ΣΟΙΦΕΙΑ ΠΑΙΔΙΑΣΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΣΗ ΖΨΗ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΤ

Transcript

1 ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΣΗ ΖΨΗ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΤ Η νεογνολογία είναι η αναγνωρισμένη υποειδικότητα της παιδιατρικής η οποία ασχολείται με την περιγεννητική φροντίδα του νεογέννητου και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των πρόωρων και όλων των προβληματικών νεογνών. Σα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί τμήματα εντατικής παρακολούθησης των νεογνών που έχουν συμβάλλει τα μέγιστα στην αύξηση της επιβίωσης και την βελτίωση των αναπτυξιακών λειτουργιών των πρόωρων και των προβληματικών νεογνών. Η παιδιατρική ήταν και είναι ένα από τα βασικά μαθήματα της ιατρικής διότι ασχολείται με το παιδί που αποτελεί μια τελείως διαφορετική οντότητα. Σα παιδιά δεν είναι μικροσκοπικοί ενήλικες, έχουν εντελώς δικές τους ιδιαιτερότητες σε ότι αφορά τη διατροφή, την ανάπτυξη, την ψυχοκινητική εξέλιξη αλλά και τις ασθένειες, τη θεραπεία, τις δόσεις των φαρμάκων. Η επιστήμη της παιδιατρικής ενδιαφέρεται τόσο για την γνώση των νοσημάτων που παρουσιάζονται από την γέννηση μέχρι την εφηβεία όσο και για την κατανόηση των διαδικασιών εξέλιξης του φυσιολογικού παιδιού. Η αποκλίσεις από την σωστή αύξηση μπορεί να αποτελούν σοβαρές ενδείξεις παθολογικών καταστάσεων. Η αύξηση των αναλογιών του σώματος και η ανάπτυξη των διαφόρων λειτουργιών κάνουν το παιδί να διαφέρει από το ενήλικα. Οι διαδικασίες αυτές( αύξηση και ανάπτυξη ) δεν μπορούν να διαχωριστούν πλήρως. Για πρακτικούς όμως λόγους ο όρος αύξηση αναφέρεται για να περιγράψει τις μεταβολές του ανθρώπινου σώματος που επιδέχονται μετρήσεις. Ο όρος ανάπτυξη περιλαμβάνει την λειτουργική διαφοροποίηση του οργανισμού κατά την διάρκεια της οποίας αποκτώνται συνεχώς νέες ικανότητες. Η αυξητική διαδικασία κάθε ατόμου είναι διαφορετική και περιλαμβάνει μια σειρά από πολύπλοκες και αλληλοσχετιζόμενες μεταβολές που εκτείνονται από το επίπεδο του μορίου μέχρι το επίπεδο της συμπεριφοράς. Αρχίζει από τη στιγμή της σύλληψης και επιτυγχάνεται είτε δια μέσω της υπερπλασίας ( συνεχείς μιτωτικές διαιρέσεις και ταχύς πολλαπλασιασμός του αριθμού των κυττάρων ) είτε δια της υπερτροφίας ( αύξηση του όγκου των κυττάρων) των κυττάρων και περατώνεται με την ολοκλήρωση της ήβης. 1

2 Σα στάδια ανάπτυξης είναι: έμβρυο( η περίοδος της ενδομήτριας ζωής) Νεογνική ηλικία(0-30 ημέρες) Βρεφική ηλικία(0-12 μήνες) Νηπιακή ηλικία(1-3 έτη) Παιδική ηλικία( 3-12 για τα αγόρια, 4-10 για τα κορίτσια) Προεφηβική ηλικία( αγόρια, κορίτσια) Εφηβική ηλικία(14-20 αγόρια, κορίτσια) Ενήλικη ζωή Η ζωή ξεκινά από την περίοδο που γίνεται η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο. Οι μήνες που το έμβρυο βρίσκεται μέσα στην μήτρα είναι καθοριστικοί για την μετέπειτα ζωή του. Διάφοροι παράγοντες είναι δυνατόν να επηρεάσουν δυσμενώς το έμβρυο όπως φάρμακα που παίρνει η μητέρα, η θρέψη της μητέρας, η ακτινοβολία, τα λοιμώδη νοσήματα όπως η ερυθρά, τα παρασιτικά νοσήματα όπως η τοξοπλάσμωση. Αναλυτικότερα,κατά την εμβρυική περίοδο, οι παράγοντες που μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αύξηση και ανάπτυξη του παιδιού αναλύονται στους παρακάτω πίνακες. ΕΝΔΟΜΗΣΡΙΑ ΑΤΞΗΗ- ΑΝΑΠΣΤΞΗ Μετά την ωοθηλακιορρηξία το ωάριο αν γονιμοποιηθεί από το σπερματοζωάριο σχηματίζεται το ζυγωτό που είναι η απαρχή της καινούριας ζωής. Σο ζυγωτό υφίσταται συνεχείς μιτωτικές διαιρέσεις και αρχικά σχηματίζεται το μορίδιο που μοιάζει με μούρο. την συνέχεια σχηματίζεται η βλαστοκύστη που την 7 η ημέρα μεταφέρεται στην μήτρα όπου αρχίζει η διαδικασία της εμφύτευσης στην μήτρα. Σην 14η ημέρα η εμφύτευση έχει τελειώσει και σχηματίζονται τα 3 πρωτογενή δέρματα το εξώδερμα, το ενδόδερμα και το μεσόδερμα. Από τα δέρματα αυτά θα δημιουργηθούν τα όργανα και οι ιστοί του εμβρύου. ΟΡΓΑΝΟΓΕΝΕΗ. Είναι η περίοδος από την λειτουργική διαφοροποίηση μέχρι την τελική ωρίμανση των διαφόρων οργάνων του εμβρύου. Κάθε όργανο έχει δικό του ρυθμό ανάπτυξης. Αν κάποιος βλαπτικός παράγοντας επιδράσει κατά την περίοδο αυτή μπορεί να προκληθούν μη αναστρέψιμες βλάβες στο έμβρυο. ΜΟΡΥΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΕΜΒΡΤΟΤ. Σο πρώτο τρίμηνο είναι η περίοδος οργανογένεσης. το τέλος της 4ης εβδομάδας ξεχωρίζουν η καρδιά και τα άκρα. Σην 9η εβδομάδα διακρίνονται τα μάτια, το στόμα και τα γεννητικά όργανα και το βάρος είναι 8 γραμμάρια. Σην 12η εβδομάδα διακρίνεται το φύλο, ζυγίζει 19 γραμμάρια και μήκος 10 εκατοστά. Σο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης από την 13η έως την 28η εβδομάδα έχουμε μεγάλη 2

3 αύξηση των διαστάσεων και το έμβρυο ζυγίζει 1000 γραμμάρια και μήκος 35 εκατοστά ΠΡΟΟΦΗ: μετά την 28η εβδομάδα το κύημα θεωρείται βιώσιμο και μέχρι την 36η εβδομάδα τελειοποιούνται και ωριμάζουν όλα τα όργανα, το ήπαρ και το αναπνευστικό. ΕΞΨΜΗΣΡΙΑ ΑΤΞΗΗ ΣΟΤ ΠΑΙΔΙΟΤ. ε φυσιολογικές συνθήκες η εγκυμοσύνη διαρκεί 40 εβδομάδες. Σα νεογνά( από την ημέρα γέννησης έως και την 28 ημέρα) ανάλογα με την ηλικία κύησης διακρίνονται σε κατηγορίες: 1) τελειόμηνα νεογνά. Είναι νεογνά με ηλικία κύησης από 37 έως 42 εβδομάδες. 2) πρόωρα νεογνά. Από 28 έως 36 εβδομάδες. 3)ανώριμα. Κάτω από 28 εβδομάδες κύησης. 4) υπερώριμα νεογνά. Πάνω από 42 εβδομάδες κύησης. ε συσχέτιση με το βάρος γέννησης τα νεογνά διακρίνονται: 1) χαμηλού βάρους ή λιποβαρή νεογνά που έχουν βάρος γέννησης χαμηλότερο από το αναμενόμενο σε σχέση με την ηλικία κύησης. 2) κανονικά για την ηλικία κύησης. 3) μεγάλα για την ηλικία κύησης. 4) υπάρχουν και τα νεογνά μικρού βάρους γέννησης. ε αυτά το βάρος γέννησης είναι λιγότερο από 2500 γραμμάρια ανεξάρτητα από τον χρόνο κύησης. Η περίοδος από την 24εβδομάδα κύησης μέχρι την πρώτη εβδομάδα της εξωμήτριας ζωής ονομάζεται περιγεννητική περίοδος. Η νεογνικά περίοδος καλύπτει τις 4 πρώτες εβδομάδες της ζωής. Διακρίνεται στην πρώιμη νεογνική που καλύπτει την πρώτη εβδομάδα και την όψιμη νεογνική μέχρι και την 28 ημέρα της ζωής. την Ελλάδα γεννιούνται περίπου παιδιά κάθε χρόνο και οι περισσότεροι θάνατοι νεογέννητων συμβαίνουν τον πρώτο μήνα. ΥΤΙΟΛΟΓΙΚΟ ΝΕΟΓΝΟ- ΑΝΑΠΣΤΞΗ. Ο έλεγχος της ανάπτυξης του βρέφους και του παιδιού γίνεται με ειδικούς πίνακες με τις εκατοστιαίες θέσεις. Εκατοστιαία θέση είναι η θέση που κατέχει ένα άτομο ως προς μια παράμετρο( πχ βάρος) συγκρινόμενα με 100 άτομα της ίδιας ηλικίας και φύλου. Παθολογικές θέσεις είναι κάτω από την 3 η και πάνω από την 97 η. παρακολούθηση χρειάζονται τα παιδιά που είναι μεταξύ 3 ης και 10 ης θέσης και 90 ης και 97 ης θέσης. ΣΟ ΒΑΡΟ ΣΟΤ ΨΜΑΣΟ. Σο βάρος γέννησης ενός τελειόμηνου νεογνού είναι περίπου γραμμάρια( 3300 για τα κορίτσια και 3400 για τα αγόρια). Ακραίες τιμές 3

4 βάρους είναι από 2500 έως 4500 γραμμάρια. Σις πρώτες ημέρες(2-3 ημέρες) το νεογνό μπορεί να χάσει βάρος( έως και 10%). Μέχρι την 10 ημέρα όμως το βάρος επανέρχεται στο φυσιολογικό. Σο γεγονός αυτό οφείλεται στην μεγάλη ποσότητα υγρού που έχουν τα νεογνά στον χώρο έξω από τα κύτταρα και στην απώλεια αυτού του υγρού με την γέννηση. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει και η μειωμένη θερμιδική κάλυψη των πρώτων ημερών. την συνέχεια το νεογνό κερδίζει βάρος. Σο πρώτο τρίμηνο παίρνει 25 γραμμάρια την ημέρα. Σο δεύτερο 20, το τρίτο 15 και το τέταρτο τρίμηνο 10 γραμμάρια την ημέρα. Έτσι το βάρος γέννησης διπλασιάζεται τον 4 ο μήνα τριπλασιάζεται τον πρώτο χρόνο και τετραπλασιάζεται στον 2 ο χρόνο. Μετά κερδίζει 2 κιλά ανά έτος. Ένας εύκολος μνημονοτεχνικός κανόνας για την ανεύρεση του μέσου βάρους είναι ο παρακάτω: έτη (επί) 2+8= βάρος του σώματος.( πχ 1 έτους επί 2 + 8=10κιλά) ΣΟ ΜΗΚΟ ΤΧΟ Σο μέσο μήκος γέννησης ενός τελειόμηνου νεογνού είναι περίπου 50 εκατοστά με ακραίες τιμές από 46 έως 55 εκατοστά. Σον πρώτο χρόνο κερδίζει άλλα 25 εκατοστά( φτάνει τα 75 εκατοστά). Σον δεύτερο χρόνο μεγαλώνει κατά 12 εκατοστά και τον 4 ο χρόνο το μέσο ύψος γίνεται περίπου 100 εκατοστά. Μετά η αύξηση είναι 5 εκατοστά ανά έτος. Η διαδικασία αύξησης του ύψους σταματά με την σύγκλιση των πυρήνων των επιφύσεων των μακρών οστών στην ενήβωση. Η πρόβλεψη για το τελικό ύψος που θα έχει το παιδί σαν ενήλικας είναι δύσκολη και γίνεται μετά από υπολογισμό του ύψους του σε σχέση με την οστική ηλικία και το ύψος των γονέων. Αν διπλασιάσουμε το ύψος σε ηλικία 2 ετών θα δούμε κατά προσέγγιση το ύψος που θα έχει ως ενήλικας. ΠΕΡΙΜΕΣΡΟ ΚΑΥΑΛΗ Η κρανιακή περίμετρος αυξάνεται παθητικά ακολουθώντας την αύξηση του βάρους του εγκεφάλου. ε αυτό συμβάλει και η παραμονή ανοιχτών πηγών και ραφών του κρανίου. Μετράται πάντα η μεγαλύτερη περίμετρος, η μετωποϊνιακή. Η μέση περίμετρος κατά την γένεση είναι 35 εκατοστά για το τελειόμηνο νεογνό. Σον πρώτο χρόνο φθάνει τα 47 εκατοστά. Μετά η αύξηση είναι πολύ βραδεία και σε όλη την υπόλοιπη ζωή αυξάνεται μόλις κατά 10 εκατοστά( στον ενήλικο φτάνει τα 56 εκατοστά). Με την σύγκλιση των πηγών το δεύτερο έτος ολοκληρώνεται και το 90% της αυξητικής διαδικασίας. Αυξήσεις της κρανιακής περιμέτρου πάνω από 1 εκατοστό την εβδομάδα είναι ύποπτες και πρέπει να ελέγχονται για υδροκέφαλο. ΟΔΟΝΣΟΥΤΙΑ Σα προσωρινά δόντια είναι 20 και ονομάζονται νεογιλά. Σα πρώτα δόντια βγαίνουν τον 6 ο μήνα και ακολουθείται ορισμένη σειρά. υνήθως πρώτα παρουσιάζονται οι 2 κάτω τομείς και μετά οι 2 άνω. 4

5 Κατόπιν στον 8 με 10 ο μήνα βγαίνουν οι πλάγιοι τομείς. Σον 12 με 16 ο μήνα βγαίνουν οι προγόμφιοι. Σον 16 με 20 ο μήνα οι κυνόδοντες. Σέλος μεταξύ 20 και 30 ου μήνα βγαίνουν οι δεύτεροι προγόμφιοι. Έτσι σε ηλικία 30 μηνών έχει συμπληρωθεί η πρώτη νεογιλή οδοντοφυΐα. Σα μόνιμα δόντια αρχίζουν να βγαίνουν τον 6 ο χρόνο και είναι 32 τον αριθμό. Μόνο η καθυστέρηση της οδοντοφυΐας δεν πρέπει να αποδίδεται σε παθολογικά αίτια γιατί μπορεί να επηρεαστεί και από κληρονομικούς παράγοντες. ΕΚΣΙΜΗΗ ΣΗ ΑΤΞΗΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ Η ταχύτητα αυξήσεως σε βάρος και ύψος είναι πολύ μεγάλη τον πρώτο χρόνο και μετά πέφτει βαθμηδόν, ανέρχεται ξανά κατά την προεφηβική περίοδο για να παρουσιάσει την μέγιστη αύξηση κατά την ήβη και εν συνεχεία να μηδενιστεί γύρω στα χρόνια. το δεύτερο αυτό κύμα αύξησης προηγούνται τα κορίτσια λόγω πρωϊμότερης έναρξης της ήβης. Οι αποκλίσεις της αύξησης από τους φυσιολογικούς τύπους αποτελούν σημαντικούς δείκτες σοβαρών παθολογικών διαταραχών. υχνά αποτελούν την πρώτη ένδειξη ότι κάτι δεν πηγαίνει καλά. ε κάθε επίσκεψη στον ιατρό, μια φορά το μήνα, πρέπει να γίνεται ακριβής μέτρηση και καταγραφή του μήκους, του βάρους και της περιμέτρου κεφαλής. Για την σύγκριση των μετρήσεων αυτών με τις φυσιολογικές κατά φύλο και ηλικία, χρησιμοποιούνται ειδικά στατιστικά διαγράμματα που όπως προαναφέρθηκε ονομάζονται εκατοστιαίες θέσεις. Με τις σωματομετρικές παρατηρήσεις μπορούμε να διαγνώσουμε αρκετές παθολογικές καταστάσεις όπως νανισμός, γιγαντισμός, υδροκέφαλος, μεγαλακρία, παχυσαρκία, μαρασμός και άλλες. ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΙΣΨΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΨΝ Η ανάπτυξη των διαφόρων ιστών και οργάνων του παιδιού γίνεται βαθμιαία και σε διαφορετικούς χρόνους ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Η ταχύτητα αύξησης τους φαίνεται πως σχετίζεται με τη λειτουργικότητά τους. Πχ η αύξηση του νευρικού ιστού είναι ταχύτερη τα 2 πρώτα χρόνια ενώ του λεμφικού ιστού στο 12 ο έτος. Για την αύξηση του νευρικού ιστού θα μιλήσουμε στις επόμενες παραδόσεις. Σο αναπνευστικό σύστημα Οι ρινικές χοάνες στο βρέφος είναι στενές και η μύτη πλατιά και κοντή και το νεογνό εξαρτάται απόλυτα από την ρινική αναπνοή. Οποιαδήποτε απόφραξη προκαλεί δυσχέρεια στην αναπνοή και στην σίτιση. Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι κοντή και φαρδιά και προδιαθέτει σε λοιμώξεις του ωτός. Η ανατομική κατασκευή του λάρυγγα είναι τέτοια που διευκολύνει την ταυτόχρονη αναπνοή και τον θηλασμό. Ο αριθμός των κυψελίδων δεκαπλασιάζεται έως τον τέταρτο χρόνο. Η αναπνευστική συχνότητα στη γέννηση είναι αναπνοές, στα παιδιά και στον ενήλικα 15 το λεπτό. 5

6 Οι παραπάνω διαφορές προδιαθέτουν σε λοιμώξεις του αναπνευστικού. Σο πεπτικό σύστημα. Η θέση του στομάχου στο νεογνό είναι περισσότερο οριζόντια και το καρδιακό στόμιο κλείνει λιγότερο για αυτό τα βρέφη έχουν μεγαλύτερη συχνότητα αναγωγών, έμετων και λόξιγκα. Σα πεπτικά ένζυμα υπάρχουν στα τελειόμηνα νεογνά. Σο κυκλοφορικό σύστημα. Η καρδιά του εμβρύου χωρίς να έχει διαπλαστεί τελείως αρχίζει να λειτουργεί από την 3 η εβδομάδα κύησης. Αμέσως μετά την γέννηση και την έναρξη της πρώτης αναπνοής, η εμβρυϊκή κυκλοφορία μεταπίπτει σε κυκλοφορία τύπου ενήλικα. Η συχνότητα του καρδιακού ρυθμού είναι 120 με 160 σφίξεις ανά λεπτό στο νεογνό, 100 σφίξεις στα παιδιά 2 ετών και 80 σφίξεις σε ηλικία 6 ετών. Σο λεμφικό σύστημα. Ο λεμφικός ιστός είναι φτωχός κατά την γέννηση, αυξάνει σημαντικά μετά το πρώτο έτος έως την προεφηβική ηλικία και μετά αρχίζει να υποστρέφεται. Οι ενδοκρινείς αδένες. Λειτουργού είδη από την γέννηση, εκτός από τους αδένες της αναπαραγωγής που ωριμάζουν κατά την ήβη. Ο μυϊκός ιστός. Αποτελεί το 25% του βάρους του σώματος του νεογνού ενώ στον ενήλικα το 45%. Σο αίμα. Η αιμοσφαιρίνη του αίματος του νεογνού είναι πού υψηλή κατά την γέννηση. Μετά την γέννηση μειώνεται σταδιακά και τον τρίτο μήνα έχουμε την χαμηλότερη τιμή( φυσιολογική αναιμία του νεογνού). Σο γεγονός αυτό αποτελεί αιτία για έναρξη της αιμοποίησης. Η εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη αντικαθίσταται σταδιακά από τον τρίτο μήνα ζωής από αιμοσφαιρίνη τύπου ενήλικα. Ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων είναι αυξημένος κατά την γέννηση. την συνέχεια μειώνεται και επικρατούν έως τον 4 ο χρόνο τα λεμφοκύτταρα. Ουροποιητικό σύστημα. Η λειτουργία των νεφρών αρχίζει από τον 3 ο μήνα. Σο έμβρυο αποβάλλει τα ούρα μέσα στην αμνιακή κοιλότητα. Κατά το άλλαγμα του νεογνού παρατηρείται στα ρούχα ένα κοκκινωπό ίζημα που μπορεί να θεωρηθεί αιματουρία αλλά δεν είναι. 6