ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΛΥΒΑΘΜΙΑΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΟΥΗ ΙΑΣ ΕΛΛΑ ΑΣ

Transcript

1 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΟΛΥΒΑΘΜΙΑΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΣΟΥΗ ΙΑΣ ΕΛΛΑ ΑΣ Σπουδαστής: Αντώνης Μουτσέλος Επιβλέπων καθηγητής: Ανδρέας Στεργίου Τµήµα: Οργάνωση & ιοίκηση Εθνική Σχολή Τοπικής Αυτοδιοίκησης Νοέµβριος 2008

2 Στη µητέρα µου Φωτεινή Καλαβρή, που για 35 έτη υπηρέτησε πιστά το ελληνικό δηµόσιο 2

3 Περιεχόµενα Περίληψη. 7 Abstract.. 7 Εισαγωγή 8 Σκοπός 8 Μεθοδολογία.. 8 Υπόθεση εργασίας. 8 Γιατί το σουηδικό µοντέλο διοίκησης έιναι άξιο µελέτης Το σουηδικό µοντέλο διοίκησης Η Σουηδία σήµερα Συστήµατα πολυβάθµιας αυτοδιοίκησης Το σύστηµα διοίκησης και αυτοδιοίκησης της Σουηδίας Η ηµόσια ιοίκηση στη Σουηδία Πολίτευµα και όργανα του κράτους Οργάνωση του Κράτους 20 3

4 Κεντρική ιοίκηση ιοικητική διαίρεση Περιφερειακή ιοίκηση Έσοδα περιφερειών Έξοδα περιφερειών Ανθρώπινο δυναµικό Σχέση Κεντρικής ιοίκησης και Αυτοδιοίκησης Η σουηδική τοπική αυτοδιοίκηση Οικονοµική αυτοτέλεια ηµαρχιακή διακυβέρνηση ιοίκηση των δήµων Αρµοδιότητες δήµων Έλεγχοι διοίκησης Ανθρώπινο δυναµικό Σύνδεσµος Τοπικών Αρχών Πώς λειτουργεί ο δήµος της Στοκχόλµης Γεωγραφικά και δηµογραφικά στοιχεία Ιστορική εξέλιξη του δήµου 45 4

5 6.3. Όραµα Στόχοι Οργάνωση και ιοίκηση Ειδικές Επιτροπές Αρµοδιότητες Συνοικιακών Συµβουλίων Παράδειγµα µιας διαδικασίας ηµοτικού Συµβουλίου Επιχειρήσεις Ανθρώπινο δυναµικό Κίνητρα παραγωγικότητας Συνεργασίες Οικονοµική κατάσταση Αποτελεσµατικότητα Έργο Αποτελέσµατα συνεντεύξεων µε στελέχη δήµων της Σουηδίας Ζητήµατα υπό διαβούλευση Σχέσεις Ελλάδας Σουηδίας. 62 5

6 9.1. Συνεργασία Ελλάδας - Σουηδίας σε επίπεδο αυτοδιοίκησης Συγκριτικά στοιχεία Σουηδίας Ελλάδας Συµπεράσµατα Τελική Θέση. 69 Βιβλιογραφία.. 71 Πηγές, Βιβλία, Άρθρα, ιαδικτυακές πηγές τόποι Πίνακας εικονογράφησης. 73 6

7 Περίληψη Η Σουηδία και το σουηδικό µοντέλο διοίκησής, έχουν δηµιουργήσει µια από τις πιο επιτυχηµένες κρατικές διοικήσεις παγκοσµίως. Κατά την πορεία της εργασίας η έρευνα έδειξε ότι η τοπική αυτοδιοίκηση κατέχει πολύ σηµαντικό ρόλο στην επιτυχία αυτή. Αναλύεται τόσο το ιστορικό πλαίσιο όσο η σύγχρονη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης της Σουηδίας. Έπειτα από επιτόπια έρευνα και προσωπικές συνεντεύξεις µε στελέχη του δήµου της Στοκχόλµης παρουσιάζεται αναλυτικά η οργάνωση και λειτουργία του δήµου. Κατά την επεξεργασία των αποτελεσµάτων της έρευνας γίνεται κατανοητό ότι η σύγκριση µε το µοντέλο της ελληνικής αυτοδιοίκησης είναι ετεροβαρής και άνιση. Ωστόσο τα σηµεία υπεροχής του σουηδικού µοντέλου αναλύονται, ως πηγή έµπνευσης, και όχι ως µοντέλο προς αντιγραφή -, για την αντιµετώπιση των προβληµατικών σηµείων της ελληνικής τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι σχετικές ιδέες και προτάσεις αναδεικνύονται στα τελικά συµπεράσµατα. Abstract Sweden and its swedish model, make up one of the most successful public administrations of the world. During the course of this thesis, research showed that local government plays a key role in making this happen. The historical background, as well as the modern operations of swedish local government are analysed. After on the spot research and personal interviews with City of Stockholm s officers the organisation management of the municipality is being presented analytically. During the processing of research data it is quickly understood that the comparison with the greek model of local governance is asymmetrical and uneven. Despite this, the supremacy points of the swedish model are analysed, as a source of inspiration - rather than a copy cut model for dealing with the problematic areas of greek local government. The relevant ideas and proposals are brought out at the final conclusions. 7

8 Εισαγωγή Σκοπός Η Σουηδία και το σουηδικό µοντέλο διοίκησης κατέχει θέση στην παγκόσµια πολιτική σκηνή ως ένα από τα καλύτερα µοντέλα κρατικής διοίκησης και ως εκ τούτου για πολλές χώρες αποτελεί παράδειγµα προς µίµηση. ιερευνούµε το σουηδικό µοντέλο διοίκησης και αυτοδιοίκησης. Εκτός από την παρουσίαση της θεωρητικής τυπολογίας, αναλύουµε την πρακτική λειτουργία του µοντέλου και την αποτελεσµατικότητά του. Κύριος σκοπός είναι να αναλύσουµε τα σηµεία υπεροχής για να αποτελέσει όχι µοντέλο προς αντιγραφεί αλλά πηγή έµπνευσης για την ελληνική αυτοδιοίκηση. Μεθοδολογία Προσωπικές συνεντεύξεις µε στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης της Σουηδίας, ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, ευρωπαϊκές µελέτες και επίσηµες ηλεκτρονικές πηγές αποτελούν τις πηγές των πληροφοριών. Παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα, ποιοτικά και ποσοτικά, και αναλύονται στο γενικότερο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπόθεση εργασίας Η κουλτούρα του έθνους µας και η κοινωνικοπολιτική ιστορική εξέλιξη της πατρίδας µας, είναι στην πρώτη θέση στο µυαλό όλων µας ως οι βασικοί παράγοντες που υποθάλπουν την διαφθορά, την αδράνεια, την έλλειψη παραγωγικότητας, την µη αξιοποίηση του δυναµικού µας. Οι λύσεις σε θεωρητικό επίπεδο υπάρχουν. Γιατί δεν τις εφαρµόζουµε; Μπορεί το µοντέλο της Σουηδίας να µας δώσει κάποια διέξοδο; Ποιο το δέον γίγνεσθαι για την τοπική αυτοδιοίκηση της Ελλάδας; Στην εργασία εξετάζεται ενδελεχώς κυρίως η Σουηδία, για λόγους αναγνωστικού και επιστηµονικού ενδιαφέροντος δεδοµένου ότι η κατάσταση της ελληνικής αυτοδιοίκησης είναι γνωστή στην πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών. Από την παρουσίαση του σουηδικού µοντέλου γίνεται κατανοητό ότι µια σύγκριση µε την ελληνική αυτοδιοίκηση είναι µάλλον άνιση. Ως εκ τούτου µελετάµε πτυχές του σουηδικού µοντέλου που µπορούν να αποτελέσουν αν όχι άµεση λύση, υλικό προς σκέψη και µελέτη για επίλυση των προβληµάτων που ταλανίζουν την αυτοδιοίκηση της χώρας µας. 8

9 Όπως έχει πει ο Κορνήλιος Καστοριάδης σχετικά µε την αρχαία ελληνική δηµοκρατία ότι πρέπει να αποτελεί πηγή άντλησης ιδεών και έµπνευση, και όχι πρότυπο προς αντιγραφή ούτε µοντέλο προς µίµηση, µε αυτό το σκεπτικό φιλοδοξία της εργασίας είναι να αναδείξει πρακτικές ιδέες για επεξεργασία και εφαρµογή στην Ελλάδα. Γιατί το σύστηµα της σουηδικής αυτοδιοίκησης είναι άξιο µελέτης Η Σουηδία έχει καταφέρει κάτι που πολλές χώρες θα επιθυµούσαν να εφαρµόσουν: - Είναι µια χώρα πλούσια τόσο οικονοµικά όσο και κοινωνικά. Έχει πετύχει την πολύ δύσκολη εξίσωση της ισοτιµίας των οικονοµικών και κοινωνικών συνθηκών! Είναι έτσι από τις ελάχιστες χώρες όπου η ανακατανοµή του κεφαλαίου δηµιουργεί ελάχιστες τριβές µεταξύ των κοινωνικών εταίρων της χώρας. - Είναι µια χώρα όπου συνδυάζεται το ισχυρό κεφάλαιο µε ισχυρό εργατικό κίνηµα, συνδυασµός δύσκολος και πολυπόθητος για πολλές άλλες χώρες. - Είναι µια χώρα όπου η τοπική αυτοδιοίκηση έχει κεντρικό ρόλο και αξιοποιείται στον µέγιστο βαθµό για την αύξηση της παραγωγικότητας και την δηµιουργία κράτους ευηµερίας. - Είναι µια χώρα όπου η αύξηση των δαπανών συνδέεται µε αύξηση της φορολογίας µε τη συναίνεση και τη βοήθεια της κοινωνίας πολιτών. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι που θα εξεταστούν παρακάτω. Ξεκινάµε την ανάλυση µε το περίφηµο σουηδικό µοντέλο κρατικής διακυβέρνησης και µε προσεγγίσεις των αιτιών της γέννησης και αποτελεσµατικότητάς του. 9

10 1. Το σουηδικό µοντέλο διοίκησης Καθολικό σύστηµα πρόνοιας Το σουηδικό µοντέλο έχει καταφέρει να συνδυάσει θεσµοποιηµένες αλλά αυτόνοµες σχέσεις των φορέων στην αγορά εργασίας. Βασίζεται σε ένα θεσµικό κράτος ευηµερίας, που σε αντίθεση µε ένα περιθωριακό κράτος ευηµερίας, αποφεύγει την επιλεκτική παροχή κοινωνικών υπηρεσιών και την ταξική διάκριση στην οποία αυτό αναπόφευκτα καταλήγει. Με την εφαρµογή συστήµατος πρόνοιας καθολικού τύπου, οι πιο οικονοµικά ευκατάστατοι πολίτες δεν αποζητούν καλύτερες παροχές εκτός συστήµατος καθώς εξυπηρετούνται από την εφαρµογή του κρατικού συστήµατος. Ισχυρά εργατικά σωµατεία Άλλο χαρακτηριστικό του σουηδικού µοντέλου είναι τα ισχυρά εργατικά σωµατεία που διατηρούν ιστορικά µια αξιοσηµείωτη συναίνεση µε το κράτος. Η τυπική διαδικασία µεταρρυθµίσεων στη Σουηδία είναι τα εργατικά σωµατεία µετά από τις συλλογικές διαπραγµατεύσεις µε τους εργοδότες να υποβάλλουν προτάσεις που έπειτα από νοµοτεχνική επεξεργασία ψηφίζονται και γίνονται νόµος. Ενδεικτικό του διαφορετικού τύπου συνδικαλισµού που απολαµβάνει η Σουηδία είναι ο ιστορικά µεγάλος αριθµός συµµετοχής των εργαζοµένων στα σωµατεία. Ενιαία πολιτική µισθών Η πολιτική µισθών στοχεύει σε ίση αµοιβή για ίση εργασία και µικρές µισθολογικές διαφορές µεταξύ των οµάδων εργαζοµένων, µειώνοντας έτσι τις τριβές που προκύπτουν από υπερβολικά µεγάλες διαφορές στα µισθολογικά κλιµάκια. Οι αποδοχές εξαρτώνται από τα χαρακτηριστικά της εργασίας και όχι από την κερδοφορία επιχειρήσεων και οργανισµών. Επιπλέον, η λειτουργία του κράτους ως ανταγωνιστικού εργοδότη κυρίως µέσα από την περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση εξισορροπεί τις ανισότητες µεταξύ µισθωτών ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα. Ανεξαρτησία εν καιρώ ειρήνης Ένας άλλος σηµαντικός παράγοντας που βοηθάει την Σουηδία στην διατήρηση του µοντέλου υψηλής απασχόλησης, φορολογίας, και καθολικών κοινωνικών παροχών, είναι η συνειδητή επιδίωξή της να παραµένει αδέσµευτη σε καιρό ειρήνης ώστε να µπορεί να παραµένει ουδέτερη και σε καιρό πολέµου. Αυτό το πετυχαίνει κυρίως µε αυτόνοµη 10

11 πολεµική βιοµηχανία και ενέργεια, αποφυγή οικονοµικών εξαρτήσεων, και υψηλή διπλωµατία. Έτσι δεν είναι υπόχρεη σε κάποια δύναµη και µπορεί να αντέξει την πίεση και να µη συµµαχήσει µε κάποια εκ των αντιµαχοµένων πλευρών. Παράλληλα προσπαθεί να τηρεί στενούς δεσµούς µε τα µεγάλα οικονοµικά και τεχνολογικά κέντρα του πλανήτη. Συναίνεση πολιτών Σε έρευνες που έχουν γίνει όταν ρωτούν τους Σουηδούς αν θέλουν φόρους γενικά είναι αρνητικοί. Όταν ωστόσο τους ρωτούν αν θέλουν φόρους για ιατρική περίθαλψη είναι θετικοί. Ο λόγος είναι ότι γνωρίζουν και βλέπουν τα έσοδα από την φορολογία να τους ανταποδίδονται µε κοινωνικές υπηρεσίες και παροχές. Από το 1960 και έπειτα η Σουηδία βάσιζε τις κοινωνικές δαπάνες σε φορολογικά έσοδα. Η Σουηδία είναι χώρα όπου υπάρχει υψηλή εµπιστοσύνη προς την οργανωµένη µορφή της, έχοντας αναπτύξει ένα είδος κοινοτικού καπιταλισµού. Ιστορικό υπόβαθρο πλήρους διαφάνειας Η διάταξη περί της ελευθερίας του τύπου του 1766 που καθιστούσε τα δηµοτικά πρωτόκολλα και τα διοικητικά έγγραφα κατ αρχήν δηµόσια ήταν πρωτοφανής στο είδος της στον κόσµο. Στην Σουηδία δεν επικράτησε ποτέ για τους δηµοσίους υπαλλήλους η αντίληψη που εκφραζόταν στο γαλλικό και γερµανικό δίκαιο που τους επέβαλλε απέναντι στο κράτος περισσότερη νοµιµοφροσύνη από τους υπόλοιπους νοµοταγείς πολίτες, ούτε η αγγλική αντίληψη που τους απαγόρευε να θέτουν υποψηφιότητα για πολιτικές εκλογές. Σε αντίθεση µε τη Γαλλία και την ηπειρωτική Ευρώπη όπου υπήρχε σύγκρουση αυταρχικού κράτους και εθνικού λαού, στη Σουηδία ο κρατικός αυταρχισµός συνυπήρχε µε κοινωνική ισοτιµία και έτσι αποφεύχθηκαν οι κοινωνικές συγκρούσεις. Ισχυρή συµµετοχή Οι Σουηδοί δεν χρειάστηκε να παλέψουν για εθνική ενοποίηση ή ανεξαρτησία. Για αυτό και στη Σουηδία δεν υπάρχει κάποια σηµαντική εθνική εορτή. Ενδεικτική είναι και η τριχρωµία που έχουν οι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης στην σηµαία τους, καθώς σφραγίστηκαν από αστικές επαναστάσεις. Αντίθετα στη Σουηδία τα λαϊκά κινήµατα απέφυγαν την αποµόνωση από την µεσαία και µικροαστική τάξη µειώνοντας την επιρροή του αστικού φιλελευθερισµού. Αυτό επέτρεψε στην κοινωνία να οργανωθεί στη βάση των κινηµάτων αυτών µέσα από συλλογική αντιµετώπιση των αντιξοοτήτων. Οι Σουηδοί πολιτικοί επηρεάστηκαν αλλά και αναδείχτηκαν µέσα από αυτόν τον κοινωνικό ιστό, και έτσι 11

12 το σύστηµα επέτρεψε την ανάδειξη της πλήρους κοινωνικής διάστασης του κράτους. Ακόµη ένα σηµαντικό στοιχείο για τη µελέτη µας είναι ότι ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη η περίθαλψη και κοινωνική πρόνοια εναποτέθηκε στην Εκκλησία, στη Σουηδία εναποτέθηκε στους δήµους. Σύγχρονο ιστορικό πλαίσιο Τα 30 χρόνια µετά τον Β παγκόσµιο πόλεµο η Σουηδία γνώρισε αλµατώδη ανάπτυξη, που σε συνδυασµό µε συγκρατηµένες αυξήσεις στην φορολογία χρηµατοδότησαν το σουηδικό µοντέλο του κράτους πρόνοιας. Την δεκαετία του 1970 η οικονοµική ανάπτυξη µετριάστηκε και επιβλήθηκαν µεγαλύτερες φορολογικές αυξήσεις για την επέκταση του κράτους πρόνοιας. Η επέκταση αυτή συνεχίστηκε και τη δεκαετία του Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 επήλθε οικονοµική κρίση µε αποτέλεσµα η Σουηδία να αποκτήσει πολύ µεγάλο δηµοσιονοµικό έλλειµµα. Τότε, η χώρα προχώρησε σε δύο µεγάλες διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις. Το 1991 µειώθηκε η φορολογία εισοδήµατος και κεφαλαίου και το 1995 άλλαξε το συνταξιοδοτικό σύστηµα ώστε να γίνει πιο βιώσιµο. Παράλληλα έγιναν περικοπές στα έξοδα κοινωνικής πρόνοιας. Από τα τέλη της προηγούµενης δεκαετίας ο χαµηλός πληθωρισµός και τα επιτόκια, επέτρεψαν την αναθεώρηση των περικοπών αυτών και ελαφρά µείωση των φόρων. Όπως θα δούµε στη συνέχεια τα χαρακτηριστικά του σουηδικού µοντέλου, διαπερνούν τη σύγχρονη Σουηδία σε όλα τα επίπεδά της. 2. Η Σουηδία σήµερα Βαθµός δηµοκρατίας Η Σουηδία κατέχει την πρώτη θέση ανάµεσα σε 167 χώρες στον δείκτη δηµοκρατίας του οργανισµού Economist Intelligence Unit. Βαθµός διαφάνειας Η Σουηδία κατέχει την 5 η υψηλότερη θέση στην τελευταία έκθεση της ιεθνούς ιαφάνειας. Αυτό σηµαίνει ότι έχει την 5 η µικρότερη διαφθορά στον κόσµο. 12

13 Οικονοµική κατάσταση Η µέση καθαρή περιουσία των κατοίκων των δήµων κυµαίνεται από SEK ως SEK Ο µέσος όρος είναι SEK Πηγή: Statistics Sweden (2005). Το ΑΕΠ κατά κεφαλή για το 2006 ήταν SEK Τα πιο σηµαντικά αγαθά εξαγωγών είναι ηλεκτρονικός, τηλεπικοινωνιακός, µηχανολογικός εξοπλισµός, επιβατικά αυτοκίνητα, χαρτί, φάρµακα, σίδηρος και ατσάλι. Τα πιο σηµαντικά αγαθά εισαγωγών είναι ηλεκτρονικός, τηλεπικοινωνιακός, µηχανολογικός εξοπλισµός, τρόφιµα, αργό πετρέλαιο, υφάσµατα, υποδήµατα, επιβατικά αυτοκίνητα. Το 2007 ο κλάδος της παροχής υπηρεσιών είχε τη µεγαλύτερη συµβολή στο ΑΕΠ µε ποσοστό 42,4 % και ακολούθησαν η µεταποίηση µε 17,7 % και το εµπόριο µε 10 %. Στην αγορά εργασίας η ζήτηση ξεπερνάει την προσφορά στις ειδικότητες γιατρών, δασκάλων, µηχανικών και δικηγόρων. Το 8 % της χώρας έχει καλλιεργηθεί. Πληθυσµός Ο πληθυσµός της Σουηδίας είναι 9,1 εκατοµµύρια από τα οποία το 1,9 εκατοµµύρια διαµένουν στην ευρύτερη Στοκχόλµη ενώ η έκτασή της χώρας είναι τετρ. χλµ. γεγονός που την κάνει µια από τις πιο αραιοκατοικηµένες χώρες της Ευρώπης. Μετά την Στοκχόλµη οι δύο µεγαλύτερες πόλεις είναι το Γκέτεµποργκ και το Μάλµε. 1 SEK είναι η συντομογραφία της Σουηδικής Κορώνας. 1 EUR = SEK Πηγή: (τελευταία επίσκεψη: 23/10/2008) 13

14 Εικόνα 1. Η Σουηδία Κλίµα Η µέση θερµοκρασία στην Στοκχόλµη κυµαίνεται από -2,8 C τον Ιανουάριο ως +17,2 C τον Ιούλιο. Το φως της ηµέρας είναι 6 ώρες τον Ιανουάριο και 18 ώρες τον Ιούλιο. Ισότητα των Φύλων 47,3 % των µελών της Βουλής και 9 από τους 21 Υπουργούς είναι γυναίκες. Τα ποσοστά αυτά φέρνουν τη Σουηδία στην πρώτη θέση παγκοσµίως σε ότι αφορά τη συµµετοχή των γυναικών σε επίσηµα πολιτικά αξιώµατα και την ισότητα των φύλων. Όπως θα δούµε στη συνέχεια, ακόµη µεγαλύτερα είναι τα ποσοστά συµµετοχής γυναικών στην τοπική αυτοδιοίκηση. Εργαζόµενοι στον δηµόσιο τοµέα 52 % του γυναικείου πληθυσµού και 19 % του αντρικού πληθυσµού της χώρας εργάζονται στον δηµόσιο τοµέα. 1 στους 5 εργαζόµενους, δηλαδή περίπου άτοµα εργάζονται στους δήµους και από αυτές τις θέσεις οι είναι πλήρους απασχόλησης. Το 80 % των εργαζοµένων είναι γυναίκες. 14

15 Η µέση ηλικία των εργαζοµένων είναι 45 ετών. Το 75 % των εργαζοµένων απασχολούνται στην υγειονοµική περίθαλψη, στις κοινωνικές υπηρεσίες, και την προσχολική και πρωτοβάθµια εκπαίδευση. ηµόσια υγεία Η Σουηδία κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις παγκοσµίως σε υγεία και προσδόκιµο ζωής. Παράλληλα είναι στις πρώτες θέσεις σε ποσοστό του πληθυσµού ατόµων άνω των 80 ετών και σε ποσοστά εµβολιασµού. Στην τελευταία έκθεση ποιότητας και αποτελεσµατικότητας του συστήµατος υγείας, άνω του 80 % των Σουηδών πολιτών δηλώνουν πολύ ικανοποιηµένοι από την ποιότητα των υπηρεσιών της πρωτοβάθµιας υγειονοµικής περίθαλψης και των νοσοκοµείων. απάνες τοπικής αυτοδιοίκησης Η Σουηδία είναι στην πρώτη θέση στην Ευρώπη σε συµµετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης στο ΑΕΠ και στις κρατικές δαπάνες. Παράλληλα έχει άλλη µια παγκόσµια πρωτιά στο ποσοστό δαπάνης για φροντίδα ηλικιωµένων που φτάνει το 2,8 % του ΑΕΠ. εδοµένου ότι σε λιγότερο από 15 χρόνια το ποσοστό των ηλικιωµένων 65 ετών και άνω αναµένεται να φτάσει το 20 % του πληθυσµού οι δαπάνες στον σχετικό τοµέα επιτρέπουν καλύτερη ανταπόκριση στις αυξηµένες µελλοντικές ανάγκες κοινωνικών υπηρεσιών. Σουηδία και Ευρωπαϊκή Ένωση Από το 1995 η Σουηδία είναι µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά δεν είναι µέλος της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης, καθώς µετά από δηµοψήφισµα το 2003 οι Σουηδοί πολίτες στην πλειοψηφία τους επέλεξαν να διατηρήσουν το εθνικό τους νόµισµα. 56 % ψήφισαν κατά και 42 % υπέρ της νοµισµατικής ένωσης. Ο κυριότερος λόγος για αυτούς που ψήφισαν όχι ήταν ο φόβος ότι η απώλεια του εθνικού νοµίσµατος είναι ένα βήµα προς την απώλεια της εθνικής κυριαρχίας. Η συµβολή της Σουηδίας στον προϋπολογισµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2006 ήταν 25.9 δις SEK 2.58 δις. Η συµβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον προϋπολογισµό της Σουηδίας το ίδιο έτος ήταν 13.8 δις SEK 1.38 δις. Μέρος των έργων της τοπικής αυτοδιοίκησης της Σουηδίας συγχρηµατοδοτείται από τα διαρθρωτικά ταµεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ έχουν γίνει και οι απαραίτητες ρυθµίσεις για την εναρµόνιση των κανονισµών µε το Ευρωπαϊκό ίκαιο. Πολλοί δήµοι και περιφέρειες συµµετέχουν σε ευρωπαϊκούς οργανισµούς µε σκοπό να επηρεάζουν την έκβαση σηµαντικών αποφάσεων ενώ 15

16 ο Σύνδεσµος Τοπικών Αρχών της Σουηδίας διαθέτει και µόνιµο γραφείο στις Βρυξέλλες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αξιοποιείται και στο επίπεδο της παροχής υπηρεσιών µέσα από συµµετοχή σε προκηρύξεις της. Συνολικά υπολογίζεται ότι 60 % των ζητηµάτων που αφορούν τις τοπικές και περιφερειακές αρχές επηρεάζονται άµεσα ή έµµεσα από χρηµατοδότηση ή αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πριν αναλύσουµε την σουηδική διοίκηση και αυτοδιοίκηση, αξίζει να αναφερθούµε στο γενικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουν και λειτουργούν οι αυτοδιοικήσεις Σουηδίας και Ελλάδας και τις βασικές διαφορές τους. 3. Συστήµατα πολυβάθµιας αυτοδιοίκησης Τα διάφορα συστήµατα πολυβάθµιας αυτοδιοίκησης χαρακτηρίζονται σε πολύ µεγάλο βαθµό από την δυναµική των σχέσεων µεταξύ κεντρικής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκηση. Ο κύριος όγκος της έρευνας στον τοµέα αυτόν προτείνει δύο διαστάσεις των σχέσεων κεντρικής διοίκησης - αυτοδιοίκησης που προσφέρονται για παραγωγική ανάλυση (Toonen et al., 2007). Η πρώτη διάσταση αφορά την οριζόντια ή κάθετη φύση των σχέσεων κεντρικής διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκησης. Η δεύτερη διάσταση αφορά τον βαθµό διοικητικής και πολιτικής διαπλοκής 2 µεταξύ των διαφόρων επιπέδων. Η φύση των σχέσεων µεταξύ διαφόρων οργανισµών διοίκησης µπορεί να χαρακτηριστεί οριζόντια όταν διοικητικά όργανα ενός επιπέδου εκτελούν κανονισµούς που έχουν ρυθµιστεί σε άλλο επίπεδο που δεν είναι σε ιεραρχική σχέση. Σε αυτά τα συστήµατα υπάρχει αλληλεξάρτηση µεταξύ των οργάνων διοίκησης και ανάγκη για αµοιβαία συνεργασία. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα, να είναι µεγάλος ο βαθµός διαπλοκής ή αλλιώς διασύνδεσης µεταξύ οργάνων και επιπέδων διοίκησης. ιαµορφώνεται έτσι έδαφος για συναινετική λήψη αποφάσεων. Η οριζόντια φύση των σχέσεων σε συνδυασµό µε µεγάλο βαθµό διαπλοκής µεταξύ οργάνων και επιπέδων απαντάται σε συστήµατα µε ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση όπως στη Σουηδία, τις λοιπές σκανδιναβικές χώρες, Ολλανδία, Γερµανία, και Μεγάλη Βρετανία. Η οριζόντια φύση µπορεί να είναι ανεξάρτητη από τον βαθµό πολιτικού κατακερµατισµού, µε κυριότερο παράδειγµα την Γερµανία. Στα συστήµατα αυτά η κεντρική κυβέρνηση αναλαµβάνει µη εκτελεστικό ρόλο µε αποτέλεσµα να υπάρχει ποικιλία στα όργανα και 2 Ο όρος διαπλοκή εδώ δεν υπονοεί σχέσεις διαφθοράς 16

17 στους βαθµούς διοίκησης που προχωρούν στην εφαρµογή του κυβερνητικού έργου. Αυτό συνεπάγεται το µεγαλύτερο µέρος των κρατικών εξόδων να ξοδεύεται από την τοπική αυτοδιοίκηση. Στην κάθετη φύση των σχέσεων η δηµόσια αρχή που θεσπίζει έναν κανονισµό φροντίζει η ίδια την εφαρµογή του µέσω διοικητικής αποκέντρωσης. Για να επιτευχθεί αυτού του τύπου η διοίκηση είναι απαραίτητο ένα είδος πρακτόρευσης, διάθεσης δηλαδή ίδιων ανθρώπινων και χρηµατικών πόρων της κεντρικής διοίκησης στην περιφερειακή και τοπική αυτοδιοίκηση ώστε να γίνεται η εφαρµογή και ο έλεγχος του κυβερνητικού έργου όπως η κεντρική διοίκηση επιθυµεί. Αυτή είναι η λεγόµενη ναπολεοντικού τύπου διοίκηση ή αλλιώς η οµάδα του γαλλικού προτύπου ή αλλιώς το νοτιοευρωπαϊκό µοντέλο 3 - και απαντάται κυρίως σε συστήµατα όπου η κεντρική διοίκηση είναι πολύ πιο ισχυρή από την τοπική αυτοδιοίκηση, όπως στην Γαλλία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Ιταλία, και τελευταία και στο Βέλγιο. Και σε αυτά τα συστήµατα υπάρχει µεγάλος βαθµός διαπλοκής που ωστόσο δεν πηγάζει από - ούτε καταλήγει απαραίτητα σε - µεγαλύτερο βαθµό συνεργασίας. Αντίθετα η διαπλοκή στα ναπολεοντικού τύπου συστήµατα συνήθως αποτελεί παράγοντα γραφειοκρατίας λόγω επικάλυψης αρµοδιοτήτων µεταξύ κεντρικής και τοπικής αυτοδιοίκησης. Πίνακας 1. Σχέσεις πολυβάθµιων συστηµάτων διοίκησης Ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση Οριζόντια διοίκηση Σχέσεις συνεργασίας Ισχυρή κεντρική διοίκηση Κάθετη διοίκηση Αποκεντρωµένη πρακτόρευση Η Σουηδία λοιπόν µπορεί να χαρακτηριστεί οριζόντιο σύστηµα µεγάλης διαπλοκής µε δυνατές σχέσεις συνεργασίες και ισχυρή αυτοδιοίκηση. Ας δούµε αναλυτικά την οργάνωση και λειτουργία του συστήµατος αυτού. 3 Οι μελετητές δεν έχουν κατασταλάξει σε μια συγκεκριμένη τυπολογία. 17

18 4. Το σύστηµα διοίκησης και αυτοδιοίκησης της Σουηδίας 4.1. Η ηµόσια ιοίκηση στη Σουηδία Αρχές και στόχοι Η οργάνωση του κράτους στη Σουηδία βασίζεται στην ισονοµία, στην αυξηµένη αποτελεσµατικότητα µέσω της εξειδίκευσης, και στην ίση αντιµετώπιση όλων των πολιτών. Η προσβασιµότητα στις δηµόσιες υπηρεσίες αποτελεί κύρια προτεραιότητα της σουηδικής κυβέρνησης. Οι στόχοι της δηµόσιας διοίκησης της Σουηδίας βασίζονται σε τρεις θεµελιώδεις αξίες: δηµοκρατικότητα, αποτελεσµατικότητα, νοµιµότητα. Η διαφάνεια, η ποιότητα υπηρεσιών και η ανταγωνιστικότητα αποτελούν επίκεντρο των προσπαθειών της δηµόσιας διοίκησης, η οποία στοχεύει στο να απολαµβάνει την εµπιστοσύνη του κοινού, να προσφέρει καλές συνθήκες για τις επιχειρήσεις, και να χαίρει διεθνούς εκτίµησης και σεβασµού. Υπουργείο ευθύνης πολίτες εργάζονται στην κεντρική κυβέρνηση υπό την ευθύνη του Υπουργείου Οικονοµίας. Το Υπουργείο Οικονοµίας είναι αρµόδιο για όλα τα ζητήµατα ηµόσιας ιοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ενώ υπάρχει ξεχωριστός υπουργός αρµόδιος για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και χρηµατοοικονοµικές υποθέσεις. Για λόγους αποτελεσµατικότητας πολλές αρµοδιότητες έχουν µεταφερθεί στους διευθυντές των Κυβερνητικών Οργανισµών τους οποίους ορίζει η κυβέρνηση. Το Υπουργείο Οικονοµίας εποπτεύει ζητήµατα προσωπικού και στους Κυβερνητικούς Οργανισµούς. ίνει δε, µεγάλη προτεραιότητα στο καλό εργασιακό περιβάλλον για να µειώσει τον αριθµό των αναρρωτικών αδειών, ενώ γίνεται προσπάθεια το προσωπικό να ανταποκρίνεται στην εθνολογική σύνθεση του πληθυσµού της Σουηδίας. Ακόµη, το Υπουργείο Οικονοµίας είναι αρµόδιο για τις δηµόσιες προµήθειες, την κτηµατική περιουσία της κεντρικής κυβέρνησης και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Περιφερειοποίηση Ο κύριος όγκος της δηµόσιας διοίκησης εκτελείται σε τοπικό επίπεδο. Στην Σουηδία η περιφερειοποίηση σε σχέση µε τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντανακλάται πολύ περισσότερο στο καθεστώς και τα οικονοµικά των δήµων παρά στο ενδιάµεσο επίπεδο των περιφερειών. Το διοικητικό συµβούλιο των περιφερειών είναι εκπρόσωπος της κυβέρνησης και 18

19 συντονιστής ζητηµάτων που του ανατίθενται από την κεντρική κυβέρνηση, ενώ το Υπουργείο Οικονοµίας διανέµει πόρους στις τοπικές αρχές και τους αναδιανέµει µεταξύ διαφόρων περιοχών. Ο λόγος για αυτή την αναδιανοµή είναι ότι παρατηρούνται ανισότητες στα ποσοστά ανάπτυξης µεταξύ διαφόρων περιοχών της Σουηδίας. Οι µεγάλες πόλεις, και αυτές που έχουν πανεπιστήµια, απολαµβάνουν µεγάλη ανάπτυξη, ενώ άλλες περιοχές µαστίζονται από υψηλή ανεργία και αδύναµες οικονοµικές συνθήκες. Ως εκ τούτου κάποιοι δήµοι για λόγους οικονοµίας πόρων, έχουν ενωθεί σε τοπικές οµοσπονδίες. Η δυνατότητα αυτή τους δόθηκε από το 2002 και µετά µε την προϋπόθεση ότι συµµετέχουν όλοι οι δήµοι εντός µιας περιφέρειας. Το συντονιστικό όργανο των ενωµένων δήµων δύναται να αναλάβει τις αρµοδιότητες που πριν κατείχε το διοικητικό περιφερειακό συµβούλιο. Αυτό µεταξύ άλλων σηµαίνει ότι αναλαµβάνει τον σχεδιασµό προγραµµάτων µακροπρόθεσµης ανάπτυξης και την εκπόνηση προτάσεων για προγράµµατα περιφερειακής ανάπτυξης. Για παράδειγµα, υπηρεσίες ανώτερης εκπαίδευσης και πολιτικής προστασίας, συχνά προσφέρονται από τοπικές οµοσπονδίες. Συντονιστικά σώµατα δήµων υπάρχουν σε επτά περιφέρειες της Σουηδίας. Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ) Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει βαρύνουσα σηµασία στην διοίκηση της χώρας. Χαρακτηριστικό αποτελεί ότι αρµοδιότητες υψηλής πολιτικής όπως εκπαίδευση και κοινωνική πρόνοια που αποτελούν µέρος της εθνικής στρατηγικής πολιτικής της χώρας ασκούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε τοπικό επίπεδο. Η βαρύτητα της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι θεσµικά κατοχυρωµένη στο πολίτευµα της χώρας Πολίτευµα και όργανα του κράτους Η Σουηδία είναι ένα µείγµα συνταγµατικής µοναρχίας, ωστόσο η βασιλική εξουσία είναι κυρίως τελετουργικού χαρακτήρα. Το πολίτευµα της Σουηδίας είναι κοινοβουλευτική δηµοκρατία. Η Βουλή έχει νοµοθετική εξουσία ενώ η κυβέρνηση εκτελεί τις αποφάσεις της Βουλής και καταθέτει νοµοθετικές προτάσεις και τροποποιήσεις. Η Βουλή ασκεί έλεγχο στην Κυβέρνηση και στην δηµόσια διοίκηση. Το νοµοθετικό σώµα, το Riksdag, δηλαδή η Σουηδική Βουλή, αποτελείται από 349 µέλη τα οποία εκλέγουν τον Πρωθυπουργό. Κάθε χρόνο κατατίθενται περίπου 200 νοµοθετικές προτάσεις στην Βουλή (Riksdag). 19

20 Εκλογικό σύστηµα Οι βουλευτικές, περιφερειακές και δηµοτικές εκλογές γίνονται ταυτόχρονα, κάθε 4 χρόνια. Όλα τα κόµµατα έχουν δικαίωµα εκπροσώπησης στην βουλή, στην περιφέρεια, και στους δήµους υπό τους όρους που ακολουθούν: για να αποκτήσει ένα κόµµα θέση στην Βουλή πρέπει να συγκεντρώσει τουλάχιστον 4 % των ψήφων. Για να αποκτήσει θέση στην περιφέρεια πρέπει να συγκεντρώσει 3 % των ψήφων, ενώ για να αποκτήσει θέση στον δήµο δεν υπάρχει ελάχιστο ποσοστό. Ως εκ τούτου, στην τρέχουσα σύνθεση της Βουλής εκπροσωπούνται τα 4 από τα 7 εθνικά κόµµατα, ενώ στους δήµους εκπροσωπούνται τα 7 εθνικά κόµµατα και άλλα 140 τοπικά κόµµατα Οργάνωση του Κράτους Κεντρική ιοίκηση Η κυβέρνηση υποστηρίζεται από τις Κυβερνητικές Υπηρεσίες, δηλαδή από το Γραφείο Πρωθυπουργού, 12 Υπουργεία, και την Υπηρεσία ιοικητικών Υποθέσεων. Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ). Το Γραφείο του Πρωθυπουργού κατευθύνει και συντονίζει το έργο των Κυβερνητικών Υπηρεσιών ενώ είναι επίσης αρµόδιο για τον συντονισµό της ευρωπαϊκής πολιτικής της Σουηδίας. Κύριο χαρακτηριστικό της οργάνωσης του Σουηδικού κράτους είναι ότι τα Υπουργεία είναι πολύ µικρά σε µέγεθος και έχουν λίγες διοικητικές αρµοδιότητες. Τα 12 Υπουργεία είναι: 1. Υπουργείο Οικονοµίας 2. Υπουργείο Γεωργίας 3. Υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων 4. Υπουργείο Πολιτισµού 5. Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων 6. Υπουργείο Άµυνας 7. Υπουργείο Ενσωµάτωσης και Ισότητας Φύλων 8. Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας 9. Υπουργείο Απασχόλησης 10. Υπουργείο ικαιοσύνης 11. Υπουργείο Επιχειρηµατικότητας, Ενέργειας και Επικοινωνιών 20

21 12. Υπουργείο Περιβάλλοντος Εκτός από τους 12 Υπουργούς µε αρµοδιότητες οµώνυµες των 12 Υπουργείων, στα περισσότερα Υπουργεία υπηρετεί και δεύτερος ή και τρίτος Υπουργός µε ξεχωριστές αρµοδιότητες, ενώ στο Γραφείο Πρωθυπουργού εντάσσεται ο Υπουργός Υποθέσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνολικά υπάρχουν 21 Υπουργοί. Οι Υπουργοί κατανέµονται στα Υπουργεία ως ακολούθως: Πίνακας 2. Σουηδικά Υπουργεία και Υπουργοί ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ Οικονοµίας Γεωργίας Εξωτερικών Υποθέσεων Πολιτισµού Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων Άµυνας Ενσωµάτωσης και Ισότητας Φύλων Παιδείας και Έρευνας Απασχόλησης ικαιοσύνης Επιχειρηµατικότητας, Ενέργειας και Επικοινωνιών Περιβάλλοντος ΥΠΟΥΡΓΟΙ 1. Οικονοµίας 2. Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Κυβέρνησης) και Χρηµαταγορών Γεωργίας 1. Εξωτερικών Υποθέσεων 2. Εµπορίου 3. ιεθνούς Συνεργασίας & Ανάπτυξης Πολιτισµού 1. Υγείας και Κοινωνικών Υποθέσεων 2. Φροντίδας Ηλικιωµένων και ηµόσιας Υγείας 3. Κοινωνικής Ασφάλισης Άµυνας Ενσωµάτωσης και Ισότητας Φύλων 1. Παιδείας 2. Ανώτερης Εκπαίδευσης και Έρευνας Απασχόλησης 1. ικαιοσύνης 2. Μετανάστευσης και Πολιτικής Ασύλου 1. Επιχειρηµατικότητας και Ενέργειας 2. Επικοινωνιών Περιβάλλοντος 21

22 Εφαρµογή πολιτικών Η εφαρµογή των πολιτικών και των γενικών κατευθύνσεων της Κυβέρνησης γίνεται από Κυβερνητικούς Οργανισµούς στους οποίους εργάζονται δηµόσιοι υπάλληλοι και από κρατικές επιχειρήσεις. Η δυνατότητα των εκλεγµένων πολιτικών να επηρεάσουν τις δραστηριότητές των Κυβερνητικών Οργανισµών και επιχειρήσεων είναι αυστηρά περιορισµένη (Krieger, 1993). Υπάρχουν περίπου 300 Κυβερνητικοί Οργανισµοί και επιχειρήσεις. Παραδείγµατα Κυβερνητικών Οργανισµών είναι το Εθνικό Συµβούλιο Υγείας και Πρόνοιας, το Εθνικό Συµβούλιο Κοινωνικής Ασφάλισης και το Εθνικό Συµβούλιο Αγοράς Εργασίας. Παραδείγµατα κρατικών επιχειρήσεων είναι οι Posten AB που προσφέρει ταχυδροµικές υπηρεσίες και η Sveriges Radio AB που προσφέρει ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες. Το έργο των Κυβερνητικών Οργανισµών διακρίνεται σε ζητήµατα νοµοθεσίας, προϋπολογισµού, διεθνούς συνεργασίας, διαχείρισης και ειδικών προγραµµάτων. Οι Υπουργοί απαγορεύεται αυστηρά να παρεµβαίνουν στην καθηµερινή λειτουργία των οργανισµών και των επιχειρήσεων ή στην έκβαση ξεχωριστών υποθέσεων ιοικητική διαίρεση Η Σουηδία υποδιαιρείται διοικητικά σε 21 περιφέρειες, από το 1634 οπότε και οι 21 αυτές περιφέρειες αντικατέστησαν την προηγούµενη υποδιαίρεση της Σουηδίας σε 24 επαρχίες. Σε κάθε περιφέρεια λειτουργούν 2 συµβούλια. Ένα ιοικητικό Συµβούλιο που ορίζεται από την κυβέρνηση και λειτουργεί ως Κυβερνητικός Οργανισµός, και ένα Συµβούλιο Περιφέρειας που εκλέγεται απευθείας από τον λαό και έχει αρµοδιότητες σχετικές µε το δηµόσιο σύστηµα υγείας. Κάθε περιφέρεια χωρίζεται σε δήµους. Μετά από 2 µεταρρυθµίσεις το 1952 και το 1974 όπου ο αριθµός των δήµων είχε µειωθεί από στους 274, τώρα υπάρχουν 290 δήµοι. Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ). Επίσης οι δήµοι µπορεί βοηθούνται στην εκτέλεση του έργου τους από συνοικιακά συµβούλια που εκπροσωπούν γειτονιές των δήµων. Τα συνοικιακά συµβούλια ή συµβούλια γειτονιάς διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο καθώς είναι οι τελικοί πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών και αποφασίζουν πού ακριβώς κατανέµονται τελικά οι σχετικοί πόροι των δήµων. 22

23 Πίνακας 2. Τα επίπεδα της σουηδικής δηµόσιας διοίκησης Το Κράτος Περιφερειακά Συµβούλια ήµοι Εθνικό επίπεδο Το Υπουργικό Συµβούλιο Υπουργεία Κυβερνητικοί Οργανισµοί Περιφερειακό επίπεδο ιοικητικά Συµβούλια Περιφερειών Περιφερειακά Γραφεία Περιφερειακά Συµβούλια Εκτελεστική και άλλες επιτροπές Γραφεία ιοίκησης Προγράµµατα ηµαρχιακό επίπεδο Γραφεία ιοίκησης Προγράµµατα Γραφεία ιοίκησης Προγράµµατα η µ ο τι κ ό Σ υ µ β ο ύ λι ο Εκτελεστική και άλλες επιτροπές Γραφεία ιοίκησης Προγράµµατα 23

24 Περιφερειακή ιοίκηση Πολύ σηµαντικό χαρακτηριστικό της σουηδικής δηµόσιας διοίκησης είναι ότι µεταξύ περιφερειών και δήµων δεν υπάρχει ιεραρχική σχέση. Οι περιφέρειες και οι δήµοι έχουν διαφορετικές αρµοδιότητες και διοίκηση. Η Περιφερειακή ιοίκηση διακρίνεται στα ιοικητικά Συµβούλια και τα Περιφερειακά Συµβούλια. ιοικητικά Συµβούλια Τα ιοικητικά Συµβούλια των περιφερειών εκπροσωπούν τη Βουλή και την Κυβέρνηση στην Περιφέρεια και αποσκοπούν στην εφαρµογή των αποφάσεων της Βουλής και της Κυβέρνησης κατά τον συµφερότερο για τις περιφέρειες τρόπο. Είναι ο συνδετικός κρίκος της κεντρικής κυβέρνησης µε τις τοπικές αρχές. Οι αρµοδιότητες των ιοικητικών Συµβουλίων περιλαµβάνουν οικονοµικό σχεδιασµό, προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνική φροντίδα, επικοινωνίες, έλεγχο τροφίµων, γεωργία, αλιεία, ισότητα των φύλων, χώρους πολιτισµού, περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη, διαχείριση κρίσεων εν καιρώ ειρήνης, και υπηρεσίες διάσωσης. Επίσης, σε όποια περιφέρεια δεν υπάρχουν τµήµατα Κυβερνητικών Οργανισµών για να εκτελέσουν το κυβερνητικό έργο, αναλαµβάνει το ιοικητικό Συµβούλιο της περιφέρειας. Περιφερειακά Συµβούλια Οι κύριες αρµοδιότητες των Περιφερειακών Συµβουλίων είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου στον τοµέα της υγειονοµικής περίθαλψης. Σε όλη τη χώρα υπάρχουν πάνω από 1000 ιατρικά κέντρα, χειρουργεία και κλινικές αποκατάστασης. Για την ταχύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών υπάρχει το µέτρο της εγγύησης παροχής υγειονοµικής περίθαλψης εντός συγκεκριµένων χρονικών ορίων, ενώ στο επίκεντρο της υγειονοµικής περίθαλψης είναι η πρόληψη. Ενδεικτικό είναι ότι για τις ηλικίες 3 19 ετών η οδοντιατρική περίθαλψη παρέχεται δωρεάν. Τα Περιφερειακά Συµβούλια έχουν αρµοδιότητα και για την περιφερειακή ανάπτυξη και µαζί µε τους δήµους έχουν ως κοινή αρµοδιότητα τις δηµόσιες µεταφορές Έσοδα περιφερειών Τα έσοδα των περιφερειών από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο ποσοστό είναι από φόρους, επιχορηγήσεις για φαρµακευτικά δικαιώµατα, γενικές επιχορηγήσεις και 24

25 χρεώσεις παροχής υπηρεσιών. Σηµειώνεται ότι λόγω γενικής αρχής µη κερδοσκοπίας που διέπει τις υπηρεσίες που παρέχονται από δηµόσιους οργανισµούς, οι χρεώσεις δεν επιτρέπεται να ξεπερνούν το κόστος των παρεχόµενων υπηρεσιών Έξοδα περιφερειών Τα έξοδα των περιφερειών από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο ποσοστό είναι σε εξειδικευµένη φροντίδα σώµατος, υπηρεσίες πρώτων βοηθειών, ψυχιατρική φροντίδα, δηµόσιες συγκοινωνίες και υποδοµές, οδοντιατρική περίθαλψη, εκπαίδευση και πολιτισµό, και πολιτικές δραστηριότητες Ανθρώπινο δυναµικό Πάνω από άτοµα εργάζονται για τις περιφέρειες. Το ανθρώπινο δυναµικό κατανέµεται από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο ποσοστό στην υγειονοµική περίθαλψη, στην διοίκηση, στην φυσικοθεραπεία, σε φροντίδα εναλλακτικής ιατρικής, στην οδοντιατρική περίθαλψη, στην οικονοµία και τις µεταφορές, στην εκπαίδευση και τον πολιτισµό, και σε τεχνικές µελέτες. Το µεγαλύτερο ποσοστό ειδικοτήτων αποτελείται από νοσηλευτικό προσωπικό και βοηθητικό νοσηλευτικό προσωπικό ακολουθούµενο σε αριθµό από γιατρούς, και διοικητικό προσωπικό Σχέση Κεντρικής ιοίκησης και Αυτοδιοίκησης Η αρχή της αυτοδιάθεσης Η Σουηδία έχει µακρά παράδοση στην αυτοδιάθεση 4. Οι τοπικές αρχές είναι ανεξάρτητα σώµατα, που είναι ελεύθερα να λαµβάνουν τις δικές τους αποφάσεις εντός συγκεκριµένων ορίων. Το Υπουργείο Οικονοµίας είναι αρµόδιο για την γενική νοµοθεσία που εφαρµόζεται στους διάφορους τύπους τοπικών αρχών ενώ η Κυβέρνηση παραδίδει µια ετήσια αναφορά στην Βουλή για τις τάσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση. 4 Γενικά αυτοδιάθεση σημαίνει την διάθεση ενός προσώπου όπως αυτό ορίζει χωρίς εξωτερική επιρροή. Είναι η ελευθερία να δρα ή να αποφασίζει χωρίς να συμβουλεύεται άλλον. Πηγή: Dictionary.com Unabridged (v 1.1) Based on the Random House Unabridged Dictionary, Random House, Inc

26 Πιλοτικά σχήµατα Υπάρχει µεγάλος βαθµός συναίνεσης µεταξύ κεντρικής και τοπικής αυτοδιοίκησης, ωστόσο και στη Σουηδία υπάρχουν παραδείγµατα όπου λεπτοµερείς κανονισµοί της κεντρικής κυβέρνησης αποσκοπούν στην αποδυνάµωση της τοπικής πολιτικής εξουσίας. Στην προσπάθεια εξεύρεσης του καλύτερου δυνατού τρόπου διάχυσης αρµοδιοτήτων µεταξύ κεντρικής και τοπικής κυβέρνησης, η αρµοδιότητα για την τοπική ανάπτυξη έχει µεταφερθεί από το περιφερειακό ιοικητικό Συµβούλιο στο Συµβούλιο Περιφερειών των περιφερειών Västra Götland και Skåne από το 2002 ως το οκιµάζεται έτσι, η µεταφορά της αρµοδιότητας της τοπικής ανάπτυξης από την κεντρική διοίκηση στο επίπεδο περιφερειών. Ήδη τα αποτελέσµατα σε ζητήµατα όπως µεταφορές και περίθαλψη χαρακτηρίζονται θετικά για τον τοπικό πληθυσµό, και πιθανολογείται µια ασυµµετρική εφαρµογή της ίδια µεθόδου για όσες περιφέρειες το επιθυµούν. 5. Η σουηδική τοπική αυτοδιοίκηση Η αρχή της τοπικής αυτοδιοίκησης προστατεύεται από το Σουηδικό Σύνταγµα και θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος της Σουηδικής κοινωνίας, καθώς αναφέρεται ως µία από τις βασικές αρχές του Συντάγµατος στο πρώτο κιόλας άρθρο του. Σύµφωνα µε αυτό, η σουηδική δηµοκρατία βασίζεται στην ελευθερογνωµία και στο ισότιµο και καθολικό δικαίωµα ψήφου και υλοποιείται µέσω αντιπροσωπευτικής και κοινοβουλευτικής πολιτικής συγκρότησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Με τον Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης του έτους 1991 οι οργανισµοί της τοπικής αυτοδιοίκησης απέκτησαν το δικαίωµα να διαµορφώνουν τη δικιά τους εσωτερική οργάνωση. Επικύρωση Χάρτας Τοπικής Αυτονοµίας Από το 1989 η Σουηδία έχει υπογράψει και επικυρώσει την Ευρωπαϊκή Χάρτα Τοπικής Αυτονοµίας, που τέθηκε επίσηµα σε ισχύ το 1988 και δίνει έµφαση στο ότι η πραγµατική τοπική αυτονοµία είναι ουσιώδης για τη δηµοκρατία. (Στεργίου et al, 2007). Η υιοθέτηση της Χάρτας είναι απόρροια της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που θεωρείται το µεγαλύτερο επίτευγµα του Συµβουλίου της Ευρώπης και του οποίου ο κύριος σκοπός είναι να εξετάζει προβλήµατα κοινού ενδιαφέροντος στα δυτικοευρωπαϊκά κράτη ώστε να διαµορφώνει της προϋποθέσεις για τη σύναψη συµφωνιών σε τοµείς κοινού ενδιαφέροντος. Η Σύνοδος Τοπικών και Περιφερειακών 26

27 Αρχών του Συµβουλίου της Ευρώπης έχει δηµιουργήσει ένα σώµα διεθνών συνθηκών όπως η Χάρτα Τοπικής Αυτονοµίας η οποία έχει αναδειχθεί σε επίσηµη διεθνή συνθήκη στον συγκεκριµένο τοµέα. Παράλληλα η Σύνοδος έχει στοιχεία ελέγχου της τοπικής δηµοκρατίας παρακολουθώντας την εφαρµογή ή όχι την αρχών της Χάρτας. Το πείραµα free commune Το πείραµα free commune - σε ελεύθερη µετάφραση ελεύθερη κοινότητα - ξεκίνησε το 1985 και διήρκεσε µέχρι το Επιλεγµένες τοπικές αρχές απελευθερώθηκαν από τον κεντρικό έλεγχο σε συγκεκριµένους τοµείς πολιτικής (policy sectors). Η ενσωµάτωση της αρχής της αυτοοργάνωσης στον Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης του 1991 προήλθε από αυτό το πείραµα. Βαθµοί και όργανα αυτοδιοίκησης Τα Συµβούλια Περιφέρειας και οι ήµοι είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση της Σουηδίας, β και α βαθµού αντίστοιχα, και ρυθµίζονται νοµικά από τον Κώδικα Τοπικής Αυτοδιοίκησης του 1991 (Local Government Act of 1991). Το κύριο διοικητικό όργανο των δήµων είναι το ηµοτικό Συµβούλιο το οποίο λαµβάνει και τις αποφάσεις, και η εκτελεστική επιτροπή που τις εκτελεί. Οι πρόεδροι των εκτελεστικών επιτροπών έχουν περιορισµένη αποφασιστική εξουσία, καθώς οι αποφάσεις λαµβάνονται συλλογικά από τις επιτροπές. Επίσης υπάρχουν και άλλες επιτροπές που καταθέτουν προσχέδια προς έγκριση από το ηµοτικό Συµβούλιο, και που σε κάποιες περιπτώσεις έχουν αποφασιστική εξουσία και τα ίδια. Οικονοµική κατάσταση Ενδεικτικό της σηµασίας της αυτοδιοίκησης στο πολιτικό και διοικητικό σύστηµα της Σουηδίας είναι ότι η τοπική αυτοδιοίκηση διαχειρίζεται σχεδόν το ίδιο ποσό εξόδων που διαχειρίζεται η κυβέρνηση. Η υγιής οικονοµική κατάσταση της αυτοδιοίκησης βασίζεται κατά πολύ µεγάλο βαθµό στην οικονοµική της αυτοτέλεια που αναλύεται στη συνέχεια. 27

28 5.1. Οικονοµική αυτοτέλεια Οι τοπικές αρχές της Σουηδίας είναι συνταγµατικά κατοχυρωµένες να επιβάλλουν φόρους για την συγκέντρωση πόρων. (Council of Europe Publishing, 1996). Μπορούν να ορίζουν το ύψος των φόρων όχι όµως και την φορολογική βάση, εν µπορούν δηλαδή να ορίζουν το τι θα φορολογηθεί και τον τύπο του φόρου που θα επιβληθεί. Φορολογική βάση µπορεί να αποτελεί το εισόδηµα, οι συντάξεις και οι αµοιβές από ασφάλεια υγειονοµικής περίθαλψης και ανεργίας. Εκτός αυτού, οι τοπικές αρχές κατέχουν έναν πολύ σηµαντικό ρόλο στο σύστηµα φορολογίας της χώρας συνολικά, καθώς η κύρια µορφή άµεσης φορολογίας που πληρώνουν οι περισσότεροι Σουηδοί είναι ο τοπικός φόρος εισοδήµατος. Περίπου το 85 % των Σουηδών πληρώνουν µόνο τον τοπικό φόρο εισοδήµατος, ενώ το υπόλοιπο 15 % εκτός από τον τοπικό φόρο εισοδήµατος πληρώνει φόρο εισοδήµατος και στο κεντρικό κράτος. Έσοδα αυτοδιοίκησης Περίπου 70 % των εσόδων των ήµων και των Συµβουλίων Περιφέρειας προέρχεται από τοπική φορολογία. Οι φόροι συλλέγονται από το κράτος και αποδίδονται στις τοπικές αρχές πολλαπλασιάζοντας τη φορολογική βάση µε το ποσοστό φόρου που οι τελευταίες έχουν θέσει. Τα υπόλοιπα έσοδα των τοπικών αρχών προέρχονται από επιχορηγήσεις, χρεώσεις υπηρεσιών, πωλήσεις µετοχών δηµοτικών επιχειρήσεων και άλλης περιουσίας, επιτόκια καταθέσεων, και µισθώσεις δηµοτικών ακινήτων. Οι υπηρεσίες που χρεώνονται είναι η παιδική φροντίδα, η φροντίδα ηλικιωµένων, και η ιατροφαρµακευτική περίθαλψη. Σύµφωνα µε την αρχή κόστους-τιµής που διέπει τις δηµόσιες υπηρεσίες και στην αυτοδιοίκηση, οι χρεώσεις δεν µπορεί να είναι µεγαλύτερες του κόστους των παρεχόµενων υπηρεσιών. Οι επιχορηγήσεις ισοδυναµούν µε περίπου 20 % των εσόδων ενώ γενικός κανόνας είναι ότι οι τοπικές αρχές είναι ελεύθερες να διαθέσουν τα έσοδα τους όπως αυτές επιθυµούν. Ο εσωτερικός και εξωτερικός δανεισµός επιτρέπεται αλλά όχι µε δανειστή το κράτος. Τα τελευταία στοιχεία για τον εξωτερικό δανεισµό της τοπικής αυτοδιοίκησης συµπεριλαµβανοµένου των επιχειρήσεών της, δείχνουν ότι κυµαίνεται στο 13,7 του ΑΕΠ, στα 350 δις SEK. Για 2/3 αυτού του ποσού δανειστής είναι οι κύριες εµπορικές τράπεζες αλλά και δύο τράπεζες µε ιδιοκτήτες δήµους και περιφέρειες. 28

29 Έξοδα αυτοδιοίκησης Όσον αφορά τα έξοδα των δήµων, άνω του 50 % πηγαίνουν προς τις αµοιβές του ανθρώπινου δυναµικού. Τα υπόλοιπα έξοδα κατανέµονται - από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο ποσοστό - στην φροντίδα ηλικιωµένων, στην υποχρεωτική εκπαίδευση, στις προσχολικές δραστηριότητες και φροντίδα, στην φροντίδα των ΑµεΑ, στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση, σε εµπορικές υπηρεσίες, στην ατοµική και οικογενειακή µέριµνα, και σε χρηµατοοικονοµική βοήθεια. Φορολογικό σύστηµα Οι πολίτες αποδίδουν ένα ποσοστό φόρου στους δήµους και ένα ποσοστό στα Συµβούλια Περιφερειών. Τα τελευταία χρόνια ο µέσος φόρος εισοδήµατος στην τοπική αυτοδιοίκηση συγκεντρωτικά κυµαίνεται µεταξύ 29 και 34 %. Οι πολίτες µε εισόδηµα άνω των πληρώνουν 20 % επί του ποσού που υπερβαίνει τις , ενώ οι πολίτες µε εισόδηµα άνω των πληρώνουν 25 % επί του ποσού που υπερβαίνει τις Υπολογίζεται ότι τα τελευταία χρόνια η αύξηση της φορολογικής βάσης είναι της τάξης του 2 %. ηµοτικοί προϋπολογισµοί Σαν γενική αρχή υγιούς οικονοµικής κατάστασης οι δήµοι προσπαθούν να εφαρµόζουν τον εµπειρικό κανόνα του 2 % που σηµαίνει ότι το καθαρό εισόδηµά τους είναι τουλάχιστον 2 % των εσόδων από φόρους και κρατικές επιχορηγήσεις. Επίσης είναι υποχρεωµένοι να έχουν ισοσκελισµένους προϋπολογισµούς και να µην παρουσιάζουν έλλειµµα. Σε περίπτωση που παρουσιάσουν έλλειµµα θα πρέπει να το εξαλείψουν εντός 2 ετών. Μέχρι τώρα οι δήµοι έχουν καταφέρει να ακολουθούν τους κανόνες αυτούς. Συνέπειες οικονοµικής κρίσης στην αυτοδιοίκηση Η διεθνής οικονοµική κρίση αναµένεται να αποτελέσει ανασταλτικό παράγοντα στη διατήρηση του ρυθµού αύξησης της φορολογικής βάσης κατά 2 %, έστω και αν συνέπειές της 29

30 κρίσης θα µετριαστούν λόγω µείωσης του πληθωρισµού και του κόστους εργασίας. Οι συνέπειες για την τοπική αυτοδιοίκηση υπολογίζεται να είναι µισής βαρύτητας σε σχέση µε τις συνέπειες που θα έχει η κεντρική κυβέρνηση. Ωστόσο αυτό σηµαίνει ότι η τοπική αυτοδιοίκηση δεν µπορεί να επαφίεται για την κάλυψη τυχόν ελλειµµάτων της σε βοήθεια από την κεντρική κυβέρνηση. Για να µπορέσει να διατηρηθεί η υγιής οικονοµική κατάσταση και τα επόµενα έτη, ο Σύνδεσµος Τοπικών Αρχών στην τελευταία έκθεση οικονοµίας συστήνει στους δήµους να µην προσαρµόζουν τα έξοδά τους στα προσωρινά έσοδά τους καθώς σε ενδεχόµενη επιδείνωση της κρίσης τα έσοδα αναµένεται να µειωθούν δραστικά, χωρίς να δύναται να ακολουθηθεί ο ίδιος ρυθµός µείωσης και για τα έξοδα. Η Αρχή της Χρηµατοδότησης Η αρχή της χρηµατοδότησης είναι κάτι αντίστοιχο µε το Άρθρο 102, παρ. 5 του ελληνικού Συντάγµατος, που ορίζει ότι η ανάθεση νέων αρµοδιοτήτων πρέπει να συνοδεύεται και από την παροχή των αντίστοιχων πόρων. Το 1993 εγκρίθηκε από τη σουηδική βουλή η αρχή χρηµατοδότησης που ορίζει ότι η κυβέρνηση πρέπει να επεξηγήσει πώς µια µεταρρύθµιση που περιλαµβάνει νέες αρµοδιότητες για την τοπική αυτοδιοίκηση πρόκειται να χρηµατοδοτηθεί. Εάν οι τοπικές αρχές δεν έχουν εναλλακτική παρά να χρηµατοδοτήσουν τη µεταρρύθµιση µε υψηλότερους φόρους, το κράτος πρέπει να τους χρηµατοδοτήσει για να µην θέσουν υψηλότερους φόρους. Ωστόσο δεν υπάρχει υποχρέωση από τη µεριά της κυβέρνησης να παρέχει τη χρηµατοδότηση. Το Σύστηµα Εξισορρόπησης Ο σκοπός του τρέχοντος συστήµατος εξισορρόπησης που λειτουργεί από το 1996 είναι να δηµιουργήσει συνθήκες ίσων ευκαιριών για τις τοπικές αρχές ολόκληρης της Σουηδίας. Οι βασικοί τοµείς του συστήµατος εξισορρόπησης είναι η εξισορρόπηση εσόδων και η εξισορρόπηση κόστους. Εξισορρόπηση εσόδων Οι δήµοι µε κατά κεφαλή φορολογική βάση εισοδήµατος κάτω του 115 % του εθνικού µέσου όρου λαµβάνουν εξισορροπητική επιχορήγηση εσόδων. Αντίστοιχα οι δήµοι µε πολύ 30

31 υψηλά έσοδα από φορολογία που υπερβαίνουν το 115 % του εθνικού µέσου όρου υποχρεούνται να αποδώσουν εξισορροπητικό τέλος στην κυβέρνηση. Εξισορρόπηση κόστους (αναγκών εξόδων) Η εξισορρόπηση κόστους αποσκοπεί στην εξισορρόπηση αναγκών σε έξοδα λόγω διαφορών στην ηλικιακή κατανοµή του πληθυσµού, ή στις γεωγραφικές αποστάσεις. Επιπλέον κάποιες κρατικές επιχορηγήσεις αποσκοπούν στην εξισορρόπηση εξόδων λόγω διαφοράς σε ανάγκες που σχετίζονται µε τόνωση επιχειρηµατικότητας και απασχόλησης και µε χαµηλό πληθυσµό. Το συνολικό ποσό που εγκρίθηκε από τη Βουλή για το Σύστηµα Εξισορρόπησης το 2005 είναι 55 δισεκατοµµύρια SEK, εκ των οποίων τα 42 αποδίδονται στους δήµους και τα 13 στα συµβούλια περιφερειών. Πάνω από 80 % του ποσού αυτού είναι για εξισορρόπηση εσόδων, και το υπόλοιπο ποσό για εξισορρόπηση κόστους και επιχορηγήσεις διαρθρωτικού και µεταβατικού χαρακτήρα. Συνολικά οι δήµοι και τα Συµβούλια Περιφερειών αποδίδουν ετήσια τέλη ύψους SEK 5,5 δις = 549 εκατοµµύρια και λαµβάνουν επιχορηγήσεις ύψους SEK 54 δις = 5,4 δισεκατοµµύρια ηµαρχιακή διακυβέρνηση Ένα νοµοθετικό σώµα µεταξύ 31 και 101 µελών (πάντα µονός αριθµός) εκλέγεται µε αναλογική εκπροσώπηση των κοµµάτων, κάθε 4 χρόνια, ταυτόχρονα µε τις εθνικές βουλευτικές εκλογές. Αυτό το σώµα είναι το ηµοτικό Συµβούλιο, που είναι και το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων και συνήθως συνεδριάζει κάθε 3 η εβδοµάδα αναλόγως µε την ατζέντα. Οι δήµοι υποδιαιρούνται και σε ενορίες (2000) που διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο σε στατιστικά και εκλογικά ζητήµατα. Η Σουηδία για ιστορικούς λόγους κυρίως πολιτισµικής σηµασίας υποδιαιρείται και σε 3 διαµερίσµατα που χωρίζονται περαιτέρω σε 24 επαρχίες. Όσον αφορά µελλοντικές µεταρρυθµίσεις, η Σουηδική κυβέρνηση µελετά την πιθανότητα συγχώνευσης των 21 περιφερειών σε περίπου 9. Αν το σχέδιο εγκριθεί θα εφαρµοστεί από το 2015 κι έπειτα. 31

32 ιοίκηση των δήµων Πολιτικοί Η Σουηδία έχει µακρά παράδοση εργασίας πολιτικών µερικής απασχόλησης στους δήµους. Οι πολιτικοί, εκλεγµένοι αντιπρόσωποι του λαού, εκτελούν διαχειριστικά και διευθυντικά καθήκοντα επιπροσθέτως της κανονικής τους εργασίας. Παλαιότερα αυτή η πρακτική ήταν ιδιαίτερα διαδεδοµένη σε µικρούς αγροτικούς δήµους. Στην µεταπολεµική περίοδο όπου οι αρµοδιότητες των δήµων αυξήθηκαν ακολουθήθηκε µια πιο επαγγελµατική προσέγγιση και µειώθηκε ο αριθµός των εκλεγµένων πολιτικών µερικής απασχόλησης. Σήµερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν πολιτικές θέσεις στους δήµους. Αυτό σηµαίνει ότι περίπου 1 % του σουηδικού πληθυσµού µεταξύ 18 και 80 ετών κατέχει µια πολιτική θέση. Επίσης περίπου 1 % των δηµοτικών υπαλλήλων είναι αλλοδαποί πολίτες. Περίπου το 50 % των µελών των δηµοτικών συµβουλίων είναι µεταξύ 50 και 64 ετών, 5 % είναι µεταξύ 18 και 29 ετών, και σχεδόν 10 % είναι άνω των 65 ετών. ιευθύνοντες Σύµβουλοι Στη σύγχρονη εποχή εκτός από τους πολιτικούς, οι δήµοι διευθύνονται και από αµειβόµενους διευθύνοντες συµβούλους (chief executive officers). Οι διευθύνοντες σύµβουλοι είναι επισήµως αρµόδιοι για την λήψη της πλειοψηφίας των αποφάσεων. Επιπλέον, έχουν ιδιαίτερη επιρροή στον σχεδιασµό της ατζέντας του έργου των δήµων, στην κατάθεση προτάσεων και στην εφαρµογή αποφάσεων, συχνά µε µικρή επιρροή από τους πολιτικούς, παρόλο που οι τελευταίοι υπερτερούν αριθµητικά. Εκτελεστικά σώµατα Κύρια αντίβαρα της εξουσίας των διευθυνόντων συµβούλων είναι οι πρόεδροι του εκτελεστικού συµβουλίου και της εκτελεστικής επιτροπής. Ο τελευταίος, είναι πλήρης απασχόλησης πολιτικός και η επιρροή του εξαρτάται εν µέρει από την σύνθεση της επιτροπής. Τα µέλη της επιτροπής που προέρχονται από κόµµατα της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, συνεδριάζουν κάθε 2 η εβδοµάδα, προετοιµάζουν τις αποφάσεις του δηµοτικού συµβουλίου και στη συνέχεια εάν αυτές εγκριθούν, επιστούν την εφαρµογή τους. 32

33 Επίσης στις συνεδριάσεις του δηµοτικού συµβουλίου λαµβάνει χώρα και δηµόσια διαβούλευση. Επιτροπές Εκτός από την εκτελεστική επιτροπή κάθε δήµος και περιφέρεια πρέπει να έχουν και µια επιτροπή διαχείρισης κρίσεων. Κάθε δήµος πρέπει να έχει επιπλέον µια επιτροπή εκλογών και µια επιτροπή θεµατοφυλάκων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η εκτελεστική επιτροπή επιβλέπει όλες τις άλλες επιτροπές χωρίς ωστόσο τη δυνατότητα παρέµβασης. Όλοι οι δήµοι έχουν συνήθως επιτροπές εκπαίδευσης, περιβάλλοντος, κοινωνικής πρόνοιας, πολιτισµού και ελεύθερου χρόνου. Ως προς τη λειτουργία και άλλων επιτροπών υπάρχουν διαφοροποιήσεις αναλόγως µε τις προτεραιότητες του κάθε ηµοτικού Συµβουλίου. ηµόσιες Σχέσεις Όλοι οι δήµοι έχουν έναν υπεύθυνο δηµοσίων σχέσεων και πάνω από τους µισούς δήµους έχουν εξειδικευµένο τµήµα δηµοσίων σχέσεων. Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήµων διαφηµίζονται και ιδιαίτερα αυτές που λειτουργούν σε τοµείς στους οποίους δραστηριοποιούνται και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Παράλληλα ωστόσο υπάρχει πληροφόρηση και για τις εναλλακτικές που έχουν οι πολίτες. ηµοτικές Επιχειρήσεις Εκτός από την άµεση διοίκηση χρησιµοποιούνται και άλλες οργανωτικές µορφές για την εκτέλεση του έργου ενός δήµου. Οι δήµοι µπορούν να µεταφέρουν την διοίκηση υποθέσεων - αλλά όχι και την άσκηση της εξουσίας - σε επιχειρήσεις, εθελοντικούς οργανισµούς ή ιδρύµατα. Υπάρχουν περίπου επιχειρήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης, αριθµός που ισοδυναµεί µε περίπου 10 % των δηµοτικών επιχειρήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η πλειοψηφία των σουηδικών δηµοτικών επιχειρήσεων είναι ανώνυµες, µε την τοπική αυτοδιοίκηση να κατέχει κατά µέσο όρο το 80 % του κεφαλαίου, και τα έσοδα να φτάνουν την τάξη των 16 δις. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η Σουηδία είναι από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη που εισήγαγαν το θεσµό των δηµοτικών επιχειρήσεων µε την πρώτη σουηδική δηµοτική επιχείρηση να λειτουργεί το Οι πιο κοινές περιοχές ευθύνης για τις επιχειρήσεις είναι η στέγαση, η διαχείριση περιουσίας και η παροχή ενέργειας. Οι ανώνυµες δηµοτικές επιχειρήσεις λειτουργούν µε το καθεστώς που διέπει τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τοµέα µε την διαφορά ότι υπόκεινται 33

34 στην αρχή της δηµοσιότητας των εγγράφων η οποία διέπει όλο το σουηδικό δηµόσιο και ισχύει από το Η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης σε κάθε ξεχωριστό δηµόσιο έγγραφο είτε προέρχεται από το δηµόσιο ή από ιδιώτη, και όχι µόνο στις τελικές αποφάσεις, τα πρακτικά ή τα αρχεία όπως είναι σχεδόν σε όλους τους άλλους δήµους παγκοσµίως, στοχεύει στην πλήρη διαφάνεια, νοµιµότητα και αποτελεσµατικότητα, αλλά και στην ανταλλαγή απόψεων επί των κοινών θεµάτων. Ιδιωτικές επιχειρήσεις Για την εκτέλεση του δηµοτικού έργου υπάρχει και η δυνατότητα ανάθεσης έργου σε ιδιωτικές επιχειρήσεις µε σκοπό την τόνωση του ανταγωνισµού και την παροχή περισσότερων εναλλακτικών και συνεπώς µεγαλύτερης ελευθερίας επιλογής υπηρεσιών από τον πολίτη. Σηµειώνεται ότι ιδιωτικές εταιρίες που χρηµατοδοτούνται από φορολογικά έσοδα οφείλουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους υπό τους ίδιους όρους που τους προσφέρουν και οι δηµοτικές επιχειρήσεις, που σηµαίνει ότι η τιµή των υπηρεσιών είναι ίδια ανεξαρτήτως της δηµοτικής ή ιδιωτικής φύσης της επιχείρησης. Ιδιωτικές εταιρίες δραστηριοποιούνται κυρίως στους τοµείς αποκοµιδής απορριµµάτων, στις δηµόσιες µεταφορές και στην οδοντιατρική περίθαλψη. Επίσης δραστηριοποιούνται όλο και πιο έντονα σε µονάδες φροντίδας. Στελεχιακό δυναµικό Με λίγες εξαιρέσεις, τα διευθυντικά στελέχη στους δήµους της Σουηδίας δεν διορίζονται µε πολιτικά κριτήρια. Αυτό σηµαίνει ότι διατηρούν τη θέση τους µε την αλλαγή της κυβέρνησης και ότι πρέπει και αυτοί από τη µεριά τους να στηρίζουν οποιαδήποτε κυβέρνηση στο έργο της. Παράλληλα πρέπει να βοηθούν την αντιπολίτευση στην ανάκτηση των απαραίτητων πληροφοριών ώστε να µπορεί και αυτή να συνεισφέρει µε προτάσεις στην διαβούλευση επί των διαφόρων θεµάτων. Εν γένει οι πολιτικοί έχουν πολύ καλή συνεργασία µε την διοίκηση. Κανονιστική δυνατότητα Ένας δήµος µπορεί να πάρει ρυθµιστικές αποφάσεις επί κάποιων θεµάτων. Μπορεί να εκδόσει κανονισµούς που αφορούν ρυθµίσεις τοπικής κυκλοφορίας, τοπικής δηµοσίας τάξεως, αποκοµιδής απορριµµάτων κ.α.. 34

35 5.3. Αρµοδιότητες δήµων Οι αρµοδιότητες των δήµων δεν αναφέρονται ρητά στο σουηδικό σύνταγµα αφήνοντας χώρο για την διαφοροποίησή τους ανάλογα µε το εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο. Ωστόσο οι αρµοδιότητες ρυθµίζονται από εθνική νοµολογία όπως τον Κώδικα Κοινωνικών Υπηρεσιών και τον Κώδικα Ιατροφαρµακευτικών Υπηρεσιών αλλά και από την ευρωπαϊκή νοµολογία. Κάποιες αρµοδιότητες ασκούνται αποκλειστικά από τους δήµους και άλλες ασκούνται από κοινού µε τα ιοικητικά Συµβούλια και τα Συµβούλια Περιφερειών και την κεντρική κυβέρνηση. Πρωτοβάθµια και ευτεροβάθµια Εκπαίδευση (Αποκλειστική αρµοδιότητα) ια βίου εκπαίδευση Χωροταξικός σχεδιασµός δήµου (Αποκλειστική αρµοδιότητα) Χωροταξικός σχεδιασµός περιφέρειας Περιβαλλοντική προστασία (Αποκλειστική αρµοδιότητα) Υγιεινή, ύδρευση, απόβλητα, αποχετεύσεις (Αποκλειστική αρµοδιότητα) Συλλογή απορριµµάτων (Αποκλειστική αρµοδιότητα) Πάρκα και ανοιχτοί χώροι (Αποκλειστική αρµοδιότητα) Κοινωνική Μέριµνα (Αποκλειστική αρµοδιότητα στην πλειοψηφία των υπηρεσιών) Βρεφική και προσχολική φροντίδα Φροντίδα Ηλικιωµένων Υποστήριξη ΑµεΑ Ιατρική Περίθαλψη Υπηρεσίες Έκτακτης Ανάγκης (σε εκτελεστικό επίπεδο) Υπηρεσίες Στέγασης Προστασία ηµόσιας Υγείας Πολιτική προστασία Υπηρεσίες διάσωσης Υπηρεσίες βιβλιοθηκών Σε εθελοντική βάση όσοι δήµοι επιθυµούν για να προσελκύσουν µόνιµους κατοίκους προσφέρουν επιπλέον: ραστηριότητες ελεύθερου χρόνου για τη Νεολαία 35

36 Υπηρεσίες Στέγασης Παροχή ενέργειας Συντήρηση οδικού δικτύου Τεχνικές υπηρεσίες Οι αρµοδιότητες πιο βαρύνουσας σηµασίας αλλά και οι πιο επιβαρυντικές οικονοµικά είναι η εκπαίδευση και η κοινωνική µέριµνα. Οι σταθµοί προσχολικής φροντίδας και φροντίδας ηλικιωµένων χρηµατοδοτούνται από τους δήµους και από πληρωµές των χρηστών των υπηρεσιών. Στην φροντίδα ηλικιωµένων, οι χρήστες µπορούν να διαλέξουν τον πάροχο των υπηρεσιών είτε από τον δηµόσιο είτε από τον ιδιωτικό τοµέα, και κατά 80 % οι χρήστες επιλέγουν τον δηµόσιο τοµέα. Όσον αφορά τις υπηρεσίες στέγασης δεν είναι µόνο κοινωνικού τύπου αλλά προσφέρονται σε όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως εισοδήµατος και οικογενειακής κατάστασης. Εν γένει το κοινωνικό σύστηµα της Σουηδίας είναι καθολικού τύπου που σηµαίνει ότι δεν έχει ως προαπαιτούµενο την εργασία, την ασφάλιση, ή την οικογενειακή κατάσταση για την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Επιπλέον οι κοινωνικές υπηρεσίες καλύπτουν όλο τον κύκλο της ζωής. Σε ότι αφορά την ατοµική και οικογενειακή µέριµνα, οι δαπάνες ξεπερνούν το 5 %. Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας διάκρισης αρµοδιοτήτων µεταξύ Κράτους, Περιφερειών και ήµων µε επεξηγητικές σηµειώσεις στο τέλος του πίνακα: Πίνακας 3. ιάκριση αρµοδιοτήτων µεταξύ βαθµών διοίκησης Αρµόδια Αρχή Τύπος αρµοδιότητας Άσκηση της αρµοδιότητας Αρµοδιότητα Κ ρ άτ ος ήµοι και Περιφέρ ειες* Αποκ λειστική Από κοιν ού Υποχρ εωτική ιακρι τική ευχέρε ια Άµεση Με ίδιο δικαίωµα Σηµειώσεις Γενική ιοίκηση Ασφάλεια, αστυνόµευση A Πυροπροστ. A 36

37 Πολιτική προστασία Π A 1 ικαιοσύνη A Μητρώο πολιτών Στατιστικές υπηρεσίες Εκλογικό µητρώο A Π A 2 A Εκπαίδευση ** Προσχολική εκπαίδευση Πρωτοβάθµια εκπαίδευση ευτεροβάθµ. εκπαίδευση A A A Επαγγελµατικ και Τεχνική εκπαίδευση A Ανώτατη Εκπαίδευση ια Βίου Εκπαίδευση ηµόσια Υγεία Π A 3 A 4 Νοσοκοµεία Π A Προστασία της υγείας Π A Κοινωνική Πρόνοια Παιδικοί σταθµοί Οικογενειακή µέριµνα A A 37

38 Φροντίδα στέγης Κοινωνική ασφάλιση A 5 A Χωροταξικ. σχεδιασµός και Στέγαση Στέγαση A Τοπικός χωροταξικός σχεδιασµός Περιφερεια. χωροταξικός σχεδιασµός A Π A Περιβάλλον, ηµόσια Υγεία Ύδατα και Απόβλητα Συλλογή και απόθεση απορριµµάτ. Νεκροταφεία και κρεµατόρια Σφαγεία A 6 A A A Περιβαλλοντι κή προστασία A Προστασία καταναλωτή Πολιτισµός, ελεύθερος χρόνος, αθλητισµός Θέατρα και Συναυλίες A 7 Π B 8 38

39 Μουσεία και βιβλιοθήκες Πάρκα και ανοιχτοί χώροι Θρησκευτικοί χώροι Αθλητισµός και ελεύθερος χρόνος Πολιτιστικοί χώροι Π B 9 B A B B Κυκλοφορία, Μεταφορές* ρόµοι Υ / Υ/ A Μεταφορές Υ / Π Υ/ A Αστικές µεταφορές Π Υ/ A Αστικός σιδηρόδροµ. Υ / Π Υ/ A Λιµάνια A Αεροδρόµια A Οικονοµικές υπηρεσίες Αέριο A Θέρµανση A Παροχή νερού Γεωργία, άση, Αλιεία A A 39

40 Ηλεκτρισµός A Οικονοµική προώθηση Εµπόριο και βιοµηχανίες A B Τουρισµός Π B ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Π = Περιφέρειες = ήµοι Υ = Υποδοµές = ιοικητική διαχείριση A. = Νοµοθεσία/Θεσµικές διατάξεις B. = Χωρίς νοµικό πλαίσιο 1. Η αρµοδιότητα της πολιτικής προστασίας µοιράζεται σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Κάθε δήµος έχει ανεξάρτητη ευθύνη ως προς την πολιτική προστασία υπό την επίβλεψη του ιοικητικού Συµβουλίου της Περιφέρειας που ανήκει. Το Εθνικό Συµβούλιο Υπηρεσιών ιάσωσης έχει την ανώτατη ευθύνη στον τοµέα αυτόν. 2. Οι στατιστικές υπηρεσίες είναι υποχρεωτικές για το Κράτος αλλά στην διακριτική ευχέρεια για περιφέρειες και δήµους. 3. Η ανώτατη εκπαίδευση είναι πρωταρχικά αρµοδιότητα του Κράτους. 40

41 4. Όσον αφορά τις υπηρεσίες υγείας, οι περιφέρειες είναι αρµόδιες για τα νοσοκοµεία, ενώ οι δήµοι είναι αρµόδιοι για αναρρωτήρια και µακροχρόνια φροντίδα. 5. Πολλοί δήµοι είναι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων τοπικής στέγασης, ασκώντας την διακριτική ευχέρεια που έχουν. 6. Αν για λόγους προστασίας της υγείας υπάρχει ανάγκη για εγκατάσταση δηµόσιας παροχής νερού, είναι αρµοδιότητα του δήµου να ελέγξει την ορθή υλοποίηση του.. 7. Η προστασία του καταναλωτή είναι υποχρεωτική για το Κράτος αλλά στην διακριτική ευχέρεια των δήµων.. 8. Σε πολιτιστικά ζητήµατα οι δήµοι αποφασίζουν οι ίδιοι την στρατηγική και τον τρόπο εφαρµογής της. 9. Κάποια µουσεία είναι υπό κρατική διαχείριση. Οι περιφέρειες είναι αρµόδιες για περιφερειακά µουσεία και θέατρα Έλεγχοι διοίκησης Εξωτερικός έλεγχος Ο κρατικός έλεγχος µπορεί να είναι δικαστικός, οικονοµικός και πολιτικός αλλά δεν επεµβαίνει στην οργάνωση και διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Είναι έλεγχος νοµιµότητας. Σε περίπτωση παραβίασης ή παράλειψης εφαρµογής του νόµου οι κυρώσεις του ελέγχου µπορεί να είναι οικονοµικές µε την απώλεια, µείωση ή εξειδίκευση κρατικών επιχορηγήσεων ή µε την θέση ενός δήµου υπό καθεστώς επιτήρησης. Ο δικαστικός έλεγχος κινητοποιείται από τους πολίτες και τους δηµότες. Μια έφεση ή καταγγελία µπορεί να εξεταστεί σε διοικητικά, πολιτικά, ή ειδικά δικαστήρια τόσο ως προς τη νοµιµότητα αλλά και για κάποιες αποφάσεις που ορίζονται από νοµοθεσία - ως προς την 41

42 καταλληλότητα. εδοµένου ότι στη Σουηδία δεν υπάρχει συνταγµατικό δικαστήριο, τα άλλα δικαστήρια έχουν το δικαίωµα να κρίνουν και να πράττουν ανάλογα τις αντισυνταγµατικές πράξεις. Ο πολιτικός έλεγχος µπορεί να ξεκινήσει αυτεπάγγελτα και γίνεται µέσω Κυβερνητικών Οργανισµών όπως το Εθνικό Συµβούλιο Υγείας και Πρόνοιας, ο Εθνικός Οργανισµός Εκπαίδευσης, τα ιοικητικά Συµβούλια Περιφέρειας και ο Κοινοβουλευτικός Συνήγορος. Ελέγχεται κυρίως το αν επιτυγχάνονται οι στόχοι και οι γενικές κατευθύνσεις της κυβέρνησης και αν οι πράξεις τους είναι µέσα στα όρια της νοµιµότητας. Επίσης υπάρχει η Εθνική Υπηρεσία Ελέγχου που ελέγχει όλους τους Κυβερνητικούς Οργανισµούς και κρατικές επιχειρήσεις καθώς και ο Γενικός Εισαγγελέας. Ακόµη, υπάρχει το Ινστιτούτο Αντιµετώπισης Πρακτικών ιαφθοράς που συµβουλεύει άµεσα τον ιδιωτικό τοµέα, τα δικαστήρια και τους πολίτες για το τι να πράξουν σε περίπτωση που έρθουν αντιµέτωποι µε φαινόµενα διαφθοράς. Κάθε σουηδός πολίτης µπορεί να ασκήσει έλεγχο στην τοπική αυτοδιοίκηση µέσω έφεσης στις αποφάσεις των τοπικών αρχών. Κάθε δηµότης µπορεί να ζητήσει έλεγχο νοµιµότητας σε δικαστήριο. Το δικαστήριο µπορεί να ακυρώσει µέρος ή όλη την απόφαση χωρίς όµως να µπορεί να εκδόσει νέα αντί της ακυρωθείσας. Ωστόσο σε αποφάσεις διοικητικής φύσης που αφορούν άσκηση δηµόσιας εξουσίας για θέµατα κοινωνικών παροχών ή χωροταξικών αδειών τα δικαστήρια µπορούν να αντικαταστήσουν µια απόφαση µε νέα. Οι επιβλέποντες οργανισµοί δεν µπορούν να ακυρώσουν τις αποφάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, ωστόσο µπορούν να εκκινήσουν διαδικασία ένορκης διοικητικής εξέτασης ή να επιβάλλουν χρηµατικό πρόστιµο. Επίσης σε συγκεκριµένα πεδία αρµοδιοτήτων όπως πυροπροστασία, τρόφιµα, και φροντίδα ζώων ορίζεται από τον νόµο απευθείας επιθεώρηση από κράτος Εσωτερικός έλεγχος Σύµφωνα µε τον σουηδικό Κώδικα Αυτοδιοίκησης κάθε νεοεκλεγέν ηµοτικό Συµβούλιο εκλέγει ελεγκτές για το ελεγκτικό έργο της επόµενης τετραετίας. Ως εκ τούτου οι θέσεις των ελεγκτών είναι πολιτικές θέσεις. Τουλάχιστον 3 ελεγκτές και άλλοι 3 αναπληρωτές ελεγκτές εκλέγονται για τον έλεγχο κάθε επιτροπής και επιχείρησης του δήµου. Καθένας από αυτούς ενεργεί ξεχωριστά και βοηθείται στο έργο του από ειδικούς επί των θεµάτων υπό έλεγχο. Η έκθεση και των ειδικών και των ελεγκτών υποβάλλεται ετησίως στο 42

43 ηµοτικό Συµβούλιο. Όλοι οι εργαζόµενοι είναι υποχρεωµένοι να παρέχουν οποιαδήποτε σχετική µε τον έλεγχο πληροφορία τους ζητείται. Ενώ παλαιότερα ο έλεγχος περιοριζόταν σε απλή επιθεώρηση λογιστικών, τώρα έχει διοικητικό και πολιτικό αντικείµενο. Επιθεωρεί και αξιολογεί τον τρόπο µε τον οποίο επιτροπές και επιχειρήσεις ακολουθούν τους στόχους, τις προθέσεις και τις αποφάσεις του ηµοτικού Συµβουλίου. Παράλληλα ελέγχεται η αποτελεσµατικότητα του εσωτερικού ελέγχου των υπηρεσιών. Στόχος του ελέγχου είναι η µείωση του κόστους διαδικασιών, η αύξηση της αποτελεσµατικότητας και η µεγαλύτερη δηµοσιότητα, διαφάνεια και συνεπώς εµπιστοσύνη των πολιτών προς τις δηµόσιες υπηρεσίες Ανθρώπινο δυναµικό Οι δήµοι και οι περιφέρειες είναι τελείως ανεξάρτητοι από την Κυβέρνηση στις αποφάσεις περί της διαχείρισης του ανθρώπινου δυναµικού και των οικονοµικών απολαβών τους. Κάθε επιτροπή διαχειρίζεται ανεξάρτητα τους διορισµούς που την αφορούν εκτός της ανώτατης θέσης που ορίζεται από το ηµοτικό Συµβούλιο. Το ανθρώπινο δυναµικό του δήµου κατανέµεται από το µεγαλύτερο προς το µικρότερο ποσοστό σε υπηρεσίες φροντίδας, στην εκπαίδευση, σε προσχολικές δραστηριότητες, σε τεχνικές µελέτες, στην διοίκηση, στον πολιτισµό και σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου. Η αύξηση της απασχόλησης είναι πολύ σηµαντικός στόχος για τους δήµους καθώς περισσότεροι εργαζόµενοι και περισσότερες εργατοώρες αυξάνουν την φορολογική βάση και συνεπώς τα φορολογικά έσοδα των δήµων. Τα τελευταία 2 χρόνια δηµιουργήθηκαν νέες θέσεις εργασίας και το τελευταίο έτος ο αριθµός των εργατοωρών αυξήθηκε κατά 3,5 %. Ο µέσος ετήσιος µισθός των εργαζοµένων στους δήµους είναι Οι δήµαρχοι είναι πλήρους απασχόλησης. Οι διευθυντές των επιτροπών πληρώνονται µε το µισό από τον πλήρη µισθό και τα µέλη των επιτροπών λαµβάνουν µια αµοιβή για τη συµµετοχή τους στις συνεδριάσεις. Τέλος, σε έρευνες που έχουν γίνει το κοινό εµπιστεύεται ως προς την αποτελεσµατικότητα, περισσότερο τους υπαλλήλους των δήµων παρά τους πολιτικούς. 43

44 5.6. Σύνδεσµος Τοπικών Αρχών Ο Σύνδεσµος προστατεύει και προωθεί τα συµφέροντα των µελών του και της τοπικής αυτοδιοίκησης ως εργοδότη και συνοµιλεί µε το κράτος. Οι προτεραιότητές του είναι ο βαθµός τοπικής δηµοκρατίας, η χρηµατοδότηση και η συνεργασία στον τοµέα της κοινωνικής πρόνοιας, η αποτελεσµατικότητα και ποιότητα υπηρεσιών, η ελκυστικότητα των θέσεων εργασίας στον δηµόσιο τοµέα, η εύκολη πρόσβαση στην ιατροφαρµακευτική περίθαλψη, η ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήµατος. Παράλληλα στοχεύει σε περισσότερες θέσεις εργασίας, εξάλειψη του αποκλεισµού από την αγορά εργασίας και µείωση των αδειών ασθενείας. Για όλα αυτά τα ζητήµατα διενεργεί µελέτες και δραστηριοποιείται µε επίσηµες συναντήσεις και δηµόσιες σχέσεις µε κρατικούς και ιδιωτικος φορείς. Άλλα ζητήµατα τα οποία µελετά και προωθεί ο Σύνδεσµος, είναι η βιώσιµη ανάπτυξη, η αύξηση υποδοµών, η µεταναστευτική πολιτική και η πληροφόρηση των πολιτών για την τοπική αυτοδιοίκηση. Αξίζει να σηµειωθεί ότι χρηµατοδοτείται 100 % από τα µέλη του και όχι από κρατικές επιχορηγήσεις. 6. Πώς λειτουργεί ο δήµος της Στοκχόλµης Για να γίνει ακόµα πιο κατανοητό το πώς λειτουργεί ένας δήµος στη Σουηδία θα αναλύσουµε την λειτουργία ενός συγκεκριµένου δήµου και συγκεκριµένα του δήµου της Στοκχόλµης. Οι διαφορές µε τους άλλους δήµους είναι κυρίως σε µεγέθη και όχι στον τρόπο λειτουργίας. Ως εκ τούτου η επόµενη ανάλυση εκτός µικρών αποκλίσεων αφορά τον τυπικό τρόπο λειτουργίας τον δήµων στη Σουηδία. Να σηµειωθεί ότι πολλά στοιχεία που παρουσιάζονται είναι αποτέλεσµα επιτόπιας πρωτογενούς έρευνας στον δήµο της Στοκχόλµης Γεωγραφικά και δηµογραφικά στοιχεία Ο δήµος της Στοκχόλµης έχει πληθυσµό µε 4228 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο (τελευταία καταµέτρηση ). Η Στοκχόλµη είναι χτισµένη πάνω σε 14 µικρά νησιά. 30 % της περιοχής αποτελείται από νερό, γεγονός που εξηγεί την συχνή επονοµασία της Στοκχόλµης ως Βενετία του Βορρά. 40 % της γης αποτελείται από πάρκα και ανοιχτούς χώρους. 44

45 Εικόνα 2. Το δηµαρχείο της Στοκχόλµης 6.2. Ιστορική εξέλιξη του δήµου Η πόλη της Στοκχόλµης εικάζεται ότι ιδρύθηκε το 1252 µε σύνταξη καταστατικού χάρτη. Το δηµοτικό συµβούλιο ήταν υπεύθυνο για την εκπροσώπηση των δηµοτών στο κεντρικό Κράτος και άλλες επίσηµες αρχές, για τον έλεγχο του εµπορίου και της βιοµηχανίας, τον χωροταξικό σχεδιασµό, την καθαριότητα καθώς και για την τήρηση της τάξης και ασφάλειας. Τον 17 ο προς 18 ο αιώνα, ένας κυβερνήτης διορισµένος από τον Βασιλιά, ανέλαβε τη διοίκηση του δήµου. Για την καλύτερη διοίκηση των ολοένα και αυξανόµενων δραστηριοτήτων, το συµβούλιο διαχωρίστηκε σε σώµατα όπου το καθένα διοικούνταν από έναν δήµαρχο. Η φροντίδα των απόρων προστέθηκε στις αρµοδιότητες του δήµου. Τον 19 ο αιώνα, και συγκεκριµένα το 1862 αποτελεί ορόσηµο, καθώς τότε θεσπίστηκαν κανονισµοί της τοπικής αυτοδιοίκησης, οπότε και το ηµοτικό Συµβούλιο έγινε το κύριο αποφασιστικό σώµα του δήµου, και η πόλη της Στοκχόλµης ξεχωριστή δηµαρχία µε το δικαίωµα να αποφασίζει τα των υποθέσεών της. Το 1863 οι δήµοι απέκτησαν εξουσία να αναλαµβάνουν δράσεις που εξυπηρετούσαν τις κοινές ανάγκες των κατοίκων τους. Όλοι οι κάτοικοι θεωρούνταν ίσοι, ωστόσο µέχρι το 1918 το δικαίωµά τους στον ψήφο εξαρτιόταν από το εισόδηµά τους. Το πρώτο µισό του 20 ου αιώνα ο δήµος ασχολήθηκε κυρίως µε 45

46 ζητήµατα που αφορούν την αστική ανάπτυξη, όπως υγιεινή, κοινωνική µέριµνα, υποδοµές, δρόµοι, φωτισµός, ηλεκτρισµός και αέριο. Το 1991, οπότε και εξεδόθη ο Κώδικας Τοπικής Αυτοδιοίκησης εν ισχύ σήµερα στη Σουηδία, κανονίστηκαν οι αρµοδιότητες σε αναγκαστικές και εθελοντικές. Τα σχολεία, η κοινωνική µέριµνα, ο χωροταξικός σχεδιασµός, η έκδοση αδειών δόµησης και ζητήµατα υγειονοµικής περίθαλψης και περιβάλλοντος ανήκουν στις αναγκαστικές αρµοδιότητες. Πολιτιστικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες ανήκουν στις εθελοντικές αρµοδιότητες. Λόγω της στρατηγικής της θέσης µεταξύ της Βαλτικής Θάλασσας και της Λίµνης Mälaren, η Στοκχόλµη έγινε το πιο σηµαντικό εµπορικό κέντρο της περιοχής, ενώ λόγω των συχνών συναλλαγών µε την Γερµανία επηρεάστηκε πληθυσµιακά από αυτήν Όραµα Ο δήµος της Στοκχόλµης έχει ως στρατηγικό σκοπό να γίνει ο πιο δηµοφιλής προορισµός της Βόρειας Ευρώπης για πολίτες και επιχειρήσεις που επιζητούν ποιότητα ζωής, ευηµερία και µια κοινωνία µε υψηλό γνωστικό επίπεδο και ζωτικότητα. Ως το 2030 επιδιώκει να είναι ένας παγκόσµιος µητροπολιτικός δήµος µε δυνατότητα διαµονής πληθυσµού ενός εκατοµµυρίου Στόχοι Ως το 2010 ο δήµος έχει ως στόχο να είναι η πιο προσβάσιµη για ΑµεΑ πόλη στον κόσµο. Άλλοι στόχοι του δήµου είναι η περαιτέρω ανάπτυξη της Στοκχόλµης, η διευκόλυνση της καθηµερινότητας των πολιτών, η µεγαλύτερη ελευθερία των πολιτών στην λήψη των αποφάσεών τους. Οι στόχοι παρουσιάζονται αναλυτικά και δηµοσιεύονται στην ετήσια έκθεση του δήµου Οργάνωση και ιοίκηση Ο δήµος λειτουργεί µε τρία συµβούλια, το ηµοτικό Συµβούλιο, το ιοικητικό Συµβούλιο και το Συµβούλιο ηµάρχων. Ο αριθµός των µελών του ηµοτικού Συµβουλίου εξαρτάται από τον πληθυσµό του εκλογικού σώµατος. Για παράδειγµα µικροί δήµοι πρέπει να έχουν τουλάχιστον 31 µέλη, ενώ µεγάλοι δήµοι σαν τη Στοκχόλµη πρέπει να έχουν τουλάχιστον 101 µέλη. Το ηµοτικό 46

47 Συµβούλιο λειτουργεί σαν τη Βουλή του δήµου. Συνεδριάζει µια φορά το µήνα, και οι συναντήσεις του είναι ανοιχτές στο κοινό, µεταδίδονται ραδιοφωνικά και σχετική αναφορά των πρακτικών δηµοσιεύεται την επόµενη της συνεδρίασης στην επίσηµη ιστοσελίδα του δήµου. Στις συνεδριάσεις του ηµοτικού Συµβουλίου λαµβάνονται αποφάσεις επί σχεδίων που έχουν υποβληθεί από τις Επιτροπές και από τις ιοικητικές Υπηρεσίες του δήµου. Πιο συγκεκριµένα το Συµβούλιο αποφαίνεται για οργανωτικά θέµατα, για συµφωνίες µε εξωτερικούς συνεργάτες, για αξιολογήσεις, για τοπικό χωροταξικό σχεδιασµό, για αγοραπωλησίες περιουσίας. Ο δήµος έχει και το δικό του ελεγκτικό συµβούλιο που ελέγχει τα οικονοµικά και τις δραστηριότητες του δήµου. Το ιοικητικό Συµβούλιο του δήµου λειτουργεί σαν την Κυβέρνηση του δήµου. Μεριµνά για την εκτέλεση των αποφάσεων του ηµοτικού Συµβουλίου και την αξιολόγηση των επακόλουθων δράσεων. Είναι υπεύθυνο για την οικονοµική διαχείριση του δήµου και την µακροπρόθεσµη ανάπτυξή του. Αποτελείται από 13 µέλη που εκπροσωπούν την πλειοψηφία και την αντιπολίτευση ενώ οι συνεδριάσεις του είναι κλειστές στο κοινό. Το ιοικητικό Συµβούλιο διαχωρίζεται περαιτέρω στην Γραµµατεία και τις ιοικητικές Υπηρεσίες. Το Συµβούλιο ηµάρχων αποτελείται από τον δήµαρχο, επτά αντιδηµάρχους της πλειοψηφίας και τέσσερις αντιδηµάρχους της αντιπολίτευσης, που διορίζονται από το ηµοτικό Συµβούλιο. Ο κάθε αντιδήµαρχος της πλειοψηφίας αναλαµβάνει έναν τοµέα διοίκησης. Στο ιοικητικό Συµβούλιο και το Συµβούλιο ηµάρχων προεδρεύει ένας Επίτροπος Χρηµατοοικονοµικών. Ο δήµαρχος διοικεί το Τµήµα Χρηµατοοικονοµικών ενώ οι επτά αντιδήµαρχοι διοικούν τα ακόλουθα Τµήµατα: 1. Περιβάλλοντος και Κυκλοφορίας 2. Χωροταξίας 3. Σχολείων και Εκπαίδευσης 4. Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης 5. Ηλικιωµένων 6. Κοινωνικής Μέριµνας και Αγοράς Εργασίας 7. Πολιτισµού και Αθλητισµού Οι καθηµερινές λειτουργίες εκτελούνται από διάφορες επιτροπές και επιχειρήσεις των οποίων τα διοικητικά συµβούλια διορίζονται από το ηµοτικό Συµβούλιο 47

48 αντικατοπτρίζοντας την πολιτική δύναµη των κοµµάτων. Οι 17 επιχειρήσεις συντονίζονται από µια δηµοτική επιχείρηση που δρα ως το διοικητικό συµβούλιο του οµίλου των επιχειρήσεων. ακολούθως: Οι Επιτροπές και οι Επιχειρήσεις υπάγονται στα οχτώ Τµήµατα του δήµου ως 1. Τµήµα Χρηµατοοικονοµικών Επιτροπές: Χρηµατοοικονοµικών, Προσωπικού και Ίσων Ευκαιριών, ΑµεΑ, Συνοικιακού Συµβουλίου Γενικών Χρηµατοοικονοµικών, Ανάπτυξης, Γενικών Υπηρεσιών, Εκλογών, ηµοσίων Υπολόγων Επιχειρήσεις µε αντικείµενο: ιοίκηση Οµίλου Επιχειρήσεων, Βusiness Region, Fortum Varme Holding 2. Τµήµα Περιβάλλοντος και Κυκλοφορίας Επιτροπές: Περιβάλλοντος και Υγείας, Κυκλοφορίας και ιαχείρισης Αποβλήτων Επιχειρήσεις µε αντικείµενο: Στάθµευση, Hamnar AB, Vatten 3. Τµήµα Χωροταξίας Επιτροπές: Χωροταξίας, Ακίνητης Περιουσίας 4. Τµήµα Σχολείων και Εκπαίδευσης Επιτροπές: Εκπαίδευσης, Συνοικιακού Συµβουλίου Προσχολικής Φροντίδας Επιχείρηση µε αντικείµενο: Sisab 5. Τµήµα Στέγασης και Αστικής Ανάπτυξης Επιτροπές: Νεκροταφείων, Πυρόσβεσης και ιάσωσης Επιχειρήσεις µε αντικείµενο: Στέγαση, Stads Bostadsformerling AB, Programme Invest in Jarva 6. Τµήµα Ηλικιωµένων Επιτροπές: Υπηρεσιών Ηλικιωµένων, ηµοτικού Συµβουλίου Φροντίδας Ηλικιωµένων Επιχείρηση µε αντικείµενο: Micasa Fastigheter AB 7. Τµήµα Κοινωνικής Μέριµνας και Αγοράς Εργασίας Επιτροπές: Κοινωνικών Υπηρεσιών, Σχεδιασµού Ενσωµάτωσης Επιχείρηση µε αντικείµενο: Κέντρο Εξεύρεσης Εργασίας 8. Τµήµα Πολιτισµού και Αθλητισµού 48

49 Επιτροπές: Πολιτισµού, Αθλητισµού, Προστασίας των Πολιτισµικών και Φυσικών Αξιών της Στοκχόλµης Επιχειρήσεις µε αντικείµενο: Stockholms Stadsteater AB, Globe Arena Fastigheter AB Ειδικές Επιτροπές Οι Ειδικές επιτροπές αναλαµβάνουν ζητήµατα που θεωρείται ότι δεν προσφέρονται για αποκέντρωση: Χωροταξία Πολιτισµός (το Αρχείο και το Μουσείο της Στοκχόλµης υπάγονται σε αυτήν την επιτροπή) Ανάπτυξη Υπηρεσίες προς Ηλικιωµένους Εκλογές Περιβάλλον και Υγεία Πυρόσβεση και ιάσωση Νεκροταφεία Γενικές Υπηρεσίες ηµόσιοι Υπόλογοι - Θεµατοφύλακες Ακίνητη Περιουσία Κοινωνικές Υπηρεσίες Αθλητισµός Κυκλοφορία και ιαχείριση Αποβλήτων Υπάρχουν και Συνοικιακά Συµβούλια που είναι υπεύθυνα µεταξύ άλλων για τις ιατρικές υπηρεσίες και τα Γραφεία Εξυπηρέτησης για τους πολίτες Αρµοδιότητες Συνοικιακών Συµβουλίων Υπηρεσίες Συµβουλών Καταναλωτή Εισοδηµατική στήριξη, συµβουλευτική προϋπολογισµού και αναδόµηση χρέους Ζητήµατα τοπικών επιχειρήσεων Ζητήµατα τοπικού αστικού περιβάλλοντος 49

50 Συντήρηση χώρων πρασίνου Προσχολική φροντίδα Ψυχαγωγικά προγράµµατα για παιδιά και νέους Υπηρεσίες υποδοχής προσφύγων Υπηρεσίες και φροντίδα ΑµεΑ Κοινωνικές υπηρεσίες, φροντίδα, θεραπεία και οικογενειακό δίκαιο Ο τοπικός χωροταξικός σχεδιασµός και οι τοπική φορολογία είναι ζητήµατα που είναι κοινά για όλη την πόλη. Στην Στοκχόλµη υπάρχουν 14 Συνοικιακά Συµβούλια. Το ηµοτικό Συµβούλιο διανέµει πόρους και θεσπίζει τους γενικούς στόχους και κατευθυντήριες για την πόλη, συµπεριλαµβανοµένου των δραστηριοτήτων των Συνοικιών. Τα µέλη των Συνοικιακών Συµβουλίων διορίζονται βάσει εκλογικών αποτελεσµάτων στην Στοκχόλµη ως σύνολο. Αποτέλεσµα είναι η πολιτική σύνθεση των Συνοικιακών Συµβουλίων να είναι ισοδύναµη µε την πολιτική σύνθεση των ηµοτικών Συµβουλίων. Τα µέλη των Συνοικιακών Συµβουλίων συχνά είναι πολιτικοί µερικής απασχόλησης που έχουν κανονικά επαγγέλµατα ανεξαρτήτως της επίσηµης θέσης τους στα Συνοικιακά Συµβούλια. Συµµετοχή πολιτών Στην Συνοικία Rinkeby-Kista εφαρµόζεται το πρόγραµµα Ανάπλασης Συνοικιών του ηµοτικού Συµβουλίου της Στοκχόλµης µε στόχο µια ασφαλή και άνετη διαβίωση για όλες τους δηµότες, ανεξαρτήτως της Συνοικίας που διαµένουν. Το πρόγραµµα είναι ένα εργαλείο προώθησης της συµµετοχής και της συνεργασίας, φέρνοντας κοντά δηµότες και δηµοτικούς συµβούλους. Ο καθένας συνεισφέρει την µοναδική του γνώση και εµπειρία. Το πρόγραµµα βασίζεται σε διαλόγους µεταξύ κατοίκων, τοπικών συµβούλων και δηµοσίων υπαλλήλων, καθώς και σε αξιολόγηση παρόµοιων πρωτοβουλιών στη Σουηδία και στο υπόλοιπο της Ευρώπης. Στην Συνοικία Skärholmen λειτουργεί και Συµβούλιο Γειτονιάς (visit Rostock Inn). Στην Συνοικία Södermalm, το τµήµα του Συνοικιακού Συµβουλίου απασχολεί 3000 δηµοσίους υπαλλήλους, που εργάζονται σε προσχολικούς σταθµούς, στην γηριατρική φροντίδα, στην κοινωνική µέριµνα και στην φροντίδα των ΑµεΑ. 50

51 6.7. Παράδειγµα µιας διαδικασίας ηµοτικού Συµβουλίου Βήµατα διαδικασίας αίτησης ιδιώτη για φωτισµό 1. Ένας ιδιώτης προτείνει τον καλύτερο φωτισµό ενός δηµόσιου κτιρίου. 2. Η αίτηση αναφέρεται στην αρµόδια επιτροπή του δήµου και τα Συµβούλια Συνοικιών που τυχόν εµπλέκονται. Αυτά εκτιµούν την πρόταση και το κόστος και βγάζουν προσχέδια. 3. Όλα τα προσχέδια συγκεντρώνονται στην αρµόδιο τµήµα του δήµου, το οποίο βγάζει το επίσηµο σχέδιο πρότασης. Αυτή η πρόταση, µέσω του Συµβουλίου ηµάρχων και του ιοικητικού Συµβουλίου κατατίθεται στο ηµοτικό Συµβούλιο. 4. Το ηµοτικό Συµβούλιο εγκρίνει ή όχι την πρόταση και δίνει εντολή στις αρµόδιες επιτροπές για την εφαρµογή του. Πηγή: How Stockholm is Governed, Επίσηµη ιστοσελίδα του ήµου Στοκχόλµης (τελευταία επίσκεψη ) 6.8. Επιχειρήσεις Οι επιτροπές και οι επιχειρήσεις που εκτελούν το έργο του δήµου λειτουργούν υπό έναν όµιλο τον ηµοτικό Όµιλο. Πολλές από τις επιχειρήσεις ανήκουν στον δήµο υπό µία δηµοτική ανώνυµη εταιρία. Ο δήµος δραστηριοποιείται έντονα µέσω των επιχειρήσεων στον τοµεά των ακινήτων και της στέγασης. Ελέγχονται ως προς την πιστοληπτική τους ικανότητα από την εταιρία Standard & Poor s. Στην τελευταία έκθεση της εταιρίας για το έτος 2007, ο δήµος της Στοκχόλµης είχε τον µεγαλύτερο δυνατό βαθµό χρηµατοοικονοµικής αξιοπιστίας Ανθρώπινο δυναµικό Το ανθρώπινο δυναµικό του δήµου αποτελείται από άτοµα παρά πολλών διαφορετικών ειδικοτήτων. ύο είναι οι κύριο λόγοι για αυτό: ο ένας λόγος είναι ότι η γκάµα αρµοδιοτήτων και δραστηριοτήτων του δήµου είναι πολύ µεγάλη και ως εκ τούτου ο δήµος χρειάζεται ανθρώπους ανάλογου γνωστικού πεδίου. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο δήµος είναι ένας πολύ ανταγωνιστικός εργοδότης που ελκύει τους υποψήφιους εργαζόµενους. Οι εργασιακές συνθήκες είναι πολύ καλές και αυτό αποδεικνύεται και από τα λεγόµενα των 51

52 ίδιων των εργαζοµένων και από το πολύ υψηλό ποσοστό πίστης των εργαζοµένων 5 στον εργοδότη τους. Οι εργαζόµενοι έχουν την δυνατότητα να αλλάζουν αντικείµενα εργασίας µέσα στον δήµο, και µεταξύ επιτροπών και επιχειρήσεων ώστε να αποκτούν σφαιρική εικόνα και να βρίσκεται έτσι η πιο κατάλληλη και παραγωγική για αυτούς και τον οργανισµό θέση Κίνητρα παραγωγικότητας Ο δήµος έχει θεσπίσει τα δικά του βραβεία ποιότητας και επαίνους που απονέµονται σε τµήµατα, επιτροπές και επιχειρήσεις που εκτελούν το έργο του δήµου. Η απονοµή των βραβείων δηµοσιεύεται στην ετήσια έκθεση του δήµου Συνεργασίες ιάφοροι δήµοι συνεργάζονται για διάφορα έργα. Για παράδειγµα, για την κατασκευή ενός νέου συγκοινωνιακού τούνελ στην Στοκχόλµη συνεργάζονται πολλοί δήµοι της περιφέρειας. Επίσης 200 από τους 290 δήµους της Σουηδίας είναι αδελφοποιηµένοι µε άλλους δήµους εσωτερικού και εξωτερικού Οικονοµική κατάσταση Σύµφωνα µε την τελευταία ετήσια έκθεση πεπραγµένων του δήµου, ο δήµος είχε πλεόνασµα 1250 εκατοµµύρια SEK που ισοδυναµεί µε περίπου 125 εκατοµµύρια. Ο ηµοτικός Όµιλος συνολικά, παρουσίασε πλεόνασµα 6023 SEK 601 εκατοµµύρια Αποτελεσµατικότητα Κάθε έτος στην ετήσια έκθεση του δήµου παρουσιάζονται όλοι οι στόχοι που είχαν τεθεί, το αν επετεύχθησαν και αν όχι την αιτία της µη επίτευξής τους. Παρουσιάζονται αναλυτικά η οικονοµική κατάσταση του δήµου και οι στόχοι για το επόµενο έτος. 5 employee loyalty 52

53 Εικόνα 3. Απόσπασµα από την ετήσια έκθεση του ήµου Στοκχόλµης Έργο 2007 Το κυριότερο έργο του δήµου κατά το 2007 ήταν ανά τοµέα: Στέγαση και συνθήκες διαµονής Ολοκλήρωση κατασκευής διαµερισµάτων Έναρξη κατασκευής διαµερισµάτων Έγκριση σχεδίων για 131 νέα σπίτια µονογονεϊκών οικογενειών Κυκλοφοριακό και υποδοµές Έργα προσβασιµότητας Συντήρηση και ανακαίνιση οδών και κυκλοφοριακών φανών Φωτισµός Ανάπτυξη εργαλείου πλοήγησης για άτοµα µε περιορισµένη όραση και τυφλούς Συντονισµός µε υπηρεσίες διάσωσης για πρόληψη ατυχηµάτων και διαχείριση κρίσεων Κοινωνική ασφάλιση 53

54 Μείωση του αριθµού ληπτών κοινωνικών επιδοµάτων στο 4,7 % του γενικού πληθυσµού, το χαµηλότερο ποσοστό από το Μείωση του κόστους των κοινωνικών επιδοµάτων κατά 11 % από το προηγούµενο έτος. Μείωση ανεργίας στο 3,3 % του εργατικού δυναµικού. Επίτευξη του στόχου για παροχή βοήθειας σε ανέργους που δικαιούνται επιδόµατος εντός 5 ηµερών. Η βοήθεια έχει τη µορφή εκπαίδευσης, αξιολόγησης ικανοτήτων, και συµβουλευτικής υποστήριξης. ιοργάνωση ηµερίδων πρόσληψης σε εσωτερικές θέσεις του δήµου 5 καταστήµατα και 2 υποκαταστήµατα εξεύρεσης εργασίας Πολιτισµός Συνδιοργάνωση φεστιβάλ και εκδηλώσεων µε συνολικό αριθµό παρουσίας ανθρώπων ωρεάν επίσκεψη ατόµων στα µουσεία της πόλης Ψηφιοποίηση αρχείων Συµµετοχή στη Σχολή Τεχνών της πόλης σπουδαστών Αύξηση των ωρών λειτουργίας των βιβλιοθηκών στις ετησίως Αύξηση των επισκεπτών στις βιβλιοθήκες κατά 2,5 % µε επισκέψεις Αθλητισµός και Υγεία 6 νέα γήπεδα τεχνητού χλοοτάπητα Χρήση των υπαρχόντων εγκαταστάσεων κατά 82 % της µέγιστης χρήσης τους Έργα προσβασιµότητας και ασφάλειας στις αθλητικές εγκαταστάσεις Εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστηµάτων σε ένα αθλητικό κέντρο Ενσωµάτωση Έκδοση αδειών παραµονής σε πρόσφυγες Βοήθεια στην εύρεση εργασίας για να αυξηθεί η αυτάρκεια τους πάνω από το 50 % Μαθήµατα γλώσσας, εκπαίδευση ενηλίκων και επαγγελµατική εκπαίδευση Απονοµή ετήσιου βραβείου Nelson Mandela σε έναν αθλητικό σύλλογο που ενθάρρυνε τη συµµετοχή γυναικών Αύξηση ελευθερίας επιλογής και επιχειρηµατικότητας 54

55 Μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής εναλλακτικών στέγασης και φροντίδας ηλικιωµένων Μεγαλύτερη ελευθερία επιλογής προσχολικής φροντίδας Συµµετοχή νέων επιχειρηµατιών στο σύστηµα προµηθειών του δήµου Εφαρµογή της δυνατότητας των υπαλλήλων του δήµου να συνεχίζουν ένα έργο στο οποίο εργάζονται, ως προσωπική επιχείρηση Εκπαίδευση επιχειρηµατικότητας για τους υπαλλήλους Προσχολική και πρωτοβάθµια εκπαίδευση Επίτευξη στόχου για εύρεση προσχολικής θέσης εντός 3 µηνών από την αίτηση 130 νέοι σταθµοί προσχολικής φροντίδας από τα παιδιά που άρχισαν προσχολική εκπαίδευση πήγαν σε δηµοτικούς προσχολικούς σταθµούς ευτεροβάθµια εκπαίδευση και εκπαίδευση ενηλίκων Προγράµµατα εκπαίδευσης και υπηρεσίες καριέρας για τους καθηγητές Αύξηση του αριθµού µαθητών που περνούν τη βάση Φροντιστήρια για τους πιο αδύναµους µαθητές 87 % των αποφοίτων της δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης είναι επιλέξιµοι για ανώτατη εκπαίδευση Φροντίδα ηλικιωµένων Υψηλότερη ποιότητα παροχής υπηρεσιών και µεγαλύτερη ελευθερία επιλογής Εκπαίδευση εργαζοµένων σε προγράµµατα φροντίδας στο σπίτι και παροχή εξειδικευµένων υπηρεσιών Εµπλουτισµός δραστηριοτήτων στα κέντρα ανοιχτής φροντίδας. Συνεργασία µε εθελοντικούς οργανισµούς στην παροχή υπηρεσιών Καµπάνιες ενηµέρωσης σωστής διατροφής Φροντίδα ΑµεΑ Παροχή εγγύησης ποιότητας παρεχόµενων υπηρεσιών Ελευθερία εναλλακτικών επιλογών στους παρόχους υπηρεσιών αλλά και στον χώρο και χρόνο παροχής των υπηρεσιών αυτών 2 επιθεωρητές ποιότητας παρεχόµενων δηµοτικών και ιδιωτικών υπηρεσιών 55

56 Ατοµική και οικογενειακή µέριµνα 11 κέντρα συµβουλευτικής νέων για ζητήµατα σεξουαλικής ζωής και σχέσεων Νέο κέντρο προσχολικής και οικογενειακής συµβουλευτικής Καµπάνια προς τους γονείς για πρόληψη καπνίσµατος, αλκοόλ και ναρκωτικών Πλήρωση των 194 κέντρων προσωρινής διαµονής αστέγων Κέντρα ανοιχτής φροντίδας αστέγων για επανένταξή τους στο κοινωνικό σύστηµα Νέο κέντρο υγείας για ναρκοµανείς ή πρώην ναρκοµανείς 300 άτοµα µε ψυχολογικά προβλήµατα έλαβαν κάποια µορφή βοήθειας Περιβάλλον και ασφάλεια Συµβούλιο πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων Φωτισµός σκοτεινών σηµείων Υπηρεσία καθαρισµού επιγραφών σε τοίχους και συλλογής µπαζών εντός 24 ωρών 10 % αύξηση ανακυκλώσιµων απορριµµάτων 12 % αύξηση συλλογής επικίνδυνων αποβλήτων Επίτευξη του στόχου για µόλυνση ισοδύναµη µε 4 τόνους διοξειδίου του άνθρακα 53 % των οχηµάτων του δήµου είναι φιλικά προς το περιβάλλον Αύξηση διαθεσιµότητας βιοκαυσίµων µε παροχή τους στο 75 % των σταθµών βενζίνης 7. Αποτελέσµατα συνεντεύξεων µε στελέχη δήµων της Σουηδίας Από τις συνεντεύξεις που έγιναν µε στελέχη τοπικής αυτοδιοίκησης της Σουηδίας προέκυψαν τα παρακάτω αποτελέσµατα. Σε κάθε θεµατική ενότητα έγινε µια σειρά ερωτήσεων και ακολουθεί σύνθεση των απαντήσεων των στελεχών: ιαφάνεια Οι κύριοι λόγοι που η Σουηδία είναι από τις χώρες µε τη µικρότερη διαφθορά είναι κυρίως 3: η αρχή της ελεύθερης πρόσβασης σε όλα τα δηµόσια έγγραφα, η κουλτούρα και ο τρόπος σκέψης του λαού, και το γεγονός ότι οι πολιτικοί είναι µερικής απασχόλησης και δεν υπάρχει ασυµβίβαστο. Η ελεύθερη παράλληλη άσκηση επαγγέλµατος τους επιτρέπει να έχουν µια άλλη κύρια πηγή εισοδήµατος έτσι ώστε να µην µπαίνουν σε πειρασµό να χρησιµοποιήσουν την 56

57 πολιτική τους θέση προς ίδιο οικονοµικό όφελος. Ένας δηµοτικός υπάλληλος µπορεί να έχει την επιχείρησή του αρκεί να µην λαµβάνει µέρος σε επιτροπή που επηρεάζει θετικά την κερδοφορία της µέσω αθέµιτου ανταγωνισµού. Όσον αφορά την αρχή της πρόσβασης στα δηµόσια έγγραφα ασκείται πλήρως καθώς τα απόρρητα έγγραφα αποτελούν σπάνια εξαίρεση. Για παράδειγµα ένας πολίτης µπορεί να ζητήσει να δει ένα έγγραφο παραπόνων που µπορεί να έχει καταθέσει ένας άλλος πολίτης για κάποιο ζήτηµα. Όσον αφορά την κουλτούρα, στο παρελθόν υπήρχαν κρούσµατα διαφθοράς στον τοµέα της στέγασης ωστόσο η κατακραυγή ήταν πάρα πολύ έντονη. Ένα άλλο ενδεικτικό παράδειγµα της αντίληψης των Σουηδών περί διαφάνειας είναι ότι ενώ τα περισσότερα κράτη χρησιµοποιούν κάποια ποσά δωροδοκίας για συναλλαγές µε χώρες τρίτου κόσµου όπως η Γκάνα ως µοναδικό αποδεκτό εκεί τρόπο πρόσβασης σε πληροφορίες, οι σουηδικοί οργανισµοί δεν δέχονται να προϋπολογίζουν χρήµατα σε τέτοιο κωδικό. Όπως προαναφέραµε οι εκλεγµένοι αντιπρόσωποι των πολιτών στον δήµο, δηλαδή τα µέλη του ηµοτικού Συµβουλίου είναι µερικής απασχόλησης και ασκούν παράλληλα τα κανονικά τους επαγγέλµατα. Για την αποφυγή φαινοµένων διαφθοράς υπάρχει σχετικό νοµικό πλαίσιο ώστε να µην µπορεί να ψηφίσει για ένα θέµα µέλος που η έκβαση της απόφασης µπορεί να αποβεί συµφέρουσα για το επάγγελµά του. Σε αυτή την περίπτωση δε, το µέλος αυτό δηλώνει στην έναρξη της συνεδρίασης ότι για αυτόν ακριβώς τον λόγο δεν θα συµµετάσχει στη συνεδρίαση. Στη σπάνια περίπτωση που κάποιος δεν το δηλώσει, θα το αναφέρει κάποιο άλλο µέλος. εν υπάρχει καθολική απαγόρευση επαγγέλµατος καθώς οι περιπτώσεις διαφέρουν. Για παράδειγµα ενώ ένας αρχιτέκτονας µε δικό του τεχνικό γραφείο δεν επιτρέπεται να λάβει µέρος σε συνεδρίαση για χωροταξικό σχεδιασµό, ένας αρχιτέκτονας δάσκαλος µπορεί να λάβει µέρος καθώς δεν υπάρχει σχέση πιθανού συµφέροντος από τη συµµετοχή του στη συνεδρίαση του συµβουλίου. Συνθήκες Εργασίας Η εργασία στον δήµο προσφέρει θέσεις για πάρα πολλές ειδικότητες και ως εκ τούτου είναι ελκυστική για πάρα πολλούς πολίτες. Οι ίδιοι οι υπάλληλοι δηλώνουν ικανοποιηµένοι από τις συνθήκες εργασίας, το µισθό τους και τους συναδέλφους τους. Οι πιο υψηλά αµειβόµενες θέσεις είναι σε τεχνικά τµήµατα. Η εργασιακή σχέση δεν διέπεται από σχέση µονιµότητας και η πρόσληψη, θέση και εξέλιξη µέσα στον οργανισµό εξαρτάται από κριτήρια που κυρίως διέπουν επιχειρήσεις ιδιωτικού τοµέα, όπως παραγωγικότητα και 57

58 αποτελεσµατικότητα. Ισχύουν δηλαδή κανόνες επιχείρησης ιδιωτικού ανταγωνισµού ως προς την λειτουργία, µε πολύ καλές ωστόσο συνθήκες εργασίας και αµοιβές. Πρωτοβουλίες µπορούν να ληφθούν από τους εργαζόµενους εντός των οικονοµικών και νοµικών πλαισίων, και κατευθυντήριων γραµµών που θέτει η διεύθυνση. Όσον αφορά την εξέλιξη των διευθυντικών στελεχών, αν τα στελέχη είναι αποτελεσµατικά στην εργασία τους, και τα κόµµατα του ηµοτικού Συµβουλίου συµφωνήσουν, διατηρούν τη θέση τους. Συνήθως οι πολιτικοί αφήνουν τη διοίκηση να κάνει το έργο της χωρίς να παρεµβαίνουν µε πολιτικές σκοπιµότητες. Υπάρχει αξιοκρατία και αναγνώριση των ατοµικών προσπαθειών σε όλα τα στρώµατα και κάθε χρόνο γίνεται µια συζήτηση ή επίσηµη αξιολόγηση αναλόγως µε τον τρόπο διοίκησης του διευθυντή της εκάστοτε επιτροπής. Ζητήµατα προς βελτίωση Οι υπάλληλοι θα επιθυµούσαν κάποιες διαδικασίες να είναι πιο σύντοµες. Υπάρχει ένας βαθµός γραφειοκρατίας που ωστόσο έχει περισσότερο να κάνει µε νοµιµότητα και διαφάνεια παρά µε κωλυσιεργία. Ακόµη, θα ήθελαν να είναι λιγότερο επίσηµη η γλώσσα που χρησιµοποιείται στα έγγραφα ώστε και αυτά να συντάσσονται πιο εύκολα αλλά κυρίως για να γίνεται άµεσα κατανοητό το περιεχόµενο από τους πολίτες. Ακόµη, θα ήθελαν να υπάρχουν περισσότεροι εργαζόµενοι στον κοινωνικό τοµέα ώστε να καλυφθεί η ολοένα αυξανόµενη ζήτηση. Αντίληψη πολιτών για τις δηµόσιες υπηρεσίες Υπολογίζεται ότι 7 στους 10 πολίτες έχουν θετική γνώµη για τον δηµόσιο τοµέα και τις υπηρεσίες που λαµβάνουν από αυτόν. Έχουν ιδιαίτερα θετική γνώµη για την σχολική µέριµνα ενώ κάποια παράπονα παρουσιάζονται στον τοµέα της υγειονοµικής περίθαλψης και της φροντίδας ηλικιωµένων. Ωστόσο τα παράπονα αυτά δεν έχουν ως αντικείµενο την ποιότητα και τον χρόνο παροχής των υπηρεσιών όσο την ποσότητα λόγω της αυξηµένης ζήτησης και της έλλειψης αρκετών εργαζοµένων για να την καλύψουν. 58

59 ιοίκηση και συνεργασίες Γίνεται προσπάθεια να δοκιµάζονται διάφορα µοντέλα εκτέλεσης του δηµοτικού έργου και διοικητικών λειτουργιών όχι γιατί έχουν αποτύχει τα προηγούµενα αλλά για να αναπροσαρµόζονται στις µεταβαλλόµενες κοινωνικές συνθήκες και ανάγκες. Υπάρχει συνεργασία µε άλλους δήµους για υπηρεσίες όπως πυρόσβεση ή τουριστική προώθηση, όπως και µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόµη, γίνονται δράσεις για ανάπτυξη επιχειρηµατικότητας παράλληλα µε την επιχειρηµατική δράση των ίδιων των δήµων που κατά περιπτώσεις έχει ακόµη και το µονοπώλιο σε τοµείς όπως η ύδρευση και η στέγαση. Τέλος, υπάρχει στενή συνεργασία µε µη κυβερνητικές οργανώσεις, ιδρύµατα και εθελοντικούς οργανισµούς που βοηθούν στην παροχή των κοινωνικών υπηρεσιών και χρηµατοδοτούνται από τις τοπικές αρχές για την καλύτερη οργάνωσή τους. 8. Ζητήµατα υπό διαβούλευση για το παρόν και το µέλλον της αυτοδιοίκησης στην Σουηδία Ρύθµιση καθεστώτος διευθύνοντων συµβούλων Ένα θέµα υπό συζήτηση στην σουηδική αυτοδιοίκηση είναι κατά πόσο πρέπει η λειτουργία των διευθυνόντων συµβούλων των δήµων να µπει υπό σαφείς κανονισµούς που να αναφέρονται ρητά στον ηµοτικό Κώδικα, δεδοµένου ότι οι κανονισµοί του Κώδικα µέχρι τώρα αφορούν κυρίως τους εκλεγµένους πολιτικούς. Κάποιοι θεωρούν ότι η ενέργεια αυτή θα βοηθήσει για τον ακριβή διαχωρισµό των ρόλων των διευθυνόντων συµβούλων και των πολιτικών, ωστόσο κάποιοι άλλοι πιστεύουν ότι έτσι διακυβεύεται η ευελιξία και η προσαρµοστικότητα του οργανισµού σε διάφορες συνθήκες. ιατείνονται ότι σε µια βάση αµοιβαίου σεβασµού και διαλόγου, πολιτικοί και διευθύνοντες σύµβουλοι επιτυγχάνουν άριστη συνεργασία. Τα µεν διευθυντικά στελέχη στην πλειοψηφία τους σέβονται το γεγονός ότι η εξουσία των πολιτικών πηγάζει από την λαϊκή κυριαρχία και οι δε πολιτικοί στην πλειοψηφία τους κατανοούν ότι η διοίκηση χρειάζεται ελευθερία να εφαρµόζει αποφάσεις και να επιλύει θέµατα χρησιµοποιώντας επαγγελµατική και διοικητική εµπειρία χωρίς λεπτοµερείς πολιτικούς κανονισµούς. 59

60 Υπερβολικά λεπτοµερείς κεντρικοί κανονισµοί Αυτό είναι και ένα άλλο ζήτηµα που συζητείται στους κύκλους της αυτοδιοίκησης. Η ύπαρξη δηλαδή µιας τάσης για υπερβολικά εξειδικευµένους κεντρικούς κανονισµούς που αφορούν τοπικά ζητήµατα. Αυτή η τάση ερµηνεύεται από κάποιους ως παρέµβαση της κεντρικής κυβέρνησης στις τοπικές υποθέσεις και προκαλεί αντιδράσεις εκ µέρους των τοπικών αρχών. Το ζήτηµα συσχετίζεται και µε µια γενικότερη τάση των κεντρικών διοικήσεων στην Ευρώπη να περιορίσουν τις κεντρόφυγες τάσεις και συνδέεται µε τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Η ενοποίηση ναι µεν προάγει την περιφερειοποίηση ωστόσο πιέζει τις κυβερνήσεις για οµοιογένεια και εξάλειψη ανισοτήτων στις περιφέρειες. Έτσι η οικονοµική λιτότητα που επιβάλλεται αφ ενός από την Ευρωπαϊκή ενιαία οικονοµική πολιτική ακόµα και για τις χώρες που δεν έχουν υιοθετήσει το ενιαίο νόµισµα όπως η Σουηδία, και αφ ετέρου από τις διεθνείς οικονοµικές εξελίξεις, επιβαρύνει ιδιαίτερα την τοπική αυτοδιοίκηση. Αυτό γίνεται και µέσω του αυστηρότερου δηµοσιονοµικού ελέγχου αλλά και µέσω της αυξηµένης παρέµβασης της κυβέρνησης στις τοπικές υποθέσεις. Ενδεικτικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια ο αριθµός των δηµοσίων υπηρεσιών που µεταφέρθηκαν από την αυτοδιοίκηση στον κεντρικό τοµέα είναι µεγαλύτερος από τον αριθµό των δηµοσίων υπηρεσιών που µεταφέρθηκαν από τον κεντρικό τοµέα στην αυτοδιοίκηση. Ένας τρόπος άσκησης ελέγχου από την κεντρική διοίκησης επί των τοπικών υποθέσεων είναι να δίνονται κρατικές επιχορηγήσεις ειδικού σκοπού αντί για επιχορηγήσεις γενικού τύπου, οπότε δεν δύνανται οι τοπικές αρχές να τις εκµεταλλευτούν όπως επιθυµούν. Άλλοι τρόποι άσκησης ελέγχου είναι µέσω θέσπισης ανώτατων τελών για κάποιες υπηρεσίες που παρέχει η αυτοδιοίκηση και µέσω της εφαρµογής της Αρχής της Χρηµατοδότησης µε συµφερότερους για την κυβέρνηση όρους. Ακόµη µπορεί να ασκήσει πιέσεις µέσω χρονικών περιορισµών στην εκτέλεση έργων συνδυαστικά µε τον συντονιστικό µηχανισµό χρηµατοδότησης µέσω του οποίου η κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση µοιράζονται έναν κοινό προϋπολογισµό ή να προχωρήσει και σε πάγωµα φόρων όπως είχε κάνει την περίοδο Εικάζεται ότι ο λόγος που παρατηρείται µεγαλύτερη ανάµειξη της κεντρικής διοίκησης στις τοπικές υποθέσεις τα τελευταία χρόνια είναι ο µεγαλύτερος βαθµός πολιτικοποίησης κάποιων ζητηµάτων κοινωνικής πρόνοιας. Άλλος λόγος αύξησης της κρατικής παρέµβασης φαίνεται να είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης για ισότητα µέσω της οµοιογένειας κάτι που ωστόσο αν δεν εφαρµοστεί σωστά µπορεί να παραβιάζει την αρχή της 60

61 αυτονοµίας. Αυτή η εξέλιξη αποτελεί παράδοξο για το σουηδικό µοντέλο Loughlin J. and Martin, S. (2004), καθώς ενώ η τοπική αυτοδιοίκηση έχει στην πράξη εκτεταµένη εξουσία και πόρους, οι αρχές της ισότητας και της οµοιογένειας παροχής υπηρεσιών σε όλη την Σουηδία σηµαίνει ότι τίθενται κάποια πρότυπα από την κεντρική κυβέρνηση που δηµιουργούν τριβές σε δηµοσιονοµικό επίπεδο. Περαιτέρω θεσµική κατοχύρωση Σε σχέση µε το ζήτηµα της προστασία της αυτονοµίας της αυτοδιοίκησης, µία πρόταση που συζητείται είναι η περαιτέρω θεσµική κατοχύρωσή της µε την υποχρέωση των νοµοθετών να αναφέρονται στην Ευρωπαϊκή Χάρτα Τοπικής Αυτονοµίας κατά την κατάρτιση νέων νοµοσχεδίων. Παράλληλα προτείνεται να υπάρχει σύστηµα προσφυγής σε ένδικα µέσα για την αποκατάσταση της αρχής της αυτονοµίας σε περίπτωση παραβίασής της. Έτσι µπορεί να αντιµετωπιστεί η εµµονή κάποιων κεντρικών διοικήσεων να περιορίζουν τις κεντρόφυγες τάσεις. Άλλη πρόταση είναι η δηµιουργία ανεξάρτητης ειδικής επιτροπής προς ενίσχυση της παρουσίας των τοπικών αρχών στην Βουλή η οποία είναι το όργανο ερµηνεύει την σκοπιµότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση µε την χρηµατοδότησή της. Προτεραιότητες στην Ευρώπη Τέλος, το τρέχον εξάµηνο 6 η Σουηδική κυβέρνηση έχει την Προεδρεία του Κογκρέσου Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συµβουλίου της Ευρώπης. Προτεραιότητα της προεδρίας σύµφωνα µε τον Υπουργό Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Χρηµατοοικονοµικών της Σουηδίας Matt Odell είναι η άσκηση των ανθρώπινων δικαιωµάτων σε τοπικό επίπεδο σε ζητήµατα όπως στέγαση, υγεία και εκπαίδευση. Ακόµη, βάρος θα δοθεί στην πρόσθεση στην Ευρωπαϊκή Χάρτα Τοπικής Αυτονοµίας ενός πρωτοκόλλου για την ηµοκρατική Συµµετοχή, που ήταν και η επιταγή της 15 ης Συνόδου Κορυφής των Υπουργών της ΕΕ αρµόδιων για την τοπική αυτοδιοίκηση, που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του Ιούλιος ως Δεκέμβριος

62 9. Σχέσεις Ελλάδας Σουηδίας Οι πρώτες επαφές µεταξύ των δύο λαών ανάγονται στον 11 ο αιώνα. Σήµερα οι δύο χώρες συνεργάζονται στα πλαίσια ιεθνών Οργανισµών όπως ΕΕ, ΟΗΕ, Συµβούλιο της Ευρώπης, ενώ πραγµατοποιούνται συχνά επισκέψεις σε επίπεδο Πρωθυπουργού και Υπουργών. Από το 1852 χρονολογείται διµερές συµβατικό πλαίσιο µε την υπογραφή της Σύµβασης Εµπορίου και Ναυτιλίας. Από το 1929 µέχρι σήµερα έχουν υπογραφεί 12 διµερείς Συµβάσεις, Συµφωνίες ή Μνηµόνια σε πολλούς τοµείς όπως η φορολογία προς Αποφυγή ιπλής Φορολογίας Εισοδήµατος και Κεφαλαίου, η Κοινωνική Ασφάλιση, η Συνεργασία στον Αµυντικό Τοµέα. Η Ελλάδα εισάγει 4 φορές περισσότερα εµπορεύµατα από όσα εξάγει στη Σουηδία. Υπολογίζεται ότι 500 χιλιάδες Σουηδοί πολίτες επισκέπτονται κάθε χρόνο την Ελλάδα για τουρισµό. Από το 1995 λειτουργεί στην Αθήνα το Ελληνο-Σουηδικό Επιµελητήριο µε σκοπό την υποστήριξη των σουηδικών επιχειρήσεων στην ελληνική αγορά. Υπάρχει ισχυρή παρουσία Ελλήνων στη Σουηδία µε την ελληνική κοινότητα που µένει και εργάζεται µόνιµα εκεί, να φτάνει τον αριθµό των Οι Έλληνες της Σοηδίας είναι πλήρως ενταγµένοι εκεί, και απασχολούνται σε τοµείς όπως λογοτεχνία, εµπόριο, επιστήµες, τέχνες, πολιτισµός, ΜΜΕ, εκπαίδευση, επιχειρήσεις και πολιτική. Ενδεικτικό είναι ότι στο σουηδικό κοινοβούλιο εκλέχθηκε το 2006 και ένας Έλληνας, ο κ. Νικόλαος Παπαδόπουλος. Στον πολιτιστικό τοµέα δραστηριοποιούνται πολλοί φορείς ελληνικού ενδιαφέροντος ενώ ισχύει από το 1990 Συµφωνία περί Ειδικών Μέτρων για τις Πολιτιστικές Ανταλλαγές Συνεργασία Ελλάδας - Σουηδίας σε επίπεδο αυτοδιοίκησης Ο δήµος Ζωγράφου αδελφοποιήθηκε µε τον δήµο Μάλας το 2005 και ο δήµος Αµαρουσίου έχει αδελφοποιηθεί µε τον δήµο της Umeå στα πλαίσια του θεµατικού δικτύου αδελφοποιηµένων πόλεων q-cities. Σε αδελφοποίηση µε σουηδικούς δήµους έχουν προχωρήσει επίσης οι δήµοι Ρόδου, Καλαβρύτων, Πρέβεζας, και Λευκάδας. εδοµένου η Σουηδία είναι προηγµένη σε τοµείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η οργάνωση ανακύκλωσης και η αξιοποίηση αποβλήτων, υπάρχει σουηδικό ενδιαφέρον για συνεργασία µε ελληνικές επιχειρήσεις για την επίλυση του προβλήµατος ανακύκλωσης των αποβλήτων σε µεγάλους δήµους της Ελλάδας. Η ποιότητα ελέγχου τροφίµων είναι επίσης ένας τοµέας από τον οποίο η Ελλάδα µπορεί να ωφεληθεί από την 62

63 σουηδική εµπειρία και τεχνογνωσία. Τέλος, υπάρχει ανταλλαγή απόψεων και διερεύνηση πιθανής συνεργασίας του Κέντρου Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας µε τον αντίστοιχο σουηδικό οργανισµό, στον τοµέα ηλιακών συλλεκτών και άλλων ανανεώσιµων πηγων ενέργειας. 10. Συγκριτικά στοιχεία Σουηδίας - Ελλάδας Η ανάλυση του σουηδικού µοντέλου διοίκησης και αυτοδιοίκησης που προηγήθηκε αλλά και ο πίνακας που ακολουθεί µας επιτρέπει να χαρακτηρίσουµε τουλάχιστον ετεροβαρή την σύγκριση του σουηδικού µε το ελληνικό µοντέλο διοίκησης: Πίνακας 4. Συγκριτικός πίνακας Σουηδίας - Ελλάδας Σουηδία Ελλάδα Πληθυσµός 9 εκατοµµύρια 11 εκατοµµύρια Υπουργεία Περιφέρειες Νοµαρχίες - 54 ήµοι Μέσος όρος κατοίκων ανά δήµο Θέση στην λίστα της παγκόσµιας διαφάνειας (µικρότερη διαφθορά) Ποσοστό πληθυσµού άνω των 65 ετών 5 η 56 η 17 % 18 % Πληθυσµός είκτης γονιµότητας 1,77 1,28 ΑΕΠ κατά κεφαλή

64 Ακαθάριστο εθνικό εισόδηµα κατά κεφαλή Αυτοαπασχόληση 10 % 36 % Ποσοστό συµµετοχής Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στην παροχή ενέργειας 29 % 6,1 % Ποσοστό απασχόλησης 75,5 % 63 % Ποσοστό µερικής απασχόλησης 13 % 8 % Εργατοώρες τον χρόνο Ποσοστό ΑΕΠ για Έρευνα & Ανάπτυξη Θέσεις ερευνητών ανά 1000 θέσεις εργασίας Ποσοστό νοικοκυριών µε υπολογιστή Ποσοστό νοικοκυριών µε πρόσβαση στο Ίντερνετ 3,82 % 0,5 % 12,65 4,2 88 % 45 % 87 % 28 % Ποσοστό ΑΕΠ για την παιδεία 6,48 % 3,27 % Ποσοστό ΑΕΠ για την υγεία 7,7 % 4,3 % ηµοσιονοµικό χρέος ως ποσοστό ΑΕΠ Φορολογικά έσοδα ως ποσοστό ΑΕΠ 52 % 104 % 50 % 27 % Κρίνουµε σκόπιµο στα συµπεράσµατα που ακολουθούν, να αναδειχθούν τα σηµεία υπεροχής του σουηδικού µοντέλου ως πηγή έµπνευσης - και όχι προς αντιγραφή - για ιδέες βελτίωσης της ελληνικής δηµόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης. 64

65 11. Συµπεράσµατα 1. Ο βαθµός των επίπεδων διοίκησης δεν συνεπάγεται αποτελεσµατικότητα «Σε ένα κατακερµατισµένο και αδιαφανές διοικητικό σύστηµα, το πελατειακό κύκλωµα µπορεί να σχηµατίσει τον άτυπο συνεκτικό ιστό που εκµαιεύει και την συναίνεση των εξυπηρετούµενων, διευκολύνοντας την αναπαραγωγή του.» (Χλέπας, 1994). Το σουηδικό µοντέλο µε ισχυρή αυτοδιοίκηση πρώτου βαθµού και ένα µεσαίο επίπεδο διακυβέρνησης µε πολύ συγκεκριµένες αρµοδιότητες καταφέρνει να είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατικό. Αποδεικνύεται έτσι δεν χρειάζεται ύπαρξη περισσοτέρων επιπέδων που χωλαίνουν και ότι το επίκεντρο της όποιας µεταρρύθµισης στην ελληνική αυτοδιοίκηση δεν πρέπει να εστιαστεί στον αριθµό των επιπέδων αλλά στην πλήρη και ξεκάθαρη λειτουργία τους. Ο βασικός κορµός του σκανδιναβικού µοντέλου διοίκησης είναι η αποκέντρωση της εκτελεστικής εξουσίας στην πράξη. Η προτεινόµενη µείωση του αριθµού των διοικητικών µονάδων σε όλα τα επίπεδα διοίκησης ως απλή ενέργεια από µόνη της δεν οδηγεί απαραίτητα στην αύξηση της αποτελεσµατικότητας. Η ικανοποίηση των κοινωνικών και οικονοµικών αναγκών των πολιτών δεν εξαρτάται από την αναθεώρηση συνόρων και λειτουργιών. 2. Η µη ιεραρχική σχέση µεταξύ των επιπέδων οφελεί την αυτονοµία και την παραγωγικότητα. εν χρειάζεται επικυριαρχία αλλά ανεξαρτησία µεταξύ των επιπέδων διοίκησης. Το σουηδικό µοντέλο αποδεικνύει ότι η οριζόντια διοίκηση όχι µόνο µπορεί να λειτουργήσει πολύ πιο αποτελεσµατικά αλλά να αφήσει τα επίπεδα διοίκησης να συνυπάρχουν αρµονικά και παραγωγικά. Η Το ζητούµενο και για την Ελλάδα δεν µπορεί να είναι ο φόβος απώλειας συγκέντρωσης εξουσίας και ελέγχου από την κεντρική διοίκηση, αλλά η θεσµική δυνατότητα στον α βαθµό να αξιοποίησει τις παραγωγικές δυνάµες που βρίσκονται εγγύτερα σε αυτόν. Η πολιτεία πρέπει να ταυτίζεται µε την κοινωνία όπως γινόταν κατά την κλασσική περίοδο. Το Κράτος αφοµοίωνε αυτόνοµες κοινοτικές µορφές, δηλαδή δήµους, φυλές και φατρίες χωρίς να τις διαστρεβλώνει ή να τις καταργεί, αναπαράγοντας την από αυτές την πολιτεία. (Τοµαρά-Σιδέρη, 1999). Ίσως είναι χρήσιµο οι υπέρµαχοι του υπερσυγκεντρωτισµού να έχουν στο µυαλό τους ότι σχέσεις επικυριαρχίας δεν συµφέρουν κανέναν στον ολοένα και περισσότερο ενοποιηµένο κόσµο κάθως και τα κράτη µπορεί να 65

66 βρεθούν κάποτε υπό καθεστώς αυτοδιοίκησης σε πιθανούς ενοποιηµένους όχι µόνο οικονοµικά αλλά και πολιτικά σχηµατισµούς του µέλλοντος. 3. Ζητήµατα υψηλής πολιτικής στον α βαθµό είναι δείγµα υψηλού πολιτικού πολιτισµού Η εκπαίδευση και η κοινωνική πρόνοια δεν επιτρέπεται να είναι έρµαιο ελιτίστικων τάσεων της κεντρικής διοίκησης. Το σουηδικό µοντέλο αποδεικνύει ότι µια ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση είναι σε θέση και πρέπει να προσφέρει υπηρεσίες που διαµορφώνουν τον κοινωνικό ιστό και συνεπώς τον πολιτισµό µιας χώρας. Η επιτυχία της όποιας µεταρρύθµισης δεν πρέπει να κρίνεται µε βάση τεχνικά ή διοικητικά ζητήµατα αλλά από τις κοινωνικές διαστάσεις της. 4. Η συνύπαρξη δηµόσιου και ιδιωτικού ανταγωνισµού είναι εφικτή και προς όφελος του πολίτη Οι δηµοτικές επιχειρήσεις που προσφέρουν υπηρεσίες σε πλαίσιο υγιούς ανταγωνισµού µε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις έχει ως αποτέλεσµα διευρυµένες και ποιοτικές υπηρεσίες για τον πολίτη. Η συνεργασία του δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα στην Ελλάδα πρέπει να ξεπεράσει το επίπεδο της ανάθεσης έργου και να περάσει σε συνύπαρξη των δύο τοµέων που τους βοηθά να αναπτυχθούν οργανικά. Όπως γίνεται στη Σουηδία ιδιαίτερο στον τοµέα της φροντίδας ηλικιωµένων, οι ενεργές και υγιείς δηµοτικές επιχειρήσεις µπορούν να συνυπάρξουν µε τις ιδιωτικές, µε κοινό σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. 5. Η άµεση δηµοκρατία είναι λιγότερο ουτοπική µέσα από ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση Θεωρώ ότι η ανάγκη εκδηµοκρατισµού υπό την έννοια της αµεσότητας της δηµοκρατίας και ενεργού συµµετοχής των πολιτών στην διακυβέρνηση των κοινών είναι επιτακτική ανάγκη τόσο για τον πολιτισό µας όσο και για την αποτελεσµατικότητα της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης. Η έννοια της αντιπροσώπευσης δεν είναι ουσιαστική δηµοκρατία και στην αρχαία ελληνική δηµοκρατία δεν υπήρχε η έννοια της αντιπροσώπευσης ούτε ταυτιζόταν η δηµοκρατία µε τις εκλογές. (Καστοριάδης, 1984). Άµεση 66

67 δηµοκρατία σηµαίνει αυτοκυβέρνηση και αυτονοµία. Ιστορικά, οι χώρες µε ισχυρή δηµοκρατία όπως οι Η.Π.Α., διατήρησαν την ισχυρή αυτονοµία τους. εν νοείται ουσιαστική δηµοκρατία χωρίς τοπική αυτονοµία, βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής δηµοκρατίας. Η κοινωνία υποβαθµίζεται όταν ο κυριότερος θεσµός άµεσης δηµοκρατίας,µ η τοπική αυτοδιοίκηση, υποβαθµίζεται σε όργανο διαχειριστικής δηµοκρατίας. Το σουηδικό µοντέλο αποδεικνύει ότι η διευρυµένη ισχυρή αυτοδιοίκηση δίνει στον άνθρωπο την ελευθερία, την εξουσία και τα µέσα, να οργανώσει την ευηµερία του, καθώς η ελευθερία του καθενός είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων. 6. Η εµπιστοσύνη είναι βασικός παράγοντας επιτυχίας οποιουδήποτε µοντέλου διοίκησης Η συναίνεση των Σουηδών πολιτών στην υψηλή φορολογία βασίζεται στην εµπιστοσύνη που τρέφουν για την ορθή χρήση των χρηµάτων τους. Η εφαρµογή της δηµοτικής φορολογίας και στην Ελλάδα δεν συνεπάγεται ότι η αποτελεσµατικότητα της αυτοδιοίκησης θα βελτιωθεί απαραίτητα λόγω αυτονοµίας στην εξεύρεση πόρων καθώς η ορθή διαχείριση είναι πιο σηµαντική από την εξεύρεσή τους. Πάντως δεδοµένου ότι οι οικονοµικές µεταρρυθµίσεις διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο στο τελικό και πραγµατικό αποτέλεσµα των διαρθρωτικών και λειτουργικών µεταρρυθµίσεων αν θα θέλαµε και στην Ελλάδα κάποτε να προχωρήσουµε σε τολµηρή οικονοµική µεταρρύθµιση είναι απαραίτητη η αύξηση της εµπιστοσύνης στα όργανα άσκησης της εξουσίας. Η εµπιστοσύνη είναι ο πυρήνας του κοινωνικού κεφαλαίου, δηλαδή της ικανότητας µέσα από ανεπίσηµους κανόνες και αξίες για συνεργασία ανάµεσα στα άτοµα (Fukuyama, 1998). Ωστόσο δεν πρέπει να είναι περιορισµένη µόνο στην οικογένεια, καθώς έτσι επικρατεί δυσπιστία όλων έναντι όλων, και τηρείται αµυντική στάση και απόρριψη κάθε αλλαγής. Η εµπιστοσύνη στους θεσµούς και τα άτοµα που τους υπηρετούν είναι ζωτικής σηµασίας, για να επιβληθεί οποιαδήποτε φορολογία χωρίς να εγείρει καχυποψία στους πολίτες. Πρέπει µέσα από κοινωνική αναδιάρθρωση να επέλθει ορθή δηµόσια διαχείριση και να κερδηθεί η εµπιστοσύνη ότι τα χρήµατα και οι υποθέσεις των πολιτών διαχειρίζονται δίκαια και αποτελεσµατικά. 7. Ο τρόπος επανάκτησης της εµπιστοσύνης δεν είναι ο νοµικός µαξιµαλισµός Κατά την µελέτη του σουηδικού µοντέλου η κυρίαρχη έννοια δεν ήταν η συµµόρφωση µε τους νόµους αλλά η κουλτούρα της πλήρους διαφάνειας. Πριν από 67

68 οποιαδήποτε συνταγµατική κατοχύρωση και µεταρρύθµιση, θα πρέπει να επανεξετάσουµε τα κοινωνικά µας έθιµα. Και αφού δούµε την αποτελεσµατικότητά τους τότε να τους προσδώσουµε θεσµική υπόσταση. Ο νοµικός µαξιµαλισµός ενέχει τον κίνδυνο ότι αντί να βοηθάει µπορεί να βλάπτει την αξιοποίηση των κοινωνικών δυνάµεων στις οποίες στηρίζεται και θέλει να προστατεύσει. Ιστορικά σε παγκόσµιο επίπεδο, η εµπιστοσύνη σε πολιτισµικούς δεσµούς είναι µεγαλύτερη από την εµπιστοσύνη στους ισχύοντες θεσµούς. Άρα η προσέγγιση µας και στην Ελλάδα δεν µπορεί να είναι νοµικίστικη. Θα πρέπει κυρίως να επανεξετάσουµε την κουλτούρα µας ή αλλιώς τις κληρονοµηµένες ηθικές συνήθειές µας. 8. Ο διαχωρισµός της παραγωγής πολιτικής από τις οικονοµικές απολαβές σηµαίνει ανάδειξη του ανθρώπου ως πολιτικό ον Η αυτοδιοίκηση - η κοινότητα (τα κοινά ) των ανθρώπων προϋπήρξαν του κράτους. Ο πολίτης δεν πρέπει να διαχωρίζεται από την έµφυτη λειτουργία του ως πολιτικό ον. Το γεγονός ότι στη Σουηδία επιτρέπεται στους πολιτικούς και υπαλλήλους της αυτοδιοίκησης να ασκούν το επάγγελµά τους ανεξάρτητα από την πολιτική δραστηριότητα, τους επιτρέπει να παράγουν πολιτική µε εθελοντικά κίνητρα, χωρίς να έχουν σκοπό τις οικονοµικές απολαβές, αυξάνοντας την ποιότητα του παραγόµενου έργου. 9. Οι διαρθρωτικές και λειτουργικές αλλαγές είναι πετυχηµένες όταν ενδυναµώνουν τον πολίτη και αυξάνουν την ενεργό συµµετοχή του Οι διαρθρωτικές αλλαγές σηµαίνουν αλλαγές στις δοµές, αρµοδιότητες, εξουσίες, βαθµούς αυτοδιοίκησης, συγχωνεύσεις. Οι λειτουργικές αλλαγές είναι αλλαγές στον τρόπο λήψης αποφάσεων, στα όργανα και την διάρθρωσή τους, στους ανθρώπινους πόρους και στην στρατολόγησή τους, την καταστατική θέση των αιρετών, στην σχέση αποφασιστικών και εκτελεστικών σωµάτων, στις διαδικασίες συµµετοχής, στην πληροφόρηση. Η ενδυνάµωση των δοµών µε τον άνθρωπο ως δηµότη να χειρίζεται τους µοχλούς των κοινωνικών και οικονοµικών εξελίξεων είναι απαραίτητη εξέλιξη. Για να συµβεί αυτό, πρέπει να ξεφύγουµε από τον φόβο κατακερµατισµού του κράτους. Ο κατακερµατισµός µπορεί να είναι όπλο του συγκεντρωτισµού - διαίρει και βασίλευε - ωστόσο είναι ακριβώς και όπλο αποδυνάµωσής του. Υπάρχει ένας βαθµός απαραίτητου συγκεντρωτισµού ωστόσο όταν ξεπερνιέται αυτός ο βαθµός ο συγκεντρωτισµός καταπνίγει την πρωτοβουλία, την αυτενέργεια και εν τέλει την παραγωγικότητα ενός κράτους. 68

69 10. Η πλήρης διαφάνεια στην δηµόσια ζωή είναι εφικτή Το δικαίωµα πλήρους πρόσβασης σε όλα τα δηµόσια έγγραφα, εισερχόµενα και εξερχόµενα, που ισχύει στη Σουηδία, και το γεγονός ότι το κοινό µπορεί να κάνει ερωτήσεις στις συνεδριάσεις του δηµοτικού συµβουλίου και όχι απλά να τις παρακολουθεί, αποδεικνύει ότι η διαφάνεια µπορεί να επιτευχθεί αν πραγµατικά το θέλουµε. Η υλοποίηση του ρητού ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον χαίρει πλήρους υλοποίησης στη Σουηδία, χωρίς να υπάρχουν διαµαρτυρίες για παραβίαση της ιδιωτικής ζωής ή άλλες νοµικές και πολιτικές προφάσεις που εµποδίζουν την υλοποίηση ανάλογου µέτρου διαφάνειας και από άλλες χώρες. 12. Τελική Θέση Η Σουηδία µε το µοντέλο το οποίο εφαρµόζει, καταφέρνει να ισορροπήσει µεταξύ της αυτονοµίας και της συναπόφασης, ισορροπία απαραίτητη για την σύγχρονη τοπική αυτοδιοίκηση ώστε να έχει ισχυρή θέση τόσο στην κοινωνία όσο και στο κρατικό σύστηµα διοίκησης. Αν θέλουµε και στην Ελλάδα πραγµατικά να βελτιώσουµε την τοπική αυτοδιοίκηση και να αξιοποιήσουµε έτσι το πολύ µεγάλο δυναµικό των τοπικών κοινωνιών θα πρέπει να είµαστε πιο ειλικρινείς σε όλα τα επίπεδα της πολιτικής, οικονοµικής και κοινωνικής ζωής. Αντίθετα µε άλλα κράτη της Ευρώπης µεταξύ των οποίων και η χώρα µας, η Σουηδία είχε πάντα πολύ µεγάλους περιόδους ειρήνης και δεν χρειάστηκε να καταφύγει σε µηχανορραφίες, κρυφές δραστηριότητες και παραπλανητικούς ελιγµούς για πολεµικούς ή επαναστατικούς σκοπούς. Αυτό το ιστορικό πλαίσιο φαίνεται να έχει επηρεάσει βαθιά την κουλτούρα του έθνους µας. Ωστόσο είναι επιτακτική ανάγκη να δηµιουργηθεί ένα κλίµα που να εµπνέει εµπιστοσύνη και να επιτρέπει την ανάπτυξη πρωτοβουλιών και τον πειραµατισµό µε µοντέλα που είναι πολύ πιθανό να είναι πιο αποτελεσµατικά από αυτό του παρόντος. Οι αέναες συζητήσεις περί της κατάλληλης µεταρρύθµισης µόνο ως κωλυσιεργία µπορούν να εκληφθούν. Εργαλεία και λύσεις υπάρχουν αρκεί να θέλουµε να τα χρησιµοποιήσουµε. Ενδεικτικό είναι ότι ενώ στα κράτη του σκανδιναβικού µοντέλου η Χάρτα Τοπικής Αυτονοµίας αποτέλεσε όπλο διεκδικήσεων για τους ΟΤΑ, τα κράτη του ναπολεοντικού µοντέλου είτε δεν τον επικύρωσαν όπως το Βέλγιο και η Γαλλία ή τον επικύρωσαν χωρίς ουσιαστική εφαρµογή όπως η Ελλάδα. Από αυτό το γεγονός 69

70 αποδεικνύεται ότι η ισχυροποίηση της αυτοδιοίκησης δεν είναι τόσο ζήτηµα ύπαρξης των κατάλληλων εργαλείων και µοντέλων όσο ζήτηµα των κατάλληλων πολιτικοκοινωνικών συσχετισµών και πολιτικής κουλτούρας. Οι ικανότητες των δηµοσίων υπαλλήλων δεν φαίνεται να είναι αυτό που λείπει από την ελληνική δηµόσια διοίκηση. Η καρδιά του προβλήµατος φαίνεται να είναι η εξάρτηση της διοίκησης από την πολιτική. Συνεπώς ένα από τα πιο ζωτικά βήµατα για να απελευθερωθεί το παραγωγικό δυναµικό της χώρας είναι η οριζοντιοποίηση των σχέσεων κεντρικής διοίκησης και αυτοδιοίκησης και πολιτικών και διοικητικών στελεχών. Η Σουηδία το έχει πετύχει σε µεγάλο βαθµό µέσω της ανάθεσης του πολιτικού έργου σε µερικής απασχόλησης πολιτικούς και διαχωρισµό του ρόλου τους από τον ρόλο των διοικητικών στελεχών. Έτσι οι πολιτικοί αντιµετωπίζουν την εργασία τους ως λειτούργηµα και όχι ως όχηµα για οικονοµικά οφέλη, και τα διοικητικά στελέχη θέτουν υψηλά κριτήρια αποτελεσµατικότητας συνδέοντας την προσωπική τους επιτυχία µε την επιτυχία του οργανισµού. Εν κατακλείδι, οι διαφορές των συστηµάτων διοίκησης σε διάφορα κράτη δείχνουν ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση λειτουργεί, ανθεί ή καταστρέφεται εξ αιτίας της εσωτερικής δυναµικής της και του κοινωνικού σχηµατισµού όπως αυτός διαµορφώνεται στο πλαίσιο της εκάστοτε οικονοµικής και πολιτικής πραγµατικότητας. Ευχαριστήριο Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον καθηγητή και επιβλέποντά µου κο Ανδρέα Στεργίου για τις πολύτιµες γνώσεις και συµβουλές που µου προσέφερε, και τα στελέχη του δήµου της Στοκχόλµης για την υποµονή τους στις ερωτήσεις µου. 70

71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πηγές Jan Hult, Director of Election Committee, City of Stockholm, Προσωπική Συνέντευξη Cecilia Fraenkel, Senior International Coordinator, City of Stockholm, Προσωπική Συνέντευξη City of Stockholm Annual Report 2007 Βιβλία Fukuyama, Francis, (1998), Εµπιστοσύνη, Λιβάνης Fukuyama, Francis, (2005), State-building: governance and world order in the twenty-first century, London, Profile Books Καστοριάδης, Κορνήλιος, (1984), Η αρχαία ελληνική δηµοκρατία και η σηµασία της για µας σήµερα, Krieger, (1993). The Oxford Companion to Politics of the World. Oxford University Press Κωστόπουλος, Τρύφωνας, (1996). Ευρωπαϊκή Ένωση και Τοπική Αυτοδιοίκηση, Αθήνα, Παπαζήσης Πανταζόπουλος, Νικόλαος, (1993). Ο ελληνικός κοινοτισµός και η νεοελληνική κοινοτική παράδοση, Αθήνα, Παρουσία Ronnby, Alf, (1995). Mobilizing local communities, England, Avebury Sharpe, L. J., (1993) The rise of meso government in Europe, London, Sage Στεργίου Ανδρέας, (2007). Συγκριτικά Συστήµατα Πολυβάθµιας Αυτοδιοίκησης σε Κράτη- Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Αθήνα, Εγχειρίδιο Β Εκπαιδευτικής Σειράς ΕΣΤΑ Στεργίου Ανδ. / Αποστολόπουλος. / Λουκίσας Χ., (2007) Συγκριτική Μελέτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στον Ευρωπαϊκό Χώρο, Αθήνα, Εγχειρίδιο Β Εκπαιδευτικής Σειράς ΕΣΤΑ 71

72 Τοµαρά-Σιδέρη Ματούλα, (1999). Η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση: κοινότητα βίου - κράτος πολιτική, Αθήνα, Παπαζήσης Χλέπας, Νικόλαος-Κοµνηνός, (1994). Η πολυβάθµια αυτοδιοίκηση: θεωρητικές αναζητήσεις και θεσµικές µεταµορφώσεις, Αθήνα, Σάκκουλας Άρθρα Loughlin J. and Martin, S. (2004) Local income tax in Sweden: reform and continuity. Paper prepared for the Balance of Funding Review. Centre for Local and Regional Government Research, School of European Studies, Cardiff University Theo Toonen, Trui Steen, Frits van de Meer, (2007) Local Government Finance and Intergovernmental Relations: Comparative Institutional Analysis, Leiden University, Research Essay Submitted to the Ministry of Home Affairs as Interim Report for the Project on Local Government Finance and Intergovernmental Relations Access to information about local authority decision-making: summary report on the situation in member states / report prepared by the Steering Committee on Local and Regional Authorities (CDLR) Εκθέσεις της Συνόδου Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συµβουλίου της Ευρώπης OECD economic surveys, Sweden, Organisation for Economic Co-operation and Development Structure and operation of local and regional democracy: Sweden, situation in 1996, Council of Europe Το σουηδικό µοντέλο, (1987), επιστηµονικό συµπόσιο του Ιδρύµατος Μεσογειακών Μελετών, Αθήνα ιαδικτυακές πηγές - τόποι Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ) Ιστοσελίδα Συµβουλίου της Ευρώπης 1) The Congress of Local and Regional Authorities of the Council of Europe 2)The Swedish example, Speech by Lars O Molin, Chairman of the City Council, Örebro, Sweden 72

73 3) Speech of Mr Mats Odell, (2008) Minister for Local Government and Financial Markets of Sweden, on behalf of the chairmanship of the Committee of Ministers, 5 th Plenary Session of the Congress, Local and regional democracy in Sweden Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ) Εγκυκλοπαίδεια Στοιχεία Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) Πηγή: (τελευταία επίσκεψη ), Ιστοσελίδα σουηδικής κυβέρνησης Facts about Sweden Employent Act Local Government Audit Facts and Figures Employees Managerial Resource Πηγή: Ιστοσελίδα Συνδέσµου Τοπικών Αρχών Σουηδίας Government agencies in Sweden Levels of Local Democracy Local Government Swedish Healthcare in an International Context Πηγή: Ιστοσελίδα Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης Οι ηµοτικές Επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση Πίνακας εικονογράφησης Εικόνα 4. Η Σουηδία, σελ. 14 Εικόνα 5. Το δηµαρχείο της Στοκχόλµης, σελ. 45 Εικόνα 6. Απόσπασµα από την ετήσια έκθεση του ήµου Στοκχόλµης, σελ. 53 Πίνακας 5. Σχέσεις πολυβάθµιων συστηµάτων διοίκησης, σελ. 17 Πίνακας 2. Σουηδικά Υπουργεία και Υπουργοί, σελ. 21 Πίνακας 6. ιάκριση αρµοδιοτήτων µεταξύ βαθµών διοίκησης, σελ

74 74