έρευνα αφορούσαν: την αξιολόγηση του βαθμού πληρότητας, ορθότητας, σαφήνειας και πρακτικότητας των σεναρίων διερευνητικής μάθησης που σχεδίασαν οι συμμετέχοντες-εκπαιδευτικοί (1 ο ερευνητικό ερώτημα), την καταγραφή των θέσεων-στάσεων που διαμόρφωσαν οι συμμετέχοντες-εκπαιδευτικοί για την ανάπτυξη σεναρίων διερευνητικής μάθησης και την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνικών αξιολόγησης των μαθητών σε αυτά (2 ο ερευνητικό ερώτημα), τη διερεύνηση των δυνατοτήτων-προοπτικών αξιοποίησης από τους συμμετέχοντες των σεναρίων που αναπτύχθηκαν σε αυθεντικές σχολικές συνθήκες (3 ο ερευνητικό ερώτημα) Χώρος- χρόνος εφαρμογής - συμμετέχοντες Το σεμινάριο-εργαστήριο πραγματοποιήθηκε στην Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.ΤΕ) με τη συμμετοχή 105 σπουδαστών του «Ετήσιου Προγράμματος Παιδαγωγικής Κατάρτισης (Ε.Π.ΠΑΙ.Κ)», στο πλαίσιο του μαθήματος «Εκπαιδευτική Αξιολόγηση», κατά τη διάρκεια του χειμερινού εξαμήνου Αξίζει να σημειωθεί ότι μικρό πλήθος σπουδαστών ήταν εν ενεργεία (in-service teachers) εκπαιδευτικοί (ποσοστό 5%) με πολύχρονη εκπαιδευτική προϋπηρεσία, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν εν δυνάμει (pre-service teachers) εκπαιδευτικοί. Το σύνολο των συμμετεχόντων ήταν εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με ειδικότητες: τεχνολογικών επιστημών, γεωπονίας, νοσηλευτικής και εφαρμοσμένων τεχνών Πηγές και ανάλυση δεδομένων Για την αξιολόγηση και διερεύνηση των ερευνητικών ερωτημάτων αξιοποιήθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα που προήλθαν: α) Από την επεξεργασία, ανάλυση και αξιολόγηση των σεναρίων διερευνητικής μάθησης. Το σύνολο των σεναρίων που ανέπτυξαν οι συμμετέχοντες- εκπαιδευτικοί μελετήθηκαν σε βάθος, ελέχθησαν και αξιολογήθηκαν ως προς το βαθμό πληρότητας, ορθότητας, σαφήνειας και πρακτικότητας τους με βάση ρουμπρίκα αξιολόγησης (rubric assessment). Τα τελευταία χρόνια οι ρουμπρίκες αξιοποιούνται ως δυναμικό εργαλείο αξιολόγησης στο επιστημονικό πεδίο του εκπαιδευτικού σχεδιασμού (Learning Design) (Jonassen, 2004 Morrison et al., 2007 Dick et al., 2008). Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η ρουμπρίκα που σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε στη συγκεκριμένη έρευνα, εμπεριείχε έναν ευρύτερα αποδεκτό -με βάση τα πορίσματα της σύγχρονης βιβλιογραφίας- πυρήνα κριτηρίων που πρέπει να πληρούν τα εκπαιδευτικά σενάρια (Merrill, 2009 Reiser & Dempsey, 2011) εμπλουτισμένο βέβαια με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τους εκπαιδευτικούς στόχους που προάγει η διερευνητική μάθηση (Minner et al., 2010). Στο Σχήμα 1. που ακολουθεί απεικονίζεται τμήμα-απόσπασμα της ρουμπρίκας που χρησιμοποιήθηκε στην παρούσα έρευνα. Κριτήρια Εξαιρετική επίδοση Μέτρια επίδοση Χαμηλή επίδοση Πληρότητα σεναρίου Το σενάριο περιγράφεται κατανοητά στην ολότητα του οι στόχοι είναι σαφώς προσδιορισμένοι και συνδέονται άρρηκτα με τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι οι μαθησιακοί πόροι είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με τους μαθησιακούς στόχους και τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι Το σενάριο περιγράφεται κατανοητά μερικώς οι στόχοι δεν είναι σαφώς προσδιορισμένοι στην ολότητα τους και συνδέονται μερικώς με τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι οι μαθησιακοί πόροι είναι μερικώς συνδεδεμένοι με τους μαθησιακούς στόχους και τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι Το σενάριο δεν περιγράφεται με σαφήνεια οι στόχοι δεν προσδιορίζονται με σαφήνεια και δε συνδέονται με τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι οι μαθησιακοί πόροι δεν είναι συνδεδεμένοι με τους μαθησιακούς στόχους και τις δραστηριότητες στις οποίες εμπλέκονται οι Σχήμα 1: Απόσπασμα ρουμπρίκας αξιολόγησης διερευνητικών σεναρίων μάθησης

4 β) Από την επεξεργασία και ανάλυση των ερωτηματολογίων. Το ερωτηματολόγιο, που κλήθηκαν οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί να συμπληρώσουν, σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο, ώστε να συλλέξει ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα για τα υπό διερεύνηση ερευνητικά ερωτήματα (2 ο και 3 ο ). Αναλυτικότερα το ερωτηματολόγιο περιελάμβανε ερωτήσεις κλειστού και ανοικτού τύπου και αποσκοπούσε: στην αξιολόγηση του σεμιναρίου (π.χ. δομή, οργάνωση, περιεχόμενο, επίτευξη στόχων, εκπλήρωση προσδοκιών, αποτελεσματικότητα πόρων, κλπ), την καταγραφή των θέσεων-στάσεων που διαμόρφωσαν οι συμμετέχοντες-εκπαιδευτικοί για το σχεδιασμό σεναρίων διερευνητικής μάθησης και την ενσωμάτωση σε αυτά μοντέρνων τεχνικών αξιολόγησης των μαθητών, στη διερεύνηση και αποτύπωση των δυνατοτήτων-προοπτικών αξιοποίησης από τους συμμετέχοντες των σεναρίων που αναπτύχθηκαν σε αυθεντικές συνθήκες τάξης. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 4.1. Επεξεργασία, ανάλυση και αξιολόγηση σεναρίων διερευνητικής μάθησης Συνολικά και οι 21 ομάδες ανέπτυξαν ιδιαίτερα αξιόλογα και ενδιαφέροντα διδακτικά σενάρια διερευνητικής μάθησης για ποικίλα γνωστικά αντικείμενα της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στον Πίνακα 1. που ακολουθεί παρουσιάζονται αναλυτικά οι τίτλοι των 15 (για οικονομία χώρου) από τα 21 σενάρια που αναπτύχθηκαν, τα γνωστικά αντικείμενα και οι πληθυσμοί-στόχοι για τους οποίους σχεδιάστηκαν. Τίτλος Διδακτικού Σεναρίου Γνωστικό αντικείμενο Πληθυσμός - Στόχος Η Τριβή στη Ζωή μας Φυσική Α Τάξη ΓΕΛ Ομάδες Αίματος - Σύστημα ΑΒΟ Ανατομία - Φυσιολογία Γ Τάξη ΕΠΑΛ Κυλινδρισμός - Σχέση συμπίεσης - Πίεση συμπίεσης Περιποίηση Τραύματος Μηχανισμοί μη Ειδικής Άμυνας του Οργανισμού Αεροδυναμική Αυτοκινήτων Ρυπαντές Καυσαερίων Αυτοκινήτων & Καταλύτες Μηχανές Εσωτερικής Καύσεως Νοσηλευτική Θεωρία Εργαστήριο Βιολογία Γενικής Παιδείας Τεχνολογία Αμαξωμάτων Μηχανές Εσωτερικής Καύσεως Β Τάξη ΕΠΑΛ Β Τάξη ΤΕΕ Γ Τάξη ΓΕΛ Β Τάξη ΕΠΑΣ & Γ Τάξη ΕΠΑΛ Γ Τάξη ΕΠΑΛ Σήμα - Λογότυπο Γραφιστικές Εφαρμογές 1 Β Τάξη ΕΠΑΛ Ο Νόμος του Ohm Ηλεκτροτεχνία Α Τάξη ΓΕΛ Ηχορύπανση - Θόρυβος Κατασκευές & Περιβάλλον Β Τάξη ΤΕΕ Αλλαγές Καταστάσεις και Θερμότητα Φυσική Β Γυμνασίου

5 Ζωτικά Σημεία του Ανθρώπου Εργαστήριο Νοσηλευτικής Γ Τάξη ΕΠΑΛ Δημιουργία Τεχνικών Σχεδίων Τεχνολογία Α Τάξη Γυμνασίου Πρωτεΐνες - Υδατάνθρακες - Λιπαρά Χημεία Γ Γυμνασίου Φωτοσύνθεση Βιολογία Β Τάξη ΓΕΛ Πίνακας 1: Τμήμα (15 από τα 21) διερευνητικών σεναρίων μάθησης που σχεδιάστηκαν Στον Πίνακα 2. που ακολουθεί αποτυπώνονται τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα αξιολόγησης των σεναρίων διερευνητικής μάθησης με βάση τα κριτήρια που εμπεριείχε η ρουμπρίκα που χρησιμοποιήθηκε. Και τα 21 σενάρια αφού αναλύθηκαν σε βάθος και αξιολογήθηκαν με βάση τη ρουμπρίκα αξιολόγησης διαπιστώθηκε ότι πληρούσαν στο σύνολο τους τις παιδαγωγικές αρχές που διέπουν τόσο τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό όσο και τα στάδια ανάπτυξης της διερευνητικής μάθησης. Το μεγάλο ποσοστό επιτυχίας εκτιμάται ότι οφείλεται τόσο στην εκπαίδευση (π.χ. παραδειγματικές εφαρμογές, βιωματικό εργαστήριο, κλπ.) που έγινε κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου, όσο και στο υποστηρικτικό υλικό που δόθηκε με τις κατάλληλες οδηγίες για τη δημιουργία των διδακτικών σεναρίων, στοιχείο που επιβεβαιώθηκε και από την επεξεργασία των ερωτηματολογίων. Επιπρόσθετα με βάση τον Πίνακα 2. διαπιστώνουμε ότι στην πλειοψηφία τους οι συμμετέχοντεςεκπαιδευτικοί (ποσοστό 95%) ενσωμάτωσαν με επιτυχία στα σενάρια τους συνδυασμό μοντέρνων τεχνικών αξιολόγησης των μαθητών (π.χ. εννοιολογικούς χάρτες, ρουμπρίκες αξιολόγησης, τεστ αυτοαξιολόγησης, κλπ) και μάλιστα αξιοποιώντας ποικίλα και πολλαπλά λογισμικά που υποστηρίζουν την ανάπτυξη των αντίστοιχων τεχνικών (πχ. rubric maker, classmaker, κλπ.). Ωστόσο θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η πλειονότητα των συμμετεχόντων (ποσοστό 72%) δεν κατάφερε να πλαισιώσει τα σενάρια με τις κατάλληλες τεχνικές αξιολόγησης για την αποτίμηση της διαδικασίας μάθησης (π.χ. συνεργατικότητα, τήρηση ρόλων, συνεισφορά στην ομάδα, κλπ), γεγονός που θεωρείται αναμενόμενο λόγω της έλλειψης εκπαιδευτικής εμπειρίας. Κριτήρια Άριστη Μέτρια Χαμηλή Πληρότητα σεναρίου Περιγραφή 13 (62%) 8 (38%) 0 (0%) Στόχοι 17 (81%) 4 (19%) 0 (0%) Πόροι 18 (86%) 3 (14%) 0 (0%) Ορθότητα πλοκή Προαπαιτούμενα 17 (81%) 4 (19%) 0 (0%) Οργάνωση 11 (52%) 8 (38%) 2 (10%) Διάρθρωση - ανάλυση 18 (86%) 3 (14%) 0 (0%) Ροή 13 (62%) 7 (33%) 1 (5%) Επίτευξη μαθησιακών στόχων 17 (81%) 3 (14%) 1 (5%) Διακριτότητα ρολών 17 (81%) 4 (19%) 0 (0%) Ονοματολογία δραστηριοτήτων 14 (66%) 6 (29%) 1 (5%)

6 Καταλληλότητα μαθησιακών πόρων Δημιουργικότητα στη μαθησιακή σχεδίαση 15 (71%) 5 (24%) 1 (5%) 12 (57%) 7 (33% 2 (10%) Ερευνητικά ερωτήματα 14 (67%) 4 (19%) 3 (14%) Ορθότητα - πληρότητα διδακτικού μοντέλου (για διερευνητική μάθηση) Διατύπωση υποθέσεων 14 (66%) 6 (29%) 1 (5%) Έλεγχος υποθέσεων πειραματισμός 15 (71%) 5 (24%) 1 (5%) Επιστημονικά επιχειρήματα 15 (72%) 3 (14%) 3 (14%) Εφαρμογή γνώσης 18 (85%) 2 (10%) 1 (5%) Αξιοποίηση τεχνικών αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών Αποτίμηση στόχων 16 (76%) 5 (24%) 0 (0%) Συνδυασμός τεχνικών 15 (71%) 5 (24%) 1 (5%) Αξιολόγηση Μεταγνωστικές δεξιότητες 11 (52%) 8 (38%) 2 (10%) Αποτίμηση προϊόντων μάθησης 15 (71%) 5 (24%) 1 (5%) Αποτίμηση διαδικασίας μάθησης 3 (14%) 3 (14%) 15 (72%) Πίνακας 2: Συγκεντρωτικός πίνακας αξιολόγησης διερευνητικών σεναρίων μάθησης με βάση τη ρουμπρίκα 4.2. Επεξεργασία και ανάλυση ερωτηματολογίων Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται συνοπτικά τα σημαντικότερα ευρήματα που προέκυψαν από την επεξεργασία και ανάλυση των ερωτηματολογίων που συμπλήρωσαν οι 78 από τους συμμετέχοντεςεκπαιδευτικούς καθώς η συμπλήρωση του ερωτηματολογίου ήταν προαιρετική. Ερωτήσεις Συμφωνώ απόλυτα Διαφωνώ πλήρως 1 Το σεμινάριο και ο σχεδιασμός του σεναρίου με βοήθησε να γίνει πιο κατανοητή η διερευνητική μάθηση. 64 (82%) 9 (12%) 4 (5%) 0 (%) 1 (1%) Το παραδειγματικό υλικό που σας δόθηκε (π.χ. παραδειγματικό σενάριο, οδηγίες εκπόνησης, template σεναρίου, κλπ.) σας βοήθησε στη διαδικασία σχεδιασμού διερευνητικών σεναρίων; 61 (78%) 12 (15%) 5 (7%) 0 (0%) 0 (0%) Το σεμινάριο σας έπεισε ώστε να χρησιμοποιήσετε τη διερευνητική μάθηση στα μαθήματα σας 39 (50%) 32 (41%) 5 (6%) 2 (3%) 0 (0%)

7 Αισθάνεστε πως έχετε μεγαλύτερη ευχέρεια στη διερευνητική μάθηση 44 (56%) 23 (30%) 5 (6%) 4 (5%) 2 (3%) Το σεμινάριο με βοήθησε να αναστοχαστώ σχετικά με τα όσα έμαθα για τις τεχνικές αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών. 64 (82%) 9 (12%) 4 (5%) 0 (0%) 1 (1%) Αισθάνομαι άνετα στο να χρησιμοποιώ τις τεχνικές αξιολόγησης των μαθημάτων κατά τη διάρκεια του μαθήματος στην τάξη. 26 (33%) 41 (53%) 9 (12%) 1 (1%) 1 (1%) Θα ήθελα να ενσωματώσω αυτές τις τεχνικές αξιολόγησης των μαθημάτων στα μαθησιακά μου σενάρια. 61 (78%) 14 (18%) 2 (3%) 1 (1%) 0 (0%) Οι ΤΠΕ (λογισμικά) με βοήθησαν να αναπτύξω-σχεδιάσω τις τεχνικές αξιολόγησης που ενσωμάτωσα στο σενάριο μάθησης. 39 (50%) 32 (41%) 5 (6%) 2 (3%) 0 (0%) Πρόκειται να εφαρμόσετε όσα μάθατε στην πράξη (στην καθημερινή σχολική πρακτική); 44 (56%) 23 (30%) 5 (6%) 4 (5%) 2 (3%) Πίνακας 3: Αποτελέσματα ερωτηματολογίου Όπως προκύπτει από τον Πίνακα 3. οι συμμετέχοντες-εκπαιδευτικοί στην πλειονότητά τους (ποσοστό 82%) υποστήριξαν ότι το συγκεκριμένο σεμινάριο τους βοήθησε να κατανοήσουν τη διερευνητική μάθηση και παράλληλα οι μισοί από αυτούς (ποσοστό 50%) ανέπτυξαν ιδιαίτερα θετική στάση ως προς την προοπτική εφαρμογή της στην καθημερινή σχολική πρακτική. Επιπρόσθετα με βάση τις απαντήσεις των συμμετεχόντων διαπιστώνουμε υψηλά ποσοστά τόσο στην ανάπτυξη θετικής στάσης απέναντι στις μοντέρνες τεχνικές αξιολόγησης των μαθητών όσο και στα εργαλεία-λογισμικά που υποστηρίζουν (ποσοστά 78% και 50%) το σχεδιασμό τους. Επίσης αξίζει να επισημάνουμε ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων δήλωσε ιδιαίτερα ικανοποιημένη από το παραδειγματικό υλικό που τους δόθηκε (ποσοστό 78%) και δήλωσε ότι αυτό βοήθησε ουσιαστικά στη διαδικασία σχεδιασμού και ανάπτυξης των σεναρίων που κλήθηκαν να δημιουργήσουν. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Στην παρούσα εργασία παρουσιάστηκε αναλυτικά ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η αποτίμηση των αποτελεσμάτων ενός σεμιναρίου-εργαστηρίου (workshop) επιμόρφωσης εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό σεναρίων διερευνητικής μάθησης. Η αποτίμηση των ευρημάτων που προέκυψαν από την αξιολόγηση του σεμιναρίου καταδεικνύει ότι οι εκπαιδευτικοί: α) δημιούργησαν με επιτυχία καλά σχεδιασμένα σενάρια διερευνητικής μάθησης με βάση τις αρχές του εκπαιδευτικού σχεδιασμού για ποικίλα γνωστικά αντικείμενα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ταυτόχρονα β) ανέπτυξαν ιδιαίτερα θετική στάση για πρακτική εφαρμογή τόσο των σεναρίων σε αυθεντικές σχολικές συνθήκες όσο και της ενσωμάτωσης σε αυτά σύγχρονων τεχνικών αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών τους. Μελλοντικός μας στόχος αποτελεί η παρακολούθηση της πρακτικής εφαρμογής των σεναρίων που αναπτύχθηκαν σε συνθήκες σχολικής τάξης και η ανατροφοδότηση των εκπαιδευτικών. 6. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η ερευνητική αυτή εργασία έχει υποστηριχτεί από τo έργo: Comenius «PREATY: Proposing modern e- assessment approaches and tools to young and experienced in-service teachers» (n LLP GR-COMENIUS-CMP)που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος LifeLong Learning. Ο

8 δικτυακός τόπος του έργου είναι: 7. ΠΗΓΕΣ Bolte, C. Streller, S. Holbrook, J. Rannikmae, M. Mamlok Naaman, R. Hofstein, A. & Rauch, F., (2012): PROFILES: Professional Re-flection- Oriented Focus on Inquiry-based Learning and Education through Science. Proceedings of the European Science Edu-cational Research Association (ESERA), Lyon, France. Dick, W., Carey, L. & Carey, J. (2008). Systematic Design of Instruction, (7th ed.) Upper Saddle River, NJ: Pearson. Jonassen, D.H Learning to Solve Problems: An Instructional Design Guide. Jossey-Bass, San Francisco, CA. Kasimatis, K. Petropoulou, O. Retalis, S. Dimopoulos, I. Psaromiligkos I. & Karaggelis K., (2014). Using Moodle and e-assessment methods during a collaborative inquiry learning scenario. In Proceedings of the Science & Mathematics Education Conference (SMEC/SAILS) 2014: Thinking Assessment in Science & Mathematics, June 24 & , Dublin City University, Ireland. Merrill, D. (2009). Finding e3 (effective, efficient and engaging) instruction. Educational Technology, 49(3), Minner, D. Levy, A. & Century, J., (2010). Inquirybased science instruction what is it and does it matter? Results from a research synthesis years 1984 to Journal of Research in Science Teaching, 47, Morrison, G. Ross, S. & Kemp J., (2007). Designing Effective Instruction, (5th ed), Wiley. Morrison. J. (2013). Scientists participation in teacher professional development: the impact on fourth to eighth grade teachers understanding and implementation of inquiry science. International Journal of Science and Mathematics Education, 11 (6), Morton, T. (2012). Classroom talk, conceptual change and teacher reflection in bilingual science teaching. Teaching and Teacher Education, 28(1), Petropoulou, Ο. Κatsamani, Μ. Lazakidou, G. Retalis, S. Georgiakakis, P. & Karamouzis, S. (2010). Designing Configurations of CSCL Scripts Using Interaction Analysis Findings. In Proceedings of the International Conference on Intelligent Networking and Collaborative Systems - INCos 2010, (pp ), November 24-26, Thessaloniki, Greece. IEEE Computer Society. Petropoulou, O. Retalis, S. & Lazakidou, G. (2012). Measuring Students Performance in e-learning Environments via Enriched Assessment Rubrics. In Psaromiligkos, Spyridakos, Retalis(eds): Evaluation in e-learning, Nova Science Publishers, ISBN: Reiser, R. & Dempsey, J. (2011). Trends and Issues in Instructional Design and Technology (3rd Edition), Allyn and Bacon, Publications. Schwartz, D. L. & Arena, D. (2013). Measuring what matters. The MIT Press Cambridge, Massachusetts London, England Silva, E.(2008). Measuring Skills for the 21st Century. Retrieved March 12, 2013, Available at: ublications/measuringskills.pdf Last visit: 2013/07/23 Spronken-Smith, R. (2008). Experiencing the process of knowledge creation: The nature and use of inquiry-based learning in higher education. Journal of Geography in Higher Education, 2,