15ήµερο Ενηµερωτικό ελτίο. Πολιτικής και Οικονοµικής Τεκµηρίωσης # 8

Transcript

1 15ήµερο Ενηµερωτικό ελτίο Πολιτικής και Οικονοµικής Τεκµηρίωσης # 8 30 Νοεµβρίου 2011

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ [1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ 3 [1.Α] Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΣΕ ΝΟΥΜΕΡΑ: ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ [1.Β] Η ΕΝ ΙΑΜΕΣΗ ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ [1.Γ] ΤΑ ΠΑΚΕΤΑ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ 11 [2] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΙΚΤΩΝ 14 [2.Α] ΣΤΟ 18,4% Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ - ΣΕ ΚΙΝ ΥΝΟ ΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ 14 [2.Β] ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ -7% Η ΎΦΕΣΗ ΤΟ 9ΜΗΝΟ ΎΦΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟ [2.Γ] Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΕΠ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΣΤΑΤ ΕΞΩΡΑΪΖΕΙ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ _ 16 [2. ] ΠΕΤΣΟΚΟΜΜΕΝΗ Η ΝΕΑ ΛΙΣΤΑ ΒΑΡΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΩΝ 16 [2.Ε] ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΤΟ 2012: ΈΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝ ΕΤΣΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ 17 [2.ΣΤ] «ΚΟΥΡΕΜΑ»: ΚΑΜΙΑ ΩΦΕΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ 18 [2.Ζ] Η «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΠΙ ΕΙΝΩΝΕΤΑΙ 18 [3] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 19 [3.Α] ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ Ι ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΗΜΟΥΣ II 19 [3.Β] ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ 23 [4] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΤΑΣΕΩΝ 27 [4.Α] ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ 27 [4.Β] ΑΝΑΛΥΣΗ ΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟ ΟΥ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ [4.Γ] ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ ΗΜΟΚΡΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ ΧΡΕΟΥΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ 38 [5] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΑΙ ΙΕΘΝΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ 42 [5.Α] Η ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (ΚΑΠ) ΑΠΟ ΤΟ 2013: ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 42 [6] ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΒΟΥΛΗ 47 [6.Α] ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ (24/10/ /11/2011) 47 [6.Β] H ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΜΟ ΙΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΗ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ Ν. ΧΟΥΝΤΗ ΓΙΑ ΤΑ ΧΑΡΑΤΣΙΑ ΤΗΣ ΕΗ 47 Σχόλια, παρατηρήσεις και προτάσεις για το ελτίο είναι παραπάνω από καλοδεχούµενα. Μπορείτε να επικοινωνείτε µαζί µας ηλεκτρονικά στις εξής διευθύνσεις: o.poulou@parliament.gr (Ουρανία Πούλου) gabriel.sakellaridis@gmail.com ( Γαβριήλ Σακελλαρίδης) Εάν σας ενδιαφέρει να λαµβάνετε ηλεκτρονικά το ΕΛΤΙΟ, επικοινωνήστε µαζί µας στις παραπάνω διευθύνσεις ώστε να προσθέσουµε το σας στην ηλεκτρονική λίστα παραληπτών.

3 [1] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑΣΕΩΝ Επιµέλεια: Γ. Ευσταθόπουλος, Β. Κουµαριανός, Ά. Κούρος & Γ. Σακελλαρίδης Το Παρατηρητήριο Οικονοµικών Εξελίξεων και Τάσεων παρακολουθεί και αποτυπώνει τις κυριότερες εξελίξεις της κυβερνητικής πολιτικής για την οικονοµία, καθώς και καταγράφει σηµαντικές τάσεις ή µεταστροφές στην πορεία της οικονοµίας. Επιπλέον, παρακολουθεί τις κυριότερες εκθέσεις και µελέτες διεθνών και εγχώριων οργανισµών σχετικά µε την ελληνική και ευρωπαϊκή οικονοµία, ενώ επίσης καταγράφει τις τοποθετήσεις των κοινωνικών εταίρων στη χώρα. [1.Α] Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ ΣΕ ΝΟΥΜΕΡΑ: ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΙΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011 Εισαγωγή Οι αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις των προβλέψεων και στόχων της τρόικας για την εξέλιξη του δηµόσιου χρέους, του δηµοσιονοµικού ελλείµµατος και του ΑΕΠ καταδεικνύει µε τον πιο επίσηµο τρόπο την αποτυχία του µνηµονίου. Στην παρούσα ενότητα επιχειρείται µια συνοπτική παρουσίαση των αστοχιών του προγράµµατος οικονοµικής στήριξης µε βάση τις σχετικές εκθέσεις αξιολόγησης του.ν.τ («Review Under the Stand-By Arrangement Staff Report»). Ειδικότερα, εξετάζονται οι προβλέψεις και αναθεωρήσεις από την 1 η αξιολόγηση (Σεπτέµβριος του 2010) µέχρι και την 5 η (Οκτώβριος του 2011) για µια σειρά από κρίσιµα οικονοµικά µεγέθη. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η πρώτη οµολογία αποτυχίας του προγράµµατος καταγράφεται στην 5 η (ανεπίσηµη) αξιολόγηση, η οποία αποδίδεται εντούτοις από τους συντάκτες της έκθεσης στην ανεπαρκή εφαρµογή των διαρθρωτικών αλλαγών και στην υλοποίηση των στόχων δηµοσιονοµικής προσαρµογής µέσω της µεγαλύτερης µείωσης των µισθών και των τιµών (εντείνοντας συνεπώς την ύφεση). Συνολικά, το κείµενο αυτό στερείται στοιχειώδους αυτοκριτικής σε πείσµα της οξείας κριτικής που ασκήθηκε από κορυφαίους οικονοµολόγους για τα χαρακτηριστικά του εφαρµοζόµενου προγράµµατος, τόσο πριν όσο και µετά την εφαρµογή του.

4 Πίνακας 1: ηµόσιο Χρέος ως % του ΑΕΠ 1 η αξιολόγηση (9/2010) 2 η αξιολόγηση (12/2010) 3 η αξιολόγηση (3/2011) 4 η αξιολόγηση (7/2011) 5 η αξιολόγηση («απόρρητη έκθεση», 10/2011) Απόφαση 26 ης Οκτωβρίου («κούρεµα» 50%) ιαφορά µεταξύ 1 ης και 5 ης αξιολόγησης Οι αποκλίσεις όσον αφορά το ύψος του δηµόσιου χρέους µεταξύ της 1 ης και της 5 ης αξιολόγησης είναι εξαιρετικά µεγάλες. Ενδεικτικά, η απόκλιση κυµαίνεται στα 15 δις για το έτος 2010, 23 δις το 2011 και 39 δις το Η απόκλιση κορυφώνεται το (απόκλιση 45 δις σε σύγκριση µε την 1 η αξιολόγηση). Ενώ δηλαδή η 1 η αξιολόγηση προέβλεπε κορύφωση του χρέους στο 140% το 2014, το χρέος προβλέπεται να φτάσει στο 184% µε βάση την 5 η αξιολόγηση (η πρόβλεψη αυτή δεν λαµβάνει υπόψη την περικοπή του ιδιωτικού χρέους κατά 50%). εν τίθεται αµφιβολία ότι το πρόγραµµα «στήριξης» της ελληνικής οικονοµίας δεν θα είχε την ανάλογη κοινωνική και πολιτική ανοχή κατά την ανακοίνωσή του εάν ήταν ευρέως γνωστή η µελλοντική παταγώδη αποτυχία του. Πίνακας 2: Μεταβολή ΑΕΠ (%) η αξιολόγηση (9/2010) η αξιολόγηση (12/2010) η αξιολόγηση (3/2011) η αξιολόγηση (7/2011) η αξιολόγηση («απόρρητη έκθεση», /2011) ιαφορά µεταξύ 5 ης και 1 ης αξιολόγησης ,6 0 0

5 Εξαιρετικά άστοχες αποδείχθηκαν µέχρι σήµερα οι προβλέψεις του ΝΤ σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του ΑΕΠ. Συγκεκριµένα, η ύφεση για το 2011 (προβλέψεις) εκτιµάται ότι θα είναι βαθύτερη κατά 3% περίπου (σε σύγκριση µε την 1 η αξιολόγηση) ενώ για το 2012 η απόκλιση ανέρχεται στο 4%. Πίνακας 3: ηµοσιονοµικό έλλειµµα (% ΑΕΠ) η αξιολόγηση (9/2010) 2 η αξιολόγηση (12/2010) 3 η αξιολόγηση (3/2011) 4 η αξιολόγηση (7/2011) Κρατικός προϋπολογισµός Με βάση τον παραπάνω πίνακα για τις προβλέψεις για το δηµοσιονοµικό έλλειµµα, προκύπτουν οι ακόλουθες διαπιστώσεις: Ήδη από την 2 η αξιολόγηση (12/2010) πραγµατοποιείται µεγάλη αναθεώρηση του δηµοσίου ελλείµµατος του 2009 (από 13.6% σε 15.4%). Η εν λόγω αναθεώρηση καταγγέλθηκε από πρώην µέλος της ΕΛΣΤΑΤ ότι υπήρξε προϊόν πιέσεων εκ µέρους της EUROSTAT. Από την 2 η επίσης αξιολόγηση (12/10) σηµειώνεται αποτυχία του προγράµµατος αναφορικά µε την µείωση του ελλείµµατος (από -7.9% σε - 9.6%). Το δηµόσιο έλλειµµα του 2010 «έκλεισε» τελικά στο -10.4%, ήτοι 2.5 µονάδες περισσότερο από την πρόβλεψη του 1 ου µνηµονίου. Ο κρατικός προϋπολογισµός του 2012 προβλέπει δηµόσιο έλλειµµα για το 2011 της τάξης του 9% (+1,7% σε σύγκριση µε τις προβλέψεις του 1 ου µνηµονίου). Αξίζει να σηµειωθεί ότι η αποτυχία επίτευξης των στόχων µείωσης του ελλείµµατος συνοδεύθηκε από πρόσθετα δηµοσιονοµικά µέτρα σε σχέση µε αυτά του αρχικού µνηµονίου ύψους περίπου 14 δις για το Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει αφενός την εκτίµηση περί άσκησης πολιτικής «δια της αποτυχίας» και αφετέρου το δυσανάλογο κοινωνικό κόστος που συνεπάγεται η δηµοσιονοµική προσαρµογή σε συνθήκες βαθειάς και παρατεταµένης ύφεσης. 5

6 Πίνακας 4: Πρωτογενείς δηµόσιες δαπάνες 1 η αξιολόγηση 2 η αξιολόγηση 3 η αξιολόγηση 4 η αξιολόγηση 5 η αξιολόγηση («απόρρητη έκθεση) Η µείωση των δαπανών στο 42% που προέβλεπε η 1 η αξιολόγηση δεν επιτεύχθηκε (οι δαπάνες κυµάνθηκαν στο 44.6%). Ο στόχος της µείωσης των δηµοσίων δαπανών παραµένει στο 42.4% το Μεσοπρόθεσµα, ο στρατηγικός στόχος της µείωσης των δαπανών στο επίπεδο των 33% διατηρείται επίσης και στην 5 η αξιολόγηση. Με λίγα λόγια, σε βάθος δεκαετίας, προβλέπεται µείωση των πρωτογενών δηµοσίων δαπανών κατά 11,6%. 6

7 Πίνακας 5: ηµόσια Έσοδα 1 η αξιολόγηση 2 η αξιολόγηση 3 η αξιολόγηση 4 η αξιολόγηση 5 η αξιολόγηση («απόρρητη έκθεση») Καταγράφεται υστέρηση των φορολογικών εσόδων το 2011 (προβλέψεις) κατά 1.5% περίπου. Παρατηρείται επίσης αναθεώρηση προς τα κάτω των προβλέψεων για τα φορολογικά έσοδα τα επόµενα έτη (της τάξης του 1.5% µε 2% µέχρι το 2014). Η µείωση αυτή καλύπτεται από χαµηλότερες δηµόσιες δαπάνες κατά την διετία Το κέντρο βάρους της δηµοσιονοµικής προσαρµογής µεταφέρθηκε δηλαδή ακόµα περισσότερο από την πλευρά των δαπανών. Συνολικά, η 5 η αξιολόγηση προβλέπει µικρότερα έσοδα το 2020 σε σύγκριση µε την πρώτη αξιολόγηση (της τάξης του 1.3%). Επίσης, προβλέπεται µείωση των δηµοσίων δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά 11.6% περίπου στην περίοδο και µείωση των φορολογικών εσόδων στην ίδια περίοδο κατά 2,1%. Αυτό σηµαίνει ότι αντί να υλοποιηθεί η προσαρµογή µε αύξηση των φορολογικών εσόδων, επιλέγεται η δραστική συρρίκνωση του δηµόσιου τοµέα. Η πολιτική αυτή επιβαρύνει αφενός τα χαµηλά εισοδηµατικά στρώµατα (που είναι οι κύριοι αποδέκτες των δηµοσίων υπηρεσιών υγείας, παιδείας, κλπ) και ευνοεί αντίστοιχα τις επιχειρήσεις και τα υψηλά εισοδηµατικά στρώµατα µέσω της µείωσης της φορολογίας. Πίνακας 6: Τόκοι (% ΑΕΠ) της Γενικής Κυβέρνησης η αξιολόγηση η αξιολόγηση η αξιολόγηση η αξιολόγηση η αξιολόγηση («απόρρητη έκθεση)

8 Πίνακας 7: Επιτόκια δανεισµού (average interest rate on all new debt including EU bilateral and IMF debts) η αξιολόγησ η 2 η αξιολόγησ η 3 η αξιολόγησ η 4 η αξιολόγησ η 5 η αξιολόγησ η* *Η 5 η αξιολόγηση ενσωµατώνει τις αποφάσεις της 21 ης Ιουλίου συµβάλλοντας σε µείωση των επιτοκίων δανεισµού της ελληνικής κυβέρνησης. Πίνακας 8: Ποσοστό ανεργίας η αξιολόγηση 4 η αξιολόγηση [1.Β] Η ΕΝ ΙΑΜΕΣΗ ΈΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ 2011 Στις 23 Νοεµβρίου δηµοσιοποιήθηκε η Έκθεση για τη Νοµισµατική Πολιτική για το έτος 2011 από την Τράπεζα της Ελλάδος. Σε αυτή, όπως και σε κάθε έκθεση της ΤτΕ υπάρχουν αρκετά ενδιαφέροντα, αφού εκτός από ένα κείµενο που αφορά την αξιολόγηση της ασκούµενης οικονοµικής πολιτικής και τις προβλέψεις για την εξέλιξη οικονοµικών µεγεθών, ταυτόχρονα η Κεντρική Τράπεζα προβαίνει και σε ανοιχτές πολιτικές παρεµβάσεις. Στο παρακάτω σηµείωµα, παρουσιάζουµε κάποια στοιχεία που θεωρούµε ότι έχουν πολιτική σηµασία και δεν επικεντρώνουµε τόσο στα οικονοµικά στοιχεία που παρατίθενται σε αυτήν. Πιο συγκεκριµένα: 8

9 Σύµφωνα µε την ΤτΕ, η συµφωνία της 26 ης Οκτωβρίου αποτελεί την τελευταία ευκαιρία για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονοµίας. Με πολύ ρητό τρόπο, «µεταφράζει στα ελληνικά» το δίληµµα που έθεσαν από το G-20 στις Κάννες, οι Μέρκελ και Σαρκοζί προς τον ελληνικό λαό: Η εφαρµογή ή µη του «µνηµονιακού πακέτου» σηµαίνει είτε ότι η Ελλάδα παραµένει εντός Ευρωζώνης, κάτι που θα σηµαίνει µία σύντοµη αλλά δύσκολη περίοδο προσαρµογής, είτε ότι θα τεθεί εκτός Ευρωζώνης, κάτι που συνεπάγεται «ανεξέλεγκτη κατολίσθηση που θα εξανέµιζε τα όποια επιτεύγµατα της µεταπολιτευτικής περιόδου». Με αυτό τον τρόπο η ΤτΕ, πιστή στη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία, αποκλείει από την ατζέντα το όποιο ενδεχόµενο µεταστροφής της οικονοµικής πολιτικής και οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση. Φυσικά και οι ίδιοι γνωρίζουν πολύ καλά την ύπαρξη εναλλακτικών ακόµα και εντός του συστήµατος, αλλά και µόνο η παραδοχή της ύπαρξης τους θα σήµαινε τεράστια υποχώρηση ενός θεσµού που αποτελεί τον πιο σκληρό θιασώτη του νεοφιλελευθερισµού. Εποµένως, συνδέοντας την εφαρµογή της µνηµονιακής πολιτικής µε το δίληµµα «εντός ή εκτός Ευρωζώνης», η ΤτΕ επιτελεί τον ιδεολογικό της ρόλο προσπαθώντας να τροµοκρατήσει όσους αγωνίζονται ενάντια στις ασκούµενε πολιτικές. Επίσης, όπως είναι αναµενόµενο, και σε συνδυασµό µε την παραπάνω παρατήρηση, η Έκθεση αναφέρεται απαξιωτικά στις κατακτήσεις του εργατικού κινήµατος χρησιµοποιώντας εκφράσεις όπως «νοοτροπίες και συµπεριφορές του παρελθόντος» ή ως «κεκτηµένα». Η πολιτική που ακολουθείται ως σήµερα από το µνηµονιακό µπλοκ εποµένως παρουσιάζεται ως µία τοµή προοδευτικού τύπου ενάντια στον συντηρητισµό των συντεχνιών, θυµίζοντας τη γνωστή ρητορική του πάλαι ποτέ εκσυγχρονιστικού τόξου, το οποίο από ότι φαίνεται συντηρείται στο προσκήνιο αν και µε διαφορετικό πολιτικό προσωπικό από αυτό της δεκαετίας του Ένα σηµαντικό στοιχείο της Έκθεσης είναι η έντονη διάθεση της για προτροπές προς το πολιτικό σύστηµα και ειδικότερα προς τη νέα κυβέρνηση. Όπως τονίζει χαρακτηριστικά «είναι απαραίτητο, προκειµένου να διαφυλαχθεί η χρηµατοπιστωτική σταθερότητα, η κυβέρνηση συνεργασίας να είναι ισχυρή και αποτελεσµατική, ώστε να εφαρµόσει τις αναγκαίες πολιτικές που θα διασφαλίσουν το µέλλον της χώρας εντός της ζώνης του ευρώ». Σε όλο το κείµενο υπάρχουν διάσπαρτες τέτοιες αναφορές. Ενώ λοιπόν, ένας από τους βασικούς πυλώνες του νεοφιλελευθερισµού είναι η απόλυτη ανεξαρτησία των Κεντρικών Τραπεζών από το πολιτικό σύστηµα, έτσι ώστε οι αποφάσεις τους να µην υποκύπτουν «στην εγγενή ροπή της πολιτικής εξουσίας προς το λαϊκισµό», η ίδια η ΤτΕ δεν είναι καθόλου φειδωλή προς τις παρεµβάσεις της. Ενώ από την µία υπερασπίζεται ως κόρη οφθαλµού την ανεξαρτησία της, επιθυµεί διακαώς ένα πολιτικό σύστηµα καθαρά εξαρτηµένο από αυτή και από τα συµφέροντα που εξυπηρετεί. Και από ότι διαφαίνεται τα καταφέρνει. Περνώντας στα οικονοµικά στοιχεία της Έκθεσης, η ΤτΕ αναγνωρίζει ότι η σκληρή δηµοσιονοµική προσαρµογή ευθύνεται για την ύφεση, όµως αναφέρεται και στην εµπειρία άλλων χωρών µε µεγάλο χρέος που εφάρµοσαν αντίστοιχα 9

10 προγράµµατα και οδηγήθηκαν µεσοπρόθεσµα στην ανάπτυξη. Όταν κάνει αυτές τις αναφορές σε άλλες χώρες η ΤτΕ, προφανώς δεν εξετάζει τις ριζικές αλλαγές που βίωσαν αυτές οι χώρες σε κοινωνικό επίπεδο, την αποδόµηση της δηµοκρατίας, την υποχώρηση της δηµοκρατίας, την ανισότητα στη διανοµή του εισοδήµατος. Επειδή οι χώρες αυτές είναι κυρίως οι χώρες της Λατινικής Αµερικής και αυτές της Ανατολικής Ευρώπης, η σηµερινή τους κατάσταση ίσως αποτελεί εικόνα από το µέλλον της Ελλάδας. Η Έκθεση επισηµαίνει ότι η ύφεση και η µείωση της εγχώριας ζήτησης είναι δυσανάλογα µεγάλες σε σχέση µε τη δηµοσιονοµική προσαρµογή και αυτό οφείλεται στον επιβαρυντικό ρόλο που διαδραµατίζουν οι δυσµενείς προσδοκίες. Για να µεταβληθούν οι τελευταίες σύµφωνα µε την ΤτΕ πρέπει η κυβέρνηση να πείσει για την πρόθεση της να φέρει εις πέρας το πρόγραµµα προσαρµογής. Το µεγάλο λάθος που κάνει η Έκθεση είναι ότι παραβλέπει ότι υπάρχει µία σχέση αιτιότητας ανάµεσα στη δηµοσιονοµική προσαρµογή και τις δυσµενείς προσδοκίες. Η ύφεση που προκαλείται από τη δηµοσιονοµική προσαρµογή δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας στους επενδυτές αφού γνωρίζουν πολύ καλά ότι όσο η αγοραστική δύναµη συρρικνώνεται τόσο η κατανάλωση θα µειώνεται και οι επενδύσεις θα αποθαρρύνονται. Επίσης τα µεγάλα ποσοστά ανεργίας και ειδικά της µακροπρόθεσµης, όπως επισηµαίνει η ίδια η ΤτΕ σε άλλο σηµείο της Έκθεσης οδηγούν στην απαξίωση του κεφαλαίου και µειώνουν την παραγωγικότητα. Τέλος, η ύφεση που προκαλείται από τις πολιτικές που προτείνει η ΤτΕ οδηγεί αναπόφευκτα σε κοινωνικές συγκρούσεις, οι οποίες σε κάθε περίπτωση οδηγούν σε επιδείνωση των προσδοκιών. Συµπερασµατικά, για τις δυσµενείς προσδοκίες- στις οποίες η ΤτΕ καταλογίζει µεγάλη ευθύνη για το µέγεθος της ύφεσης- ευθύνεται η ακολουθούµενη πολιτική. Η ΤτΕ επισηµαίνει κάποιες δοµικές αλλαγές που έχουν λάβει χώρα στην ελληνική οικονοµία και στις οποίες αποδίδει θετικό πρόσηµο. Πιο συγκεκριµένα αναφέρεται στην µείωση της εξάρτησης από την εγχώρια ζήτηση και τη θετική συµβολή της εξωτερικής ζήτησης, αλλά και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κόστους. Και οι δύο αλλαγές βασίζονται κατ ουσία στη λεγόµενη «εσωτερική υποτίµηση», δηλαδή την µείωση του άµεσου και του έµµεσου κόστους εργασίας, η οποία αποτελεί και τον πυρήνα της φιλοσοφίας της µνηµονιακής πολιτικής. ηλαδή µέσω της µείωσης των µισθών, της ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων, της αύξησης της ανεργίας, της µείωσης της συνεισφοράς των εργοδοτών στα ασφαλιστικά ταµεία επιδιώκεται η µεταστροφή του παραγωγικού µοντέλου σε εξωστρεφές, παρά την κοινωνική διάλυση που επιφέρει αυτή πολιτική. Παράλληλα, η ΤτΕ σηµειώνει πως οι «νέες εργασιακές ρυθµίσεις που νοµοθετήθηκαν τον Οκτώβριο» σχετικά µε την αγορά εργασίας θα ενισχύσουν την κατεύθυνση για περισσότερη ευελιξία (το περίφηµο άρθρο 37 του Πολυνοµοσχεδίου), η οποία µπορεί υποτίθεται, σύµφωνα µε την Έκθεση να µειώσει την ανεργία. Σύµφωνα µε την Έκθεση υπάρχουν δύο εθνικοί στόχοι: «Πρώτον, δηµιουργία πρωτογενών πλεονασµάτων στη δηµοσιονοµική διαχείριση, µε ρυθµούς 10

11 υψηλότερους απ ό,τι προβλέπεται. εύτερον, συντοµότερη ανάκαµψη και ταχύτερους ρυθµούς ανάπτυξης τα επόµενα χρόνια». Οι δύο αυτοί στόχοι έχουν αποδειχθεί ως τώρα άκρως αντιφατικοί και τίποτα δεν προµηνύει ότι αυτή η αντιφατικότητα δεν θα εξακολουθήσει να υφίσταται και στο µέλλον. Η δηµιουργία πρωτογενών πλεονασµάτων σε περιόδους σκληρής ύφεσης λειτουργεί επιβαρυντικά για την ύφεση, αφού την τροφοδοτεί. Η επίκληση σε µία ανάκαµψη που θα έρθει µέσω των ιδιωτικοποιήσεων ή µέσω των εξαγωγών κρίνεται εξαιρετικά ανεδαφική αφού η συνθήκες συρρίκνωσης της εγχώριας ζήτησης θα αποθαρρύνουν τις επενδύσεις. Εποµένως ο συνδυασµός αυτών των δύο στόχων είναι αυτοαναιρούµενος. [1.Γ] ΤΑ ΠΑΚΕΤΑ ΛΙΤΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΙΤΑΛΙΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ Η πολιτική λιτότητας δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία αλλά πλέον η µία µε την άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγκάζεται να εφαρµόσει τέτοιου τύπου πολιτικές. Τις τελευταίες βδοµάδες η συστηµική κρίση χρέους έχει αρχίσει να περνάει από την περιφέρεια της Ευρωζώνης στις οικονοµίες του σκληρού πυρήνα, και οι τελευταίες υιοθετούν µία σειρά από σκληρά µέτρα για να αποφύγουν είτε την προσφυγή τους σε Μηχανισµό Στήριξης (Ιταλία) είτε την υποβάθµιση της πιστοληπτικής τους ικανότητας (Γαλλία). Ιταλία Τα µέτρα του Σεπτεµβρίου στόχευαν στη µείωση δαπανών και αύξηση της φορολογίας 54 δις Ευρώ για το 2011 και συνολικά 76 δις ευρώ µέχρι το 2013 (συνοδευόµενα µε τη µείωση εργατικής νοµοθεσίας για τη διευκόλυνση απολύσεων) ώστε ο προϋπολογισµός του 2013 να είναι πλεονασµατικός. Υπενθυµίζουµε ότι το χρέος της Ιταλίας φτάνει τα 1,9 τρις ευρώ και το 120% του ΑΕΠ, το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό χρέους εντός της ευρωζώνης µετά της Ελλάδας. Το πακέτο λιτότητας υπέστη διαδοχικές αναθεωρήσεις και έρχεται να ενισχύσει διπλασιάζοντας τη δηµοσιονοµική προσπάθεια της Ιταλίας που ξεκίνησε τον Ιούλιο. Τα τελευταία µέτρα ανακοινώθηκαν από την κυβέρνηση λίγες µέρες µετά τη συµφωνία της 26ης Οκτώβρη και την αύξηση των επιτοκίων του 10ετούς οµολόγου της Ιταλίας στο 7%. Τα µέτρα είναι τα εξής: Αύξηση του ΦΠΑ από 20% σε 21% Αύξηση του φόρου στα κέρδη από χρηµατιστικά προϊόντα (από 12.5% σε 20%). Το µέτρο θα εφαρµοστεί από 1η Γενάρη του 2012 και αναµένεται να αποδώσει 1,5 µε 2 δις ετησίως. Φόρος στις επιχειρήσεις του τοµέα της ενέργειας (αύξηση συντελεστών κατά 4%) στην περίοδο και απαγόρευση µετακύλισης του κόστους στους 11

12 καταναλωτές. Το µέτρο προβλέπεται να αποδώσει επίσης 1,5 µε 2 δις. Πρόσθετος φόρος 3% (Εισφορά Αλληλεγγύης) στα ετήσια εισοδήµατα που υπερβαίνουν τις ευρώ. Η απόδοση είναι σχετικά µικρή (µόλις 50 µε 100 εκατοµµύρια ετησίως). Καταπολέµηση της φοροδιαφυγής µε δηµοσιονοµικό στόχο τα 120 εκ. ευρώ ετησίως Η φορολόγηση των τόκων τραπεζικών καταθέσεων από 25% µειώνεται στο 20%. Μείωση δαπανών κατά τα έτη 2012 και ,5 δις ευρώ για την κεντρική κυβέρνηση και 9 δις ευρώ για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον ιδιωτικό τοµέα από τα 60 στα 65 έτη µέχρι το 2014 Μεταρρύθµιση της εργατικής νοµοθεσίας για την ευκολότερη απόλυση εργαζοµένων Γαλλία Το συνολικό πακέτο µέτρο της κυβέρνησης Σαρκοζί στοχεύει να επιτευχθεί ισοσκελισµένος προϋπολογισµός το 2016 και να διατηρηθεί το ΑΑΑ των οίκων αξιολόγησης. Πρόκειται και για τη Γαλλία το δεύτερο πακέτο λιτότητας, το πρώτο ανακοινώθηκε στις 24 Αυγούστου από τον πρωθυπουργό Φρανσουά Φιγιόν, ο οποίος δε διστάζει να δηλώνει ότι «η λέξη χρεοκοπία δεν είναι πια κάτι το αφηρηµένο». Είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρείται στη Γαλλία ως το σκληρότερο πακέτο λιτότητας από τον προϋπολογισµό του 1945 και αναθεωρήθηκε η πρόβλεψη για ανάπτυξη σε 1% το 2012 αντί του 1,75%. Τα πρόσθετα µέτρα προβλέπουν εξοικονόµηση 7 δις ευρώ για το 2012 και 11,6 δις για το Τα σηµαντικότερα από αυτά είναι τα εξής: Μείωση σειράς φορολογικών απαλλαγών στην ακίνητη περιουσία (απόδοση 2,6 δις) Αύξηση φορολογικού συντελεστή κατά 5% για τις επιχειρήσεις των οποίων ο κύκλος εργασιών υπερβαίνει τα 250 εκατοµµύρια ευρώ για τα έτη 2012 και 2013 (απόδοση 1,1 δις ετησίως). Αύξηση της φορολογίας µερισµάτων και τόκων από 19% σε 24% (απόδοση 0,6 δις ετησίως). Το αφορολόγητο όριο για τη φορολογία εισοδήµατος, τη φορολογία περιουσίας, τη φορολογία δωρεών, κα, παγώνει στα επίπεδα του 2011 και δεν αυξάνεται µε τον πληθωρισµό µέχρι τη µείωση του ελλείµµατος στο 3% (συνολική απόδοση 3,4 δις ευρώ, εκ των οποίων 1,7 το 2012) Αύξηση ΦΠΑ κυρίως σε κάποιες κατηγορίες χαµηλού ΦΠΑ όπως τροφίµων, γκάζι και ηλεκτρικό ρεύµα από 5,5% στο 7% (1,8 δις ευρώ για το 2012) Τιµαριθµική αύξηση µόνο κατά 1% των κοινωνικών παροχών για τα έτη 2012 και 2013 και όχι µε τον πληθωρισµό. Εξαιρούνται οι παροχές πρόνοιας/κατωτάτων ορίων, που τιµαριθµοποιούνται ανάλογα µε τον πληθωρισµό (συνολική απόδοση 12

13 500 εκ. ευρώ). Κρατικός προϋπολογισµός: Πρόβλεψη πρόσθετων περικοπών δαπανών 500 εκ ευρώ στο 1 δις ευρώ περικοπών που είχε προβλεφθεί µε το πρώτο πακέτο λιτότητας (συνολική απόδοση 1,5 δις). απάνες υγείας: Περιορισµός της αναµενόµενης αύξησης των δαπανών υγείας στο 2,5% του ΑΕΠ από το 2,8% για το 2012 και µέχρι το 2016 (συνολική απόδοση 500 εκ. ευρώ). Η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης που ήταν προγραµµατισµένη να πάει από τα 60 στα 62 έτη το 2018 θα γίνει το 2017 (απόδοση 1,6 δις µέχρι το 2016). 13

14 [2] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΙΚΤΩΝ Επιµέλεια:. Παπαγιαννάκος Σε αυτό το µέρος παρακολουθούνται και συγκεντρώνονται ορισµένοι δείκτες που αφορούν την οικονοµική πολιτική, την κοινωνική αλλά και άλλα πεδία πολιτικής. είκτες και στοιχεία που αναδεικνύουν σηµαντικές τάσεις ή εξελίξεις και είναι απαραίτητα εργαλεία πολιτικής παρέµβασης. [2.Α] ΣΤΟ 18,4% Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ - ΣΕ ΚΙΝ ΥΝΟ ΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ ΤΑΜΕΙΑ Σύµφωνα µε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για την ανεργία τον Αύγουστο, αυτή εκτινάχθηκε στο 18,4% από 16,5% τον Ιούλιο 2011 και 12,2% τον Αύγουστο Οι άνεργοι φέτος τον Αύγουστο υπολογίστηκαν σε άτοµα, αυξηµένοι κατά άτοµα σε σχέση µε τον Αύγουστο 2010 (αύξηση 48%) και κατά άτοµα σε σχέση µε το Ιούλιο του 2011 (αύξηση 10,7%). Η ανεργία στις γυναίκες υπολογίζεται πλέον σε 22,3%, ενώ στους νέους\ες ετών στο 43,5% και ετών στο 24,9%. Ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα παρακάτω στοιχεία, όπως αυτά διαµορφώνονται φέτος τον Αύγουστο: (ι) οι απασχολούµενοι υπολογίζεται ότι µειώθηκαν κατά άτοµα σε σχέση µε τον Αύγουστο του 2010 και κατά άτοµα σε σχέση µε το Ιούλιο του 2011, (ιι) οι άνεργοι\ες ( ) υπολογίζεται ότι είναι υπερδιπλάσιοι σε σχέση µε το 2009 ( ) και (ιιι) οι απασχολούµενοι (περίπου ) υπολογίζεται ότι είναι κατά λιγότεροι από τον οικονοµικά µη ενεργό πληθυσµό. Τα στοιχεία αυτά είναι ανησυχητικά όχι µόνο διότι αποτυπώνουν το µέγεθος της κοινωνικής καταστροφής που προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί το Μνηµόνιο, αλλά και διότι αυξάνουν τον κίνδυνο κατάρρευσης των ασφαλιστικών ταµείων, δηλαδή των συντάξεων. Με αφορµή την παραπέρα επιδείνωση της ανεργίας, ο επιστηµονικός διευθυντής του ΙΝΕ ΓΣΕΕ Σ. Ροµπόλης δήλωσε στην εφ. Η ΕΠΟΧΗ ότι «η εκτίµησή µας είναι ότι η στατιστική ανεργία θα φτάσει στο 21%, και αν υπολογίσουµε και τις της εφεδρείας, τότε η στατιστική ανεργία το 2012 θα φτάσει στο 23%, πολύ πάνω από το Όσο για την πραγµατική ανεργία, θα φτάσει στα επίπεδα του 28%, δηλαδή στα άτοµα. Η εφαρµοζόµενη οικονοµική πολιτική στην Ευρώπη και την Ελλάδα δεν µπορεί να κάνει ότι δεν καταλαβαίνει αυτό το σοβαρό δυσβάστακτο πρόβληµα. Η ανεργία στην Ευρώπη σήµερα έχει φτάσει στα 16,2 εκατοµµύρια, δηλαδή η Ευρώπη έχει ένα 28ο κράτος µέλος ανέργων στο µέγεθος της Ολλανδίας»! 14

15 [2.Β] ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ -7% Η ΎΦΕΣΗ ΤΟ 9ΜΗΝΟ ΎΦΕΣΗ ΚΑΙ ΤΟ 2012 Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ το 3 ο τρίµηνο 2011 (και έπειτα από την πρόσφατη αναθεώρηση του ΑΕΠ για τα έτη ), το ΑΕΠ του 2011 (σε σταθερές τιµές 2005) παρουσιάζει µείωση σε σχέση µε τα αντίστοιχα τρίµηνα του 2010κατά 8,3% το 1 ο τρίµηνο, κατά 7,4% το 2 ο τρίµηνο και κατά 5,2% το 3 ο τρίµηνο. Αυτό σηµαίνει ότι το 9µηνο του 2011 η ύφεση διαµορφώνεται στο -6,94% του ΑΕΠ. Στην Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισµού 2012, η ύφεση το 2011 εκτιµάται ότι θα διαµορφωθεί στο -5,5% του ΑΕΠ, όσο ακριβώς εκτιµούσε και το προσχέδιο του Π-2012 (έναντι προηγούµενης εκτίµησης -3,5% στο ΜΠ Σ φέτος τον Ιούνιο). Η εκτίµηση αυτή όµως είναι εξαιρετικά πιθανό να αποδειχτεί ιδιαίτερα αισιόδοξη καθώς η ύφεση το πρώτο 9µηνο του 2011 είναι ήδη πολύ βαθειά ( περίπου -7% του ΑΕΠ) και το τελευταίο τρίµηνο δεν αναµένεται θεαµατική βελτίωση για δύο τουλάχιστον λόγους. Πρώτον, διότι το πιθανότερο είναι ότι η ήδη ισχνή εσωτερική ζήτηση θα µειωθεί παραπέρα το 4 ο τρίµηνο του 2011 δεδοµένου ότι (i) το ΥΠΟΙΚ σχεδιάζει να εισπράξει φορολογικά έσοδα πάνω από 14 δις ευρώ, στεγνώνοντας παραπέρα µια ήδη άνυδρη οικονοµία, (ii) εκατοντάδες χιλιάδες δηµόσιοι υπάλληλοι, εργαζόµενοι στις ΕΚΟ και συνταξιούχοι βρίσκονται ήδη αντιµέτωποι µε άγριες περικοπές στο εισόδηµά τους (µισθολόγιο-πτωχολόγιο, περικοπές στις επικουρικές, αυστηροποίηση κριτηρίων ΕΚΑΣ κ.λπ.) ενώ η εφεδρεία στέλνει κάµποσες δεκάδες χιλιάδες µισθωτών στον προθάλαµο της ανεργίας ή της πρόωρης συνταξιοδότησης (iii) η ανεργία ήδη αυξάνεται περαιτέρω (µεταξύ άλλων και εξαιτίας των παραπάνω) και (iv) οι µισθοί στον ιδιωτικό τοµέα µειώνονται (µεταξύ άλλων εξαιτίας και των παραπάνω). εύτερον, διότι η εξωτερική ζήτηση αναµένεται να µειωθεί σηµαντικά καθώς η παγκόσµια οικονοµία και ιδιαίτερα η οικονοµία της ευρωζώνης οδηγείται µε γοργούς ρυθµούς στην επιβράδυνση (και από εκεί πιθανότατα στην ύφεση) αφού η κρίση δηµόσιου χρέους οξύνεται και τα προγράµµατα σκληρής λιτότητας επεκτείνονται σε µεγάλες οικονοµίες όπως αυτές της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας. Για το 2012, η Εισηγητική Έκθεση προβλέπει ύφεση -2,8% από ανάπτυξη 0,8% του ΑΕΠ που προέβλεπε το ΜΠ Σ φέτος τον Ιούνιο. Και αυτή η πρόβλεψη όµως είναι πολύ πιθανό να αποδειχτεί υπεραισιόδοξη για τους ίδιους πάνω-κάτω λόγους που αναφέρονται παραπάνω. Οι πρόσφατες εκτιµήσεις του ΟΟΣΑ προβλέπουν για την Ελληνική οικονοµία ύφεση -6,1% το 2011 και -3% το Η ΕΛΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι αναθεωρεί τα στοιχεία του ΑΕΠ µε αποτέλεσµα οι ρυθµοί ανάπτυξης (µεταβολές όγκου) του ΑΕΠ για την περίοδο , µετά την αναθεώρηση, να διαµορφωθούν ως εξής: το 2006 σε +5,5% από 5,2%, το 2007 σε +3,0% από 4,3%, το 2008 σε -0,2% από 1,0%, το 2009 σε -3,2% από -2,0% και το 2010 σε -3,5% από -4,5%. 15

16 Η αναθεώρηση των εθνικών λογαριασµών δηµιουργεί τεράστια ερωτηµατικά όπως επισηµαίνεται σε σχετικό δελτίο Τύπου δήλωση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Χουντή, στο οποίο αναφέρεται η διαδικασία της προηγούµενης αναθεώρησης του ΑΕΠ (απάντηση Αλµούνια σε ερώτηση του τέως ευρωβουλευτή του ΣΥΝ και νυν βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ. Παπαδηµούλη). Επίσης, αξίζει να υπενθυµίσουµε ότι τον Σεπτέµβριο όλα τα µέλη (πλην του προέδρου) της επιτροπής της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής αποπέµφθηκαν µε απόφαση του ΥΠΟΙΚ κ. Βενιζέλου και ότι ορισµένα από αυτά κατήγγειλαν σοβαρή δυσλειτουργία της ΕΛΛΣΤΑΤ και σκόπιµο «φούσκωµα» του ελλείµµατος του Για τις καταγγελίες αυτές διατάχθηκε προκαταρκτική εισαγγελική εξέταση. [2.Γ] Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΑΕΠ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΣΤΑΤ ΕΞΩΡΑΪΖΕΙ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ Αξίζει να επισηµάνουµε το γεγονός ότι παρόλο που τόσο στην Εισηγητική Έκθεση του Π2012 όσο και στο Προσχέδιο η ύφεση το 2011 εκτιµάται στο -5,5%, στην Εισηγητική Έκθεση το ΑΕΠ του 2011 εκτιµάται ότι θα είναι κατά 2,5 δις ευρώ λιγότερα (217,8 δις) από την αντίστοιχη εκτίµηση στο Προσχέδιο (220,3 δις ευρώ). Η ισότητα του ποσοστού της ύφεσης παρά την παραπέρα απόλυτη µείωση του ΑΕΠ οφείλεται στην πρόσφατη αναθεώρηση του ΑΕΠ από την ΕΛΣΤΑΤ, µε βάση την οποία το ΑΕΠ το 2010 µειώνεται κατά περίπου 3 δις ευρώ. Αν δεν υπήρχε η αναθεώρηση αυτή, τότε σύµφωνα µε τα στοιχεία της Εισηγητικής Έκθεσης (ΑΕΠ και αποπληθωριστής) η ύφεση το 2011 δεν θα ήταν 5,5% αλλά τουλάχιστον 1% µεγαλύτερη. Με άλλα λόγια, η εν λόγω αναθεώρηση κρύβει το µέγεθος της ύφεσης το Παράλληλα, µε την ίδια αναθεώρηση µειώνεται η ύφεση το 2010 από 4,5% σε 3,5%, ενώ αυξάνεται η ύφεση του 2009 από -2% σε -3,2% και η ανάπτυξη 1% του 2008 µετατρέπεται σε ύφεση -0,2%. Το γεγονός ότι η εν λόγω αναθεώρηση εξωραϊζει τις επιπτώσεις της πολιτικής του Μνηµονίου το 2010 και το 2011 και παράλληλα επιδεινώνει την µακροοικονοµική κατάσταση των ετών 2009 και 2008 δίνει λαβή για σκεπτικισµό όσον αφορά την επιστηµονική επάρκεια και σκοπιµότητα της αναθεώρησης αυτής. [2. ] ΠΕΤΣΟΚΟΜΜΕΝΗ Η ΝΕΑ ΛΙΣΤΑ ΒΑΡΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΩΝ Η νέα λίστα των Βαρέων και Ανθυγιεινών Επαγγελµάτων (ΒΑΕ) θέτει εκτός περίπου εργαζόµενους/ες, αφού σύµφωνα µε το υπουργείο αυτή θα περιλαµβάνει περίπου άτοµα από Εξαιρούνται επαγγέλµατα όπως οι καµαριέρες, οι κοµµώτριες, οι µόνιµες καθαρίστριες του ηµοσίου, οι ζαχαροπλάστες, οι ταµίες των σούπερ µάρκετ, οι διοικητικοί υπάλληλοι στη βαριά βιοµηχανία. Οι περικοπές που επιφέρει η νέα λίστα ΒΑΕ είναι προς όφελος των επιχειρήσεων, καθώς τις ελαφρύνουν από πρόσθετες εργοδοτικές εισφορές, και επιβαρύνουν τους 16

17 εργαζόµενους που εξαιρούνται (κυρίως τους νέους) µε µείωση των µισθών και συντάξεών τους και µε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, ενώ παράλληλα ζηµιώνουν τα ασφαλιστικά ταµεία τους. [2.Ε] ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΤΟ 2012: ΈΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝ ΕΤΣΙ ΝΟΜΙΖΕΤΕ Η Εισηγητική Έκθεση του Προϋπολογισµού θέτει στόχο για το 2012 να δηµιουργηθεί πρωτογενές πλεόνασµα Γενικής Κυβέρνησης (ΓΚ) ύψους περίπου 3,5 δις (χωρίς PSI) ή 2,4 δις (µε PSI). Ο στόχος αυτός είναι µειωµένος σε σχέση µε την αντίστοιχη πρόβλεψη (5,6 δις) του ΜΠ Σ (φέτος τον Ιούνιο) κατά 2,1 δις ή 3,2 δις ευρώ (µε PSI), παρόλο που εντωµεταξύ αποφασίστηκαν πρόσθετα δηµοσιονοµικά µέτρα ύψους 2,1 δις για το 2011 και 5 δις για το 2012 (βλ το Προσχέδιο του Π-2012). Η επιτευξιµότητα, όµως, ακόµη κι αυτού του (αναθεωρηµένου προς τα κάτω) στόχου είναι εξαιρετικά αµφίβολη, µεταξύ άλλων, για τους εξής λόγους: (α) Η Εισηγητική Έκθεση του Π-2012 υποτιµά για το 2011 και το 2012 τόσο την ύφεση (βλ. σηµείο 2 παραπάνω) όσο και την ανεργία που την προβλέπει για το 2011 στο 15,4% (παρόλο που τον Αύγουστο ήταν 18,4%) και για το 2012 στο 17,1% παρόλο που υπάρχουν έγκυρες εκτιµήσεις που την ανεβάζουν πάνω από το 20% (βλ. σηµείο 1 παραπάνω). (β) Το 2011 συντελείται ένα δηµοσιονοµικό ναυάγιο (µε προφανείς συνέπειες για τον Π2012) όπως καταδεικνύουν τα εξής: (i) Το έλλειµµα της ΓΚ το 2011 εκτιµάται ότι θα διαµορφωθεί στο 9% του ΑΕΠ (ή 19,7 δις) έναντι προηγούµενης εκτίµησης στο ΜΠ Σ τον Ιούνιο για έλλειµµα 7,3% του ΑΕΠ (ή 16,4 δις). Επιπλέον, το έλλειµµα του Κρατικού Προϋπολογισµού (ΚΠ) το 2011, αντί να µειωθεί κατά 9,5% σε σχέση µε το 2010 όπως έθετε στόχο ο Π-2011, εκτιµάται ότι θα αυξηθεί κατά 8%. (ii) Τα παραπάνω στοιχεία για το 2011 δεν είναι πραγµατοποιήσεις αλλά εκτιµήσεις. Για το ότι τα αποτελέσµατα του 2011 θα αποδειχτούν τελικά χειρότερα από τις εν λόγω εκτιµήσεις συνηγορούν τα εξής: (iia) η περσινή εµπειρία, όπου το έλλειµµα της ΓΚ το 2010 τελικά διαµορφώθηκε κατά 1,2% του ΑΕΠ (ή 2,2 δις ευρώ) µεγαλύτερο απ όσο το εκτιµούσε ο Π2011, (iib) το δελτίο εκτέλεσης του Π2011 το 10µηνο Ιαν-Οκτ όπου σε σχέση µε το 2010 καταγράφεται υστέρηση εσόδων του ΚΠ κατά 4% (έναντι νέου στόχου για ετήσια αύξηση κατά 0,9%), υπέρβαση δαπανών κατά 5,8% (έναντι νέου στόχου αύξησης 3,8%), µε αποτέλεσµα το συνολικό έλλειµµα του ΚΠ να αυξάνεται κατά 11,1% σε σχέση µε το 2010, έναντι νέου στόχου ετήσιας αύξηση κατά 1,2%. (iii) τα παραπάνω συµβαίνουν παρόλο που για το 2011 ελήφθησαν µέτρα δηµοσιονοµικής προσαρµογής ύψους πάνω από 23 δις ευρώ. Στον Π-2012 σχεδιάζεται να συνεχιστεί η ίδια πολιτική άγριας λιτότητας και αναδιανοµής προς του ισχυρούς, παρά το δηµοσιονοµικό ναυάγιο που προκαλεί η πολιτική αυτή. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι ο βασικός στόχος της κυβέρνησης και των στηριγµάτων της δεν είναι η δηµοσιονοµική εξυγίανση αλλά η συνέχιση της 17

18 επίθεσης ενάντια στην εργασία, τη µικρή επιχειρηµατικότητα και τη δηµόσια περιουσία. [2.ΣΤ] «ΚΟΥΡΕΜΑ»: ΚΑΜΙΑ ΩΦΕΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝ ΥΣΕΙΣ Το «κούρεµα» των ελληνικών οµολόγων που αποφασίστηκε τον Οκτώβριο στο Συµβούλιο Κορυφής οδηγεί το σύµφωνα µε την Εισηγητική Έκθεση του Π2012 σε εξοικονόµηση δηµόσιων δαπανών για τόκους ύψους 5,15 δις ευρώ. Από την εξοικονόµηση αυτή, όµως, για δηµόσιες επενδύσεις δεν κατευθύνεται ούτε µισό ευρώ. Οι δαπάνες του Π Ε στον Π2012 είναι ακριβώς οι ίδιες (7,7 δις) µε εκείνες του ΜΠ Σ φέτος τον Ιούνιο. Αυτή η καθήλωση των δαπανών του Π Ε αποφασίζεται παρά τη συνέχιση της βαθειάς ύφεσης για 4 η χρονιά και παρά τη µείωση τους (σε σχέση µε τα αρχικώς προϋπολογιζόµενα) τόσο το 2010 (µείωση 1,8 δις ευρώ) όσο και το 2011 (µείωση 1,6 δις ευρώ) προκειµένου να επιτευχθούν οι δηµοσιονοµικοί στόχοι. Τα παραπάνω καταδεικνύουν την υποκρισία της κυβέρνησης, των κοµµάτων και των ΜΜΕ που την στηρίζουν αλλά και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όταν επισηµαίνουν την ανάγκη για «ανάπτυξη». Επίσης, επισηµαίνουν µια από τις πολλές διαφορές που έχει η πρόταση της Αριστεράς για αναδιάρθρωση και διαγραφή µέρους του δηµόσιου χρέους από τους αντίστοιχους σχεδιασµούς των πολιτικών της αντιπάλων. [2.Ζ] Η «ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΕΠΙ ΕΙΝΩΝΕΤΑΙ Παρόλο που η έννοια της ανταγωνιστικότητας όταν εφαρµόζεται στο σύνολο της οικονοµίας ενός κοινωνικού σχηµατισµού (άρα και οι µετρήσεις της) είναι καλό να αντιµετωπίζονται µε επιφυλακτικότητα, αξίζει να επισηµάνουµε τις µετρήσεις ενός οργανισµούς που οι κυρίαρχες πολιτικές και οικονοµικές δυνάµεις θεωρούν αξιόπιστο, το World Economic Forum (WEF). Σύµφωνα µε πρόσφατα στοιχεία του WEF, η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας τα δύο τελευταία χρόνια επιδεινώνεται αντί να βελτιώνεται όπως επιδιώκει η στρατηγική της «εσωτερικής υποτίµησης» που εφαρµόζεται µε το Μνηµόνιο. Συγκεκριµένα, η Ελλάδα κατρακύλησε από την 71 η θέση το 2009 στην 83 η θέση το 2010 και την 90 η θέση το Είναι αξιοσηµείωτο ότι το 2011 κατατάσσονται πάνω από την Ελλάδα χώρες όπως η Γουατεµάλα, η Ναµίµπια, η Ρουµανία, η FYROM και η Αλβανία. Ο εν λόγω σύνθετος δείκτης ανταγωνιστικότητας απαρτίζεται από επιµέρους δείκτες που δεν σχετίζονται µόνο µε το κόστος εργασίας αλλά αφορούν και τοµείς όπως οι θεσµοί, οι υποδοµές, η υγεία, η παιδεία, η τεχνολογία και η καινοτοµία. Αφορούν δηλαδή σε τοµείς που το Μνηµόνιο επιβάλλει περικοπές που οδηγούν σε περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης µε σαφείς µεσο/µακροπρόθεσµα αντιαναπτυξιακές επιπτώσεις. Η Ενδιάµεση Έκθεση 2011 της ΤτΕ, παρόλο που αναφέρεται στις µετρήσεις αυτές (σελ. 148), δεν φαίνεται να πτοείται όσον αφορά την υπεράσπιση της πολιτικής του Μνηµονίου. 18

19 [3] ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Επιµέλεια: Γ. Ευσταθόπουλος, Α. Καψάλης & Β. Κουµαριανός Το Παρατηρητήριο Κοινωνικής και Εργασιακής Πολιτικής έχει δύο σκέλη: (α) Θέµατα που σχετίζονται ευρύτερα µε την υπεράσπιση του δηµόσιου χώρου και των δηµοσίων αγαθών: καταγραφή και τεκµηρίωση των συνεπειών των εµπορευµατοποίησης αλλά και ανάδειξη κοινωνικών «καλών πρακτικών» και αγώνων για την επανοικειοποίηση του δηµόσιου πλούτου. (β) Θέµατα που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις στην εποχή του µνηµονίου, αλλά και ζητήµατα ευρύτερης κοινωνικής συνοχής, όπως η φτώχεια, ο αποκλεισµός, η ξενοφοβία κ.ά. [3.Α] ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ Ι ΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΗΜΟΥΣ II 1 Πρόσφατα παραδείγµατα και δηµόσια συζήτηση στη Γερµανία για τον τοµέα της ενέργειας Το Παρατηρητήριο Κοινωνικής Πολιτικής είχε εξετάσει στο 1 ο Ενηµερωτικό ελτίο της Επιτροπής Μελετών και Τεκµηρίωσης (Ιούνιος 2011) µια σειρά από περιπτώσεις επαναφοράς υπό δηµόσιο έλεγχο ιδιωτικοποιηµένων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας («remunicipalisation»). Ειδικότερα, είχαν παρουσιαστεί πρωτοβουλίες στον τοµέα του νερού από τη Γαλλία (Παρίσι, Γκρενόµπλ) και την Ιταλία (εθνικό δηµοψήφισµα). Στο πλαίσιο της προσπάθειας καταγραφής σε ευρωπαϊκό επίπεδο καλών πρακτικών µε άξονα την έννοια του δηµόσιου αγαθού, η τρέχουσα έκδοση του ελτίου εξετάζει την αξιοσηµείωτη δυναµική που καταγράφεται στη Γερµανία αναφορικά µε την ανάκτηση, εκ µέρους των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, µεγάλων τµηµάτων του ιδιωτικοποιηµένου εγχώριου συστήµατος παραγωγής, διανοµής και παροχής ενέργειας. Η παρουσίαση αυτών των εξελίξεων κρίνεται εξαιρετικά σηµαντική: - Λόγω του προαναγγελθέντος από την κυβέρνηση και την τρόικα µαζικού προγράµµατος ιδιωτικοποιήσεων του ενεργειακού τοµέα (ΕΛΠΕ, ΕΠΑ, ΕΗ). - Της ανάδειξης δυνητικών πεδίων προβληµατισµού, συνεργασίας και αντιστάσεων µεταξύ των λαών της Ευρώπης γύρω από τα θεµελιώδη κοινωνικά και εργασιακά δικαιώµατα των πολιτών. 1 Το παρόν κείµενο αποτελεί σύνοψη και µετάφραση του σηµειώµατος Re-municipalisation of the Germany energy sector των David Hall και Philipp Terhorst (2011), EPSU (Public Services International Europe). 19

20 Εισαγωγή Έπειτα από µια δεκαετία εφαρµογής του διπόλου «ιδιωτικοποιήσεις/ανταγωνισµός», τµήµατα του τοµέα ενέργειας της Γερµανίας ανακτώνται σήµερα από τον δηµόσιο τοµέα και την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Ειδικότερα, από το 2007 έχουν ιδρυθεί 44 νέες δηµοτικές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας («Stadtwerke»), ενώ περισσότερες από 100 συµβάσεις παραχώρησης σε ιδιώτες στον τοµέα της διανοµής και παροχής τελικών υπηρεσιών ηλεκτρικής ενέργειας έχουν ανακτηθεί από το δηµόσιο. Η κοινή γνώµη φαίνεται σήµερα να τηρεί επικριτική στάση έναντι των ιδιωτικοποιήσεων στον ενεργειακό τοµέα λόγω της ραγδαίας αύξησης των τιµών, στηρίζοντας την προοπτική ανάκτησης της ιδιοκτησίας αλλά και της διοίκησης των υπηρεσιών που είχαν παραχωρηθεί σε ιδιώτες. Κίνητρα και παράγοντες-κλειδιά ιάφοροι παράγοντες θέτουν σήµερα τις βάσεις για µια γενικευµένη επαναφορά του τοµέα της ενέργειας υπό δηµόσιο έλεγχο: Πρώτον, εκφράζεται ξεκάθαρη πολιτική βούληση σε τοπικό επίπεδο υπέρ της ενίσχυσης της παρουσίας του δηµοσίου στον ενεργειακό τοµέα και της αύξησης των εσόδων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης µέσω της διαχείρισης των υπηρεσιών και υποδοµών ενέργειας. Για τον λόγο αυτό, η επαναφορά στον δήµο («remunicipalisation») υποστηρίζεται από ένα ευρύ πολιτικό φάσµα που συµπεριλαµβάνει τους Πράσινους, τους Σοσιαλδηµοκράτες, τα Κόµµατα της Αριστεράς, την Ένωση ηµοτικών Επιχειρήσεων ακόµα και τοπικές οργανώσεις των Χριστιανοδηµοκρατών. Ταυτόχρονα, καταγράφεται αυξανόµενος αριθµός πρωτοβουλιών πολιτών όπως ενηµερωτικές εκστρατείες και τοπικά δηµοψηφίσµατα σε µεγάλες πόλεις της Γερµανίας όπως το Αµβούργο, η Στουτγάρδη, η Βρέµη, η Φραγκφούρτη και το Βερολίνο. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις Verdi και DGB υποστηρίζουν από την πλευρά τους τη συγκεκριµένη δυναµική ως µια νέα ευκαιρία για την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας υπό δηµόσιο καθεστώς, την ενίσχυση του δηµοκρατικού ελέγχου των δηµοσίων αγαθών και την ενίσχυση των δικαιωµάτων και θέσεων απασχόλησης στους ΟΤΑ. Ιδιαίτερα σηµαντική είναι η αναφορά των συνδικάτων στην ανάγκη ανάληψης καινοτοµικών επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών από τις νέες οντότητες σε πεδία όπως των ευφυών δικτύων (smart grids), των ΑΠΕ και της ηλεκτρικής κίνησης (electromobility). εύτερον, η προοπτική µιας µαζικής επαναφοράς του ενεργειακού συστήµατος υπό δηµόσιο έλεγχο έγκειται σε συνδυασµό µε την ευρεία πολιτική και κοινωνική στήριξη του εν λόγω εγχειρήµατος στο γεγονός ότι την περίοδο λήγουν περίπου 5000 συµβάσεις παραχώρησης. Μέχρι το 2016, το σύνολο των υφιστάµενων συµβάσεων στον τοµέα ενέργειας οφείλει να ανανεωθεί. Συνολικά, δύο στις τρεις περίπου κοινότητες στο 20

21 σύνολο της γερµανικής επικράτειας εξετάζουν το ενδεχόµενο να αγοράσουν τα δίκτυα διανοµής και παροχής ενέργειας. Ήδη λειτουργούν στη Γερµανία 850 Stadtwerke που κατέχουν πάνω από το 50% της αγοράς, ορισµένα εκ των οποίων υπό καθεστώς συµπράξεων δηµοσίου-ιδιωτικού τοµέα (Σ ΙΤ). Οι τρέχουσες εκτιµήσεις προαναγγέλλουν περαιτέρω αύξηση του µεριδίου του δηµοσίου στις περισσότερες επιχειρήσεις µεικτού ιδιοκτησιακού καθεστώτος (µέχρι και στο 100% του συνολικού κεφαλαίου). Ο τρίτος παράγοντας που ωθεί στην επαναφορά στο δήµο των ενεργειακών υποδοµών είναι οι πιέσεις που ασκούνται από την Επιτροπή Ανταγωνισµού. Οι πιέσεις αυτές απευθύνονται στις κολοσσιαίες επιχειρήσεις του τοµέα ώστε να αποδεσµεύσουν ορισµένες δραστηριότητές τους λόγω των ολιγοπωλιακών συνθηκών που διαµορφώθηκαν κατά την τελευταία δεκαετία ως αποτέλεσµα αλλεπάλληλων συγχωνεύσεων και εξαγορών. Παράλληλα, οι µεγάλες αυτές επιχειρήσεις αξιοποιούν τις προαναφερθείσες πιέσεις για να µειώσουν τα χρέη τους. Η περίπτωση του Αµβούργου και άλλα παραδείγµατα Η πόλη του Αµβούργου βρίσκεται σε ανοιχτή διαµάχη µε την εταιρία Vattenfall, στην οποία έχει παραχωρήσει τη διαχείριση των ενεργειακών υποδοµών και υπηρεσιών της. Ενδεικτικά µπορεί να αναφερθεί η αντίθετη γνώµη του δήµου για την κατασκευή νέου εργοστασίου παραγωγής ενέργειας που χρησιµοποιεί ως πρωτογενή πηγή ενέργειας τον άνθρακα (χωρίς να καταφέρει τελικά την ακύρωση του εν λόγω σχεδίου). Στο πλαίσιο αυτό, ο δήµος δηµιούργησε το 2009 τη θυγατρική της ηµοτικής Επιχείρησης Υδροδότησης Hamburg Energie. Στόχος της νέας επιχείρησης είναι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας που θα έχει παραχθεί από βιοµάζα. Την ίδια στιγµή, οι πολίτες κέρδισαν την πρώτη φάση ενός δηµοψηφίσµατος τον Ιούνιο του 2011, ασκώντας περαιτέρω πιέσεις στη δηµοτική αρχή ώστε να ανακτήσει τον έλεγχο του δικτύου από την Vattenfall όταν λήξει η σύµβαση παραχώρησης το Άλλα παραδείγµατα επαναφοράς στο δήµο ενεργειακών υποδοµών και υπηρεσιών αφορούν: Τη διαδηµοτική συνεργασία για τη δηµιουργία ενεργειακών επιχειρήσεων, όπως για παράδειγµα το 2009 µεταξύ των πόλεων Meschede, Olsberg, Bestwig και Lippstadt. Επίσης, η Trianel, µια διαδηµοτική επιχείρηση µε βάση το Aachen, κατασκεύασε ένα εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιµοποιεί φυσικό αέριο ως πρωτογενή πηγή ενέργειας και που δραστηριοποιείται επίσης στην αγορά χονδρικής ενέργειας. Την πώληση υποδοµών από τις µεγάλες επιχειρήσεις σε δηµοτικές επιχειρήσεις, όπως π.χ. η αγορά από το δήµο της ρέσδης το 2009 της «Stadtwerke-Holding Geso» για 900 εκατοµµύρια ευρώ από την EnBW έπειτα από πιέσεις της Επιτροπής Ανταγωνισµού. Ο κολοσσός της ενέργειας RWE επίσης παραχωρεί µερίδια στις επιχειρήσεις Süwag (Frankfurt), Kevag (Koblenz) και VSE (Saarbrücken). 21

22 Έξι δήµοι στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία απέκτησαν το 2010 την 5 η µεγαλύτερη εταιρία παραγωγής ενέργειας Evonik-Steag, αποδεικνύοντας το αυξανόµενο ενδιαφέρον του δηµοσίου για την επέκταση σε δραστηριότητες παραγωγής ενέργειας (πέραν δηλαδή του δικτύου και της παροχής τελικών υπηρεσιών). Το 2009, η E.ON δέχθηκε πιέσεις από την Επιτροπή Ανταγωνισµού ώστε να διαθέσει προς πώληση την Thüga, µια θυγατρική της εταιρία µε µειοψηφικές συµµετοχές σε διάφορα Stadtwerke αλλά και Σ ΙΤ. Μια σύµπραξη µεταξύ Ανόβερου, Φραγκφούρτης και Νυρεµβέργης (Integra) απέκτησε το 62.25% της Thüga και η Kom9 (µια σύµπραξη 50 µικρότερων Stadtwerke) αγόρασε το υπόλοιπο 37,75%. Στο τέλος του 2010, η κυβέρνηση της Βάδης-Βυρτεµβέργης απέκτησε το 45% της EnBW (της 3 ης µεγαλύτερης εταιρίας ενέργειας) για ένα ποσό της τάξης των 4,7 δις ευρώ από τη γαλλική πολυεθνική EDF. Το ποσό υπολογίζεται να ανακτηθεί µέσω της καταβολής µερισµάτων από την επιχείρηση. Η απόφαση εντούτοις της γερµανικής κυβέρνησης να εγκαταλείψει την πυρηνική ενέργεια επηρεάζει αρνητικά δύο σταθµούς της EnBW που παράγουν το µεγαλύτερο µέρος των κερδών της επιχείρησης. Ως αποτέλεσµα, ο νέος συνασπισµός Σοσιαλδηµοκρατών και Πρασίνων επιδιώκει να διαµορφώσει ένα συνεκτικό και βιώσιµο οικονοµικά σχέδιο για την EnBW. Η επιχείρηση υπό τη νέα µετοχική της σύνθεση διακατέχεται ωστόσο από αντιφάσεις. Για παράδειγµα, η EnBW, παρά τη µερική επιστροφή της στο δηµόσιο, αντιτίθεται στην προοπτική σύστασης ενός µικρού Stadtwerk στην Στουτγάρδη κατόπιν αιτήµατος που εκφράστηκε σε σχετικό δηµοψήφισµα. Η δηµιουργία αυτής της νέας δηµοτικής επιχείρησης θα στερούσε πράγµατι από την EnBW υψηλά µερίδια αγοράς. Αντιφάσεις και προοπτικές της επαναφοράς στο δήµο: οικονοµική δηµοκρατία ή ενίσχυση του ανταγωνισµού; Πάρα τις αδιαµφισβήτητες επιτυχίες του, το κύµα επαναφορών στο δήµο διέπεται από ορισµένες αντιφάσεις που καθιστούν αβέβαιη την έκβασή του. Από τη µία, οι κοινωνικοί φορείς και εταίροι διαβλέπουν στα νέα Stadtwerke την ευκαιρία εκδηµοκρατισµού των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Από την άλλη, η Επιτροπή Ανταγωνισµού και οι αρµόδιες ρυθµιστικές αρχές εκλαµβάνουν αντίθετα την εν λόγω διαδικασία ως µέσο για την τόνωση του ανταγωνισµού, σε απάντηση στην υπερσυγκέντρωση κεφαλαίου που προκάλεσε η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Συνεπώς, διακρίνεται ο κίνδυνος τα νέα Stadtwerke να εξελιχθούν σε επιχειρήσεις µε αµιγώς αγοραίο χαρακτήρα που ανταγωνίζονται σκληρά τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, όπως παρατηρείται για παράδειγµα στην περίπτωση του VKU. Αξίζει να σηµειωθεί ότι τέσσερεις δηµόσιες επιχειρήσεις κερδίζουν ολοένα και περισσότερα µερίδια αγοράς ως παραγωγοί και πάροχοι ενέργειας (Thüga/Μόναχο, Trianle/Aachen, MVV/Mannheim και Pfalzenergie). Αυτό δεν αναιρεί εντούτοις το γεγονός ότι η δυνατότητα ανάκτησης του ελέγχου του ενεργειακού τοµέα από το δηµόσιο για τα 22

23 επόµενα 20 έτη (διάρκεια των συµβάσεων) τελεί υπό ευρεία δηµόσια συζήτηση στη Γερµανία. Για τον λόγο αυτό, η DGB (Συνοµοσπονδία Γερµανικών Συνδικάτων) φέρεται να αναζητεί τη σύναψη συµµαχιών µε την κοινωνία των πολιτών, ώστε η επαναφορά στο δήµο να οδηγήσει σε σχήµατα που δεν θα περιοριστούν στην ενίσχυση του ανταγωνισµού, αλλά θα θέσουν ως πρωτεύοντα στόχο την οικονοµική δηµοκρατία. Η Verdi αναγνωρίζει από την πλευρά της ότι η αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος δεν αποτελεί από µόνη της επαρκή συνθήκη για την υποστήριξη των περιπτώσεων επαναφοράς στο δήµο. Ο αµιγώς κερδοσκοπικός χαρακτήρας των νέων οργανισµών εκτιµάται ότι δεν είναι συµβατός µε τη διασφάλιση του κοινωνικού χαρακτήρα των παρεχόµενων υπηρεσιών, την περιβαλλοντική βιωσιµότητα και τα δικαιώµατα των εργαζοµένων. Η επαναφορά στο δήµο θα πρέπει να εξετάζεται συνεπώς περιπτωσιολογικά και να υπάγεται σε σαφή κοινωνικά και άλλα κριτήρια γενικού συµφέροντος. [3.Β] ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Στα πλαίσια της πρόσφατης οµιλίας του στην Βουλή επί των προγραµµατικών δηλώσεων ο εντεταλµένος πρωθυπουργός της χώρας στο φλέγον θέµα της ανεργίας εστίασε την αναφορά του στην αναγκαία προώθηση µέτρων που εντάσσονται στις λεγόµενες ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Οι συγκεκριµένες πολιτικές στέκονται στον αντίποδα των παθητικών ή επιδοµατικών πολιτικών ανακούφισης και στήριξης των ανέργων και προϋποθέτουν την συµµετοχή των ανέργων ή ακόµη και των εργαζοµένων σε προγράµµατα επανένταξης στην αγορά εργασίας και κατάρτισης ή επιµόρφωσης τους, προκειµένου να ενισχυθούν οι δεξιότητές τους και να διευκολυνθεί κατ έµµεσο τρόπο ο επαγγελµατική τους προσανατολισµός. Μολονότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι εν λόγω πολιτικές ήταν και είναι εν µέρει αποτελεσµατικές -ως συµπληρωµατικές των αντίστοιχων που στοχεύουν σε συνολικές διαρθρωτικές αλλαγές στην αγορά εργασίας- τα τελευταία χρόνια επιχειρείται η στρέβλωση του αληθινού περιεχοµένου τους και η αξιοποίησή τους όχι µόνον µε τρόπο αποσπασµατικό, αλλά και καταχρηστικό. Οι δηλώσεις Στην πραγµατικότητα, οι εξαγγελίες του Παπαδήµου δεν διεκδικούν δάφνες πρωτοτυπίας ή καινοτοµίας. Άλλωστε, η αναφορά του ήταν εξαιρετικά επιφανειακή: «Ειδικότερα, όσον αφορά στις διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις στην αγορά εργασίας, στις βασικές προτεραιότητες περιλαµβάνονται: η ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, η διασφάλιση της βιωσιµότητας των Ασφαλιστικών Ταµείων και η στήριξη των οικονοµικά ασθενέστερων οµάδων του πληθυσµού. Μέχρι το τέλος του έτους προγραµµατίζεται η ενεργοποίηση 24 επιπλέον προγραµµάτων ενίσχυσης της απασχόλησης». 23

24 Πλήρως ευθυγραµµισµένη, αλλά πιο αναλυτική ήταν η οµιλία του αρµόδιου υπουργού εργασίας, ο οποίος ανέλαβε το καθήκον να εξειδικεύσει τους κυβερνητικούς σχεδιασµούς, οµολογώντας ότι στις προτεραιότητες του υπουργείου συµπεριλαµβάνεται «η συγκράτηση των ποσοστών της ανεργίας». ιευκρινίζεται, ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία τα σχετικά προγράµµατα ενίσχυσης της απασχόλησης εξαγγέλθηκαν επί υπουργίας Κατσέλη και επαναφέρονται σήµερα ακριβώς για να ανακοινωθεί η ενεργοποίησή τους. Ειδικότερα, µέχρι το τέλος του έτους θα πρέπει να αρχίσει η υλοποίηση: - του προγράµµατος κοινωφελούς εργασίας - των Τοπικών Ολοκληρωµένων Προγραµµάτων προώθησης της απασχόλησης - της διασφάλισης και παραπέρα ανάπτυξης του προγράµµατος «Βοήθεια στο Σπίτι» - της προώθησης του προγράµµατος απασχόλησης µε το καθεστώς αυτεπιστασίας των δήµων. - της συνέχισης και επέκτασης των προγραµµάτων ενίσχυσης επιχειρήσεων για διατήρηση θέσεων εργασίας - της εφαρµογής του νέου προγράµµατος κατάρτισης ανέργων και εργαζόµενων µε το σύστηµα voucher - των απαραίτητων διαδικασιών και της κατάλληλης προετοιµασίας προκειµένου να υπάρξει η αναµόρφωση και η αναθεώρηση του ΕΣΠΑ µε στόχο την αξιοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων πόρων για την ενίσχυση της απασχόλησης. Ο διοικητής του ΟΑΕ δηλώνει σχετικά (Πρώτο θέµα, 13/11/2011) ότι: «Μέχρι το τέλος του χρόνου µπαίνουν σε εφαρµογή όλα τα προγράµµατα που έχουµε σχεδιάσει µε βασικότερο το πρόγραµµα κοινωφελούς εργασίας, τα Τοπικά Ολοκληρωµένα Προγράµµατα Στήριξης Απασχόλησης (ΤΟΠΣΑ), την κατάρτιση µε voucher κλπ για ωφελούµενους». Υπενθυµίζεται, τέλος, ότι µολονότι δεν έγινε ευθεία αναφορά στην κοινωνική επιχειρηµατικότητα, είναι βέβαιον ότι η εφαρµογή του πρόσφατα ψηφισθέντος νόµου για την κοινωνική οικονοµία, θα σηµάνει την πραγµάτωση πολλών ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, εφόσον στους άµεσα ή έµµεσα επωφελούµενους αυτών ανήκει εξ ορισµού η συντριπτική πλειοψηφία των ανέργων της χώρας. Πλήρης κατάλογος των ανακοινωθέντων αυτήν την στιγµή προγραµµάτων παρατίθεται στο παράρτηµα που ακολουθεί στο τέλος του σηµειώµατος. Παρελκυστικές και παραµορφωτικές πολιτικές απασχόλησης Για να γίνει κατανοητή η λειτουργία των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης θα πρέπει η σχετική συζήτηση να ενταχθεί στο ευρύτερο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον στην Ελλάδα του ΝΤ και της Τρόικα. Υπό την έννοια αυτή η εισαγωγή ενός υπερ-ευέλικτου καθολικού και ενιαίου για όλους τους µισθωτούς της χώρας 24