Ενημερωτική Έκθεση. Πεπραγμένων Οκτωβρίου 2013 Σ Υ Ν Δ Ε Σ Μ Ο Σ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ω Ν

Transcript

1 129 Σ Υ Ν Δ Ε Σ Μ Ο Σ Μ Ε Τ Α Λ Λ Ε Υ Τ Ι Κ Ω Ν Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ε Ω Ν Βασ. Γεωργίου Β 10 & Ρηγίλλης, Αθήνα Τηλ: , Fax: , sme.gr Ενημερωτική Έκθεση Πεπραγμένων Οκτωβρίου

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΔΣ Νέο Δασικό Νομοσχέδιο παρέμβαση ΣΜΕ Περί τελών επί των ιδιωτικών παραχωρήσεων Προβολή και εφαρμογή της Εθνικής Μεταλλευτικής Πολιτικής από το ΥΠΕΚΑ, προσπάθεια υλοποίησης Ειδικού Χωροταξικού για τις πρώτες ύλες Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Συμμετοχή ΣΜΕ στο workshop Αποκατάσταση Δασικού Οικοσυστήματος και Τοπίου μετά από Φυσικές Καταστροφές ή άλλες επεμβάσεις επίδειξη καλών πρακτικών Παρατηρήσεις ΣΜΕ για το νέο λατομικό νομοσχέδιο Σχέδιο Νόμου: Ρυθμίσεις θεμάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις άρθρο 10, 11, 12 ρυθμίσεις λατομικών και μεταλλευτικών θεμάτων Προβλήματα αδειοδότησης εξορυκτικών έργων Παρατηρητήριο ΣΕΒ Επιστολή ΣΜΕ σε Υπουργείο Οικονομικών για τα αδιανέμητα αποθεματικά Γ. ΣΜΕ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Innovation Partnership (Ευρωπαϊκή Καινοτομία για τις Πρώτες Ύλες ) Δ. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Συνεργασία ΣΜΕ με ΥΠΕΚΑ για την εθνική έκθεση αποτελεσμάτων εφαρμογής της οδηγίας 92/104/ΕΟΚ (μέτρα ασφάλειας για εργαζόμενους στις εξορυκτικές εργασίες) και για την περίοδο Ε. ΣΜΕ ΚΑΙ ΜΜΕ Δημοσίευση δελτίου τύπου 2

3 Α. Δ.Σ. Τα κυριότερα θέματα ήταν: Νέο Δασικό Νομοσχέδιο παρέμβαση ΣΜΕ Περί τελών επί των ιδιωτικών παραχωρήσεων Προβολή και εφαρμογή της Εθνικής Μεταλλευτικής Πολιτικής από το ΥΠΕΚΑ, προσπάθεια υλοποίησης Ειδικού Χωροταξικού για τις πρώτες ύλες Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Συμμετοχή ΣΜΕ στο workshop Αποκατάσταση Δασικού Οικοσυστήματος και Τοπίου μετά από Φυσικές Καταστροφές ή άλλες επεμβάσεις επίδειξη καλών πρακτικών Αυτό οργανώθηκε από το ΥΠΕΚΑ στις 14/10/2013. Ο ΣΜΕ μετείχε στη 2 η Θεματική Ομάδα Εργασίας με θέμα «Αποκατάσταση Δασικού Οικοσυστήματος μετά από εξορυκτικές δραστηριότητες». Κύριο έργο αυτής της Ομάδας Εργασίας, είναι οι εξειδικεύσεις του θέματος των αποκαταστάσεων και της προστασίας του περιβάλλοντος στους εξορυκτικούς χώρους, καταγραφή και ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών στην πράξη, επίδειξη καλών πρακτικών, ανάδειξη προβλημάτων. Απώτερος σκοπός η σύνταξη εγχειριδίων βασικών αρχών προδιαγραφών και καλών πρακτικών για την αποκατάσταση εξορυκτικών χώρων. Βασικά θέματα που συζητήθηκαν και συμμετείχε ο ΣΜΕ όπως και οι επιχειρήσεις μέλη ήταν: Η μεταλλευτική δραστηριότητα στην Ελλάδα, η επίδρασή της στην οικονομία και στο φυσικό περιβάλλον Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις (σε οικοσυστήματα, βλάστηση και βιοποικιλότητα) από την εξορυκτική δραστηριότητα. Η κείμενη νομοθεσία για την αποκατάσταση εξορυκτικών χώρων Ο σχεδιασμός και η αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος μιας περιοχής που διαταράχθηκε από μεταλλευτική δραστηριότητα. Η αποκατάσταση ξεκινά από το σχεδιασμό της εκμετάλλευσης και προχωρά στις διαμορφώσεις και αναπλάσεις μέσω διευθετήσεων αποθέσεων και εκσκαφών και στα διαδοχικά στάδια φυτεύσεων, εφαρμόζοντας κατάλληλες μεθόδους. Αποκατάσταση παράλληλα με εκμετάλλευση; Κριτήρια επιλογής βέλτιστης λύσης αποκατάστασης Παράγοντες που επηρεάζουν την εγκατάσταση της βλάστησης στους εξορυκτικούς χώρους Αποκατάσταση σε προστατευόμενες περιοχές Απογραφή εγκαταλελειμμένων λατομείων και ιδιοκτησιακό καθεστώς. Προοπτικές αποκατάστασης Έλεγχοι τήρησης περιβαλλοντικών όρων Προδιαγραφές για την εκπόνηση των μελετών αποκατάστασης Εξορυκτική δραστηριότητα και βιώσιμη ανάπτυξη, παρουσίαση καλών πρακτικών Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Βιώσιμη Ανάπτυξη Αποκατάσταση στα ορυχεία της ΔΕΗ Διαχείριση αποβλήτων αποκατάσταση- προστασία περιβάλλοντος 3

4 Παρατηρήσεις ΣΜΕ για το νέο λατομικό νομοσχέδιο Ο Σύνδεσμος, εν όψει της τελικής επεξεργασίας του νομοσχεδίου από το ΥΠΕΚΑ και του στόχου που έθεσε ο υπουργός κ. Μανιάτης να προχωρήσει τους προσεχείς μήνες προς ψήφιση, υπενθύμισε τις θέσεις του σε επιμέρους βασικά ζητήματα όπως: Η μαρμαρόσκονη και η μαρμαροψηφίδα που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για βιομηχανικές εφαρμογές για παραγωγή CaCO 3, δεν πρέπει να θεωρούνται ότι εμπίπτουν στην κατηγορία των αδρανών. Η παραγωγή αδρανών υλικών που προκύπτουν από τη διαχείριση στείρων αποβλήτων λατομείων μαρμάρου (εξαιρουμένων αυτών που αποτελούν πρώτη ύλη για την παραγωγή ανθρακικού ασβεστίου), υπάγεται στον περιορισμό να αποδεικνύει από τον κύκλο εργασιών, ως κύρια δραστηριότητα την εκμετάλλευση του μαρμάρου. Η απόληψη φυσικών αποθέσεων άμμων και χαλίκων, καθώς και ποταμίσιων λιμναίων ή άλλων αλλουβιακών αποθέσεων, να εμπίπτει στις διατάξεις του παρόντος νόμου και να επιτρέπεται κάτω από συγκεκριμένες περιπτώσεις (αναφέρθηκαν αναλυτικά) Ζητήθηκε η παράταση των μισθώσεων να είναι σημαντικά μεγάλη Η άδεια εκμετάλλευσης για ιδιόκτητους λατομικούς χώρους, να ισχύει μέχρις εξαντλήσεως των απολήψιμων αποθεμάτων Εκφράσαμε και πάλι τις απόψεις και για τη χωροθέτηση λατομικών μονάδων και τους περιορισμούς των αποστάσεων άλλων έργων, εγκαταστάσεων ή κτισμάτων από αυτές Ζητήσαμε να υπάρχει στο σχέδιο νόμου ίδιο πνεύμα αντιμετώπισης λατομικών έργων εντός προστατευόμενων περοχών με αυτό της Natura Guidance της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Προτείναμε η άδεια ερευνητικών εργασιών να έχει διάρκεια 2 ετών και μετά παράταση για ένα ακόμη έτος Προτείναμε οι επιτρεπόμενες ποσότητες εξόρυξης από τα ερευνητικά έργα να ανέρχονται σε 100 κ. μέτρα, όσον αφορά το μάρμαρο και τα 500 κ. μέτρα, όσον αφορά τα βιομηχανικά ορυκτά Η άσκηση του δικαιώματος του Δημοσίου για έρευνα και αναζήτηση λατομικών ορυκτών στις εκτάσεις ιδιοκτησίας του να έχει τους ίδιους χρονικούς περιορισμούς και περιορισμούς έκτασης όπως και η ιδιωτική έρευνα Η άδεια εκμετάλλευσης, εφόσον αναφέρεται σε ενιαία έκταση, να μην έχει περιορισμούς έκτασης, να μην έχει περιορισμούς ανώτατου ορίου Η πλεονάζουσα παραγωγή λατομείων που τροφοδοτούν τσιμεντοβιομηχανία να διατίθεται με ίδιους όρους όπως αυτοί που περιγράφονται για τις άλλες λατομικές δραστηριότητες, με καταβολή ειδικού τέλους υπερ ΟΤΑ και αναλογικό μίσθωμα Τα εξορυσσόμενα αδρανή υλικά που προέρχονται από την εκτέλεση δημοσίων και δημοτικών έργων, προτείνουμε η διαχείρισή τους να υπάγεται στις ρυθμίσεις του παρόντος νόμου Στις πλειοδοτικές διαδικασίες πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να συναξιολογείται ο εξοπλισμός ο ευρισκόμενος εντός και εκτός του λατομείου που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την εξόρυξη μεταφορά επεξεργασία των εξορυσσόμενων και όχι μόνο ο εξοπλισμός που θα ευρίσκεται εντός του δημοπρατούμενου λατομείου Πρέπει να ληφθούν εντονότερα μέτρα αντιμετώπισης της παράνομης λατόμευσης Τα αδρανή τα οποία προορίζονται για δομικά έργα, πρέπει να πληρούν τις προδιαγραφές που τίθενται από την ΚΥΑ 5328/122/2007 (φεκ 386/Β/ ) όπως ισχύει και να συμμορφώνονται με τον κανονισμό 305/2011 της Ε.Ε. Σχέδιο Νόμου: Ρυθμίσεις θεμάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και άλλες διατάξεις, άρθρο 10, 11, 12 ρυθμίσεις λατομικών και μεταλλευτικών θεμάτων Ψηφίστηκε από τη Βουλή το αναφερόμενο σχέδιο νόμου. Το Άρθρο 10 αναφέρεται στη σύνθεση και συγκρότηση επιτροπής καθορισμού λατομικών περιοχών. 4

5 Το Άρθρο 11 τροποποιεί το άρθρο 3 του Ν. 1428/1984 ώστε να δίνεται η δυνατότητα σε ιδιαίτερες συνθήκες (π.χ. νησιωτικές περιοχές) να καταστρατηγείται η τήρηση της απόστασης των 1000 μέτρων που προβλεπόταν στο άρθρο 3 του Ν. 1428/1984 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του Ν. 2115/1993. Το άρθρο 12 προβλέπει: Από τα μισθώματα Δημόσιων Μεταλλευτικών Χώρων το 20% θα διατίθεται στους οικείους Δήμους. Με ΚΥΑ καθορίζεται τέλος το οποίο επιβάλλεται από 1/1/2013, καθώς και κάθε σχετική λεπτομέρεια με αυτό, για ενεργές, αποθεματικές και αργούσες παραχωρήσεις μεταλλείων και για άδειες μεταλλευτικών ερευνών. Από τα εισπραττόμενα προαναφερθέντα τέλη, το 20% διατίθεται στους οικείους Δήμους Με ΚΥΑ θα εξειδικευτεί ο τρόπος και τα κριτήρια υπολογισμού ή μεταβολής των μισθωμάτων Δημόσιων Μεταλλευτικών Χωρών έως του ανώτατου θεμιτού μισθώματος όπως ορίζονται στο άρθρο 63 του 4042/2012. Με αίτηση άδειας έρευνας συνυποβάλλεται διπλότυπο είσπραξης του δημόσιου ταμείου τριών (3000) χιλιάδων ευρώ. Το ως άνω ποσό αναπροσαρμόζεται στην τριετία. Προβλήματα αδειοδότησης εξορυκτικών έργων Παρατηρητήριο ΣΕΒ: Όπως γνωρίζετε, τον Ιούνιο 2013, είχε οργανωθεί ημερίδα διαβούλευσης από το ΣΕΒ πάνω στο θέμα «Μεταρρύθμιση του Συστήματος Αδειοδότησης Έργων & Δραστηριοτήτων». Στην ημερίδα αυτή, ένα από τα ξέχωρα θεματικά εργαστήρια ήταν η Αδειοδότηση εξορυκτικών δραστηριοτήτων, το οποίο συντόνισε ο ΣΜΕ. Παρά το ότι τα αποτελέσματα, οι επισημάνσεις και οι παρατηρήσεις που έγιναν, παρουσιάστηκαν και παραδόθηκαν μέσω του ΣΕΒ στην πολιτική ηγεσία των αρμόδιων υπουργείων, σε ό,τι αφορά το ΥΠΕΚΑ, το Υπουργείο Πολιτισμού και την αδειοδότηση των εξορυκτικών δραστηριοτήτων, δεν προχώρησε τίποτε ιδιαίτερο. Παραθέτουμε τις κυριότερες των προτάσεων που δεν χρήζουν ιδιαίτερης και χρονοβόρας προσπάθειας, όπως περί κατάρτησης δασολογίου ή περί θεσμικής εφαρμογής της Εθνικής Πολιτικής για την Αξιοποίηση των ΟΠΥ. Συγκεκριμένα: Εξορθολογισμός και ορθή εφαρμογή του one-stop-shop Αξιοποίηση νομοθετικού πλαισίου στην κατεύθυνση επαναθεώρησης του πλήθους ισχυόντων κανονιστικών διατάξεων και νόμων Έκδοση όλων των απαιτούμενων εφαρμοστικών διατάξεων του Ν. 4014/2011 Μείωση χρόνων αδειοδότησης με συγκεκριμένες ενέργειες όπως: Θεσμοθέτηση αποκλειστικών και περιοριστικών προθεσμιών, ουσιαστική αξιοποίηση της άπρακτης προθεσμίας Ορισμός Υπευθύνου Φακέλου για το σύνολο της αδειοδότησης ανά είδος δραστηριότητας (Account Manager), ενίσχυση λογοδοσίας Κανονιστικός τρόπος επίλυσης προβλημάτων αμφισβήτησης κυριότητας γης (δασικής, ιδιωτικής κτλ) Συντονισμός αρχαιολογικών υπηρεσιών από το Υπουργείο πολιτισμού, επιτάχυνση σωστικών απαλλοτριώσεων και εξορθολογισμός αποζημιώσεων Επιτάχυνση του καθορισμού προδιαγραφών σύνταξης ΜΠΕ εξορυκτικών έργων Προσανατολισμός προς την προτυποποίηση μελετών και λοιπών τυπικών υποχρεώσεων 5

6 Άπαξ γνωμοδότηση Επικαιροποίηση γνωμοδότησης και όχι επανυποβολή Προδιαγραφές γνωμοδοτήσεων και όχι guidelines Διεύρυνση της χρονικής διάρκειας ισχύος των γνωμοδοτήσεων Μείωση εμπλεκόμενων υπηρεσιών γνωμοδοτήσεων Ενιαία αντιμετώπιση αδειοδότησης εξορυκτικών δραστηριοτήτων από τις αρμόδιες αρχές και της περιφέρειας Οι γνωμοδοτήσεις να περιορίζονται στις αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Απαίτηση τεκμηρίωσης γνωμοδοτήσεων Απαίτηση από κοινού γνωμοδότησης αρμόδιων υπηρεσιών σε κοινή συνεδρίαση. Συντονισμός διαφορετικών υπηρεσιών στις γνωμοδοτήσεις Αποκλειστική προθεσμία 2 μηνών για γνωμοδότηση υπηρεσιών στο αίτημα συναίνεσης για ερευνητικές εργασίες λατομικών Π.Υ. Ανάληψη πρωτοβουλίας από την πολιτεία, για διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου Προβολή της Εθνικής Μεταλλευτικής Πολιτικής στα συναρμόδια Υπουργεία και τις Περιφέρειες Ποιοτική και ποσοτική ενίσχυση στελεχών υπηρεσιών με εξειδικευμένο προσωπικό Εκπαίδευση, ενημέρωση προσωπικού στις Περιφέρειες και την Αποκεντρωμένη Διοίκηση σχετικά με την Περιβαλλοντική Αδειοδότηση και εν γένει την αδειοδότηση λειτουργίας των εξορυκτικών επιχειρήσεων Εφαρμογή του Outsourcing στην αξιολόγηση ΜΠΕ Προτεραιότητα βάσει σημαντικότητας ενός αδειοδοτούμενου έργου από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και όχι τοπικιστικά κριτήρια Ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων Ενιαία βάση δεδομένων για διάχυση πληροφορίας προς τις ενδιαφερόμενες δημόσιες υπηρεσίες (και όχι συνεχής απολογισμός επί ίδιων πραγμάτων (π.χ. απόβλητα) σε διαφορετικές υπηρεσίες) Με απόφαση του ΔΣ καλούνται οι εταιρείες μέλη να υποβάλλουν στο ΣΜΕ προβλήματα συγκεκριμένα αδειοδοτήσεων προκειμένου: α) Να γίνει λίστα και να προωθηθούν στο επιχειρηματικό Παρατηρητήριο του ΣΕΒ προς ανάδειξή τους β) Να συμπληρωθούν τα θέματα που θίγονται ως συμπεράσματα του θεματικού εργαστηρίου για την αδειοδότηση των έργων και να προωθηθούν και μέσω ΣΕΒ, υπόψη της πολιτικής ηγεσίας ΥΠΕΚΑ και συναρμόδιων φορέων. Επιστολή ΣΜΕ σε Υπουργείο Οικονομικών για τα αδιανέμητα αποθεματικά Εγείρονται σημαντικά τα ερωτήματα για το άρθρο 72 του Ν. 4172/2013 (ΦΕΚ Α167/ ). Ιδιαίτερα υπογραμμίζονται ότι από 2 η Ιανουαρίου 2014 και εξής, τα μη διανεμηθέντα ή κεφαλαιοποιηθέντα αποθεματικά των νομικών προσώπων του άρθρου 45 του Κ.Φ.Ε., όπως αυτά εμφανίστηκαν στον τελευταίο ισολογισμό που έκλεισαν πριν από την , και τα οποία προέρχονται από κέρδη που δεν φορολογήθηκαν κατά το χρόνο που προέκυψαν λόγω απαλλαγής αυτών κατ εφαρμογή διατάξεων του ν. 2238/1994, όπως ισχύει μετά τη δημοσίευση του Κ.Φ.Ε. ή εγκυκλίων ή αποφάσεων που έχουν εκδοθεί κατ εξουσιοδότηση αυτού, σε περίπτωση διανομής ή κεφαλαιοποίησής τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2013, φορολογούνται αυτοτελώς με συντελεστή δεκαπέντε τοις εκατό (15%). Με την καταβολή του φόρου αυτού εξαντλείται 6

7 κάθε φορολογική υποχρέωση του νομικού προσώπου και των μετόχων ή εταίρων αυτού. Από την 1η Ιανουαρίου 2014 και εξής, τα μη διανεμηθέντα ή κεφαλαιοποιηθέντα αποθεματικά του προηγούμενου εδαφίου συμψηφίζονται υποχρεωτικά στο τέλος κάθε φορολογικού έτους με ζημιές από οποιαδήποτε αιτία που προέκυψαν κατά τα τελευταία πέντε (5) έτη μέχρι εξαντλήσεώς τους, εκτός αν διανεμηθούν ή κεφαλαιοποιηθούν οπότε υπόκεινται σε αυτοτελή φορολόγηση με συντελεστή δεκαεννέα τοις εκατό (19%). Με την καταβολή του φόρου αυτού εξαντλείται κάθε φορολογική υποχρέωση του νομικού προσώπου και των μετόχων ή εταίρων αυτού. Επίσης από 1 ης Ιανουαρίου 2015 δεν επιτρέπεται η τήρηση ειδικών λογαριασμών αφορολόγητου αποθεματικού. Και στα δύο θέματα ο ΣΜΕ τοποθετήθηκε βάζοντας συγκεκριμένα ερωτήματα, εκθέτοντας παράλληλα τα προβλήματα που πρόκειται να δημιουργηθούν στις επιχειρήσεις από την εφαρμογή του νόμου. Παρά το ότι βρισκόμαστε προς το τέλος του χρόνου και σε λίγο οι επιχειρήσεις με το κλείσιμο του έτους, θα κληθούν να εφαρμόσουν τις διατάξεις του Ν. 4172/2013, κανείς δεν γνωρίζει πώς θα τηρηθούν οι λογαριασμοί των αφορολόγητων αποθεματικών που δεν θα διανεμηθούν. Γ. ΣΜΕ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Innovation Partnership (Ευρωπαϊκή Καινοτομία για τις Πρώτες Ύλες ) Στις διαβουλεύσεις για τον καθορισμό του Στρατηγικού Σχεδίου Εφαρμογής (Strategic Implementation Plan- SIP) και τον προσδιορισμό των δράσεων / ενεργειών (βλέπε έκθεση πεπραγμένων Αυγούστου), μετείχε έντονα και ο ΣΜΕ. Συνοπτικά παραθέτουμε το Σχέδιο (SIP): Δεδομένα: - Η βιομηχανία της Ε.Ε. εξαρτάται από τη δυνατότητα πρόσβασης σε πρώτες ύλες. - Τουλάχιστον 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην Ε.Ε. σχετίζονται άμεσα με την αξιοποίηση πρώτων υλών. - Υπάρχει συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για ορισμένα μεταλλεύματα και ορυκτά ενώ εντείνονται η αστάθεια των τιμών και οι στρεβλώσεις της αγοράς. Σε απάντηση των ανωτέρω, η ομάδα συντονισμού υψηλού επιπέδου του προγράμματος (High Level Steering Group) στην οποία, σημειωτέον, μετέχει και ο Έλληνας Υφυπουργός κ. Α. Παπαγεωργίου, ενέκρινε το τελικό Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής. Σε αυτό αναφέρονται οι απαραίτητες δράσεις / ενέργειες που θα αποτελέσουν τους άξονες υλοποίησης της Σύμπραξης Καινοτομίας και θα οδηγούν στην επίτευξη των στόχων του προγράμματος, που είναι η εξασφάλιση κατά βιώσιμο τρόπο της πρόσβασης της Ε.Ε. σε πρώτες ύλες, με κυρίαρχο θέμα τη βέλτιστη εκμετάλλευση των Ευρωπαϊκών πόρων και η δημιουργία μιας Ευρώπης που θα είναι πρωταγωνιστής στην έρευνα, εξόρυξη, επεξεργασία, ανακύκλωση και υποκατάσταση πρώτων υλών, μέχρι το Συγκεκριμένα, το Στρατηγικό Σχέδιο Εφαρμογής περιγράφει τις απαραίτητες δράσεις στις οποίες πρέπει να προχωρήσουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι (τα κράτη-μέλη, οι εταιρείες, τα ερευνητικά ιδρύματα, οι ΜΚΟ, κ.λ.π.), με σκοπό την ανάδειξη της καινοτομίας σε όλη την παραγωγική αλυσίδα των πρώτων υλών. Μεταξύ των προτεινόμενων δράσεων περιλαμβάνονται: Πιο αποτελεσματική έρευνα 7

8 Ο στόχος είναι να αναπτυχθούν νέες αποδοτικές τεχνολογίες έρευνας παρέχοντας πληροφορία υψηλής ποιότητας, συμπεριλαμβανομένων υψηλής ανάλυσης 3D γεωδεδομένων από 150 μέχρι 4000 μέτρα βάθος, και τη σχετική ερμηνεία τους, προκειμένου να διευκολύνεται ο εντοπισμός νέων κοιτασμάτων. Καινοτόμος εξόρυξη των πρώτων υλών Ο στόχος είναι να καταστεί δυνατή η εξόρυξη ορυκτών με έναν τρόπο κοινωνικά αποδεκτό, περιβαλλοντικά υπεύθυνο και οικονομικά βιώσιμο, με την ανάπτυξη (νέων τεχνολογικών λύσεων που θα οδηγούν και σε μεγαλύτερη κοινωνική αποδοχή της μεταλλευτικής και λατομικής δραστηριότητας. Επεξεργασία και Ανακύκλωση των πρώτων υλών Ο στόχος είναι να αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες επεξεργασίας με υψηλότερη τεχνική, οικονομική, ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση και αντίστοιχη ευελιξία, επιτρέποντας, μεταξύ άλλων: - Υψηλότερες ανακτήσεις των χρήσιμων υλικών από χαμηλής ποιότητας κοιτάσματα - Αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης και επιμήκυνση του κύκλου ζωής του υλικού Υποκατάσταση των πρώτων υλών Οι προτεινόμενες δράσεις περιλαμβάνουν την υποκατάσταση διαφόρων κρίσιμων πρώτων υλών όπως λ.χ. σπάνιες γαίες, σε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, σε καταλύτες, σε ηλιακά πάνελς, η οποία θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Άλλες δράσεις αναφέρονται σε: Βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου της Ε.Ε. σχετικά με τις πρώτες ύλες και τη διαχείριση αποβλήτων Κατασκευή βάσης δεδομένων Προώθηση διεθνούς συνεργασίας Στη συνέχεια προς το τέλος του μήνα, ανακοινώθηκε η δημόσια πρόσκληση προς όλους τους ενδιαφερόμενους να καταθέσουν προτάσεις συμμετοχής (Call of Commitments) στο πρόγραμμα με βάση τις προτεινόμενες δράσεις (actions). Από το HLSG ετέθησαν και τα εξής συγκεκριμένα κριτήρια συμμετοχής: Επιλογή προτάσεων Οι προτάσεις δεν θα πρέπει να είναι πολύ αναλυτικές, καθώς υπάρχουν 24 περιοχές δράσεων και 95 προτεινόμενες δράσεις οι οποίες περιγράφονται στο SIP. Πηγές χρηματοδότησης Για τις προτάσεις που θα υιοθετηθούν, δεν θα είναι εξασφαλισμένη η χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αφού η αξιολόγηση των προτάσεων θα είναι ξεχωριστή από τη διαδικασία επιλογής χρηματοδότησης. Πάντως η υιοθέτηση μιας πρότασης από την Ευρωπαϊκή Σύμπραξη Καινοτομίας, θα είναι ένα είδος «πιστοποίησης» (EIP Label), όσον αφορά την πληρότητά της για την τυχόν χρηματοδότη από διάφορες ευρωπαϊκές πηγές (HORIZON 2020, Διαρθρωτικά Ταμεία, Συνεργατικά Εργαλεία Ανάπτυξης, κλπ)(ακριβής έκφραση :The adoption of commitment will offer a quality label which will be appreciated by the people of HORIZON 2020 ). Εταίροι από διαφορετικές χώρες μέλη. 8

9 Δεδομένης της ευρωπαϊκής διάστασης της σύμπραξης, προτάθηκε και έγινε δεκτό, κάθε πρόταση να υποστηρίζεται από τουλάχιστον δύο κράτη- μέλη, με δυνατότητα εξαιρέσεων για προτάσεις μη τεχνολογικού τομέα όπου οι εταίροι μπορεί να είναι από την ίδια χώρα, εφόσον οι προτάσεις αυτές έχουν ενδιαφέρον και για τις υπόλοιπες χώρες (τεκμηριωμένη ευρωπαϊκή διάσταση). Προθεσμίες υποβολής προτάσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος Η σχετική πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος, θα ανακοινωθεί μέχρι τέλος του μήνα Οκτωβρίου και η σχετική προθεσμία θα είναι τρεις μήνες. Αριθμός Προσκλήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος Εφόσον το πρόγραμμα θα διαρκέσει μέχρι το 2012 και δεδομένης της σύνθεσης της αρμόδιας Δ/νσης και του απαιτούμενου όγκου δουλειάς, θα γίνουν 4 προσκλήσεις: 2013, 2015, 2017 και Η χρηματοδότηση των εγκεκριμένων προτάσεων, κατά την εκτίμησή μας, θα περάσει μέσω του προγράμματος HORIZON Το HORIZON 2020 είναι πρόγραμμα που στοχεύει στην ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας με σκοπό να: Ενδυναμώσει τη θέση της ΕΕ στον τομέα της επιστήμης (Excellent Science), με προϋπολογισμό 24 δις. Έτσι θα δοθεί ώθηση στην έρευνα υψηλού επιπέδου στην Ευρώπη, περιλαμβανομένου και του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Έρευνας (European Research Council). Ενισχύσει τη βιομηχανική υπεροχή στην καινοτομία (Industrial leadership in innovation), με προϋπολογισμό 17 δις. Σ αυτόν περιλαμβάνονται επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής με παράλληλη στήριξη των Μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Συμβάλει στην κοινή αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων (Societal Challenge), σύμφωνα με τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων πολιτών, όπως η κλιματική αλλαγή, η ανάπτυξη βιώσιμων μεταφορών και κινητικότητας, η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η ασφάλεια των τροφίμων, κ.λ.π., με προϋπολογισμό 31 δις. Στο υποπρόγραμμα με τίτλο SC5 Κλιματική Αλλαγή Επάρκεια Πόρων και Πρώτες Ύλες (Climate Action, Resource Efficiency and Raw Materials), με προϋπολογισμό , έχουν προβλεφθεί και οι σχετικές δράσεις για τα θέματα ορυκτού πλούτου. (Σημείωση: Τα ανωτέρω αναφερόμενα ποσά προϋποθέτουν την τελική έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου). Επίσης, παράλληλα τρέχει το πρόγραμμα KICs-Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας (Knowledge Innovation Communities) που έχει ιδιαίτερη αναφορά για τις πρώτες ύλες και μπορεί να συνδεθεί με τις δράσεις της Innovation Partnership. Οποιαδήποτε πρόταση εκδήλωσης ενδιαφέροντος πρέπει να υποβληθεί μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου 2014 και να πληρεί τις εξής προϋποθέσεις: 1. Συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του Στρατηγικού Σχεδίου Εφαρμογής - ΣΕΠ (Strategic Implementation Plan - SIP). 2. Συνδέεται σαφώς με ένα ή περισσότερους από τους τομείς δράσης του ΣΕΠ. 3. Συμβάλλει στην εκ νέου εκβιομηχάνιση της ΕΕ και στην αποδοτική αξιοποίηση των πρώτων υλών της Ευρώπης. 4. Υποβληθεί για λογαριασμό τουλάχιστον τριών εταίρων (partners), ένας από τους οποίους θα έχει οριστεί ως συντονιστής. Επίσης κάθε εταίρος πρέπει να είναι εγκατεστημένος σε διαφορετικό κράτος-μέλος της ΕΕ. (Είναι επιθυμητό, ο αριθμός των κρατών μελών να είναι πέντε ή και περισσότερα). Ωστόσο, για προτάσεις που συνδέονται με μη τεχνολογικές δράσεις και έχουν ως στόχο το εθνικό επίπεδο, η πρόταση μπορεί να θεωρηθεί επαρκής ακόμα και αν όλοι οι εταίροι ανήκουν στο ίδιο κράτος-μέλος. 9

10 5. Έχει στη σύνθεσή της και εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα. Συγκεκριμένα, εάν είναι εφικτό, τουλάχιστον μια μικρομεσαία επιχείρηση να συμμετέχει ως εταίρος. 6. Είναι δομημένη έτσι ώστε κάθε εταίρος έχει σαφή ρόλο στο πλαίσιο της σύμπραξης. 7. Λαμβάνει πλήρως υπόψη τη διαφορά μεταξύ έρευνας και καινοτομίας. Οι προτάσεις πρέπει να στοχεύουν στην επίτευξη - άμεσα ή έμμεσα - μίας ή περισσοτέρων καινοτομιών, π.χ. εισαγωγή νέων προϊόντων, διεργασιών, υπηρεσιών, τεχνολογιών, επιχειρηματικών μοντέλων ή ιδεών στην αγορά. Ως εκ τούτου, η ικανότητα για την εμπορευματοποίηση θεωρείται ως μια σημαντική πτυχή της πρότασης ανάληψης. Εκτός από εμπορικά οφέλη, μια πρόταση πρέπει να στοχεύει και στο να φέρει ευρύτερα κοινωνικά οφέλη μέσω της καινοτομίας. 8. Έχει ενδεικτικό συνολικό προϋπολογισμό που να καλύπτει το σύνολο της περιόδου δραστηριότητας, μεταξύ 2014 και 2020 (ή και περισσότερο). 9. Είναι συνοπτική, αλλά αρκετά λεπτομερής ώστε να είναι δυνατή η αξιολόγησή της. 10. Υποβληθεί μέχρι τις , με τη συμπλήρωση της ειδικής διαδικτυακής φόρμας. Η τυχόν εγκριθείσα πρόταση: Δεν δημιουργεί υποχρεώσεις καθώς δεν έχει νομικά δεσμευτικό χαρακτήρα. Διευκολύνει την προώθησή της για χρηματοδότηση από διάφορες πηγές. Ο ΣΜΕ πρόκειται να συνδράμει τις εταιρείες μέλη που θα ενδιαφερθούν να προχωρήσουν σε εκδήλωση ενδιαφέροντος συμμετοχής στην I.P. θεωρώντας ότι η συμμετοχή στην I.P. είναι καθοριστικής σημασίας ώστε να συνεχίσει η εκμετάλλευση των ΟΠΥ, μετά την R.M.I., να είναι προβεβλημένο θέμα και βασικό τμήμα της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανάπτυξη με ορίζοντα το Δ. ΘΕΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Συνεργασία ΣΜΕ με ΥΠΕΚΑ για την εθνική έκθεση αποτελεσμάτων εφαρμογής της οδηγίας 92/104/ΕΟΚ (μέτρα ασφάλειας για εργαζόμενους στις εξορυκτικές εργασίες) και για την περίοδο : Στην έκθεση αναφέρεται ότι η Οδηγία 92/104/ΕΟΚ ενσωματώθηκε στο Ελληνικό Δίκαιο με την αριθ. Δ7/Α/Φ1/14080/732/ (ΦΕΚ 771/τευχ. Β/ ) και φυσικά όλα τα αναφερόμενα θέματα πέρασαν στις διατάξεις του νέου ΚΜΛΕ που εκδόθηκε στις 14/6/2011. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τον ορισμό για τις ΜΜΕ από την Ε.Ε, οι μικρομεσαίες Επιχειρήσεις αναφορικά με τα θέματα Υ&Α, ουσιαστικά θεωρούνται οι επιχειρήσεις με αριθμό εργαζομένων μικρότερο των 50 και φυσικά είναι οι πολυπληθέστερες. Αντίθετα, οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις (μεγαλύτερες των 50 ατόμων), δεν θεωρούνται ΜΜΕ, ειδικότερα αυτές που απασχολούν 100 ή 200 άτομα, δεν θεωρούνται καν επιχειρήσεις μεσαίου μεγέθους. Οι εταιρείες αυτές θεωρούνται μεγάλες, με πλήρες στελεχικό δυναμικό και δυναμικό επίβλεψης εργασιών, με πλήρη οργάνωση υγιεινής και ασφάλειας (υπηρεσίες ασφάλειας), ενώ διαθέτουν οργανωμένες υπηρεσίες εκπαίδευσης. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από την πρακτική εφαρμογή της Οδηγίας 92/104/ΕΟΚ, εκτιμώνται θετικά για το σύνολο των εξορυκτικών επιχειρήσεων, διότι οι προβλέψεις αυτής σε συνδυασμό με τις υφιστάμενες γενικότερες διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, 10

11 συνθέτουν ένα ομοιογενές σύνολο με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για τους χώρους εργασίας που διευκολύνει, τόσο τους υπόχρεους εργοδότες στη συμμόρφωσή τους, όσο και τις επιθεωρήσεις μεταλλείων στο ελεγκτικό τους έργο. Την υπό εξέταση περίοδο, οι εξορυκτικές εταιρείες είναι -σε σχέση με την αρχική περίοδο ενσωμάτωσης της οδηγίας (1996 κι εντεύθεν)- πιο ενημερωμένες σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, καλύτερα οργανωμένες στον τομέα αυτό κι επιπλέον ο βαθμός μηχανοποίησης είναι υψηλότερος. Επιπλέον, έχουν βελτιωθεί: α) η εκπαίδευση των εργαζομένων και εργοδοτών στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων β) το επίπεδο εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού των επιχειρήσεων γ) το επιπέδου του κοινωνικού διαλόγου και δ) το γενικότερο νομοθετικό πλαίσιο. Όλα αυτά αναμένεται να έχουν θετική συμβολή τόσο στη μείωση των ατυχημάτων όσο και των επαγγελματικών ασθενειών Ακολουθεί πίνακας στην επόμενη σελίδα: 11

12 Aπό την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων που σχετίζονται με τα ατυχήματα (θανατηφόρα και μη) την υπό εξέταση περίοδο (βλ. Πίνακα και σχήματα στο τέλος της έκθεσης, σελ ), συμπεραίνονται τα ακόλουθα: Στην Ελλάδα, την περίοδο , καταγράφονται ετησίως ατυχήματα στον εξορυκτικό κλάδο, εκ των οποίων τα 4.2 (MO ) είναι θανατηφόρα. Τα παραπάνω αφορούν ατυχήματα στους μεταλλευτικούς και λατομικούς χώρους καθώς και το μεταλλουργικό συγκρότημα της ΛΑΡΚΟ ΓΜΜΑΕ. Ο αριθμός των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων στην Ελληνική εξορυκτική βιομηχανία από το 1996 έως σήμερα, την περίοδο δηλαδή κατά τη διάρκεια της οποίας τέθηκε σε ισχύ η οδηγία στη χώρα μας, έχει μειωθεί σημαντικά (βλ. Σχήμα 1) ενώ την περίοδο εφαρμογής παρουσιάζει ακόμη μεγαλύτερη μείωση, ΜΟ[ ]=4,2 ενώ ΜΟ [ ]=7 (βλ. Σχ. 2 και 3). Λαμβάνοντας δε υπόψη το σύνολο των απασχολούμενων στον κλάδο, ο οποίος για την περίοδο κυμαίνεται μεταξύ ατόμων, προκύπτει ότι η συχνότητα των θανατηφόρων ατυχημάτων ανά εργαζόμενους είναι κατά μέσο όρο περίπου 23. Έτος Δείκτης Συχνότητας Θανατηφόρων Ατυχημάτων (ανά εργαζόμενους) ΜΟ [ ] 22.8 Τα αποτελέσματα αυτά είναι αντίστοιχα με τους ΜΟ της ΕΕ (Analysis of the competitiveness of the non-energy extractive industry in the EC, SEC (2007) 771, Table 6.8, page 133). Επισημαίνεται, ότι στις ΗΠΑ ο δείκτης συχνότητας (ανά εργαζόμενους) για τα θανατηφόρα ατυχήματα στον εξορυκτικό κλάδο είναι για την τελευταία 20ετία, ενώ στην Νότιο Αφρική είναι Στην Κίνα ο δείκτης είναι ακόμη μεγαλύτερος, καθώς κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους περισσότεροι από 6000 «μεταλλωρύχοι», σε μεταλλεία (συνήθως ανθρακωρυχεία) μικρής κλίμακας. Από μια γενικότερη ανάλυση των 167 θανατηφόρων ατυχημάτων που συνέβησαν την τελευταία 25ετία ( ), παρατηρούμε ότι στα λατομεία αδρανών υλικών, αν και απασχολείται περίπου το 20% των εργαζομένων, συμβαίνουν τουλάχιστον τα μισά ατυχήματα. Η αντίθετη εικόνα ισχύει για τα μεταλλεία-ορυχεία, όπου ενώ απασχολείται το 70% των εργαζομένων (στα δύο λιγνιτικά κέντρα της ΔΕΗ εργάζεται σχεδόν το 30% του συνόλου του απασχολούμενου δυναμικού) συμβαίνουν λιγότερα από το ¼ των θανατηφόρων ατυχημάτων. Από την περαιτέρω αξιολόγηση σχετικά με τις αιτίες των θανατηφόρων ατυχημάτων προκύπτουν τα ακόλουθα: Στην Ελλάδα, τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν σε επιφανειακά εργοτάξια και συσχετίζονται άμεσα με τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των βαθμίδων/πρανών και γενικότερα τα τεχνικά χαρακτηριστικά των εκσκαφών. Η πτώση από το πρανές εργοταξίου, τόσο πεζών όσο και μηχανημάτων, αποτελεί τη σημαντικότερη αιτία ατυχημάτων. 12

13 Δεύτερη κατά σειρά σπουδαιότητας αιτία των θανατηφόρων ατυχημάτων είναι η αστοχία πρανούς. Ο παθών ευρίσκετο κάτω από το μέτωπο, είτε πεζός είτε με μηχάνημα, και καταπλακώθηκε από τα μπάζα που κατέρρευσαν. Η τρίτη αιτία αναφέρεται σε πεζούς που συνεθλίβησαν από χωματουργικά κυρίως μηχανήματα. Μικρότερης συχνότητας ατυχήματα αφορούσαν, παγίδευση σε «σύστημα συνεχούς μεταφοράς» (μεταφορική ταινία) η οποία σε όλες τις περιπτώσεις προέκυψε από επέμβαση ενώ το μέσον μεταφοράς βρισκόταν σε κίνηση. Επίσης την «κακή χρήση εκρηκτικών υλών» η οποία πάντως είναι περιορισμένη, ενδεχομένως από την ευρύτατα διαδεδομένη αντίληψη του φόβου με τον οποίο είναι συνδεδεμένη η χρήση των εκρηκτικών. Εντούτοις, όπως προκύπτει από τον σχετικό πίνακα στο τέλος της έκθεσης (στατιστικά ατυχημάτων εξορυκτικού τομέα , σελ. 15) αλλά και το διάγραμμα των δεικτών συχνότητας της ίδιας περιόδου (βλ. Σχ.4) τα μη θανατηφόρα ατυχήματα (με απώλεια 8ώρου) εξακολουθούν να παραμένουν αριθμητικά στα ίδια επίπεδα ( ), γεγονός που οφείλεται σε διάφορους παράγοντες: Συγκριτικά με τις μεγαλύτερες εταιρείες, οι ΜΜΕ και κυρίως οι Μικρές Επιχειρήσεις (ΜΕ) και Πολύ Μικρές Επιχειρήσεις (ΠΜΕ), οι οποίες φαίνεται να αποτελούν την πλειονότητα των εταιρειών του τομέα, έχουν μεγαλύτερα ποσοστά ατυχημάτων, Οι εργοδότες στις μικρότερες εταιρείες συχνά έχουν λιγότερες γνώσεις για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία κι επιπλέον στερούνται χρηματοδοτικών πόρων κι εργαλείων για την εξυπηρέτηση των σχετικών αναγκών Ο ρυθμός εργασίας έχει αυξηθεί κυρίως στις επιχειρήσεις με εργολαβικό προσωπικό, Ενίοτε οι εργοδότες εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην παραγωγικότητα και όχι στην προστασία των εργαζομένων, Ο αριθμός νέων ή/και μεταναστών εργαζομένων αυξήθηκε σημαντικά κατά την περίοδο , ενώ οι τελευταίοι αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα σχετικά με τη γλώσσα. Γενικότερα, η αξιολόγηση της κατάστασης στις μεγάλες και μεσαίες εταιρείες (πάνω από 50 άτομα) οι οποίες δραστηριοποιούνται στις εξορυκτικές βιομηχανίες δείχνει ότι δεν υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά τις βασικές ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας που ορίζει η οδηγία. Συγκεκριμένα, η εφαρμογή φαίνεται ικανοποιητική όσον αφορά το έγγραφο ασφάλειας και υγείας, την ευθύνη του συντονιστή εργοδότη, την κατάρτιση και την εποπτεία των εργαζομένων και τις προφυλάξεις έκτακτης ανάγκης. Ανάλογες είναι και οι επιδόσεις των ΜΜΕ με οργανωτική δομή μεγαλύτερη των 20 ατόμων. Αντιθέτως, οι περισσότερες μικρότερες επιχειρήσεις (ΜΕ και ΠΜΕ σύμφωνα με τις παραδοχές του κεφ. 3 α) φαίνεται ότι στερούνται αφενός της επαρκούς πληροφόρησης/ενημέρωσης κι αφετέρου των απαιτούμενων χρηματοδοτικών πόρων και για την προώθηση αποτελεσματικής πολιτικής υγείας και ασφάλειας. Οι υπηρεσίες του ΥΠΕΚΑ δεν διαθέτουν στοιχεία για τις επαγγελματικές ασθένειες που σχετίζονται με την εξορυκτική βιομηχανία (αριθμό κρουσμάτων, ποσοστό επαγγελματικών ασθενειών κλπ). Αυτό οφείλεται κυρίως στην ελλιπή καταγραφή των επαγγελματικών ασθενειών, εφόσον στην πράξη δεν αναγνωρίζονται από τους ασφαλιστικούς φορείς και τελικά δεν καταγράφονται ως τέτοιες. Εντούτοις, στις μεγάλες και μεσαίες εταιρείες που διαθέτουν πολιτική για την πρόληψη των κινδύνων που σχετίζονται με την υγεία, εφαρμόζονται συγκεκριμένα προληπτικά μέτρα: διατήρηση ιατρικού ιστορικού για κάθε εργαζόμενο (μετρήσεις ακοομετρίας, σπειρομετρήσεις κλπ), μετρήσεις βλαπτικών παραγόντων εργασιακού περιβάλλοντος (όπως πχ. θορύβου, αιωρούμενων σωματιδίων, δονήσεων κλπ), δράσεις ενημέρωσης κι εκπαίδευσης εργοδοτών και εργαζομένων για τις επαγγελματικές ασθένειες κλπ. 13

14 Συγκεκριμένοι δείκτες για τον αντίκτυπο στην παραγωγικότητα, την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα δεν υπάρχουν, θεωρείται όμως βέβαιο ότι τα μέτρα για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, πέραν όλων των άλλων, συμβάλλουν θετικά «ως εργαλεία διοίκησης» στην παραγωγικότητα και στην ανταγωνιστικότητα. Ε. ΣΜΕ ΚΑΙ ΜΜΕ Το δελτίο τύπου του ΣΜΕ για την ιδιωτικοποίηση της ΛΑΡΚΟ, έτυχε μεγάλης δημοσιότητας από όλα τα γνωστά portals και εφημερίδες.