ΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΔΜΦΕ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Transcript

1 ΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ-ΔΜΦΕ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Το Μοντέλο των p-m Συνδυασμών Συνδυάζοντας τις Μεθόδους της Γνωστικής Μαθητείας με τις (5) Φάσεις της Θεωρίας van Hiele. Ένα διδακτικό μοντέλο διδασκαλίας. Αλεξάνδρα Ασημακοπούλου Σχ. Σύμβουλος Φιλολόγων

2 Μέθοδος διδασκαλίας; Η πορεία της κάθε μεθόδου διδασκαλίας ακολουθεί ένα σύνολο αρχών, που είναι συνεπείς σε μια θεωρία μάθησης. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει μια γενικά και αποκλειστικά αποδεκτή θεωρία μάθησης, είναι φυσικό να υπάρχουν διαφορές και σε θέματα διδακτικής μεθοδολογίας

3 Ως γενική αρχή θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η μαθησιακή διαδικασία (διαχρονικά) είναι αποτελεσματική στο βαθμό που οργανώνεται συστηματικά με βάση: θεωρίες μάθησης γνωστικά μοντέλα τις ειδικές απαιτήσεις του γνωστικού αντικειμένου και κυρίως τις ανάγκες των παιδιών στα οποία απευθύνεται

4 Οι πιο γνωστές θεωρίες (πηγή Διαδίκτυο)

5 Παλαιές και νεότερες θεωρίες μάθησης διαμορφώνουν μοντέλα-μεθόδους διδασκαλίας Στηρίζονται στις θεωρίες μάθησης Συμπεριφοριστικές (behaviorism) Γνωστικές (cognitive) Koινωνικoπολιτισμικές Πολλαπλής νοημοσύνης Τεχνολογικές

6 Η Γνωστική Μαθητεία Oι Brown, Collins και Duguid (1989) προτείνουν την ιδέα της «γνωστικής μαθητείας» (cognitive apprenticeship), ως ένα διδακτικό σχεδιαστικό μοντέλο βασισμένο στiς σύγχρονες αντιλήψεις για το πώς μαθαίνουν τα άτομα (Bransford, Brown, & Cocking, 2000). Μερικοί ερευνητές (Gibbons 1996) επικαλούνται το σχετικό όρο ως ένα είδος υπερ-μεταφοράς (supermetafor) ποικίλων σύγχρονων μοντέλων διδασκαλίας. H γνωστική μαθητεία ενσωματώνει τις επόμενες θεωρίες μάθησης και μοντέλα διδασκαλίας:

7 Η γνωστική μαθητεία, στην πράξη, ενσωματώνει τις εξής θεωρίες μάθησης και μοντέλα διδασκαλίας (Ghefaili, 2003, την Κοινωνικοπολιτισμική Boσνιάδου Θεωρία Μάθησης 2006): (sociocultural learning theory), Η ανάπτυξη της νόησης είναι μια διαδικασία κοινωνικής αλληλεπίδρασης όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει η γλώσσα. Το παιδί όχι παθητικός δέκτης αλλά ενεργό υποκείμενο που με τις πράξεις του διαμορφώνει τη γνωστική του πραγματικότητα τη Ζώνη της Επικείμενης Ανάπτυξης του Vygotsky (ZPD) (zone of proximal development), την Εγκαθιδρυμένη ( ή Εγκατεστημένη) Γνώση (situated cognition) Καθώς ο μαθητής κινείται από την περιφερειακή θέση του αρχάριου (με βάση τις πρότερες γνώσεις του) στην κεντρική θέση του έμπειρου. Γίνεται ολοένα πιο ενεργός και στο τέλος αυτής της πορείας έχει αποκτήσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες που ενσωματώνει η κοινότητα. Επομένως προϋπόθεση αποτελεί η κοινότητα πρακτικής (community of practice).. Βοσνιάδου, Σ. (2006). Σχεδιάζοντας περιβάλλοντα μάθησης υποστηριζόμενα από τις σύγχρονες τεχνολογίες. Αθήνα: Gutenberg. Lave, J. & Wenger, E. (2005). Κοινωνικές όψεις της μάθησης: Νόμιμη Περιφερειακή Συμμετοχή. Αθήνα: εκδ. Σαββάλας. την Παραδοσιακή Μαθητεία (traditional apprenticeship).

8 Κοινότητα πρακτικής μάθησης (community of practice) O όρος «Πρακτική» υπονοεί τη γνώση μέσα από τη δράση και αναφέρεται στη δυναμική διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα μαθαίνουν πώς να κάνουν τη δουλειά τους διεκπεραιώνοντας εργασίες και αλληλεπιδρώντας με άλλους που διεκπεραιώνουν παρόμοιες εργασίες

9 Κοινότητα πρακτικής μάθησης (community of practice) Τα μέλη μιας κοινότητας εργάζονται μαζί για να μάθουν και να μοιραστούν κοινωνικές πρακτικές, οι οποίες ενυπάρχουν στις καθημερινές δραστηριότητες της κοινότητας. Η συμμετοχή στην κοινότητα περιλαμβάνει την κοινωνική, αμοιβαία διαπραγμάτευση των νοημάτων που προκύπτουν και την αλληλοκατανόηση μεταξύ των μελών. Μέσα από αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις, διενεργούνται ανταλλαγές μεταξύ των εκπαιδευομένων και των διδασκόντων. Οι αλληλεπιδράσεις εξυπηρετούν τη διανομή γνώσεων και στρατηγικών σε όλη την κοινότητα.

10 Το μοντέλο της γνωστικής μαθητέιας, όπως διατυπώθηκε από τους Collins, Brown, & Newman, (1989) και Collins, Brown, & Holum, (1991) συνίσταται από τις έξι βασικά στάδια ανάπτυξης: Περιβάλλον κινητοποίησης ( Strategies ) Επίδειξη μοντέλου (modelling): Καθοδήγηση (coaching): αποτελεί μέρος της ΖΕΑ Εφαρμογές στη διαδικτυακή τάξη Οι μαθητές παρατηρούν ειδικό που εκτελεί συγκεκριμένο έργο, ώστε να σχηματίσουν κατάλληλο νοητικό μοντέλο. Συμβουλές και υποστήριξη από το δάσκαλο και από ανατροφοδότηση. Παροχή υποστηριγμάτων και Εξασθένηση (scaffolding and fading): «σκαλωσιά»- «σταδιακή απομάκρυνση» Εκφραση(articulation): Εκτέλεση ή υποστήριξη από το δάσκαλο αρχικών προβληματικών βημάτων με σταδιακή αποχώρησή του, γεγονός που αφήνει στο μαθητή την πρωτοβουλία κινήσεων. Εξωτερίκευση γνώσεων και δραστηριοτήτων κατά τη λύση προβλημάτων. Αναστοχασμός (reflection): Ο μαθητής συγκρίνει τη δική του διαδικασία επίλυσης προβλημάτων με των ειδικών και άλλων μαθητών. Εξερεύνηση (exploration): Έρευνα για λύση προβλημάτων με προσωπικό τρόπο.

11 Οι 5 φάσεις του van Hiele Φ-1 : Πληροφόρηση για το υπό μάθηση γνωστικό αντικείμενο Φ-2 : Περιορισμένος Προσανατολισμός μικρά βήματα Φ-3 : Αποσαφήνιση λεπτομερειών και χρήση τεχνικής γλώσσας του μαθήματος Φ-4 : Εξερεύνηση πού, πώς, τι, γιατί σε σημαντικά ερωτήματα σχετικά σύνθετα Φ-5 : Ολοκλήρωση τι μάθαμε

12 Θεωρία van Hiele Αν και η θεωρία van Hiele αναπτύχθηκε για να εξυπηρετήσει τη μάθηση της Ευκλείδειας Γεωμετρίας, «οι φάσεις» που προτείνει, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία διδασκαλίας - μάθησης και σε άλλα μαθήματα.

13 Το Μοντέλο των p-m (φάσειςμέθοδοι) Συνδυασμών Το Μοντέλο των p-m συνδυασμών συνδυάζει τις φάσεις της Θεωρίας του van Hiele με τις Μεθόδους της Γνωστικής Μαθητείας (Νικολουδάκης Εμμ.) Από αυτό το συνδυασμό προκύπτουν αρχές, βάσει των οποίων κατασκευάζεται το Δομημένης Μορφής Φύλλο Εργασίας (Νικολουδάκης Εμμ.)

14 ΠΙΝΑΚΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΦΑΣΕΩΝ van HIELE και ΜΕΘΟΔΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΦΑΣΕΙΣ van HIELE ΜΕΘΟΔΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΔΜΦΕ ΜΕΡΗ Φ-1 Πληροφόρηση Επίδειξη Υπομνήσεις Φ-2 Περιορισμένος Προσανατολισμός Καθοδήγηση Φ-3 Αποσαφήνιση Διατύπωση Διαδικασία (Δραστηριότητες Φ-4 Εξερεύνηση Εξερεύνηση Φ-5 Ολοκλήρωση Αναστοχασμός Αξιολόγηση

15 Αρχές του ΔΜΦΕ Το ΔΜΦΕ χαρακτηρίζεται από τις ακόλουθες τέσσερις αρχές άξονες δομής του: 1. της μη μεταφοράς της έτοιμης πληροφορίας (γενική πληροφόρηση για να ανακαλύψουν) 2. της κινητοποίησης (ερώτημα ή πρόβλημα) 3. των υπομνήσεων και των διαδοχικών βημάτων 4. της αναγκαιότητας της λογικής εξήγησης των φαινομένων (αίτια, συνέπειες, ορισμούς κλπ)

16 Δομή του ΔΜΦΕ ΔΜΦΕ Υπομνήσεις Διαδικασία Αξιολόγηση

17 Δομή του ΔΜΦΕ ΔΜΦΕ Υπομνήσεις Διαδικασία Αξιολόγηση ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ΕΙΚΑΖΕΙ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΕΙ ΔΙΑΤΥΠΩΝΕΙ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

18 Δομημένης Μορφής Φύλλο Εργασίας (ΔΜΦΕ) Αποσκοπεί: 1) στον αποκλεισμό μιας παραδοσιακού τύπου διδασκαλίας, αφού μία διδακτική μέθοδος, που καταδικάζει το μαθητή σε ανενεργό ακρόαση, σύμφωνα με τον Τριλιανό (1998, σ.162) δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως επιτυχής.

19 Δομημένης Μορφής Φύλλο Εργασίας (ΔΜΦΕ) Αποσκοπεί: 2) στην ενεργοποίηση και συμμετοχή των μαθητών στη διαδικασία διδασκαλίας μάθησης

20 Δομημένης Μορφής Φύλλο Εργασίας (ΔΜΦΕ) Αποσκοπεί, όμως, κυρίως: 3 )στην καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των συμμετεχόντων στην εν λόγω διαδικασία, η μάθηση αποδίδει όταν γίνεται στη ΖΕΑ (Σαλβαράς,2007, σ.217)

21 Άξονας 1-Αρχή των υπομνήσεων και των διαδοχικών βημάτων Αυτό που ήδη ξέρει ο μαθητής αποτελεί τον πλέον σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τη μάθηση (Ausubel,1968), έτσι παρέχονται στο μαθητή σε μορφή υπόμνησης απαραίτητες προαπαιτούμενες γνώσεις που θα του χρειαστούν κατά τη διαδικασία των δράσεων και που σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν απάντηση κανενός ερωτήματος Οι δράσεις για τη διαπραγμάτευση της νέας γνώσης ακολουθούν τέτοια βήματα, ώστε το προηγούμενο να δημιουργεί στηρίγματα υποδοχής για επόμενο

22 Άξονας 2: Κινητοποίηση (πχ.για κείμενο νεοελληνικής λογοτεχνίας Του γιοφυριού της Αρτας) Suttee Κώνειο

23 ΔΜΦΕ-Άξονας 3: Μη μεταφορά πληροφορίας Δεν μεταφέρεται καμία έτοιμη πληροφορία, αλλά δράσεις, οι οποίες : (α) θα βοηθήσουν το μαθητή να κατασκευάσει τη γνώση του μέσω κοινωνικής αλληλεπίδρασης στα πλαίσια μιας κοινωνικόγνωστικής θεωρίας μάθησης (β) εκμαιεύσουν από το μαθητή το στόχο με όρους διατύπωσης (ρήματα: να παρατηρήσετε, να εικάσετε, να φανταστείτε, να εντοπίσετε πληροφορία/σχέση, να αναδιατυπώσετε κλπ)

24 ΔΜΦΕ-Άξονας 4: Η φάση της Αξιολόγησης περιλαμβάνει: τον Αναστοχασμό (πες περιληπτικά σε κάποιον που απουσίαζε σήμερα ) την Εφαρμογή ( πχ. ακολούθησε με τη χρονογραμμή την ιστορία του λιμανιού, δες την εξέλιξή του και α καταγράψεις τις αλλαγές κατά τη διάρκεια του 19ου αι.) Κατασκευή (φτιάξτε μια χρονογραμμή ή δημιουργήστε ένα αρχείο με εικόνες και σύντομο κείμενο/ μια επισκόπηση της κοινωνίας και της οικονομίας το 19ο αι.)

25 ΤΟ ΔΜΦΕ στο μάθημα της Ιστορίας

26 Ποιες ανάγκες επιβάλλουν τροποποίηση διδακτικών μεδοδολογιών ( Απουσία κεντρικών ιστορικών ερωτημάτων και υπόθεσης εργασίας Απουσία κάποιου προβλήματος προς επίλυση για να κινήσει το ενδιαφέρον Αδυναμία ένταξης των ιστορικών γεγονότων σε ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο -Αδυναμία σύλληψης της «μεγάλης» εικόνας

27 Αδυναμία πολυπρισματικής προσέγγισης ενός θέματος Απουσία ενσυναισθηματικών προσεγγίσεων Εσωστρεφείς-ομφαλοσκοπικές αφηγήσεις (πχ. Η Ελλάδα ως κέντρο του κόσμου) Ατολμία να διδαχθούν πτυχές της ελληνικής ιστορίας Στερεοτυπικές προσεγγίσεις

28 Πώς υλοποιούται οι νέες προτάσεις; ( - Ένταξη της ελληνικής ιστορίας στο ευρύτερο ευρωπαϊκό διεθνές πλαίσιο Χρήση ευρετικών ανακαλυπτικών μεθόδων Χρήση ενσυναισθηματικών πρακτικών Μετακίνηση πέρα από το επίπεδο της γνωστικής προσέγγισης (ερωτήματα τύπου : ποιος, πού, πότε, γιατί) σε σύνθετα ερωτήματα (απορίαςκατανόησης της προέλευσης ποικίλων ερμηνειών και της ηθικής τους διάστασης: αίτιο αποτέλεσμα/ συνέχεια-τομή-ρήξη/ομοιότητες διαφορές/τεκμηρίωση)

29 Τι ισχύει; Ως βασικοί σκοποί του μαθήματος της Ιστορίας στο Γυμνάσιο (στο Α.Π. ΦΕΚ 303Β/ ) ορίζονται οι δύο άξονες: Καλλιέργεια ιστορικής σκέψης αφορά στην: Ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης αφορά στην : - κατανόηση ιστορικών γεγονότων μέσα από την εξέταση αιτίων αποτελεσμάτων - αντίληψη ότι η ιστορική σκέψη αποτελεί μέρος της κριτικής σκέψης -κατανόηση συμπεριφοράς ανθρώπων σε συγκεκριμένες καταστάσεις - διαμόρφωση αξιών και στάσεων που οδηγούν στην εκδήλωση υπεύθυνης συμπεριφοράς

30 «καλλιέργεια ιστορικής σκέψης..μέρος της κριτικής ικανότητας»: - μαθαίνω να θέτω ερωτήματα (πχ. Πώς το ξέρω αυτό που διαβάζω, δηλ. πώς έχει προκύψει; Πώς συνδέουμε διαφορετικές πληροφορίες, γιατί υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες για το ίδιο γεγονός;) - αναπτύσσω συγκεκριμένες δεξιότητες που συνδέονται με την επεξεργασία των πηγώντεκμηρίων - αντιλαμβάνομαι σε τι μπορεί να μου χρησιμεύει η ιστορία που μαθαίνω για να καταλάβω τι συμβαίνει γύρω σήμερα

31 «ανάπτυξη ιστορικής συνείδησης»: - αποκτώ επίγνωση ότι ο σύγχρονος κόσμος αποτελεί συνεχεία του παρελθόντος - αντιλαμβάνομαι ότι ο σύγχρονος ιστορικός ορίζοντας συνδέεται άμεσα με τη ζωή μου (σύγκριση παροντικών-παρελθοντικών καταστάσεων κ.λ.π.) - συνειδητοποιώ τις δυνατότητες του παρόντος και σχεδιάζω το μέλλον μου («συνειδητός πολίτης») Πηγές: -ΦΕΚ 303Β/ Έφη Αβδελά, Διδάσκοντας ιστορία, Αθήνα 2003, σ. 24, στη σειρά Κλειδιά και Αντικλείδια του Προγράμματος»Εκπαίδευση Μουσουλμανοποπάιδων,

32 Παράδειγμα Δομημένης Μορφής Φύλλου Εργασίας: Ιστορία Γ Γυμνασίου Τίτλος μαθήματος: Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αι. (σ.69-71) [σε αρχείο WORD]

33 Σας ευχαριστώ πολύ. Θερμές ευχαριστίες στον Σχ. Σύμβουλο ΠΕ03 κ. Εμμανουήλ Νικολουδάκη, τόσο για την παρουσίαση του θεωρητικού πλαισίου, όσο και για τις πολύτιμες συμβουλές του κατά τη διαμόρφωση του ΔΜΦΕ για το μάθημα της Ιστορίας.