Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους"

Transcript

1

2 Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους ΥΛΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο Περιεχόμενα Μέρος Α Το εκπαιδευτικό υλικό: Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους 1. Εισαγωγή 3 2. Σκοπός και στόχοι του εκπαιδευτικού υλικού 4 3. Δομή του εκπαιδευτικού υλικού 5 4. Τρόποι χρήσης του εκπαιδευτικού υλικού 7 5. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία 7 6. Πουλιά της πόλης 9 7. Βιβλιογραφία 12 Μέρος Β Εκπαιδευτικές δραστηριότητες 1 Βρες το σμήνος σου 13 2 Αναγνώριση των πουλιών που ζουν στο πάρκο 15 3 Εισαγωγή στην παρατήρηση πουλιών 19 4 Ηχότοποι του πάρκου 23 5 Το ιδανικό πάρκο 25 6 Κατασκευή τεχνητής φωλιάς 29 7 Ξενώνας εντόμων 33 8 Μια αυλή φιλική για τα πουλιά 37 9 Οι ντετέκτιβ του πάρκου Μονοπάτια του πάρκου Ερμηνευτικές πινακίδες Πρόσκληση σε έναν περίπατο Παιχνίδια στην αυλή Η ημέρα των πάρκων 57 Φύλλο αξιολόγησης για τον εμψυχωτή 63 Φύλλο αξιολόγησης για τα παιδιά 64

3 Επιμέλεια έκδοσης Ευγενία Πανώριου Ενημερωτικά κείμενα Ευγενία Πανώριου Παιδαγωγικές δραστηριότητες Παναγιώτης Λατσούδης, Ευγενία Πανώριου, Ιωάννα Κοντοζήση CD με υποστηρικτικό υλικό Συλλογή υλικού, επιμέλεια παρουσίασης: Ευγενία Πανώριου Δημιουργία σκίτσων Sandipo Όλγα Βλάχου, Αγγελική Γουναρίδη, Αλεξάνδρα Δεμερτζή, Πασχάλης Δουγαλής Παναγιώτης Λατσούδης, Στάθης Πάνου, Βασίλης Χατζηρβασάνης Γραφιστική επιμέλεια Sandipo Όλγα Βλάχου Εκτύπωση Colorprint - Τσεκούρας Ε.Π.Ε. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία 2015 Θεμιστοκλέους 80, Αθήνα, Tηλ. Fax: , Κομνηνών 23, Θεσσαλονίκη, Τηλ. Fax: info@ornithologiki.gr ISBN: Προτεινόμενη βιβλιογραφική αναφορά: Λατσούδης Παναγιώτης, Πανώριου Ευγενία & Κοντοζήση Ιωάννα (συγγρ.). (2015). Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους, Υλικό Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα. Η έκδοση «Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους» πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής δράσης «Δίκτυο Αδόμητων Χώρων: Για τα πουλιά και τους ανθρώπους» που υλοποιήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.

4 1. Εισαγωγή Η διατήρηση των ελάχιστων αδόμητων περιοχών στις σύγχρονες πόλεις (πάρκα, περιοχές πρασίνου, λοφοι, αλσύλλια κ.λπ.), αποτελεί ζωτική ζωτική ανάγκη για τον άνθρωπο αλλά και σημαντική παράμετρο επιβίωσης της άγριας ζωής. Με την παραδοσιακή τους σημασία ως «χώροι πρασίνου», αποτελούν βασικό στοιχείο ποιότητας ζωής (αναψυχή, κοινωνικές συναναστροφές) και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης (μικροκλίμα, μείωση ρύπων και θορύβων) στον αστικό χώρο. Με την οικολογική τους σημασία, ως «αστικοί βιότοποι», αποτελούν καταφύγια για την άγρια ζωή που καταφεύγει σε αυτούς για αναζήτηση τροφής αλλά και ασφάλειας (φώλιασμα ή κούρνιασμα). Ταυτόχρονα, φέρνουν σε επαφή τους κατοίκους της πόλης με στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος. Παρά τη δεδομένη όμως αξία των αδόμητων περιοχών, συχνά παρατηρείται εγκατάλειψή τους και ελλιπής διαχείριση, πρακτικές που επιτείνουν το βασικό πρόβλημα της έλλειψής τους. Η δραστηριοποίηση των παιδιών στις αδόμητες περιοχές μέσα από την υλοποίηση παιδαγωγικών προγραμμάτων αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την υιοθέτηση θετικής στάσης απέναντι στα «αστικά» οικοσυστήματα και την ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία τους. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η εκπαιδευτική ομάδα της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας σχεδίασε το εκπαιδευτικό υλικό «Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους». Περιλαμβάνει δραστηριότητες από το εκπαιδευτικό υλικό «Πουλιά των κήπων και πάρκων» που εκδόθηκε το 2010 από την Ορνιθολογική καθώς και νέες δραστηριότητες που σχεδιάσθηκαν στο πλαίσιο του ετήσιου εκπαιδευτικού Προγράμματος «Δίκτυο Αδόμητων χώρων: Για τα πουλιά και τους ανθρώπους». Το Δίκτυο λειτούργησε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για τρεις σχολικές χρονιές κατά την περίοδο με πεδίο εφαρμογής πάνω από 25 αδόμητους χώρους σε πόλεις της Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Έδεσσα). Κεντρική ιδέα του Προγράμματος ήταν η ανάδειξη της αξίας των αδόμητων περιοχών και η αξιοποίηση τους ως μέσο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης. Από την υλοποίηση του Προγράμματος σε συνεργασία με σχολεία της Α/θμίας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και τις αντίστοιχες Διευθύνσεις (Υπεύθυνοι Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης), διαπιστώθηκε στην πράξη το εύρος των παιδαγωγικών δυνατοτήτων που προσφέρει ένας ανοιχτός χώρος ως ιδανικός τόπος κατάκτησης της γνώσης και απόκτησης βιωματικών εμπειριών στο αστικό περιβάλλον. Η έκδοση αυτή προτείνει την εφαρμογή ενός ετήσιου προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με πεδίο δράσης τους αδόμητους χώρους ώστε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με δράσεις προστασίας τους και κυρίως να τους εντάξουν στην καθημερινότητά τους. Ευχόμαστε λοιπόν ευχάριστη και αποδοτική εφαρμογή των δραστηριοτήτων! 3

5 2. Σκοπός και στόχοι του εκπαιδευτικού υλικού Βασικός σκοπός του εκπαιδευτικού υλικού είναι η απόκτηση θετικών εμπειριών από την επαφή των παιδιών με τα πάρκα των πόλεων. Κεντρικοί στόχοι είναι τα παιδιά να είναι σε θέση να αντιληφθούν τη βέλτιστη ισορροπία ανάμεσα στη χρήση των πάρκων από τα άγρια πουλιά και τους ανθρώπους και να συμβάλλουν στην προστασία τους. Βασική παράμετρο του υλικού αποτελεί η επαφή των παιδιών με το θεσμικό πλαίσιο διοίκησης των αδόμητων χώρων, η ανάληψη πρωτοβουλιών από τα παιδιά για την ανάδειξή τους και η κατά βούληση περαιτέρω συμμετοχή τους στη διαχείριση των αδόμητων χώρων. Ειδικότερα, οι επιμέρους στόχοι των δραστηριοτήτων είναι οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση: Να αναγνωρίζουν τουλάχιστον 9 διαφορετικά είδη πουλιών των ελληνικών πόλεων. Να μελετούν με συστηματικό τρόπο τα πουλιά. Να κατασκευάζουν τεχνητές φωλιές και να αιτιολογούν την ανάγκη τοποθέτησής τους σε ένα πάρκο. Να αξιολογούν την ποιότητα ενός πάρκου για τον άνθρωπο και την άγρια ζωή. Να επιλέγουν τα καταλληλότερα φυτά για μια ιδανική αυλή για τα πουλιά. Να ανακαλύπτουν το εύρος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε ένα πάρκο και την ποικιλία ζωής που επιβιώνει σε αυτό. Να εντοπίζουν αλλά και να δημιουργούν ενδιαφέρουσες για τον επισκέπτη διαδρομές περιήγησης σε ένα πάρκο. Να αποκτήσουν θετικά συναισθήματα για τους αδόμητους χώρους. Να συνεργάζονται στην εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων διατήρησης και ενίσχυσης της βιοποικιλότητας που φιλοξενούν οι αδόμητοι χώροι. Να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ανάδειξη της σημασίας των αδόμητων χώρων τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα άγρια πουλιά. Να συνδιαλέγονται με φορείς που εμπλέκονται στη διοίκηση και διαχείριση αδόμητων χώρων. Να αποκτήσουν υπευθυνότητα για τη διατήρηση και ορθή διαχείριση των ελάχιστων ελεύθερων χώρων στο δομημένο περιβάλλον. 4

6 3. Δομή του εκπαιδευτικού υλικού Συνολικά διαμορφώθηκαν 14 δραστηριότητες οι οποίες απευθύνονται σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου. Οι δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για κάθε ομάδα ηλικίας φέρουν την αντίστοιχη επισήμανση. Το υλικό αφορά κυρίως σχολεία των αστικών περιοχών όπου παρατηρείται απουσία ή εγκατάλειψη των αδόμητων χώρων σε ένα ήδη επιβαρυμένο περιβάλλον (πυκνοκατοικημένη δόμηση, ηχορρύπανση κ.λπ) προκειμένου τα παιδιά να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη και προστασία τους. ΦΥΛΛΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ Στις περισσότερες περιπτώσεις, κάθε δραστηριότητα παρουσιάζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος προορίζεται για τον εμψυχωτή ενώ στο δεύτερο παρατίθενται σελίδες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα παιδιά. Αναγνώριση των πουλιών που ζουν στο πάρκο µε λίγα λόγια Κάθε παιδί αναγνωρίζει, από τα χρώµατα του φτερώµατος, τα είδη των πουλιών που εικονίζονται σε 9 κάρτες. Τα χρώµατα αναφέρονται σε ξεχωριστό φύλλο. Αντίγραφα φύλλων δραστηριότητας (και από το CD του υλικού), ξυλοµπογιές, µολύβια, ψαλίδι Στόχος: Οι µαθητές/τριες να εξοικειωθούν µε τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα που διακρίνουν αµέσως 9 είδη πουλιών των πάρκων. Ηλικία: Για παιδιά ηλικίας 6-8, 9-12 και (µε προϋποθέσεις) ετών Έως 9 παιδιά. Είναι όµως δυνατή η συµµετοχή µεγαλύτερου αριθµού παιδιών εάν τυπώσουµε περισσότερες κάρτες. Στην τάξη 2 Περιγραφή Φύλλα Δραστηριότητας για τον εμψυχωτή Η κάθε δραστηριότητα περιλαμβάνει την περιγραφή της, όπου ο εμψυχωτής μπορεί να πληροφορηθεί για τη ροή της. Επίσης, ειδικά συνοδευτικά και επιγραμματικά κείμενα τον βοηθούν να κατατοπιστεί γρήγορα και να επιλέξει εκείνες τις δραστηριότητες που ταιριάζουν στους στόχους που έχει θέσει ο ίδιος. Συγκεκριμένα, περιγράφονται τα εξής: Η δραστηριότητα συνιστάται να προηγηθεί της επίσκεψης στο πάρκο ώστε τα παιδιά να εξοικειωθούν µε τα γνωρίσµατα που διακρίνουν ορισµένα χαρακτηριστικά είδη πουλιών που ζουν (και) σε πάρκα. Αρχικά παράγονται έγχρωµα αντίγραφα του φύλλου «Κάρτες: 9 πουλιά των πάρκων» από το CD του υλικού και ψαλιδίζονται οι έγχρωµες «κάρτες» απεικόνισης 9 ειδών πουλιών του πάρκου. Στη συνέχεια µοιράζεται από µία κάρτα σε κάθε παιδί. ίνεται επίσης από ένα ασπρόµαυρο αντίγραφο του φύλλου «Πουλιά στο πάρκο». Κάθε παιδί προσπαθεί να ταυτίσει το είδος που εικονίζεται στην αριθµηµένη κάρτα του χρησιµοποιώντας τις σύντοµες περιγραφές του φύλλου «Πουλιά στο πάρκο». Όταν αναγνωρίσει το είδος, γράφει στον πίνακα «Αντιστοιχία καρτών» του φύλλου, το όνοµα του πουλιού δίπλα στον ανάλογο αριθµό. Στη συνέχεια µπορεί να ανταλλάξει κάρτα µε άλλο παιδί µέχρις ότου κάθε παιδί να µελετήσει όλες τις κάρτες. Γίνεται συζήτηση: Ποια πουλιά τους δυσκόλεψαν περισσότερο στην αναγνώριση; Ποια ήταν εκείνα τα χαρακτηριστικά των πουλιών που τα βοήθησαν περισσότερο στη µεταξύ τους διάκριση; Στο τέλος, τα µικρότερα παιδιά θα µπορούσαν να χρωµατίσουν το ασπρόµαυρο φύλλο «Πουλιά στο πάρκο». Αλλιώς, µπορούν να εµπνευστούν από αυτό για να ζωγραφίσουν το δικό τους πάρκο γεµάτο µε είδη πουλιών που έχουν παρατηρήσει τα ίδια τα παιδιά. Στις ζωγραφιές τους µπορούν να αξιοποιήσουν τα α- σπρόµαυρα σχέδια πουλιών του φύλλου «Πουλιά των πάρκων». Τα ζωγραφίζουν µε βάση τα πραγµατικά τους χρώµατα όπως τα συνάντησαν νωρίτερα. Απαντήσεις: 01: Κοκκινολαίµης, 02: Μυγοχάφτης, 03: εκοχτούρα, 04: Καλόγερος, 05: Καρακάξα, 06: εντροφυλλοσκόπος, 07: Σπουργίτης (αρσενικός), 08: Μαυροτσιροβάκος (αρσενικός), 09: Κότσυφας (αρσενικός). 15 με λίγα λόγια: δίνεται σύντομη περιγραφή της δραστηριότητας. Στόχος: διατυπώνονται οι βασικοί στόχοι της δραστηριότητας. Ο εμψυχωτής θα εντοπίσει, εφαρμόζοντας τη δραστηριότητα, συμπληρωματικούς στόχους ενώ μπορεί να θέσει και δικούς του προσαρμόζοντάς τη. Υλικά: αναφέρονται τα απαραίτητα υλικά για την υλοποίηση της δραστηριότητας όπως υ- λικά που χρησιμοποιούνται συνήθως σε μία τάξη, τα απαιτούμενα φύλλα δραστηριότητας καθώς και υποστηρικτικό υλικό από το CD του υλικού. Αριθμός ατόμων: επεξηγεί αν η δραστηριότητα είναι ομαδική ή ατομική. Διάρκεια: δίνεται εκτίμηση της απαιτούμενης χρονικής διάρκειας για την υλοποίηση της δραστηριότητας. Η διάρκεια είναι ενδεικτική και εξαρτάται κάθε φορά από τον αριθμό των παιδιών, την ηλικία τους και την έμφαση που θέλει να δώσει ο εμψυχωτής σε κάθε σκέλος της. 5

7 Ο εμψυχωτής καλό είναι να συνυπολογίσει και την απαιτούμενη ώρα προετοιμασίας πριν από κάθε δραστηριότητα. Η διάρκεια δίνεται με τη μορφή οριζόντιας στήλης όπου κάθε τετράγωνό της αντιστοιχεί σε: ο : Σύντομη δραστηριότητα, 2 ο : Ωριαία δραστηριότητα, 3 ο : Δίωρη δραστηριότητα, 4 ο : Δραστηριόητα που απαιτεί 3 ή περισσότερες ώρες 5 ο (σκιαγράφηση): Δυνατότητα προέκτασης Τόπος: διευκρινίζεται αν η δραστηριότητα υλοποιείται σε εξωτερικό (πάρκο, σχολική αυλή) ή σε εσωτερικό χώρο (τάξη). Ηλικία: αναφέρεται αν η δραστηριότητα απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 6-8, 9-12 ή ετών. Συμπληρωματικά, ο εμψυχωτής μπορεί να ανατρέχει στην ενότητα «Πουλιά της πόλης» και στην έκδοση «Φροντίζοντας τα πουλιά που ζουν πλάι μας» που υπάρχει στο CD του υλικού, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε δραστηριότητας σε γνωστικό επίπεδο. Πουλιά των πάρκων 2 Φύλλα Δραστηριότητας για τα παιδιά Τα φύλλα δραστηριότητας για τα παιδιά ακολουθούν τα φύλλα δραστηριότητας για τον εμψυχωτή. Στα φύλλα αυτά, τα παιδιά θα βρουν συμπληρωματικές πληροφορίες για τη δραστηριότητα, κατασκευές με θέμα τα άγρια πουλιά, φύλλα καταγραφής πουλιών κ.λπ. Ο εμψυχωτής μπορεί να παράγει ασπρόμαυρα αντίγραφα, συνήθως ανά ομάδα παιδιών και σπανιότερα ανά παιδί, ενώ σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις που απαιτούνται έγχρωμα αντίγραφα, ο εμψυχωτής παραπέμπεται στο CD του υλικού (υποστηρικτικό υλικό). CD εκπαιδευτικού υλικού 16 Το CD «Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους» περιλαμβάνει: Τ ο σύνολο του εκπαιδευτικού υλικού (φύλλα δραστηριότητας για τον εμψυχωτή και τα παιδιά) Υποστηρικτικό υλικό: - Έγχρωμα φύλλα δραστηριοτήτων για τα παιδιά - Ενημερωτική παρουσίαση με θέμα τους αδόμητους χώρους (Βλ. Δραστηριότητα «Το ιδανικό πάρκο») Συμπληρωματικό υλικό για ελεύθερη χρήση από τον εμψυχωτή (έκδοση «Φροντίζοντας τα πουλιά που ζουν πλάι μας», Αφίσα «Τα πουλιά της πόλης») 6

8 4. Τρόποι χρήσης του εκπαιδευτικού υλικού Εφαρμογή στο πεδίο: Το εκπαιδευτικό υλικό προτείνει κατά κύριο λόγο δραστηριότητες που υλοποιούνται εκτός της σχολικής τάξης. Συγκεκριμένα, σε ένα γειτονικό του σχολείου πάρκο ή, όπου αυτό είναι εφικτό, στην αυλή του σχολείου. Προτείνεται πριν από την υλοποίηση των δραστηριοτήτων, ο έγκαιρος προγραμματισμός της επίσκεψης στο πάρκο (όπου απαιτείται). Αν και οι δραστηριότητες που προτείνονται δεν έχουν έντονο περιπετειώδη χαρακτήρα, συνιστάται να ληφθούν υπόψη τυχόν ζητήματα ασφαλείας (π.χ. συνοδεία από έναν κηδεμόνα μαθητή/τρίας κ.λπ.). Υλοποίηση ετήσιου Προγράμματος: Το υλικό έχει σχεδιασθεί ώστε να λειτουργεί στο πλαίσιο ενός ετήσιου Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, δίνοντας τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να θέσει μακροπρόθεσμους στόχους. Οι δραστηριότητες είναι πλούσιες σε αριθμό και υλικό ώστε να υλοποιηθούν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Εφαρμογή μέρους του υλικού: Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει η δυνατότητα για ελεύθερη επιλογή από το σύνολο των δραστηριοτήτων με βάση τις ανάγκες και τις επιθυμίες της κάθε ομάδας και το παιδαγωγικό πλαίσιο στο οποίο γίνεται η εφαρμογή του υλικού. 5. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία είναι περιβαλλοντική, μη κερδοσκοπική οργάνωση με σκοπό τη μελέτη και προστασία των άγριων πουλιών και των βιοτόπων τους στην Ελλάδα. Από το 1982 εργάζεται με σκοπό να διασφαλίσει ένα βιώσιμο περιβάλλον τόσο για τα πουλιά, όσο και για τον άνθρωπο. Το έργο της περιλαμβάνει ευρύ φάσμα δράσεων: από την προστασία και τη μελέτη, ως την ενημέρωση, την εκπαίδευση, αλλά και τις παρεμβάσεις για κρίσιμα θέματα του φυσικού περιβάλλοντος. Η Ορνιθολογική είναι εταίρος της BirdLife International, της μεγαλύτερης παγκόσμιας ομοσπονδίας για την προστασία των πουλιών και των βιοτόπων τους. Άλλωστε, τα προβλήματα των πουλιών δεν γνωρίζουν σύνορα... Υποστηρικτές της Ορνιθολογικής μπορούν να γίνουν όλοι όσοι ενδιαφέρονται για τα πουλιά και τους βιοτόπους τους, χωρίς να είναι απαραίτητη η ειδική γνώση στα θέματα αυτά. Δραστηριοποίηση της Ορνιθολογικής στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έκανε τα πρώτα της βήματα στον χώρο της Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης και Εκπαίδευσης, μόλις τέσσερα χρόνια μετά την ίδρυσή της το 1982, με την υποστήριξη της τότε Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ε.Ο.Κ. Έπειτα από πολλές δράσεις για την προστασία του φυσικού 7

9 περιβάλλοντος και την ενημέρωση δεκάδων χιλιάδων παιδιών, συνεχίζουμε την προσπάθειά μας με α- μείωτη όρεξη, θέτοντας υψηλότερους στόχους και ελπίζοντας ότι συμβάλλουμε έστω και λίγο στη διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου. Δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σκοπός των δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Ορνιθολογικής είναι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για την ενασχόληση και ευαισθητοποίηση των παιδιών σχετικά με την προστασία των άγριων πουλιών αλλά και γενικότερα με θέματα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Οι δραστηριότητες Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης έχουν δημιουργηθεί έτσι ώστε να προάγουν συνειδητοποίηση, γνώσεις, στάσεις, δεξιότητες, ικανότητες και συμμετοχή. Προγράμματα και Υλικό Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης α) Δραστηριότητες σε αστική περιοχή για τη γνωριμία και εξοικείωση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον (Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» - Ίλιον Αττικής). β) Ετήσια προγράμματα για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς («Ταξιδεύοντας με τη Νανόχηνα στους ελληνικούς υγρότοπους», «Φτερωτοί ταξιδιώτες: Το μεταναστευτικό ταξίδι των πουλιών στα Ιόνια νησιά», «Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους»). γ) Δραστηριότητες σε περιοχές που προστατεύονται για τον φυσικό τους πλούτο, όπου εφαρμόζεται Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε καθημερινή βάση (Υγρότοπος Βραυρώνας - Μαρκόπουλο Αττικής). δ) Φορητά εκπαιδευτικά πακέτα για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς: «Πουλιά των κήπων και πάρκων», «Ταξιδεύοντας με τον Αιγαιόγλαρο και τον Θαλασσοκόρακα στις ελληνικές θάλασσες», «Ο Μαυροπετρίτης μας ταξιδεύει στο Αιγαίο», «Ταξιδεύοντας με το Κιρκινέζι στους οικισμούς της Θεσσαλίας», «Γνωριμία με το Φυσικό Περιβάλλον του Πάρνωνα», «Εξόρμηση στη φύση του Ταΰγετου», σειρά πακέτων «Γνωριμία με τη φύση των προστατευόμενων περιοχών» (Λίμνες Κορώνεια-Βόλβη, Υγρότοποι Κοτυχίου - Στροφυλιάς, Εθνικός Δρυμός Ολύμπου, Χελμός - Βουραϊκός, Λίμνη Κερκίνη, Υγρότοπος Άγρα - Βρυτών - Νησίου, Κάρπαθος - Σαρία, Εθνικός Δρυμός Αίνου, Σκύρος, Άνδρος). Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τα Προγράμματα και το Υλικό Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Ορνιθολογικής στην ιστοσελίδα μας: 8

10 6. Πουλιά της πόλης Μέσα στις πόλεις υπάρχουν αρκετοί οργανισμοί που βρίσκουν κατάλληλες συνθήκες για να ζήσουν ένα μέρος ή και ολόκληρη τη ζωή τους. Μεταξύ αυτών, ξεχωρίζουν τα πουλιά για τα χρώματα, τα κελαηδήματα αλλά και το θαυμαστό προνόμιο να πετούν. Κάποια προτιμούν τα απομεινάρια πρασίνου, ενώ άλλα προσελκύονται από τα ίδια τα οικοδομήματα. Τελικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια μεγάλη ποικιλία, αρκεί να στρέψουμε το βλέμμα μας στον ουρανό αλλά και στις φυλλωσιές των δέντρων και θάμνων. Εδώ παρουσιάζονται μερικά από τα πιο συνηθισμένα είδη των πόλεων. Γαλαζοπαπαδίτσα Cyanistes coeruleus Από τις πιο εντυπωσιακές «ανακαλύψεις» για έναν παρατηρητή πουλιών της πόλης λόγω των εντυπωσιακών χρωμάτων της (κίτρινο σώμα με γαλάζιες φτερούγες και μπλε «σκούφο» στο κεφάλι). Θα αναζητήσει χώρο για να φωλιάσει σε φυσικές κοιλότητες αλλά και σε τεχνητές φωλιές, ενώ εμείς με τη σειρά μας θα την αναζητήσουμε στις φυλλωσιές των δέντρων. Δεκοχτούρα Streptopelia decaocto Η Δεκοχτούρα εξαπλώθηκε μόλις τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη, ενώ κατάγεται από τη Μικρά Ασία. Εξαπλώθηκε και στην Ελλάδα, στη δε Κρήτη εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 80 ενώ στις αρχές του 90 στην Κεφαλλονιά. Αποτελεί την πιο εύκολη αναγνώριση είδους για έναν παρατηρητή πουλιών στα πρώτα του βήματα. Θα τη ξεχωρίσει αμέσως από τo μαύρο σημάδι, σαν δαχτυλίδι, στον λαιμό της. Δεντροφυλλοσκόπος Phylloscopus collybita Από τα πιο κοινά πουλιά τον χειμώνα σε πάρκα και κήπους. Εύκολα μπορεί να τον ξεχωρίσει κανείς από το επαναλαμβανόμενο και μονότονο κελάηδημά του. Φτιάχνει τη φωλιά του στα δέντρα, ενώ δεν αποκλείεται να επισκεφθεί και τις γλάστρες στα μπαλκόνια των πόλεων. 9

11 Καλόγερος Parus major «Ξάδερφος» της Γαλαζοπαπαδίτσας, πήρε το όνομά του από τη μαύρη λωρίδα στο στήθος του που μοιάζει με πετραχήλι. Χρειάζεται λίγη μόνο εξοικείωση με τα πουλιά της πόλης για να τον αναγνωρίσετε, αφού είναι από τα πιο κοινά πουλιά σε κήπους και άλση. Αν δεν βρει κουφάλες δέντρων για να φωλιάσει, θα βολευτεί σε μία τρύπα σε έναν τοίχο, σε μία τεχνητή φωλιά αλλά και σε οποιονδήποτε διαθέσιμο χώρο με στενή είσοδο. Καρακάξα Pica pica Θα τη δούμε ακόμα και στο κέντρο μεγάλων πόλεων να αναζητά στο έδαφος σκουλήκια, έντομα και απομεινάρια τροφής. Είναι εύκολο να τη διακρίνει κανείς από το μεγάλο σώμα, τη μακριά ουρά αλλά και τη δυνατή φωνή της. Ο πληθυσμός της έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια στις πόλεις, καθώς η ανθρώπινη παρουσία της εξασφαλίζει άφθονη τροφή αλλά και προστασία από θηρευτές. Η τροφή της περιλαμβάνει αβγά και νεοσσούς πουλιών προκαλώντας συχνά συναγερμό για άλλα, μικρότερα είδη πουλιών. Καρδερίνα Carduelis carduelis Το έντονα κόκκινο πρόσωπό της είναι εκείνο που θα τραβήξει το βλέμμα ενός παρατηρητή, τουλάχιστον την πρώτη φορά που θα τη συναντήσει. Η εντυπωσιακή της εμφάνιση και η μελωδική φωνή της τη φέρνουν συχνά (και παράνομα) αιχμάλωτη σε κλουβί. Κοκκινολαίμης Erithacus rubecula Ανήκει στα είδη που επισκέπτονται συχνά τις πόλεις, ακόμα και τους καλοκαιρινούς μήνες. Από τα πιο θαρραλέα πουλιά, δεν θα διστάσουν να πλησιάσουν τον άνθρωπο. Μοναχικός ανάμεσα στο είδος του, θα τον αναζητήσουμε ή στο έδαφος ή σε κάποιο κλαδί όπου παραμονεύει για τη λεία του (κυρίως έντομα, σκουλήκια, σαλιγκάρια, ενίοτε και καρπούς). Κότσυφας Turdus merula Τα τελευταία χρόνια ο πληθυσμός του στις πόλεις έχει αυξηθεί. Είναι πολύ πιθανό να αποφασίσει να φτιάξει τη φωλιά του στα χαμηλά κλαδιά δέντρων ή θάμνων σε κήπους και αυλές. Απαραγνώριστος από το μαύρο χρώμα στο σώμα του (αρσενικός), τον κίτρινο δακτύλιο στα μάτια του και το έντονα κίτρινο ράμφος, θα ξαφνιάσει ευχάριστα τους κατοίκους της πόλης με το δυνατό του κελάηδημα. Λευκοσουσουράδα Motacilla alba Εύκολη παρατήρηση, ιδίως για τους μαθητές και τις μαθήτριες των πόλεων, αφού πολλές φορές θα αναζητήσει την τροφή της στις αυλές των σχολείων (συνήθως μετά από το διάλειμμα!) αναζητώντας έντομα τα οποία πιάνει τρέχοντας γρήγορα. Είναι όμως κοινή και σε πλατείες, δρόμους, στέγες κ.λπ. Προτιμά να φτιάχνει τη φωλιά της σε τοίχους, κάτω από κεραμίδια ή ακόμα και πέτρες. 10

12 Μαυροτσιροβάκος Sylvia melanocephala Αν και είναι από τα πιο κοινά πουλιά, καταφέρνει να περνά εύκολα απαρατήρητος στους πολυάσχολους κατοίκους της πόλης, αφού παραμένει καλά κρυμμένος ανάμεσα σε θάμνους (όπου φτιάχνει τη φωλιά του). Μπορεί κάποιος να δώσει έμφαση στη διάκριση της τριζάτης φωνής του, ώστε να είναι ευκολότερος ο εντοπισμός του. Μυγοχάφτης Muscicapa striata Καλοκαιρινός επισκέπτης στη χώρα μας, άρα και στις πόλεις. Μπορεί κανείς να τον διακρίνει από τον τρόπο που εφορμά στη λεία του. Στέκεται συνήθως σε ευδιάκριτα σημεία, πεταρίζοντας την ουρά. Πετάγεται ξαφνικά για να πιάσει τη λεία του (έντομα στον αέρα, στο έδαφος ή στα φύλλα) και επιστρέφει στην ίδια (ή σε νέα) θέση. Περιστέρι Columba livia dom. Το πιο κοινό είδος πουλιού που μπορεί να συναντήσει κάποιος στην πόλη. Εξημερωμένος πρόγονος του Αγριοπερίστερου, το οποίο όμως επιλέγει α- πομονωμένες βραχώδεις νησιωτικές περιοχές. Μόνιμος κάτοικος της πόλης, αξιοποιεί στο έπακρο τη διάθεση των ανθρώπων να του προσφέρουν τροφή. Ο πληθυσμός του είναι άφθονος σε κάθε κατοικημένη περιοχή. Σπιτοσπουργίτης Passer domesticus Από τα πιο κοινά είδη της πόλης, ο Σπιτοσπουργίτης έχει προσαρμοστεί πλήρως στο αστικό περιβάλλον. Είναι από τις πιο εύκολες παρατηρήσεις άγριου είδους στην πόλη, καθώς θα τον συναντήσει κανείς σε πάρκα, πλατείες, πεζοδρόμια, ακόμα και στα μπαλκόνια των διαμερισμάτων ενώ είναι ιδιαίτερα τολμηρός με τους ανθρώπους. Αγριοπερίστερο Τσαλαπετεινός Upupa epops Καλοκαιρινός επισκέπτης των πόλεων, αφού τους υπόλοιπους μήνες ζει σε χώρες της Αφρικής. Αν και παλαιότερα για να δει κάποιος τον Τσαλαπετεινό θα έπρεπε να καταφύγει εκτός πόλης, τα τελευταία χρόνια αναζητά την τροφή του (έντομα) και σε πάρκα, πλατείες και παρτέρια. Για τη φωλιά του, αν δεν βρει κουφάλες δέντρων, θα αξιοποιήσει τρύπες σε πολυκατοικίες (ή τοίχους). Φλώρος Carduelis chloris Όπως και η Καρδερίνα, βρίσκεται και αυτός συχνά (παράνομα) αιχμάλωτος σε κλουβιά. Είναι το πιο κοινό είδος της οικογένειάς του (σπίζες) που θα συναντήσει κάποιος σε κατοικημένες περιοχές. Φτιάχνει τη φωλιά του σε δέντρα ή θάμνους. 11

13 7. Βιβλιογραφία Αθανασιάδης Ν. (1986): Δασική Βοτανική, Δέντρα και Θάμνοι των δασών της Ελλάδος, Μέρος ΙΙ. Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη. Αυγητίδου Σ. (2008). Συνεργατική Μάθηση στην Προσχολική Εκπαίδευση: Έρευνα και εφαρμογές. Gutenberg, Αθήνα. Boal A. (1992). Games for Actors and Non-Actors. Routledge, London. Cornell J. (1994). Ας μοιραστούμε τη φύση με τα παιδιά. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη. Γεωργόπουλος Α. & Τσαλίκη Ε. (2006). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Αρχές-Φιλοσοφία-Μεθοδολογία, Παιχνίδια και Ασκήσεις. Gutenberg, Αθήνα. DeGraaf M.R. (2002 revised edition): Trees, Shrubs, and Vines for Attracting Birds. University Press of New England, Hanover and London. Diamond J.M. (1976). Island Biogeography and Conservation: Strategy and Limitations, Science, Vol. 193, No Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. (1996). Όλα τα Πουλιά της Ελλάδας. Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα. Feu du C. (2003): The BTO Nestbox Guide. British Trust for Ornithology, Thetford. Freeman T. (1977). Interpreting Our Heritage. The University of North Carolina, USA. Μπλιώνης Γ. (2009). Στα μονοπάτια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Κέδρος, Αθήνα Oltman M. (ed.). (2002). Natural wonders: A Guide to Early Childhood for Environmental Educators. Early Childhood Environmental Education Consortium, Minnesota. Ανακτήθηκε στις 18/7/2012 από: Λατσούδης Π. (2010). Πουλιά των Κήπων και Πάρκων - Εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα. Moss S. and Cottridge D. (1998): Attracting Birds to your Garden. New Holland Publishers Ltd, UK. Πανώριου Ε. & Καρακίτσιου Π. (2014). Φτερωτοί ταξιδιώτες: Το μεταναστευτικό ταξίδι των πουλιών στα Ιόνια νησιά. Υλικό Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για παιδιά ηλικίας 4-16 ετών. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα. Παπακωνσταντίνου Κ. (2009). Τα πουλιά στις σύγχρονες πόλεις. Οιωνός, Τριμηνιαία έκδοση της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, Τεύχος 38. Παρατηρητήριο Ελεύθερων Χώρων Αθήνας - Αττικής. Χαρακτηριστικά κείμενα για τους ελεύθερους Χώρους. Ανακτήθηκε στις 24/09/2010 από: Συλλογικό έργο. (2003). Το μεγάλο βιβλίο των παιχνιδιών. 250 παιχνίδια για όλες τις ηλικίες. Άγκυρα, Αθήνα. Svensson L., Grant J.P. Mullarney K. & Zetterstrom D. (2007). Οδηγός Αναγνώρισης: Τα Πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Αθήνα. Τσαλίκη Ε. & Στάρα Κ. (επιμ.). (2000). Τα πουλιά στην πόλη. Εκπαιδευτικό υλικό περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελευθερίου Κορδελιού και Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Θεσσαλονίκη. 12

14 Βρες το σμήνος σου με λίγα λόγια Κάθε παιδί πρέπει να «κελαηδήσει» τον σκοπό που του υποδεικνύει μια κάρτα. Έτσι θα ακουστεί από τα άλλα μέλη του σμήνους! Τελικά η μεγάλη ομάδα παιδιών μπορεί να χωριστεί σε μικρότερες («σμήνη»). Στόχος: Ηλικία: 1 Οι μαθητές/τριες να διακρίνουν ένα είδος πουλιού από το κελάηδημά του ενώ παράλληλα χωρίζονται με τυχαίο και ψυχαγωγικό τρόπο σε μικρές ομάδες. Για παιδιά ηλικίας 6-8, 9-12 και (με προϋποθέσεις) ετών Ομαδική δραστηριότητα Aντίγραφα φύλλου δραστηριότητας, ψαλίδι Στην τάξη ή σε εξωτερικό χώρο Περιγραφή Η δραστηριότητα προσφέρεται για τον χωρισμό, με τυχαίο τρόπο, μιας μεγάλης ομάδας παιδιών σε μικρότερες. Συστήνεται να προηγηθεί των υπόλοιπων δραστηριοτήτων στο ύπαιθρο ώστε τα παιδιά να εργαστούν στη συνέχεια σε μικρότερες ομάδες. Φωτοτυπούνται οι κάρτες του φύλλου «Τιτιβίσματα» σε τόσα αντίτυπα ώστε να αντιστοιχεί μία κάρτα σε κάθε παιδί. Προκειμένου να δημιουργηθούν οι μικρότερες ομάδες, θα πρέπει να υπάρχει ικανός αριθμός διαφορετικών καρτών ανάμεσα στα παιδιά. Ψαλιδίζεται το περίγραμμα των καρτών και ετοιμάζεται μια «τράπουλα». Ο εμψυχωτής, ζητά από τα παιδιά να καθίσουν σε κύκλο γύρω από αυτόν, ανακατεύει την τράπουλα και τους δίνει από μία κάρτα. Ζητά να κάνουν 20 βήματα προς τα πίσω, ώστε να σκορπιστούν στον χώρο. Κάθε παιδί διαβάζει σιωπηλά την κάρτα του και στη συνέχεια, «κελαηδά» τον σκοπό που περιγράφεται σε αυτήν. Χωρίς να μιλούν, παρά μονάχα «κελαηδώντας», μετακινούνται προσπαθώντας να σχηματίσουν σμήνη του ίδιου είδους πουλιού. Όταν σχηματιστούν τα σμήνη κάθε ομάδα παρουσιάζει στην ολομέλεια το είδος της, διαβάζοντας το σύντομο κείμενο της κάρτας. Προεκτάσεις που μπορεί να δώσει ο εμψυχωτής: «Συναυλία πουλιών!»: Είτε ο εμψυχωτής είτε ένα από τα παιδιά (εκ περιτροπής) γίνονται μαέστροι και ζωντανεύουν τις «παρέες πουλιών»: Οι σόλο ερμηνείες θα εκτελούνται από ένα είδος ενώ το ρεφρέν από όλα τα είδη μαζί. «Ακαδημαϊκή παρουσίαση»: Κάθε σμήνος παρουσιάζει στην ολομέλεια το είδος του. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τα σύντομα κείμενα της κάρτας, προσωπικές γνώσεις ή στοιχεία από το διαδίκτυο. 13

15 Τιτιβίσματα 1 Καρδερίνα Δεντροφυλλοσκόπος Κοκκινολαίμης Χωρίς να ντρέπομαι, έχω κατακόκκινο πρόσωπο. Μου αρέσουν ιδιαίτερα οι σπόροι των γαϊδουράγκαθων. Θα σας χαιρετίσω γρήγορα με ένα τρισύλλαβο: «τικελιίτ» Κατεβαίνω στα πάρκα και στους κήπους των πόλεων τον χειμώνα. Χαίρομαι τις ηλιόλουστες μέρες και το φωνάζω παντού: «τσιλπ-τσαλπ/ τσιλπ-τσαλπ / τσιλπ-τσιλπ-τσαλπ» Κατεβαίνω στις πόλεις κυρίως τον χειμώνα. Το καλοκαίρι προτιμώ τα δροσερά βουνά. Κελαηδάω πολύ. Όμως, αγουροξυπνημένος το πρωί ή νυσταγμένος το σούρουπο, λέω μόνο: «τικ-τικ-τικ» Καλόγερος Τσαλαπετεινός Μαυροτσιροβάκος Εμφανίζομαι σε όλα τα μεγάλα πάρκα αλλά και τους κήπους των πόλεων. Το στενόχωρο σπίτι μου βρίσκεται σε ηλικιωμένα δέντρα. Όταν είμαι χαρούμενος το δηλώνω φωνάζοντας: «τι-τα τι-τα τι-τα... ή τι-τι-τα τι-τι-τα τι-τι-τα» Μοιάζω με τεράστια πεταλούδα. Έρχομαι τους ζεστούς μήνες από την Αφρική. Ψαχουλεύω έντομα στο έδαφος. Που και που ανασηκώνω το εντυπωσιακό λοφίο μου και καλώ απαλά: «ου-που-πούπ» Εμφανίζομαι όλο τον χρόνο σε χαμηλές περιοχές. Δεν με βλέπεις εύκολα όμως γιατί είμαι μικρός και δειλός. Παραμένω κρυμμένος μέσα στους θάμνους καλώντας που και που με γρατζουνιστές φωνές όπως: «ντρί-τζι-τζί-τζίί» Φλώρος Δεκοχτούρα Λευκοσουσουράδα Είμαι πράσινος αλλά έχω κατακίτρινα σημάδια, σαν το χρυσό φλουρί. Εκτός από περιβόλια και δάση, ζω σε πολλά πάρκα. Θα σας αποχαιρετήσω σύντομα φωνάζοντας: «τζούπτζουπτζούπ» Ξεκίνησα από την Ασία και τα βαλκάνια για να κατακτήσω μέσα στον 20 ο αιώνα όλη την Ευρώπη. Μου αρέσει να φλυαρώ φωνάζοντας: «κου-κουού-κου» Λένε ότι κουνάω τη μακριά ουρά μου περισσότερο από άλλα πουλιά. Σε πάρκα και πεζοδρόμια φωνάζω σύντομα: «τσλι-βιίτ» ή «ζι-ζε-λιίτ» 14

16 Αναγνώριση των πουλιών που ζουν στο πάρκο 2 με λίγα λόγια Κάθε παιδί αναγνωρίζει, από τα χρώματα του φτερώματος, τα είδη των πουλιών που εικονίζονται σε 9 κάρτες. Τα χρώματα αναφέρονται σε ξεχωριστό φύλλο. Αντίγραφα φύλλων δραστηριότητας (και από το CD του υλικού), ξυλομπογιές, μολύβια, ψαλίδι Στόχος: Οι μαθητές/τριες να εξοικειωθούν με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που διακρίνουν αμέσως 9 είδη πουλιών των πάρκων. Ηλικία: Για παιδιά ηλικίας 6-8, 9-12 και (με προϋποθέσεις) ετών Έως 9 παιδιά. Είναι όμως δυνατή η συμμετοχή μεγαλύτερου αριθμού παιδιών εάν τυπώσουμε περισσότερες κάρτες. Στην τάξη Περιγραφή Η δραστηριότητα συνιστάται να προηγηθεί της επίσκεψης στο πάρκο ώστε τα παιδιά να εξοικειωθούν με τα γνωρίσματα που διακρίνουν ορισμένα χαρακτηριστικά είδη πουλιών που ζουν (και) σε πάρκα. Αρχικά παράγονται έγχρωμα αντίγραφα του φύλλου «Κάρτες: 9 πουλιά των πάρκων» από το CD του υλικού και ψαλιδίζονται οι έγχρωμες «κάρτες» απεικόνισης 9 ειδών πουλιών του πάρκου. Στη συνέχεια μοιράζεται από μία κάρτα σε κάθε παιδί. Δίνεται επίσης από ένα ασπρόμαυρο αντίγραφο του φύλλου «Πουλιά στο πάρκο». Κάθε παιδί προσπαθεί να ταυτίσει το είδος που εικονίζεται στην αριθμημένη κάρτα του χρησιμοποιώντας τις σύντομες περιγραφές του φύλλου «Πουλιά στο πάρκο». Όταν αναγνωρίσει το είδος, γράφει στον πίνακα «Αντιστοιχία καρτών» του φύλλου, το όνομα του πουλιού δίπλα στον ανάλογο αριθμό. Στη συνέχεια μπορεί να ανταλλάξει κάρτα με άλλο παιδί μέχρις ότου κάθε παιδί να μελετήσει όλες τις κάρτες. Γίνεται συζήτηση: Ποια πουλιά τους δυσκόλεψαν περισσότερο στην αναγνώριση; Ποια ήταν εκείνα τα χαρακτηριστικά των πουλιών που τα βοήθησαν περισσότερο στη μεταξύ τους διάκριση; Στο τέλος, τα μικρότερα παιδιά θα μπορούσαν να χρωματίσουν το ασπρόμαυρο φύλλο «Πουλιά στο πάρκο». Αλλιώς, μπορούν να εμπνευστούν από αυτό για να ζωγραφίσουν το δικό τους πάρκο γεμάτο με είδη πουλιών που έχουν παρατηρήσει τα ίδια τα παιδιά. Στις ζωγραφιές τους μπορούν να αξιοποιήσουν τα α- σπρόμαυρα σχέδια πουλιών του φύλλου «Πουλιά των πάρκων». Τα ζωγραφίζουν με βάση τα πραγματικά τους χρώματα όπως τα συνάντησαν νωρίτερα. Απαντήσεις: 01: Κοκκινολαίμης, 02: Μυγοχάφτης, 03: Δεκοχτούρα, 04: Καλόγερος, 05: Καρακάξα, 06: Δεντροφυλλοσκόπος, 07: Σπουργίτης (αρσενικός), 08: Μαυροτσιροβάκος (αρσενικός), 09: Κότσυφας (αρσενικός). 15

17 16 Πουλιά των πάρκων 2

18 Πουλιά στο πάρκο 2 17

19 18

20 Εισαγωγή στην παρατήρηση πουλιών 3 με λίγα λόγια Τα παιδιά ανακαλούν πληροφορίες σχετικά με τα άγρια πουλιά που γνωρίζουν και τα βασικά χαρακτηριστικά τους η διάκριση των οποίων θα τα βοηθήσει να αναγνωρίσουν και να καταγράψουν τα άγρια πουλιά ενός γειτονικού πάρκου ή της σχολικής αυλής. Στόχος: Οι μαθητές/τριες να αναγνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά των πουλιών, να εξοικειωθούν με την «παρατήρηση πουλιών» (birdwatching), να είναι σε θέση να διακρίνουν διαφορετικά είδη πουλιών. Ηλικία: Για παιδιά ηλικίας 6-8, 9-12 και ετών Ομαδική δραστηριότητα Αντίγραφα φύλλου δραστηριότητας (ή φύλλου από το CD του υλικού), μολύβια, κιάλια (προαιρετικά) Στην τάξη και σε εξωτερικό χώρο Περιγραφή Η δραστηριότητα αυτή συστήνεται να γίνει σε δύο μέρη. Κατά το πρώτο στάδιο (προετοιμασία) γίνεται εξοικείωση με τα γνωρίσματα των πουλιών που μπορεί να βοηθήσουν κάποιον να αναγνωρίσει τα διαφορετικά είδη. Στο δεύτερο σκέλος (εξερεύνηση) τα παιδιά αναζητούν, ανακαλύπτουν και ξεχωρίζουν διαφορετικά είδη πουλιών στο γειτονικό πάρκο (ή στη σχολική αυλή). Πριν από την επίσκεψη, ο εμψυχωτής παροτρύνει τα παιδιά να αναφέρουν ελεύθερα όποιο είδος άγριου πουλιού γνωρίζουν, ενώ παράλληλα μπορεί να σημειώνει τις αναφορές των παιδιών στον πίνακα. Ειδικότερα, οι αναφορές μπορεί να καταχωρούνται κατευθείαν στις κατηγορίες: άγρια είδη πουλιών, οικόσιτα είδη πουλιών, πουλιά συντροφιάς. Στη συνέχεια, ζητείται από τα παιδιά να περιγράψουν τα εξής χαρακτηριστικά του είδους που γνωρίζουν: Χαρακτηριστικά χρώματα Ράμφος (Μεγάλο, κοντό, δυνατό;) Μέγεθος (Σύγκριση με σπουργίτη, περιστέρι, κότα) Βιότοπος (Αυλή, πάρκο, χωριό, δάσος, βουνό;) Ανακοινώνει στα παιδιά πως η διάκριση των παραπάνω χαρακτηριστικών θα τα βοηθήσει να αναγνωρίσουν ένα είδος πουλιού στο ύπαιθρο. Διευκρινίζει στα παιδιά πως η ησυχία και η υπομονή είναι προϋποθέσεις που θα βοηθήσουν στην επιτυχία της δραστηριότητας. Το μήνυμα που συνιστάται να περάσει στα παιδιά είναι: να σεβαστούν τα ίδια τα πουλιά και να μην τα ενοχλήσουν προκειμένου να τα προσεγγίσουν. 19

21 ΟΧΛΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ Τους εξηγεί ότι το αντίθετο μπορεί να έχει σαν συνέπεια να διακόψουν τα πουλιά το φαγητό τους. Αυτό σημαίνει απώλεια ενέργειας που είναι πολύτιμη τόσο για να επιβιώσουν στο κρύο του χειμώνα όσο και για να ταΐσουν τους πεινασμένους νεοσσούς τους την άνοιξη. Μπορεί να σημαίνει ακόμη ότι θα παραμείνουν μακριά από τις φωλιές τους με αποτέλεσμα να κρυώσουν ή να υπερθερμανθούν (ανάλογα) τα αβγά ή οι νεοσσοί τους. Μπορεί επίσης να έχει σαν αποτέλεσμα να βρουν την ευκαιρία άλλα ζώα να φάνε τα αβγά ή τους νεοσσούς της αφύλακτης φωλιάς... Μοιράζονται ανά ομάδες παιδιών, αντίγραφα του φύλλου «Παρατήρηση πουλιών». Αν υπάρχει η δυνατότητα παράγονται έγχρωμα αντίγραφα του φύλλου «Οδηγός αναγνώρισης πουλιών» από το CD του υλικού. Εναλλακτικά, μπορεί να προβληθεί ο Οδηγός πριν από την επίσκεψη ώστε να αποτυπωθούν οι εικόνες των πουλιών στα παιδιά. Ιδανικά, η καλύτερη ταυτοποίηση είδους μπορεί να γίνει με ένα βιβλίο, οδηγό αναγνώρισης πεδίου (field guide) στο οποίο μπορεί να βρει κάποιος εικόνες όλων των ειδών μιας περιοχής. Ξεφυλλίζοντας έναν οδηγό πεδίου, θα βρει οπωσδήποτε το είδος που αναζητά. Για την Ελλάδα, ο καλύτερος οδηγός αναγνώρισης πουλιών, είναι το βιβλίο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας «Τα πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης». Κατά την επίσκεψη στο πάρκο (ή στην αυλή), ο εμψυχωτής ενθαρρύνει τα παιδιά να αναζητήσουν τα πουλιά στον ουρανό, ανάμεσα στους θάμνους ή τα κλαδιά των δέντρων, στο έδαφος κ.λπ. και τους ζητά να τα καταγράψουν στο αντίστοιχο φύλλο. Σημειώνουν επίσης το ενδιαίτημα του κάθε είδους. Καταγράφουν εάν το συνάντησαν στο έδαφος, σε θάμνους ή/και δέντρα (βλάστηση) ή σε ανθρώπινες κατασκευές (κτίρια κ.λπ.) Στο τέλος, γίνεται συζήτηση: Πόσα διαφορετικά είδη πουλιών είδαν; Τι τα βοήθησε να τα αναγνωρίσουν; Πώς θα μπορούσαν να προσελκύσουν περισσότερα πουλιά στο πάρκο της γειτονιάς τους (ή στην αυλή τους); 20

22 Παρατήρηση πουλιών 3 Ημερομηνία παρατήρησης Πάρκο Σχολείο/ Τμήμα Ομάδα Παρατηρητές/τριες Είδος Πλήθος Ενδιαίτημα 1-5 πουλιά Έδαφος Κότσυφας 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Σπιτοσπουργίτης 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Καλόγερος 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Σπίνος 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Περιστέρι 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Δεκοχτούρα 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Καρακάξα 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Κοκκινολαίμης 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Λευκοσουσουράδα 6-10 Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Άλλο είδος Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Άλλο είδος Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 1-5 πουλιά Έδαφος Άλλο είδος Βλάστηση Πάνω από 10 Κτίρια-κατασκευές 21

23 22

24 Ηχότοποι του πάρκου 4 με λίγα λόγια Τα παιδιά σε μικρές ομάδες καταγράφουν την ποικιλία και την ένταση των ήχων που παράγονται σε διαφορετικά σημεία ακρόασης σε ένα πάρκο ή στη σχολική αυλή. Aντίγραφα φύλλου δραστηριότητας, ξυλομπογιές, μολύβια Στόχος: Οι μαθητές/τριες να ξεχωρίζουν τους ήχους της περιοχής επίσκεψης, να χρησιμοποιούν την αίσθηση της ακοής ως μέσο ερμηνείας περιβάλλοντος, να συγκρίνουν διαφορετικά «ηχοτοπία». Ηλικία: Για παιδιά ηλικίας 9-12 και ετών Ομαδική δραστηριότητα Σε εξωτερικό χώρο Περιγραφή Ο εμψυχωτής εξηγεί στα παιδιά πως η υψηλή βλάστηση των πάρκων λειτουργεί ως φυσικός «φράχτης» για τους ήχους που παράγονται σε μία πόλη (αυτοκίνητα, εργασίες στο οδικό δίκτυο κ.λπ.). Ο επισκέπτης του πάρκου έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί ήχους οι οποίοι μέσα μια πολύβουη πόλη, χάνονται. Παράγονται αντίγραφα του φύλλου «Χρωματιστό ηχοτοπίο» σε τόσα αντίτυπα όσα είναι οι ομάδες των παιδιών. Προετοιμάζονται για μία επίσκεψη στο γειτονικό πάρκο όπου οι ομάδες επιλέγουν τρία σημεία (σημεία ακρόασης): α) Κοντά σε έναν δρόμο περιμετρικά του πάρκου. β) Στην «καρδιά» του πάρκου. γ) Όπου υπάρχει συχνή χρήση από επισκέπτες του πάρκου (παιδική χαρά κ.λπ.). Σε κάθε σημείο τα παιδιά στέκονται σιωπηλά για έναν καθορισμένο χρόνο προσπαθώντας να ακροαστούν τους ήχους που γίνονται αντιληπτοί και στη συνέχεια να αναγνωρίσουν και να καταγράψουν την προέλευση του κάθε ήχου. Διακρίνουν τους ήχους που παράγουν: α) τα πουλιά που κελαηδούν ή καλούν, β) άλλα ζώα (π.χ. έντομα), γ) ο άνθρωπος (ομιλίες, μηχανήματα κ.ά.) αλλά και δ) στοιχεία της φύσης (νερό, άνεμος κ.ά.). Στο τέλος, θα πρέπει να διακρίνουν το «ηχόσημο» κάθε ακρόασης, δηλαδή στην περίπτωση μας, τον ήχο που κυριαρχεί στον χώρο. Εννοείται ότι το «ηχόσημο» μπορεί να αλλάζει ακόμα και μέσα σε μία ημέρα. Ανάλογα με την προέλευση του ήχου επιλέγουν το αντίστοιχο τεταρτημόριο του κύκλου του φύλλου «Χρωματιστό ηχοτοπίο». Το χρωματίζουν ανάλογα με την ένταση του κάθε ήχου με βάση το υπόμνημα που τους δίνεται. Οι διαφορετικές ομάδες μπορούν στο τέλος να εκθέσουν τα ηχοτοπία τους αλλά και να σχολιάσουν τα αποτελέσματα των καταγραφών τους: Σε ποια σημεία ήταν πιο έντονη η παρουσία ήχων που προέρχονται από τον άνθρωπο και σε ποια λιγότερο; Σε ποια σημεία ήταν πιο έντονη η παρουσία ήχων που προέρχονται από τα πουλιά, τα έντομα ή τα στοιχεία της φύσης; Πού οφείλονται τυχόν διαφορές; 23

25 Χρωματιστό ηχοτοπίο 4 Ημερομηνία επίσκεψης Πάρκο Σχολείο/ Τμήμα Ομάδα Ερευνητές/τριες ηχογράφοι α) Περιμετρικά του πάρκου β) «Καρδιά» του πάρκου γ) Σημείο συγκέντρωσης ανθρώπων ΧΡΩΜΑΤΑ Έντονοι ήχοι: Πράσινο Δευτερεύοντες ήχοι: Λευκό Ανεπαίσθητοι ήχοι: Κίτρινο 24

26 Το ιδανικό πάρκο με λίγα λόγια Λαμβάνοντας υπόψη ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που ευνοούν τα πουλιά και την άγρια ζωή, τα παιδιά συγκρίνουν διαφορετικά τμήματα του γειτονικού πάρκου ως προς την αξία που μπορεί να έχουν για την άγρια ζωή και τον άνθρωπο. Αντίγραφα φύλλων δραστηριότητας, ενημερωτική παρουσίαση (από το CD του υλικού), μολύβια, ξυλομπογιές, χαρτόνια Α3 Στόχος: Οι μαθητές/τριες να είναι σε θέση να εκτιμούν βασικά χαρακτηριστικά ενός πάρκου που ευνοούν την ορθή χρήση του από τον άνθρωπο και τη διατήρηση της άγριας ζωής, να είναι σε θέση να προτείνουν μέτρα βελτίωσης του αστικού πρασίνου. Ηλικία: Ομαδική δραστηριότητα 5 Για παιδιά ηλικίας 9-12 και ετών Στην τάξη και σε εξωτερικό χώρο Περιγραφή Η δραστηριότητα προτείνεται να γίνει με σπονδυλωτό τρόπο σε τρία μέρη. Ένα μέρος με ζωγραφική απεικόνιση πριν από την επίσκεψη, ένα μέρος έρευνας στο πάρκο και ένα τελευταίο μέρος απεικόνισης μετά από την επίσκεψη. Τα παιδιά χωρίζονται σε ολιγομελείς ομάδες. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να αξιολογήσει ένα ή περισσότερα ισομεγέθη τμήματα του γειτονικού πάρκου. Πριν από την αξιολόγηση, ο εμψυχωτής ενθαρρύνει τα παιδιά να ζωγραφίσουν σε ομάδες ένα φανταστικό πάρκο που είναι ιδανικό για τα πουλιά και τους ανθρώπους. Μπορεί να προηγηθεί ή να ακολουθήσει η ενημερωτική παρουσίαση «Ένα πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους» από το CD του υλικού. Μετά από την επίσκεψη στο πάρκο, ζητά από τα παιδιά να απεικονίσουν ξανά το ιδανικό πάρκο εντάσσοντας τυχόν νέες παραμέτρους που εντόπισαν κατά την αξιολόγηση. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας προτείνεται το φύλλο «Το πάρκο της γειτονιάς μου». Σε αυτό παρουσιάζεται ένα συγκεκριμένο σύστημα βαθμολόγησης ορισμένων χαρακτηριστικών στοιχείων των πάρκων που μπορεί να ευνοούν ή όχι την άγρια ζωή αλλά και τον άνθρωπο ως επισκέπτη ενός πάρκου. Μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να δημιουργήσουν ένα δικό τους σύστημα αξιολόγησης. ΕΝΑ ΙΔΑΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ Ένα δέντρο διαμορφώνει το μικροκλίμα ενώ μπορεί να φιλοξενήσει πουλιά που κουρνιάζουν ή αναζητούν τροφή. Σε έναν θάμνο ή αναρριχώμενο φυτό μπορεί να κρυφτούν ή να φωλιάσουν πουλιά. 25

27 Οι χαμηλοί θάμνοι μπορεί να μην αρέσουν σε όλους τους επισκέπτες των πάρκων είναι όμως πολύ χρήσιμοι στα πουλιά (θέσεις φωλιάσματος και κρυψώνας). Σαρκώδεις καρποί μπορεί να θρέψουν μεταναστευτικά ή διαχειμάζοντα πουλιά. Στις κοιλότητες (κουφάλες) δέντρων μπορεί να φωλιάσουν πουλιά που δεν πλέκουν φωλιές σε κλαδιά αλλά γεννούν σε τρύπες. Σε χαλαρούς σωρούς πετρών μπορεί να καταφύγουν ή να γεννήσουν πολλά μικρά είδη ζώων. Με τρυφερά φύλλα τσουκνίδων τρέφονται κάμπιες πεταλούδων. Με το νέκταρ λουλουδιών τρέφονται μέλισσες, πεταλούδες και άλλα έντομα. Στο ποτιστικό γκαζόν μπορεί να αναζητήσουν τροφή κάποια πουλιά. Ωστόσο για τη συντήρησή του σπαταλάμε νερό. Για να το αναπληρώσουμε, με φράγματα, πλημμυρίζουμε κατοικίες άλλων πουλιών. Η ποικιλία στη βλάστηση (ποικιλία θάμνων και δέντρων) εξυπηρετεί τις διαφορετικές ανάγκες που έχει κάθε είδος πουλιού ή κάθε ομάδα πουλιών. Με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, οι ομάδες ανακοινώνουν την τελική βαθμολογία που έδωσαν στο πάρκο επιχειρηματολογώντας για τις επιλογές τους. Στη συνέχεια, συγκρίνουν τις ζωγραφιές που έκαναν πριν και μετά από την αξιολόγηση εντοπίζοντας τυχόν διαφορές. Αφού γίνει η αξιολόγηση, τα παιδιά μπορεί να προτείνουν μέτρα βελτίωσης καταγράφοντας τις εμπειρίες και απόψεις τους στο φύλλο «Το πάρκο θα είναι ιδανικότερο εάν...». Τέλος, με βάση τις εκθέσεις τους, μπορεί να ζητήσουν ή να προτείνουν στη διοίκηση του πάρκου να λάβει συγκεκριμένα μέτρα για τη βελτίωσή του. Συντάσσουν ένα γράμμα προς αυτήν, εντοπίζουν τα στοιχεία επικοινωνίας των υπευθύνων και επιχειρούν να συναντηθούν μαζί τους ή να τους αποστείλουν την έκθεσή τους. Μπορούν επίσης να είναι σε επικοινωνία με το αρμόδιο τμήμα παρακολουθώντας την εξέλιξη του αιτήματός τους. 26

28 Το πάρκο της γειτονιάς μου 5 Ημερομηνία επίσκεψης Πάρκο Σχολείο/ Τμήμα Ομάδα Αξιολογητές/τριες Στον παρακάτω πίνακα βαθμολογήστε το πάρκο της γειτονιάς σας. Κυκλώστε το σύμβολο εάν παρατηρείτε θετικά στοιχεία για το πάρκο, το σύμβολο αν παρατηρείτε αρνητικά στοιχεία. Αν δεν υπάρχει κανένα από τα παρακάτω στοιχεία, δεν κυκλώνετε κανένα σύμβολο. Στο τέλος, μετράτε πόσα και συγκεντρώνει το πάρκο. Στοιχείο Ποικιλία ειδών δέντρων (πάνω από 3 διαφορετικά είδη) Ποικιλία ειδών θάμνων (πάνω από 3 διαφορετικά είδη) Δέντρα και θάμνοι σε μεγάλη έκταση (διαμορφώνουν το μικροκλίμα) Δέντρα και θάμνοι με σαρκώδεις καρπούς (για να τραφούν πουλιά) Δέντρο με κοιλότητες (κουφάλες) (μπορεί να φωλιάσουν παπαδίτσες ή άλλα πουλιά) Μνημειώδη δέντρα (ξεχωρίζουν για το μέγεθος και την ηλικία τους) Αναρριχώμενα φυτά (πουλιά μπορεί να κρυφτούν ή να φωλιάσουν) Αγριόχορτα (για να τραφούν οι κάμπιες πεταλούδων και άλλα έντομα) Λουλούδια με έντομα (έντομα όπως πεταλούδες και μέλισσες επισκέπτονται τα λουλούδια για να πιούν νέκταρ) Σωρός με πέτρες ή βραχόκηπος (για να κρυφτούν αράχνες, χιλιόποδα, σαυράκια κ.ά.) Νερόλακκος ή λιμνούλα (για να πιούν νερό τα πουλιά) Μονοπάτια Κάδοι ανακύκλωσης Κάδοι απορριμμάτων Καθιστικά (παγκάκια) Βρύσες (κρήνες) Τουαλέτες Τσιμεντόστρωση ή πλακόστρωση σε μεγάλη έκταση (ελάχιστο ενδιαφέρον για την άγρια ζωή) Ποτιστικό γρασίδι («γκαζόν») (σπαταλά νερό) Σκόρπια σκουπίδια Ηχορρύπανση ΤΕΛΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ Βαθμός στοιχείου 27

29 Το πάρκο θα είναι ιδανικότερο εάν... 5 Όνομα μαθητή/τριας Σχολείο/ Τμήμα Το πάρκο που επισκέφθηκα Εδώ μπορείς να γράψεις τις σκέψεις σου σχετικά με το τι χρειάζεται για να γίνει καλύτερο το πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους: Εδώ μπορείς να γράψεις τις σκέψεις σου για το τι θα μπορούσατε να κάνετε ως ομάδα για να γίνει καλύτερο το πάρκο για τα πουλιά και τους ανθρώπους: 28

30 Κατασκευή τεχνητής φωλιάς 6 με λίγα λόγια Τα παιδιά καλούνται να κατασκευάσουν και να τοποθετήσουν ξύλινες τεχνητές φωλιές για πουλιά οι οποίες υποκαθιστούν τις φυσικές κοιλότητες των δέντρων. Στόχος: Οι μαθητές/τριες να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες επιβίωσης σε είδη που εξοστρακίζονται από ανθρωπογενή αίτια, να ευαισθητοποιηθούν σε σχέση με την προστασία των πουλιών στο αστικό περιβάλλον. Ηλικία: Για παιδιά ηλικίας 6-8 (με προϋποθέσεις), 9-12 και ετών Φύλλα δραστηριότητας, ανεξίτηλος μαρκαδόρος, ξύλινη σανίδα (πλάτους 15εκ., πάχους 1,5-2εκ. και μήκους 143εκ.), μετροταινία, ξυλοπρίονο, σφυρί, πρόκες, ξύλινο πηχάκι μήκους 15 εκ., τρυπάνι και «ποτηροτρύπανο» για τη διάνοιξη στρογγυλής τρύπας, σύρμα ή πρόκες για την τοποθέτηση της φωλιάς σε δέντρο. Ομαδική δραστηριότητα Στην τάξη και σε εξωτερικό χώρο Περιγραφή Η κατασκευή μίας ξύλινης φωλιάς για πουλιά μπορεί να γίνει στην τάξη, πάντα με την επίβλεψη ενήλικα. Η τοποθέτηση της φωλιάς μπορεί να γίνει μετά από την επίσκεψη των παιδιών στο πάρκο για παρατήρηση πουλιών. Πριν από την κατασκευή της γίνεται ανάλογη συνεννόηση με τη διοίκηση του πάρκου. ΤΕΧΝΗΤH ΦΩΛΙA ΓΙΑ ΠΟΥΛΙA Ο εμψυχωτής εξηγεί στα παιδιά πως πολλά πουλιά δεν πλέκουν σε κλαδιά τις φωλιές τους αλλά γεννούν μέσα σε φυσικές κοιλότητες, όπως είναι οι κουφάλες των ώριμων δέντρων. Εάν σε μια περιοχή δεν υπάρχουν ώριμα δέντρα μπορούμε να βοηθήσουμε τα συγκεκριμένα πουλιά φτιάχνοντας ξύλινες τεχνητές φωλιές που υποκαθιστούν τις φυσικές κοιλότητες. Σε γενικές γραμμές μία ξύλινη τεχνητή φωλιά είναι ένα κουτί με ένα άνοιγμα για είσοδο. Από εκεί και πέρα η μορφή του κουτιού και της εισόδου μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το είδος που θέλουμε να φιλοξενήσουμε. Στο φύλλο «Η ιδανική φωλιά» παρατίθενται συμβουλές για την κατασκευή της φωλιάς. Στο φύλλο «Ξύλινη φωλιά για τα πουλιά» απεικονίζονται τα σχέδια για την κατασκευή της (πατρόν). Συμπληρωματικές πληροφορίες για την κατασκευή και τοποθέτησή της, ειναι διαθέσιμες στην έκδοση «Φροντίζοντας τα πουλιά που ζουν πλάι μας» που υπάρχει στο CD του υλικού. Για την ασφάλεια των παιδιών συνιστάται η εκ των προτέρων κοπή των ξύλων. Τα παιδιά απλά θα βιδώσουν τα ξεχωριστά κομμάτια. Αναγράφουν σε κάθε κατασκευή τα στοιχεία τους (σχολείο, ομάδα κ.λπ.) και έναν αριθμό. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν να εντοπίζουν με συστηματικό τρόπο τα είδη πουλιών που επισκέπτονται τη φωλιά τους. 29

31 Όταν οι φωλιές είναι έτοιμες, τα παιδιά απευθύνονται στον Δήμο ή στη διοίκηση του πάρκου για την τοποθέτησή τους. Ανά ομάδες επιλέγουν ένα κατάλληλο σημείο (και ένα κατάλληλο δέντρο) για την τοποθέτηση της φωλιάς τους. Οι φωλιές μπορούν να τοποθετηθούν σε σημεία που δεν προσεγγίζονται εύκολα από ανθρώπους και αρπακτικά ζώα (γάτες, κουνάβια κ.λπ.). Συνιστάται να τοποθετηθεί από 2 έως 5 μέτρα πάνω από το έδαφος. Κατά τη διάρκεια της χρονιάς, τα παιδιά ενθαρρύνονται να επισκέπτονται το πάρκο και να καταγράφουν: Εάν κατοικήθηκε η φωλιά τους. Τη χρονική περίοδο που κατοικήθηκε. Τα είδη πουλιών που επέλεξαν τη φωλιά τους. 30

32 Η ιδανική φωλιά 6 Ξεκινώντας την κατασκευή τεχνητής φωλιάς αξίζει να λάβουμε υπόψη τα παρακάτω βασικά χαρακτηριστικά που αυξάνουν την επιτυχία της: Οι φωλιές πρέπει να είναι γερές κατασκευές, να αντέχουν σε κακές καιρικές συνθήκες και να έχουν τη δυνατότητα να αναρτηθούν σε δέντρα. Το υλικό κατασκευής να είναι φιλικό προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Ένα άνοιγμα της εισόδου διαμέτρου 2,5-3 εκ. είναι κατάλληλο για τα μικροπούλια. Η είσοδος μπορεί να ανοιχθεί με ειδικό τρυπάνι και θα πρέπει να βρίσκεται στο επάνω (1/3) τμήμα της όψης. Εάν αυξήσουμε τις διαστάσεις, ώστε η πρόσοψη να έχει ύψος 40εκ., πλάτος 20εκ. και είσοδο διαμέτρου 5εκ., μπορεί να χρησιμοποιηθεί από δρυοκολάπτες (τσικλιτάρες), ενώ εάν η διάμετρος εισόδου αυξηθεί στα 9-12 εκ., μπορεί να φιλοξενηθεί και κάποιο νυχτόβιο είδος. Μια μικρή πόρτα στο πλάι ή στην κορυφή της φωλιάς θα βοηθήσει πολύ στον καθαρισμό και τη συντήρησή της. Το βάψιμο της φωλιάς με έντονα χρώματα δεν συνιστάται αφού είναι πιθανό να προσελκύσει θηρευτές. Τα φυσικά χρώματα είναι τα πιο κατάλληλα. Για το βάψιμο - συντήρηση της φωλιάς χρησιμοποιούμε οικολογικά βερνίκια ή ιδανικά λινέλαιο. Τουλάχιστον το εσωτερικό του κουτιού δεν πρέπει να βαφτεί. Για την απορροή της βροχής μπορούν να α- νοιχθούν 3-4 μικρές τρύπες στο δάπεδο και να τοποθετηθεί πηχάκι στη χαραμάδα της οροφής (Σχ. 1α). Για την τοποθέτηση της φωλιάς σε δέντρο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα-δύο σύρματα τα οποία περνάμε γύρω από τον κορμό ή ένα κλαδί (Σχ. 1). Η φωλιά δεν πρέπει να στερεωθεί με σφικτά σύρματα που μπορεί να πνίξουν αργότερα τον κορμό ή τα κλαδιά. Σχ. 1 31

33 Ξύλινη φωλιά για τα πουλιά 6 Οι διαστάσεις δίνονται σε εκατοστά και έχουν υπολογιστεί για σανίδες πάχους 1,5 εκ. Μικρές διακυμάνσεις στις διαστάσεις δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Εάν οι σανίδες που θα χρησιμοποιηθούν έχουν διαφορετικό πάχος, θα πρέπει να διορθώσουμε αναλόγως τις διαστάσεις του δαπέδου. ΤΥΠΟΣ Α Είδη που μπορεί να χρησιμοποιήσουν τη φωλιά: (Τύπος Α): 1. Καλόγερος 2. Γαλαζοπαπαδίτσα 3. Δεντροσπουργίτης ΤΥΠΟΣ Β Σε μια παραλλαγή της φωλιάς, η όψη εισόδου (β) μπορεί να έχει ένα μεγάλο άνοιγμα. Αυτή η φωλιά (τύπος Β) μπορεί να χρησιμοποιηθεί από Μυγοχάφτες, Λευκοσουσουράδες, Τρυποφράκτες. 32

περιβάλλον: προνομιακό πεδίο ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων Ευγενία Πανώριου, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

περιβάλλον: προνομιακό πεδίο ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων Ευγενία Πανώριου, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Αδόμητοι πράσινοι χώροι στο αστικό περιβάλλον: προνομιακό πεδίο ανάπτυξης εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων Ευγενία Πανώριου, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Μοναδική περιβαλλοντική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 2017 1 Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης» Καθώς οι περισσότεροι υγρότοποι της Αττικής έχουν συρρικνωθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ «Α.ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2015 2016 1 Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. Τρίτσης» Καθώς οι περισσότεροι υγρότοποι της Αττικής έχουν συρρικνωθεί

Διαβάστε περισσότερα

www.ornithologiki.gr Θεμιστοκλέους 80, 10681 Αθήνα, Tηλ. Fax: 210 8228704, 210 8227937 Κομνηνών 23, 54624 Θεσσαλονίκη, Τηλ.

www.ornithologiki.gr Θεμιστοκλέους 80, 10681 Αθήνα, Tηλ. Fax: 210 8228704, 210 8227937 Κομνηνών 23, 54624 Θεσσαλονίκη, Τηλ. Επιμέλεια έκδοσης: Ευγενία Πανώριου Εικονογράφηση: Βασίλης Χατζηρβασάνης Γραφιστική επιμέλεια: Sandipo Όλγα Βλάχου Εκτύπωση: COLORPRINT - Τσεκούρας Ε.Π.Ε. ISBN: 978-960 - 6861-29 -1 Ελληνική Ορνιθολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ στο

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ στο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ στο ΠΑΡΚΟ «Α. ΤΡΙΤΣΗΣ» ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2019 2020 Περιεχόμενα 1. Αναλυτικός Πίνακας Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για το Σχολικό Έτος 2019-20

Διαβάστε περισσότερα

Αδόμητοι - Πράσινοι Χώροι στο Αστικό Περιβάλλον: Προνομιακό Πεδίο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων

Αδόμητοι - Πράσινοι Χώροι στο Αστικό Περιβάλλον: Προνομιακό Πεδίο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Αδόμητοι - Πράσινοι Χώροι στο Αστικό Περιβάλλον: Προνομιακό Πεδίο Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων Ιωάννα Κοντοζήση 1, Κώστας Τενεκετζής 2, Ευγενία Πανώριου 3 1 Υπεύθυνη Τμήματος Περιβαλλοντικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΚΟ Α.ΤΡΙΤΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΒΡΑΥΡΩΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΚΟ Α.ΤΡΙΤΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΒΡΑΥΡΩΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΡΚΟ Α.ΤΡΙΤΣΗΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΣ ΒΡΑΥΡΩΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2017 2018 Περιεχόμενα 1. Αναλυτικός Πίνακας Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για το Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

Υλικό περιβαλλοντικής ενημέρωσης για σχολικές ομάδες: Ανακαλύπτοντας τη φύση της λίμνης Κάρλας και του Μαυροβουνίου

Υλικό περιβαλλοντικής ενημέρωσης για σχολικές ομάδες: Ανακαλύπτοντας τη φύση της λίμνης Κάρλας και του Μαυροβουνίου Υλικό περιβαλλοντικής ενημέρωσης για σχολικές ομάδες: Ανακαλύπτοντας τη φύση της λίμνης Κάρλας και του Μαυροβουνίου Ευγενία Πανώριου Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης στοπάρκοα. Τρίτσης: Μία λίμνηστην πόλη μας

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης στοπάρκοα. Τρίτσης: Μία λίμνηστην πόλη μας Πρόγραμμα Περιβαλλοντικήςεκπαίδευσης στοπάρκοα. Τρίτσης: Μία λίμνηστην πόλη μας Ψύχας Σπύρος & Κοντοζήση Ιωάννα Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία Δομή παρουσίασης 1. Λίγα λόγια για την ΕΟΕ και το Πάρκο 2.

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το ΕΠΜ_2014 Εκπαιδευτικό Έργο «Το Κινητό Μουσείο»

Διαβάστε περισσότερα

Η ποικιλότητα της πανίδας στους ελαιώνες της Μεσσηνίας Ασπόνδυλα Πτηνά

Η ποικιλότητα της πανίδας στους ελαιώνες της Μεσσηνίας Ασπόνδυλα Πτηνά ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ- ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος 2010 Ιούνιος 2014 Προϋπολογισμός:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014 2015

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014 2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014 2015 Περιεχόμενα 1. Αναλυτικός Πίνακας Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για το Σχολικό Έτος 2014-15... 3 2. Εισαγωγή...

Διαβάστε περισσότερα

Η γειτονιά μας, η πόλη μας. Περιβαλλοντικά μονοπάτια

Η γειτονιά μας, η πόλη μας. Περιβαλλοντικά μονοπάτια Tη σχολική χρονιά 2013-2014 το σχολείο μας συμμετείχε στο Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Βιώσιμη πόλη: Η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία». Η επιδίωξη του Δικτύου για τη δημιουργία ενημερωμένων ενεργών

Διαβάστε περισσότερα

Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας. Α φ ά σ η. Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53

Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας. Α φ ά σ η. Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53 1 ο Δημοτικό Σχολείο Αμπελοκήπων Α Φάση: :Εμείς και η γειτονιά μας Α φάση: Εμείς και η γειτονιά μας 53 Οδηγίες για τις δραστηριότητες της Α φάσης Η βασισμένη στον τόπο εκπαίδευση, έχει ως αντικείμενο μελέτης

Διαβάστε περισσότερα

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ως μέσο προστασίας

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ως μέσο προστασίας Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση ως μέσο προστασίας Ρούλα Τρίγκου Συντονίστρια Ενημέρωσης ράσεων ιατήρησης Μέλος Εκπαιδευτικής Ομάδας Ορνιθολογικής ΘΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 28 ΙΟΥΝΙΟΥ -1 ΙΟΥΛΙΟΥ 2013, ΑΝ ΡΟΣ Γιατί Περιβαλλοντική

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικά Παιχνίδια για παιδιά στη φύση

Εκπαιδευτικά Παιχνίδια για παιδιά στη φύση Εκπαιδευτικά Παιχνίδια για παιδιά στη φύση Πληροφορίες για την οργάνωση σχολικών εκδρομών περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Kids And Nature Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ψυχαγωγία Φροντίδα Δημιουργική Απασχόληση

Διαβάστε περισσότερα

Θεατρικό παιχνίδι «Η άνοιξη στον κήπο μας»

Θεατρικό παιχνίδι «Η άνοιξη στον κήπο μας» 35 Θεατρικό παιχνίδι «Η άνοιξη στον κήπο μας» Ισιδώρα Παππού ΠΕ60 Διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες Στόχοι 1 ο Νηπιαγωγείο Ασπροπύργου Να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον. Να αποκτήσουν θετική

Διαβάστε περισσότερα

Ας ξαναθυμηθούμε τα μυστικά του δάσους!

Ας ξαναθυμηθούμε τα μυστικά του δάσους! Ας ξαναθυμηθούμε τα μυστικά του δάσους! 95 96 10.1 Πάμε ξανά στο δάσος Εκτίμηση των εντυπώσεων που έχουν δημιουργηθεί στα παιδιά για το δάσος από τις προηγούμενες προσεγγίσεις. Προτεινόμενα μέσα & υλικά:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 1 ΔΑΣΟΣ-ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΟΛΥΜΠΟΥ Αριθμός μαθητών: 27 Σχολικό έτος: 2007-2008 Διάρκεια προγράμματος: 6μηνη Δάσκαλοι: Στογιάννος Ιωάννης- Ζαφειρίου Ευαγγελία 2o Δημοτικό Σχολείο:

Διαβάστε περισσότερα

Πόσο καθαρή είναι η πόλη μας;

Πόσο καθαρή είναι η πόλη μας; Ανοιχτή Εκπαιδευτική Πρακτική Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη Πόσο καθαρή είναι η πόλη μας; Εκπαιδευτικός & Τάξη Εκπαιδευτικός: Μαρίνα Αθανασούλα ( Αναπληρώτρια Νηπιαγωγός)

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΤΑ ΕΝΤΟΜΑ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Δράσεις που υλοποιήθηκαν με τη Γ Τάξη του 1 ου Δημοτικού Σχολείου Κυμίνων Σχολικό έτος 2012-2013 Συντονιστής Σ.Ελευθερίου

Διαβάστε περισσότερα

Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου. Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία

Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου. Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία Αποδημητικά πουλιά της Κύπρου Όνομα: Κωνσταντίνος Χριστοφή Τμήμα: Γ 4 Μάθημα: Βιολογία Εισαγωγή Αποδημητικά πουλιά είναι τα πουλιά που κάθε χρόνο μεταναστεύουν, από το Νότο προς το Βορρά την άνοιξη και

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr

Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Ελληνικό Παιδικό Μουσείο Κυδαθηναίων 14, 105 58 Αθήνα Τηλ.: 2103312995, Fax: 2103241919 E-Mail: info@hcm.gr, www.hcm.gr Το έργο υλοποιείται με δωρεά από το Σύντομη περιγραφή Το Ελληνικό Παιδικό Μουσείο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Διαστάσεις της διαφορετικότητας Τα παιδιά προέρχονται

Διαβάστε περισσότερα

Το μαγικό ταξίδι της νανόχηνας

Το μαγικό ταξίδι της νανόχηνας Το μαγικό ταξίδι της νανόχηνας ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΟΥ Γ1 ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΕΡΡΩΝ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΒΔΕΛΑ Η Φαίδρα και ο Περσέας Μια φορά και

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη Πεδίου ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012

Μελέτη Πεδίου ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 Μελέτη Πεδίου ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 Μελέτη Πεδίου-Ορισμός Οι μελέτες πεδίου αναφέρονται σε προσχεδιασμένες δραστηριότητες των μαθητών/τριών που πραγματοποιούνται

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρίες της Εξέλιξης

Θεωρίες της Εξέλιξης 1 ο ΘΕΜΑ Θεωρίες της Εξέλιξης Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής Στις παρακάτω ερωτήσεις, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΤΥΠΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ- ΜΑΘΗΜΑ 1. Σχολείο: Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείου Καλού Χωριού Λεμεσού

ΕΝΤΥΠΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ- ΜΑΘΗΜΑ 1. Σχολείο: Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείου Καλού Χωριού Λεμεσού ΕΝΤΥΠΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ- ΜΑΘΗΜΑ 1 Όνομα Εκπαιδευτικού: Θεοδοσία Βασιλείου Σχολείο: Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείου Καλού Χωριού Λεμεσού Ζήτημα της Αειφόρου Περιβαλλοντικής Εκπαιδευτικής Πολιτικής: Ανάληψη

Διαβάστε περισσότερα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τα. Χρώματα. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τα. Χρώματα. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων Το πρώτο μου βιβλίο για τα Χρώματα με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ Η απόκτηση μιας δεξιότητας ή η ανάπτυξη της γνώσης απαιτεί ορισμένες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στο έντυπο το οποίο θα συμπληρώσετε για τον προγραμματισμό της εργασίας σας πρέπει να φαίνονται οι συναντήσεις που θα κάνετε με τα παιδιά, καθώς και ποια στάδια του σχεδιασμού

Διαβάστε περισσότερα

Ολοήμερο Ειδικό Σχολείο «Άγιος Σπυρίδωνας»

Ολοήμερο Ειδικό Σχολείο «Άγιος Σπυρίδωνας» Ολοήμερο Ειδικό Σχολείο «Άγιος Σπυρίδωνας» Άντρη Τοφαρίδου (Ειδική Δασκάλα) Προγραμματισμός Ιανουαρίου 2016 Ομάδα Β Στόχοι εκφράζουν τα συναισθήματα τους. μάθουν πληροφορίες για τον χειμώνα. προετοιμαστούν

Διαβάστε περισσότερα

Passeriformes Στρουθιόµορφα πουλιά

Passeriformes Στρουθιόµορφα πουλιά Passeriformes Στρουθιόµορφα πουλιά 1. Τι είναι τα ωδικά πουλιά ; 2. Ποια η κατάταξή τους; 3. Πώς εξελίχθηκαν; 4. Πού ζουν; 5. Με τι τρέφονται; 6. Γιατί τραγουδούν; 7. Είναι καλοί περιβαλλοντικοί δείκτες;

Διαβάστε περισσότερα

Εθνικό δασικό πάρκο Πέτρας του Ρωμιού

Εθνικό δασικό πάρκο Πέτρας του Ρωμιού Εθνικό δασικό πάρκο Πέτρας του Ρωμιού Στις 17 Φεβρουαρίου 2014, οι τετάρτες τάξεις του Θ Δημοτικού Σχολείου Πάφου πήγαν εκδρομή στο Εθνικό δασικό πάρκο Πέτρας του Ρωμιού. Ο σκοπός τους ήταν να περπατήσουν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΟΝΟΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ: 6 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Η Επισκόπηση χωρίζεται σε δύο μέρη: Α. Γενικό μέρος (συμπληρώνεται από όλα τα Σχολεία) Β. Ειδικό Μέρος που αντιστοιχεί στο θέμα που επιλέγεται κάθε χρόνο (Νερό,

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική πρόταση 2 1 : Οι μετακινήσεις ανθρώπων σε άλλες περιοχές της γης κατά την Αρχαϊκή Εποχή

Διδακτική πρόταση 2 1 : Οι μετακινήσεις ανθρώπων σε άλλες περιοχές της γης κατά την Αρχαϊκή Εποχή Διδακτική πρόταση 2 1 : Οι μετακινήσεις ανθρώπων σε άλλες περιοχές της γης κατά την Αρχαϊκή Εποχή Ερώτημα-κλειδί 2 Οι άνθρωποι της Αρχαϊκής Εποχής μετακινούνταν για τους ίδιους λόγους και με τον ίδιο τρόπο

Διαβάστε περισσότερα

3 ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης

3 ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης 3 ο Δημοτικό Σχολείο Κατερίνης Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Διαχείριση απορριμμάτων Τα απομεινάρια μιας ημέρας» Μαθητικές Ομάδες των Τμημάτων Ε1, Ε2, Ε3 Παιδαγωγική Ομάδα: Καραναστάση Άννα, Χαϊλατζίδου

Διαβάστε περισσότερα

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3, 104 40 Αθήνα. Τηλ- Fax. 210 8228795 E-mail:schools@medsos.gr www.medsos.gr www.climateactions.gr Εισαγωγή Η αλλαγή του κλίματος αποτελεί στις μέρες μας ένα αδιαμφισβήτητο

Διαβάστε περισσότερα

Δραστηριότητες Προσέγγισηs του Δάσους για παιδιά προσχολικής & πρώτης σχολικής ηλικίας

Δραστηριότητες Προσέγγισηs του Δάσους για παιδιά προσχολικής & πρώτης σχολικής ηλικίας Δραστηριότητες Προσέγγισηs του Δάσους για παιδιά προσχολικής & πρώτης σχολικής ηλικίας Οδηγός του Εκπαιδευτικού ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΔΗΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Δ.Β.Μ. Σχολική χρονιά 2014-15 ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑΣ 3, 16451 ΑΡΓΥΡΟΥΠΟΛΗ,

Διαβάστε περισσότερα

Στο βιωματικό μέρος είχαμε την ευκαιρία να περιπλανηθούμε στη Φύση.

Στο βιωματικό μέρος είχαμε την ευκαιρία να περιπλανηθούμε στη Φύση. Στις 7 και 8 Δεκεμβρίου 2012, στα πλαίσια του Δικτύου "Άγρια πανίδα σε κίνδυνο" που συντονίζει το ΚΠΕ Στυλίδας - Υπάτης, έγινε το εργαστήριο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης "Ανακαλύπτοντας την άγρια ζωή" με

Διαβάστε περισσότερα

Γενικές Αρχές Οικολογίας

Γενικές Αρχές Οικολογίας Γενικές Αρχές Οικολογίας Γιώργος Αμπατζίδης Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ακαδημαϊκό έτος 2016-17 Στο προηγούμενο μάθημα Αντικείμενο της επιστήμης της οικολογίας Ιστορία της

Διαβάστε περισσότερα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα

Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων. Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ. με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα Μοντεσσόρι: Ένας κόσμος επιτευγμάτων Το πρώτο μου βιβλίο για τους ΑΡΙΘΜΟΥΣ με πολλά φανταστικά αυτοκόλλητα ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΜΟΥ ΒΙΒΛΙΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ Η απόκτηση μιας δεξιότητας ή η ανάπτυξη της γνώσης απαιτεί

Διαβάστε περισσότερα

Αξιοποιώντας τη μελέτη πεδίου και τη δυναμική της κοινότητας για την προστασία ενός απειλούμενου είδους. Η περίπτωση του Κιρκινεζιού στη Θεσσαλία

Αξιοποιώντας τη μελέτη πεδίου και τη δυναμική της κοινότητας για την προστασία ενός απειλούμενου είδους. Η περίπτωση του Κιρκινεζιού στη Θεσσαλία Αξιοποιώντας τη μελέτη πεδίου και τη δυναμική της κοινότητας για την προστασία ενός απειλούμενου είδους. Η περίπτωση του Κιρκινεζιού στη Θεσσαλία Παναγιώτης Λατσούδης 1, Ευγενία Πανώριου 2 1 Δασολόγος

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2013 2014 ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ «Τα ΒΙΒΛΙΑ ΣΕ ΡΟΔΕΣ είναι ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα που φέρνει μικρές κινητές, θεματικές, βιβλιοθήκες μέσα στην τάξη. Το πρόγραμμα ενθαρρύνει τα παιδιά να ξεφυλλίσουν,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ. Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ Μάθημα: «Παιδικό σχέδιο: σύγχρονες προσεγγίσεις» Διδάσκουσα: Κούβου Ουρανία Φοιτήτρια: Παπαϊωάννου Αργυρώ

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδια για βελτίωση ικανοτήτων

Παιχνίδια για βελτίωση ικανοτήτων Παιχνίδια για βελτίωση ικανοτήτων Διασκεδαστικά παιχνίδια για να βελτιωθούν οι ικανότητες του παιδιού σας Βελτίωση της κριτικής σκέψης του παιδιού σας Όμορφο ανακάτεμα. Οι ικανότητες της κριτικής σκέψης

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ένα παζλ της φύσης» Σχολικό έτος

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ένα παζλ της φύσης» Σχολικό έτος Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Ένα παζλ της φύσης» Σχολικό έτος 2018-2019 Γεωπαιδεία Κοιν.Σ.Επ. Ολυμπιονικών 9Α ΤΚ 15232, Χαλάνδρι τηλ. 2130299551 κιν. 6984198181 info@geopedia.gr www.geopedia.gr

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός του παιχνιδιού. Περιεχόμενα

Σκοπός του παιχνιδιού. Περιεχόμενα Ένα συνεργατικό παιχνίδι μνήμης για 3 έως 6 παίκτες, 7 ετών και άνω. Ο Τομ σκαρφάλωσε στην κορυφή ενός δέντρου, για να δεί αν μπορούσε να ανακαλύψει κάτι. Κοιτάζοντας προς κάθε μεριά, είδε τουλάχιστον

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: Μελλοντικός Χάρτης («Αρχιτέκτονες και «Εκτιμητές» )

Τίτλος: Μελλοντικός Χάρτης («Αρχιτέκτονες και «Εκτιμητές» ) Τίτλος: Μελλοντικός Χάρτης («Αρχιτέκτονες και «Εκτιμητές» ) Θέμα: Περίπλοκος σχεδιασμός πρότασης για τη δημιουργία ενός παιχνιδότοπου που να λαμβάνει υπόψη την επιλογή των παιχνιδιών, την χωρική τους διάταξή

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι η Ορνιθόπολις; Ποιος είναι ο στόχος; Η Ορνιθόπολις έχει δύο βασικούς στόχους: Γιατί να παρατηρώ τα πουλιά;

Τι είναι η Ορνιθόπολις; Ποιος είναι ο στόχος; Η Ορνιθόπολις έχει δύο βασικούς στόχους: Γιατί να παρατηρώ τα πουλιά; Οδηγός Παρατήρησης Τι είναι η Ορνιθόπολις; Η Ορνιθόπολις είναι ένα ερευνητικό πρόγραμμα με σκοπό τη γνωριμία και τη συνεργασία των πολιτών με την επιστημονική κοινότητα του Πανεπιστημίου Πατρών. Μέσα από

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Βιότοπος Η φύση στην αυλή μας

Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Βιότοπος Η φύση στην αυλή μας Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βιότοπος ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ Περιβαλλοντική οργάνωση για τη διατήρηση της άγριας ζωής και την ορθή διαχείριση των ορεινών οικοσυστημάτων& του φυσικού περιβάλλοντος ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Συμμετοχή της Α τάξης στο Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα «Το περιαστικό δάσος της πόλης μας» του ΚΠΕ Μελίτης Φλώρινας Υπεύθυνη Εκπαιδευτικός:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ: «Ομαλή Μετάβαση Νηπίων από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο.»

ΘΕΜΑ: «Ομαλή Μετάβαση Νηπίων από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο.» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Α/ΘΜΙΑΣ & Β/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ 47 ης ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Ταχ. Δ/νση : Οινοπίωνος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΚΟΙΝΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ HELLENIC COMMON BREEDING BIRD MONITORING SCHEME ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή...

Διαβάστε περισσότερα

Φύση και Μαθηματικά. Η χρυσή τομή φ

Φύση και Μαθηματικά. Η χρυσή τομή φ Φύση και Μαθηματικά Η χρυσή τομή φ Ερευνητική Εργασία (Project) Α' Λυκείου 1ο ΓΕΛ Ξάνθης 2011 2012 Επιβλέποντες καθηγητές Επαμεινώνδας Διαμαντόπουλος Βασιλική Κώττη Φύση και Μαθηματικά 2 Τι είναι η χρυσή

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ/ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΒΑΣΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ/ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΑΣΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ/ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2012 Εφαρμογή

Διαβάστε περισσότερα

Ελληνικοί Βιότοποι. Τάξη Οδηγίες Μάθημα Ε Δημοτικού Πώς συμπληρώνουμε τα φύλλα εργασίας Γεωγραφία

Ελληνικοί Βιότοποι. Τάξη Οδηγίες Μάθημα Ε Δημοτικού Πώς συμπληρώνουμε τα φύλλα εργασίας Γεωγραφία Τάξη Οδηγίες Μάθημα Ε Δημοτικού Πώς συμπληρώνουμε τα φύλλα εργασίας Γεωγραφία Στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να γνωρίσουμε και να καταγράψουμε τους ελληνικούς βιότοπους και να εντοπίσουμε τα ζώα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΣΗΣ Αλεξάνδρα Κούκιου

ΜΑΘΗΣΗΣ Αλεξάνδρα Κούκιου Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΉ ΜΙΑΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Αλεξάνδρα Κούκιου ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΊΟΥ ΣΕ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΉΣ Στο σχολικό βιβλίο της Β τάξης γυμνασίου υπάρχει η διπλανή άσκηση. Στόχος της άσκησης είναι να εφαρμόζουν

Διαβάστε περισσότερα

Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1

Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1 5. Δράκεια - Χάνια Δράκεια Αυτή η διαδρομή ξεκινά και τελειώνει στη Δράκεια, ένα παραδοσιακό χωριό στην πλαγιά του Πηλίου πάνω από την Αγριά. Η Δράκεια έχει δύο πλατείες. Από την επάνω πλατεία μπορούμε

Διαβάστε περισσότερα

Μητροπολιτικό Πάρκο«Αντώνης Τρίτσης»

Μητροπολιτικό Πάρκο«Αντώνης Τρίτσης» Μητροπολιτικό Πάρκο«Αντώνης Τρίτσης» Έγραψαν για το πάρκο ΣτοέλεοςτηςεγκατάλειψηςτοΠάρκοΤρίτση. «ΕΘΝΟΣ» ΥπόκατάρρευσητοΠάρκοΤρίτση. «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» Στο Πάρκο Τρίτση δεν έχουμε πια ζωή. «ΕφΣυν» ΠάρκοΤρίτση:

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικά είδη πουλιών. της Σκύρου. Εθελοντική Ομάδα Διατήρησης της Βιοποικιλότητας Σκύρου

Χαρακτηριστικά είδη πουλιών. της Σκύρου. Εθελοντική Ομάδα Διατήρησης της Βιοποικιλότητας Σκύρου Χαρακτηριστικά είδη πουλιών της Σκύρου Εθελοντική Ομάδα Διατήρησης της Βιοποικιλότητας Σκύρου Χαρακτηριστικά είδη πουλιών της Σκύρου Νησιώτικη Πέρδικα Αρτέμης Θαλασσοκόρακας Λευκοτσικνιάς Γερακίνα Σπιζαετός

Διαβάστε περισσότερα

Δημοτικό Σχολείο Σκανδάλου-Γαρδικίου. Τάξη Α Σχ. Έτος 2002-2003

Δημοτικό Σχολείο Σκανδάλου-Γαρδικίου. Τάξη Α Σχ. Έτος 2002-2003 Δημοτικό Σχολείο Σκανδάλου-Γαρδικίου Τάξη Α Σχ. Έτος 2002-2003 Διδακτικοί στόχοι: Ευαισθητοποίηση της όρασης των παιδιών. Επαφή με τις έννοιες βασικά και συμπληρωματικά χρώματα. Να προβληματιστούν να πειραματιστούν,

Διαβάστε περισσότερα

1o ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΛΗΝΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

1o ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΛΗΝΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 1o ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΛΗΝΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2014-15 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Ε ΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΝΗΘΑ Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας από το 2007 πραγματοποιεί Πρόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Γιώργος Μάρλης, Γεωργία Κοντονή, Κωνσταντίνα Παλαιοθοδώρου

Γιώργος Μάρλης, Γεωργία Κοντονή, Κωνσταντίνα Παλαιοθοδώρου H Γ τάξη του 6 ου Δημοτικού Σχολείου Ζακύνθου Στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης μελέτησε το θέμα: «Χλωρίδα και πανίδα της Ζακύνθου» Εκπαιδευτικοί: Γιώργος Μάρλης, Γεωργία Κοντονή, Κωνσταντίνα Παλαιοθοδώρου

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΣΧΟΛΕΙΟ: Δημοτικό Σχολείο Παλώδιας ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2011-2012 Αρ. Μαθητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 38 Αρ. Εκπαιδευτικών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα: 7 Εκπαιδευτικοί:

Διαβάστε περισσότερα

Η συμμετοχή του σχολείου μας στο θεματικό δίκτυο είχε ως στόχο την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας σε θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο.

Η συμμετοχή του σχολείου μας στο θεματικό δίκτυο είχε ως στόχο την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας σε θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο. Η συμμετοχή του σχολείου μας στο θεματικό δίκτυο είχε ως στόχο την ευαισθητοποίηση της σχολικής κοινότητας σε θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο. Το πρόγραμμα μας εστίασε στους κινδύνους που κρύβει η χρήση

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό υλικό για σχολικούς κήπους

Εκπαιδευτικό υλικό για σχολικούς κήπους Εκπαιδευτικό υλικό για σχολικούς κήπους Τσίγκου Αλεξάνδρα, Υπ/νη ΠΕ Α/βάθμιας Δυτικής Αττικής ΚΠΕ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ 13-14-15 Δεκεμβρίου 2013 «Ενεργοί Καλλιεργητές στον Σχολικό Κήπο» Εκπαιδευτικά πακέτα 1. Πρασινίζοντας

Διαβάστε περισσότερα

«Ταξίδι γεύσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση»

«Ταξίδι γεύσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση» «Ταξίδι γεύσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση» Εκπαιδευτικός: Βαμβουνάκη Άρτεμις (ΠΕ 70) Επιβλέπων επιμορφωτής: Μανωλάκης Κωνσταντίνος Σχολείο Διεξαγωγής: Εκπαιδευτήρια Μαυροματάκη-Μητέρα Χανιά, Μάιος 2016 Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές σχεδιασμού των αστικών υπαίθριων χώρων για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από άνοια και Alzheimer

Αρχές σχεδιασμού των αστικών υπαίθριων χώρων για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από άνοια και Alzheimer 9th Pan-Hellenic Interdisciplinary Conference of Alzheimer's Disease and Related Disorders Αρχές σχεδιασμού των αστικών υπαίθριων χώρων για τους ηλικιωμένους που πάσχουν από άνοια και Alzheimer Πιπερίδου

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. Εισαγωγή Λίγα λόγια για την παρατήρηση πουλιών Πελαργός Γερακίνα Δεκαοχτούρα Τσαλαπετεινός...

Περιεχόμενα. Εισαγωγή Λίγα λόγια για την παρατήρηση πουλιών Πελαργός Γερακίνα Δεκαοχτούρα Τσαλαπετεινός... Περιεχόμενα Εισαγωγή... 2 Λίγα λόγια για την παρατήρηση πουλιών... 3 Πελαργός... 7 Γερακίνα... 9 Δεκαοχτούρα... 11 Τσαλαπετεινός... 13 Κατσουλιέρης... 15 Σπιτοχελίδονο... 17 Κοκκινοκεφαλάς... 19 Καρακάξα...

Διαβάστε περισσότερα

Δημιουργούμε ένα περιβαλλοντικό λόφο Το μονοπάτι μας προς την Αειφορία ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ

Δημιουργούμε ένα περιβαλλοντικό λόφο Το μονοπάτι μας προς την Αειφορία ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ Δημιουργούμε ένα περιβαλλοντικό λόφο Το μονοπάτι μας προς την Αειφορία ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ 2017-2018 Κατά τη σχολική χρονιά 2016-2017 μέσα από μια διαδικασία δοκιμασιών (10 οικολογικές δοκιμασίες)

Διαβάστε περισσότερα

Γ φάση: Γιατί έτσι κι όχι αλλιώς;

Γ φάση: Γιατί έτσι κι όχι αλλιώς; Ζωγραφιά: Β. Χατζηβαρσάνης 2014, ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου Γ φάση: Γιατί έτσι κι όχι αλλιώς; 95 Οδηγίες για τις δραστηριότητες της Γ φάσης Έχοντας συζητήσει για την κατάσταση της γειτονιάς μας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα»

ΜΑΡΙΝΑ ΓΙΩΤΗ: «Η επιτυχία της Στιγμούλας, μου δίνει δύναμη να συνεχίσω και να σπρώχνω τα όριά μου κάθε φορά ακόμα παραπέρα» Ημερομηνία 27/11/2015 Μέσο trikalakids.gr Συντάκτης Link http://www.trikalakids.gr/bookcorner/%ce%bc%ce%b1%cf%81%ce%b9%ce%bd %CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%84%CE%B7-%CE%B7- %CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%84%CF%85%CF%87%CE%AF%CE%B1-

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ

ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ Τίτλος: ΚΥΝΗΓΙ ΤΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΔΑΣΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΙΑΝΗΣ 1 Δημιουργός: Αναστοπούλου Γεωργία ΠΕ60 1. Εμπλεκόμενες Γνωστικές Περιοχές: Σκοπός: Να έρθουν τα παιδιά σε επαφή και να γνωρίσουν το φυσικό

Διαβάστε περισσότερα

TO ΠAPTI EKΠΛHΞH. και. Περιεχόμενα. Καλωσόρισες στη Φωτεινούπολη! Ώρα για διακόσμηση. Φτιάξε τη δική σου Φωτεινούπολη! Ένα δώρο ζωγραφιστό

TO ΠAPTI EKΠΛHΞH. και. Περιεχόμενα. Καλωσόρισες στη Φωτεινούπολη! Ώρα για διακόσμηση. Φτιάξε τη δική σου Φωτεινούπολη! Ένα δώρο ζωγραφιστό και TO ΠAPTI EKΠΛHΞH Περιεχόμενα 2 Καλωσόρισες στη Φωτεινούπολη! 32 Ώρα για διακόσμηση 4 Φτιάξε τη δική σου Φωτεινούπολη! 35 Ένα δώρο ζωγραφιστό 9 Μάθε περισσότερα για τη Ρόζη 36 Η λίστα με τα ψώνια 10

Διαβάστε περισσότερα

άλλα. Καταλήγουν στην τεχνική της συγγραφής περιγραφής προσώπου «ΕΧΕΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙ»

άλλα. Καταλήγουν στην τεχνική της συγγραφής περιγραφής προσώπου «ΕΧΕΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙ» : Υπό διαπραγμάτευση κείμενο: «Ο φίλος μου ο Μιχάλης» Τάξεις: Β Στ Βασικός σκοπός: Τα παιδιά να αξιοποιούν την τεχνική «ΕΧΕΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙ», για να περιγράφουν πρόσωπα Δείκτες Επιτυχίας και Επάρκειας (για

Διαβάστε περισσότερα

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού

Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Mάθηση και διαδικασίες γραμματισμού Διαβάστε προσεκτικά την λίστα που ακολουθεί. Ποιες από τις δραστηριότητες που αναφέρονται θεωρείτε ότι θα συνέβαλαν περισσότερο στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση των. Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. που λειτουργούν στον. Βοτανικό Κήπο. «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους»

Παρουσίαση των. Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. που λειτουργούν στον. Βοτανικό Κήπο. «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους» Παρουσίαση των Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που λειτουργούν στον Βοτανικό Κήπο «Ιουλίας & Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους» Πρόγραμμα 1 ο Βλάβες και Αποκατάσταση Φυσικού περιβάλλοντος Στόχοι του προγράμματος:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ. Παρατήρηση πουλιών. Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου Παιδικά εργαστήρια Διαγωνισμοί. Παρατήρηση πουλιών

ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ. Παρατήρηση πουλιών. Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου Παιδικά εργαστήρια Διαγωνισμοί. Παρατήρηση πουλιών ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ 11:00-14:00 ΑΤΤΙΚΗ Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. ΤΡΙΤΣΗΣ», Ίλιον Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου τηλ. 210 2316977, 210 8228704 e-mail: park@ornithologiki.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ο όρος Π.Ε. στην Ελλάδα άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1976 και έπειτα. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που υπάρχουν, η ανάπτυξη της Π.Ε.

Ο όρος Π.Ε. στην Ελλάδα άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1976 και έπειτα. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που υπάρχουν, η ανάπτυξη της Π.Ε. Ο όρος Π.Ε. στην Ελλάδα άρχισε να χρησιμοποιείται από το 1976 και έπειτα. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία που υπάρχουν, η ανάπτυξη της Π.Ε. στην Ελλάδα σχετίζεται καθαρά με τις δραστηριότητες διεθνών οργανισμών

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 25 λεπτά Ερώτημα 1 Θα ακούσετε δύο (2) φορές έναν συγγραφέα να διαβάζει ένα απόσπασμα από το βιβλίο του με θέμα τη ζωή του παππού του. Αυτά που ακούτε σας αρέσουν, γι αυτό κρατάτε

Διαβάστε περισσότερα

Το Κ2 είναι ένα παιχνίδι για 1 έως 5 παίκτες, ηλικίας 8 ετών και άνω, με διάρκεια περίπου 60 λεπτά.

Το Κ2 είναι ένα παιχνίδι για 1 έως 5 παίκτες, ηλικίας 8 ετών και άνω, με διάρκεια περίπου 60 λεπτά. ΟΔΗΓΙΕΣ Το Κ2 είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό στον κόσμο (μετά το Έβερεστ) με ύψος 8.611 μέτρα από τη στάθμη της θάλασσας. Θεωρείται, επίσης, ένα από τα δυσκολότερα βουνά άνω των 8.000 μέτρων. Το Κ2 ποτέ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ. Παρατήρηση πουλιών. Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου Παιδικά εργαστήρια Διαγωνισμοί. Παρατήρηση πουλιών

ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ. Παρατήρηση πουλιών. Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου Παιδικά εργαστήρια Διαγωνισμοί. Παρατήρηση πουλιών ΤΟΠΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΡΕΑΣ 11:00-14:00 ΑΤΤΙΚΗ Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης «Α. ΤΡΙΤΣΗΣ», Ίλιον Περιήγηση στις λίμνες του Πάρκου τηλ. 210 2316977, 210 8228704 e-mail: park@ornithologiki.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τι είναι Οικολογικά Σχολεία Εγγραφή Εφαρμογή του Προγράμματος Αίτηση Αυτοαξιολόγησης Βράβευση Η Περιβαλλοντική Επισκόπηση των Οικολογικών Σχολείων ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ταυτότητα εκπαιδευτικού σεναρίου

Ταυτότητα εκπαιδευτικού σεναρίου Ταυτότητα εκπαιδευτικού σεναρίου Τίτλος: Συμβάντα και ενέργειες - Το πολύχρωμο σκαθάρι Σύντομη περιγραφή: Ένα εκπαιδευτικό σενάριο για την διδασκαλία των συμβάντων και ενεργειών στον προγραμματισμό, με

Διαβάστε περισσότερα

Ενημερωτικό Δελτίο Οικολογικής Εξερεύνησης ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ-ΔΑΣΗ

Ενημερωτικό Δελτίο Οικολογικής Εξερεύνησης ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ-ΔΑΣΗ Νηπιαγωγείο «Λητώ Παπαχριστοφόρου» και Βρεφοκομικός Σταθμός Πανεπιστημίου Κύπρου Ενημερωτικό Δελτίο Οικολογικής Εξερεύνησης ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ-ΔΑΣΗ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Ραδιοφωνική εκπομπή Ενημέρωση κοινού

Διαβάστε περισσότερα

Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Βιώσιμη Πόλη: η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία»

Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Βιώσιμη Πόλη: η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία» Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο «Βιώσιμη Πόλη: η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία» Περιγραφή Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βιώσιμη Πόλη: η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΣΧΟΛΕΙΟ: Β Δηµοτικό Σχολείο Λατσιών (Κ.Β ) ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ: 2013-2014 Αριθµός µαθητών/τριών: 127 Αριθµός εκπαιδευτικών: 15 Συνδετικός

Διαβάστε περισσότερα

Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων

Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων Και τώρα τι κάνω; Σημαντικότερο απ όλα είναι να διαβάσεις και να ευχαριστηθείς την ιστορία και τις πληροφορίες για τον κόσμο των χρωμάτων Να ποια είναι τα υλικά που θα χρειαστείς: γκρι χαρτόνι (100 γραμμαρίων)

Διαβάστε περισσότερα

1.Εισαγωγή. Χαρτογράφηση των ιδιοτήτων του ήχου μια ακουστική προσέγγιση για τη μελέτη των χαρακτηριστικών του ηχοτοπίου της Πανεπιστημιούπολης ΑΠΘ

1.Εισαγωγή. Χαρτογράφηση των ιδιοτήτων του ήχου μια ακουστική προσέγγιση για τη μελέτη των χαρακτηριστικών του ηχοτοπίου της Πανεπιστημιούπολης ΑΠΘ Χαρτογράφηση των ιδιοτήτων του ήχου μια ακουστική προσέγγιση για τη μελέτη των χαρακτηριστικών του ηχοτοπίου της Πανεπιστημιούπολης ΑΠΘ Ομάδα 2 Ακριτίδου Ευγενία Γεγγενίδη Ηλιάνα Δημάδη Κωσταντία 1.Εισαγωγή

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Εικαστικής Αγωγής «Αναζητώντας τα ζώα στην πινακοθήκη»

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Εικαστικής Αγωγής «Αναζητώντας τα ζώα στην πινακοθήκη» Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Εικαστικής Αγωγής «Αναζητώντας τα ζώα στην πινακοθήκη» Εισηγήσεις για δημιουργική αξιοποίηση του Εκπαιδευτικού Προγράμματος στο μάθημα της Τέχνης, μετά την επίσκεψη των παιδιών στη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΣ Καλαμωτής. Συντελεστές: Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές του σχολείου μας

ΔΣ Καλαμωτής. Συντελεστές: Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές του σχολείου μας Φτιάχνω τον μπαξέ μου ΔΣ Καλαμωτής Συντελεστές: Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές του σχολείου μας Περιγραφή της καλής πρακτικής Η επιλογή της συγκεκριμένης πρακτικής έγινε με βάση την πολιτισμική ιδιαιτερότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 2018

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 2018 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ 2018 To Let s Do It Greece με μια ματιά: Αριθμός Εθελοντών To Let s Do It Greece με μια ματιά: Σημεία Δράσεων To Let s Do It Greece με μια ματιά: Αριθμός Σχολείων Λίγα Λόγια για

Διαβάστε περισσότερα

Πες μου για τα ζώα που κάνουν αυγά μεγάλα και μικρά

Πες μου για τα ζώα που κάνουν αυγά μεγάλα και μικρά Πες μου για τα ζώα που κάνουν αυγά μεγάλα και μικρά Όλα τα πουλιά γεννούν αυγά. Δεν είναι όμως μόνο αυτά! Και άλλα από τα ζώα κάνουνε αυγά. Θα σου πω για μερικά Η κότα Κάθε μέρα η κότα γεννάει ένα με δύο

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες

Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Ενότητα στις Εικαστικές Τέχνες Τίτλος: Ιστορίες δωματίων Βαθμίδα: 2 Τάξη: Ε Διάρκεια: 6 Χ 80 Περιγραφή Ενότητας Οι μαθητές και οι μαθήτριες μέσα από διάφορες δραστηριότητες που αφορούν στο δωμάτιό τους

Διαβάστε περισσότερα

www.pilionwalks.com Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1

www.pilionwalks.com Caroline Pluvier & Ruud Schreuder 1 5. Δράκεια - Χάνια - Δράκεια Mάιος 2015 - Επειδή θα συναντήσετε μερικά προβλήματα κάνοντας αυτή την διαδρομή τώρα, σας συνιστούμε να μη την κάνετε μέχρι να την ελέγξουμε έμεις οι ίδιοι τον Σεπτέμβριο.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού Β Φάση - 14/5/2016

ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού Β Φάση - 14/5/2016 ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ 4ος Πανελλήνιος Διαγωνισμός Φυσικών Στ' Δημοτικού Β Φάση - 14/5/2016 Ονοματεπώνυμο:... Πατρώνυμο:... Μητρώνυμο:... Σχολείο:... e-mail:... ΘΕΜΑ 1ο Α. Μία γάτα βρίσκεται πάνω από μία

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Επίσκεψη στο μαντείο της Δωδώνης Πώς έβλεπαν το μέλλον οι αρχαίοι; Πώς λειτουργούσε το πιο αρχαίο μαντείο της Ελλάδας; Τι μορφή, σύμβολα και ρόλο είχε ο κύριος θεός του, ο Δίας; Τι σημασία είχαν εκεί οι

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Περιβαλλοντικής Ομάδας Γυμνασίου Αγριάς. Το Φράγμα του Παναγιώτικου - Τεχνητή Λίμνη

Εργασία Περιβαλλοντικής Ομάδας Γυμνασίου Αγριάς. Το Φράγμα του Παναγιώτικου - Τεχνητή Λίμνη Εργασία Περιβαλλοντικής Ομάδας Γυμνασίου Αγριάς Το Φράγμα του Παναγιώτικου - Τεχνητή Λίμνη Σκοποί Στόχοι Γνωριμία με την τεχνητή λίμνη του φράγματος «Παναγιώτικο». Να αναγνωρίσουν τη χλωρίδα και την πανίδα

Διαβάστε περισσότερα

Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής

Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής Μέρος 1 Η δράση μας μέσα από το Πρόγραμμα LIFE: Καλές πρακτικές & επιτυχημένα παραδείγματα Γιώργος Σγούρος Διευθυντής Ποιοι είμαστε Η Ορνιθολογική ιδρύθηκε το 1982. Είναι από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές

Διαβάστε περισσότερα