Προστασία Γενετικής Βιολογικής Ποικιλότητας

Transcript

1 Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασοπονικών Ειδών Προστασία Γενετικής Βιολογικής Ποικιλότητας Διαχείριση της Γενετικής Ποικιλότητας (με έμφαση στα μεσογειακά δάση) 1

2 Βιοποικιλότητα Ορίζεται, αλλά δεν μπορεί να μετρηθεί Διαφορετικά επίπεδα Διαφορετικές αξίες και προτεραιότητες Υποκατάστατα μέτρα για την προσέγγιση μέτρησης της βιοποικιλότητας Φυλογενετική ποικιλότητα σε επίπεδο ειδών Γενετική ποικιλότητα αναφέρεται αλλά δεν κατέχει σημαντική θέση 2

3 Το γενετικό σύστημα Hattemer & Gillet

4 Η εναλλαγή των γενεών 4

5 Γενετικό σύστημα Ένας φυσικός πληθυσμός είναι ένα «σύστημα» με δυναμική στο χώρο και το χρόνο Η γενετική ποικιλότητα αποτελεί τη βάση του συστήματος αυτού Η λειτουργία του συστήματος διασφαλίζει την επικοινωνία μεταξύ των γενεών Η γενετική πληροφορία πρέπει να μεταδοθεί για να υπάρξει προσαρμογή Το γενετικό σύστημα σπάνια αποτελεί αντικείμενο προστασίας ή διαχείρισης 5

6 Προστασία γενετικής ποικιλότητας Διαφέρει από την προστασία των γενετικών πόρων εξειδικεύεται στην ποικιλότητα Έχει σαν αντικείμενο τη διατήρηση της λειτουργίας των γενετικών συστημάτων Αποτροπή σημαντικών οικολογικών και εξελικτικών διαταραχών Δεν μπορεί να αποτελέσει χωριστό αντικείμενο από τη διαχείριση των οικοσυστημάτων 6

7 Γενετική ποικιλότητα & πράξη Χρήση στοιχείων της (γονιδίων ή πληθυσμών) με στατικό τρόπο Προστασία έμμεσα επιλεγμένων περιοχών (π.χ. Εθνικοί Δρυμοί, Εθνικά Πάρκα) Προστασία περιοχών ειδικά για τη γενετική τους σύσταση (γενετικά «αποθέματα») Υιοθέτηση διαχειριστικών πρακτικών που έμμεσα προστατεύουν τη γενετική ποικιλότητα (π.χ. αειφορική δασοπονία) Ex situ σε φυτείες ή ψυγεία (χρηστικότητα) 7

8 Γενετική ποικιλότητα μεσογειακών δασών Διακεκομμένη εξάπλωση πληθυσμών & ειδών υψηλή διαφοροποίηση Υψηλότερη γενετική ποικιλότητα από είδη & πληθυσμούς της Β. και Κ. Ευρώπης Μικροί πληθυσμοί Είδη με μεγάλη εξάπλωση υπάρχουν σε διαφορετικούς «οικότυπους» Μοναδικά αλληλόμορφα & ποικιλίες Παράδοξο υψηλής ποικιλότητας συχνό 8

9 Γενετική ποικιλότητα μεσογειακών δασών Petit et al

10 Λόγοι υψηλής ποικιλότητας Το ανάγλυφο 10

11 Λόγοι υψηλής ποικιλότητας Κλίμα Κινήσεις τεκτονικών πλακών 11

12 Λόγοι υψηλής ποικιλότητας Εποχή των παγετώνων & επαναποικισμός 12

13 Άνθρωπος και δάσος Πιο αρχαίοι πολιτισμοί Κέντρο του γνωστού κόσμου Οργανωμένο εμπόριο και χρήσεις γης Πρώτες παγκοσμιοποιημένες οικονομίες 13

14 Άμεση χρήση φυτών 14

15 Άμεση χρήση φυτών 15

16 Έμμεση διαμόρφωση φύσης Γεωργία, βόσκηση, ξύλευση διαμόρφωσαν το τοπίο 16

17 Δασικό τοπίο μωσαϊκό 17

18 Pinus leucodermis στην Ιταλία Απέμειναν λίγοι κατακερματισμένοι πληθυσμοί καμία επικοινωνία Βρέθηκε μικρή γενετική ποικιλότητα εντός πληθυσμών Μεγάλη διαφοροποίηση Γενετική εκτροπή Morgante & Vendramin

19 Μικρή γενετική ποικιλότητα σε φυτεμένα δάση Cupressus sempervirens Προβλήματα υγείας φυτεμένων δασών Ροή γονιδίων από φυτεμένους σε φυσικούς πληθυσμούς Papageorgiou et al

20 Abies cephalonica Υψηλές τιμές αυτογονιμοποίησης σε αραιά δάση Fady & Conkle

21 Επιπτώσεις στο γενετικό σύστημα Διατάραξη ισορροπίας ανθρώπου - φύσης Διατάραξη γενετικών και άλλων συστημάτων Δεν εξασφαλίζεται η παροχή αγαθών και υπηρεσιών για την κοινωνία στο διηνεκές Η προστασία & αποκατάσταση των διαφόρων συστημάτων των μεσογειακών δασών θα έπρεπε να είναι η κύρια παράμετρος της προστασίας των δασών 21

22 Δασική διαχείριση 22

23 Διαχειριστικές πρακτικές Συνήθως εισάγονται από τα βόρεια Εστιάζονται στην παραγωγή ξυλείας Αδυνατούν να συμπεριλάβουν την πολυπλοκότητα των οικοσυστημάτων Χωρική τους διάσταση η συστάδα ακόμα και το δέντρο (φυτείες) και όχι το τοπίο (πιο σύνθετο) 23

24 Προστασία της βιοποικιλότητας 24

25 Δασική προστασία (conservation) Έννοιες προερχόμενες από το βορρά Διαχωρισμός ανθρώπου - φύσης Προστασία μονάδων της βιοποικιλότητας Εστιάζονται σε προστατευόμενες περιοχές και δίκτυα (το πολύ 5%) Το μεγαλύτερο μέρος της φύσης μένει απροστάτευτο 25

26 Προβλήματα των πρακτικών Η προσέγγιση διαχείριση / προστασία Αφήνει ακάλυπτα τα μισά χερσαία οικοσυστήματα της χώρας Δεν έχει δυναμικό χαρακτήρα Η προστασία γενετικών πόρων δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ανεξάρτητα από τη διαχείριση και τη χρήση Γενετικές απογραφές κοστίζουν και θέλουν χρόνο και εξοπλισμό σπανίως γίνονται 26

27 Προστασία γενετικών συστημάτων Η διατήρηση επαρκούς γενετικής ποικιλότητας σε δασικά (και άλλα) είδη εξασφαλίζοντας την προσαρμοστικότητα των πληθυσμών Οι δυναμικές διαδικασίες πρέπει να διατηρήσουν τον κεντρικό τους ρόλο για τη διατήρηση της παραγωγικότητας σε αγαθά και υπηρεσίες Η γενετική ποικιλότητα δεν είναι στόχος της αειφορικής δασικής διαχείρισης, αλλά προϋπόθεσή της 27

28 Γενετική «αειφορία» στα δάση 28

29 Όταν διαχειριζόμαστε το δάσος Εισαγωγή παραμέτρων γενετικής στη διαχειριστική πράξη (π.χ. ελάχιστος αριθμός σπορέων) Χρήση γενετικών ερευνών και άλλων επιστημονικών δεδομένων Αναγνώριση παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν ρήξη των γενετικών συστημάτων Παρακολούθηση εξελίξεων και αναπροσαρμογή στρατηγικών και δράσεων 29

30 Δείκτες γενετικής αειφορίας (Boshier & Young 2000) Μέγεθος γενετικής ποικιλότητας Κατευθυντήριες αλλαγές στις γενετικές δομές λόγω επιλογής Μετανάστευση σπόρων και γύρης Στοιχεία αναπαραγωγικού συστήματος Για τη μελέτη των παραπάνω χρειάζονται γενετικές έρευνες 30

31 Δείκτες γενετικής αειφορίας Αριθμός ειδών και άλλων taxa Μέγεθος πληθυσμών, αριθμός πληθυσμών και φυσική τους θέση Περιβαλλοντική εμβέλεια των πληθυσμών Γενετική ποικιλότητα από γενετικές έρευνες Ποσοτική γενετική ποικιλότητα Διαπληθυσμιακή γενετική ποικιλότητα Αναπαραγωγή (Brown et al. 2000) 31