Αναιρετική μεταχείριση των ενστάσεων Γ. Μποτέλη ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Transcript

1 ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΕΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Εισήγηση ΑΝΑΙΡΕΤΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΝΣΤΑΣΕΩΝ Επιβλέπων Καθηγητής: Σ. Σταματόπουλος Εισηγήτρια: Γεωργία Π. Μποτέλη ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

2 Όπου στην εισήγηση αναφέρονται άρθρα χωρίς παραπομπή σε νομοθέτημα ή Κώδικα, εννοείται ο ισχύον Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας 2

3 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ (σε αλφαβητική σειρά) αντιθ. = αντίθετα ΑΠ = Άρειος Πάγος άρθρ. = άρθρο αριθμ. = αριθμός ΑρχΝ = Αρχείο Νομολογίας βλ. = βλέπε Δ = Δίκη εδ. = εδάφιο ΕΕΝ = Εφημερίς Ελλήνων Νομικών ΕΕργΔ = Επιθεώρηση εργατικού δικαίου ΕλλΔνη = Ελληνική Δικαιοσύνη επ. = επόμενα ΕΠολΔ = επιθεώρηση πολιτικής δικονομίας κλπ = και τα λοιπά κεφ. = κεφάλαιο λ.χ. = λόγου χάριν ΝοΒ = Νομικό Βήμα ό.α.π = όπου αμέσως παραπάνω ό.π. = όπου παραπάνω Ολ. = Ολομέλεια π.χ. = παραδείγματος χάριν παγ.νμλγ. = πάγια νομολογία παρ. = παράγραφος παρατ. = παρατηρήσεις περ. = περίπτωση Πρβλ = παράβαλε σ. = συγγραφέας σελ. = σελίδα σημ. = σημείωση στοιχ. = στοιχείο υποκεφ. = υποκεφάλαιο ΧρΙΔ = Χρονικά ιδιωτικού δικαίου 3

4 Σχεδιάγραμμα Εισήγησης Περιεχόμενα 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1 2. Το παραδεκτό της αιτήσεως αναιρέσεως και η σχέση με το παραδεκτό των λόγων αυτής Μη λήψη υπόψη πραγμάτων προταθέντων ή λήψη υπόψη πραγμάτων μη προταθέντων κατά το άρθρο 559 αριθ Θεσμοθέτηση και έννοια του λόγου Τυπικές προϋποθέσεις για την έρευνα του λόγου αναίρεσης του άρθρου 559 αρ Παραδεκτό του λόγου α Τρόπος προβολής ισχυρισμών στο δικαστήριο της ουσίας και διάκριση αν η προσβαλλόμενη απόφαση είναι του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου ή του Εφετείου β Η νόμιμη επαναφορά στο Εφετείο κατ άρθρο 240 ΚΠολΔ..15 i)ερμηνεία και εφαρμογή της διάταξης...15 ii)περίπτωση που ο αναρεσείων είναι ο εκκαλών γ Έννομο συμφέρον Ορισμένο του λόγου Ουσιαστικές προϋποθέσεις για τη θεμελίωση του λόγου αναίρεσης του άρθρου 559 αρ. 8 ΚΠολΔ Περιεχόμενο της έννοιας πράγματα α Έννοια και διάκριση της ένστασης από την αιτιολογημένη άρνηση β Έννοια του πραγματικού ισχυρισμού και διάκριση του από τον νομικό ισχυρισμό, τα πραγματικά επιχειρήματα και τα νομικά επιχειρήματα Είδη της παράβασης α Μη λήψη υπόψη προταθέντων ισχυρισμών β Λήψη υπόψη μη προταθέντων ισχυρισμών γ Περί της έγκυρης λήψης υπόψη μη προταθέντων καν ισχυρισμών Ουσιώδης επιρροή στην έκβαση της δίκης Ο λόγος αναίρεσης του άρθρου 559 αρ. 9 και η διάκριση του από τον αναιρετικό λόγο του άρθρου 559 αρ α Ειδικότερα επί ενστάσεων Νέοι ισχυρισμοί στον Άρειο Πάγο Εξαιρέσεις της διάταξης του άρθρου Όταν πρόκειται για ισχυρισμό που αφορά τη δημόσια τάξη α Έννοια δημόσιας τάξης β Περί του ποιοι ισχυρισμοί ανήκουν στη δημόσια τάξη Ως προς την αυτεπάγγελτη λήψη υπόψη ένστασης παραγραφής υπερ Ν.Π.Δ.Δ Αντί επιλόγου.75 4

5 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στην παρούσα μελέτη θα επιχειρηθεί να γίνει προσέγγιση και ειδικότερα θα επικεντρωθεί το ενδιαφέρον στην έννοια της αναιρετικής μεταχείρισης των ενστάσεων. Προτού όμως παρατεθούν τα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν, σκόπιμο είναι πρώτα να αναφερθεί επιγραμματικά η λειτουργία του ενδίκου μέσου της αναιρέσεως και σε τι συνίσταται ο έλεγχος της αναιρεσιβαλλομένης απόφασης από τον Άρειο Πάγο. Ειδικότερα, η αναίρεση ορίζεται ως το έκτακτο ένδικο μέσο με το οποίο προσβάλλεται ενώπιον του Αρείου Πάγου τελεσίδικη απόφαση, ασκείται για ορισμένους περιοριστικώς αναφερόμενους στα άρθρα 559 και 560 ΚΠολΔ λόγους και ζητείται η ακύρωση ή η εξαφάνιση της λόγω παραβάσεως κανόνα δικαίου. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της αναιρέσεως είναι ότι αποδίδει στην προσβαλλόμενη τελεσίδικη απόφαση μόνο νομικά σφάλματα καθώς η πραγματική πλευρά της υποθέσεως και οι εκτιμήσεις του δικαστή της ουσίας επί των πραγματικών περιστατικών διαφεύγουν του αναιρετικού ελέγχου. Ο Άρειος Πάγος εξετάζει μόνο τη νομική ορθότητα της αναιρεσιβαλλόμενης αποφάσεως περιορίζεται στον έλεγχο, αν παραβιάσθηκαν είτε κανόνες ουσιαστικού δικαίου κατά την κατάστρωση της μείζονος προτάσεως του δικανικού συλλογισμού είτε θεμελιώδεις δικονομικοί κανόνες κατά τη συγκρότηση της ελάσσονος προτάσεως (λ.χ. αν κατανεμήθηκε ορθά το βάρος αποδείξεως) ή κατά την ανέλιξη της διαδικασίας. Δεν αποβλέπει επομένως η αίτηση αναιρέσεως στην επανεξέταση ή στην περαιτέρω εξέταση της διαφοράς, αλλά στον κλονισμό της νομικής ορθότητας και του κύρους της αναιρεσιβαλλόμενης αποφάσεως. Αποτελεί το κορυφαίο και έσχατο ένδικο μέσο, αφού επιζητεί την τελευταία κατά κανόνα δικαιοδοτική κρίση, και μάλιστα εκφρασμένη από το ιεραρχικώς ύπατο δικαστήριο, το οποίο μάλιστα δεν συνιστά τρίτο βαθμό δικαιοδοσίας καθώς η αναίρεση πλήττει, όπως ήδη αναφέρθηκε, μόνο νομικά σφάλματα της προσβαλλομένης αποφάσεως, δηλ. είτε παραβάσεις ουσιαστικών κανόνων δικαίου κατά την κατάστρωση της μείζονος προτάσεως του νομικού συλλογισμού, είτε παραβάσεις ορισμένων δικονομικών κανόνων δικαίου κατά τον πορισμό της ελάσσονος προτάσεως ή κατά την ανέλιξη της διαδικασίας, ενώ αντιθέτως δεν άγει σε έλεγχο της αληθείας των πραγματικών διαπιστώσεων του ουσιαστικού δικαστή. Επομένως, και όπως θα αναφερθεί εκτενώς παρακάτω, η έννοια της αναιρετικής μεταχείρισης των ενστάσεων συνίσταται στον έλεγχο από τον Άρειο Πάγο του τρόπου προβολής τους στο δικαστήριο της ουσίας, στη λήψη υπόψη ή μη αυτεπαγγέλτως ορισμένων εξ αυτών καθώς και σε κάποια άλλα ειδικότερα ζητήματα που θα αναπτυχθούν ενδελεχώς στα επόμενα κεφάλαια της παρούσας. Προτού όμως εξετασθούν τα ως άνω ζητήματα σκόπιμο είναι να πραγματοποιηθεί μία σύντομη αναφορά στην έννοια του παραδεκτού της αιτήσεως αναιρέσεως σε σχέση με την έννοια του παραδεκτού και του ορισμένου των λόγων αυτής γενικότερα καθώς και στο παραδεκτό και στο ορισμένο του άρθρου 559 αρ. 8 λόγου αναιρέσεως ειδικότερα διότι όπως θα καταδειχθεί στην παρούσα ο εν λόγω λόγος αναιρέσεως αναφέρεται 5

6 στις ενστάσεις, αντενστάσεις και εν γένει στους πραγματικούς ισχυρισμούς, όπως αυτοί προβλήθηκαν στο δικαστήριο της ουσίας. 2. Το παραδεκτό της αιτήσεως αναιρέσεως και η σχέση με το παραδεκτό των λόγων αυτής Τα στοιχεία του παραδεκτού της αναιρέσεως δεν διαφέρουν ουσιωδώς από τα στοιχεία του παραδεκτού των άλλων ενδίκων μέσων και ιδίως της εφέσεως και αναλύονται συνοπτικά: α) στην ύπαρξη αποφάσεως υποκείμενης σε αναίρεση (άρθρ. 552,554) β) στην άσκηση της από πρόσωπο και κατά προσώπου που νομιμοποιούνται κατά το νόμο (άρθρ. 556, 558) 1 και γ) στη στήριξη της σε ορισμένο λόγο αναιρέσεως (άρθρ. 550, 560, 562) στην ύπαρξη εννόμου συμφέροντος προς άσκηση της (άρθρ. 556) στην τήρηση συγκεκριμένου τύπου (άρθρ. 495 επ., 566) και ορισμένης προθεσμίας (άρθρ. 564) και στην απαγόρευση επανειλημμένης ασκήσεως της εναντίον της ίδιας αποφάσεως (άρθρ. 555). Η άσκηση της αναίρεσης δεν αναβιώνει την εκκρεμοδικία 2 σε αντίθεση με την άσκηση της εφέσεως που κατά την κρατούσα γνώμη την αναβιώνει 3. Σημειωτέον ότι μπορεί η «παράβαση του κανόνα δικαίου» να αποτελεί το θεμέλιο του θεσμού της αναιρέσεως, ο Άρειος Πάγος όμως δεν ερευνά, όπως τα δικαστήρια της ουσίας, το σύνολο του ισχύοντος δικαίου, προκειμένου να διαπιστώσει, αν η προσβαλλόμενη απόφαση είναι ορθή. Μόνο τα σφάλματα, που φέρονται με κάποιο λόγο αναιρέσεως, από εκείνους που αναγράφονται μάλιστα περιοριστικά 4 στα άρθρα 559 και 560, μπορεί να ελέγξει κατ αρχήν το Ακυρωτικό. Αυτεπάγγελτη λήψη υπόψη λόγου αναιρέσεως θα πρέπει, κατ αρχήν να αποκλεισθεί, έστω και αν αυτός στηρίζεται σε ισχυρισμό, που αφορά στη δημόσια τάξη (άρθρ. 562 II), λ.χ. αντίθεση προς το Κοινοτικό Δίκαιο 5. Κατ εξαίρεση στον ως άνω κανόνα, αυτεπάγγελτη έρευνα ορισμένων λόγων αναιρέσεως προβλέπεται (άρθρ. 562 IV) λόγω κυρίως του χαρακτήρα του Αρείου Πάγου ως εκφραστή και δημοσίων συμφερόντων, ύστερα από πρόταση του εισηγητή αρεοπαγίτη που περιλήφθηκε στην έγγραφη εισήγησή του. 1 Βλ. και ΑΠ 731/2005, ΝΟΜΟΣ όπου κρίθηκε ότι «Επειδή από τις διατάξεις των άρθρων 556 και 558 ΚΠολΔ προκύπτει ότι η αναίρεση πρέπει να απευθύνεται εναντίον εκείνων οι οποίοι ήταν διάδικοι στη δίκη στην οποία εκδόθηκε η αναιρεσιβαλλομένη απόφαση και αντίδικοι του αναιρεσείοντος, όχι όμως εναντίον όλων αυτών, αλλά μόνο εναντίον εκείνων από αυτούς, από τους οποίους επιδιώκεται με αυτήν και, με βάση τις επικαλούμενες αναιρετικές πλημμέλειές της, είναι δυνατή η αναίρεση της προσβαλλόμενης αποφάσεως. Επομένως, η αίτηση αναιρέσεως είναι απαράδεκτη κατά το μέρος της που στρέφεται κατά εκείνων των αντιδίκων του αναιρεσείοντος στους οποίους δεν αφορά η αποδιδόμενη με αυτή πλημμέλεια και ως προς τους οποίους, συνεπώς, δεν είναι δυνατό να αναιρεθεί η απόφαση και αν ακόμη ευδοκιμήσει ο λόγος αυτός». Πρβλ παρατηρήσεις Ευαγγελίας Μπαλογιάννη υπό την ΑΠ 1711/2008, Δ επ. 2 Βλ. Νίκα Ν., Η ένσταση εκκρεμοδικίας στην πολιτική δίκη, 1991, σελ. 166 επ. 3 Κονδύλης, Το Δεδικασμένο, 9 αρ. 2 σελ. 88. Βλ. για το όλο ζήτημα Νίκας Ν., Η ένσταση εκκρεμοδικίας στην πολιτική δίκη, 1991, σελ. 151 επ. και στις εκεί παραπομπές στην κρατούσα γνώμη στις σημ 770 έως Άρθρο 559 όπου ορίζεται ότι «Αναίρεση επιτρέπεται μόνο». 5 Για το ζήτημα αυτό βλ. εκτενώς και αναλυτικά παρακάτω στο κεφάλαιο υπό στοιχείο 4. 6

7 Πιο συγκεκριμένα, για να θεωρηθεί παραδεκτή η αίτηση αναιρέσεως θα πρέπει να αναφέρει οπωσδήποτε κάποιο λόγο αναιρέσεως (άρθρ. 566 I) και ο Άρειος Πάγος οφείλει να εξετάσει πρώτα το παραδεκτό της αναίρεσης και ύστερα το παραδεκτό και βάσιμο των λόγων. Η έρευνα δηλαδή του παραδεκτού και βάσιμου των λόγων προϋποθέτει κατάφαση, έστω και σιωπηρή, του παραδεκτού της αναίρεσης. Δεν ισχύει όμως και το αντίστροφο. Το παραδεκτό δηλαδή της αιτήσεως αναιρέσεως δεν προϋποθέτει το παραδεκτό ενός τουλάχιστον από τους λόγους της. Και αν ακόμη η αίτηση δεν περιέχει κανένα παραδεκτό και ορισμένο λόγο, δεν είναι εξ αυτού του λόγου απαράδεκτη, πρέπει όμως να περιέχει κάποιο λόγο αναίρεσης, έστω και αόριστο ή απαράδεκτο. Αν το αναιρετήριο δεν περιέχει κανέναν απολύτως λόγο αναίρεσης, λ.χ. ο αναιρεσείων δηλώνει ότι επιφυλάσσεται να προσθέσει λόγους αναιρέσεως αργότερα, η αναίρεση θα απορριφθεί ως απαράδεκτη 6. Αυτό δε διότι ρητά το άρθρο ΚΠολΔ ορίζει ότι το έγγραφο της αιτήσεως αναιρέσεως πρέπει να περιέχει, πλην άλλων και τους λόγους αναίρεσης. Συνεπώς αποτελεί μεν προϋπόθεση του παραδεκτού της αιτήσεως αναιρέσεως η αναφορά στο δικόγραφο της κάποιου λόγου αναίρεσης, όχι όμως και το παραδεκτό του λόγου αυτού. Η διάκριση μεταξύ απαράδεκτης αιτήσεως αναιρέσεως, αφενός και παραδεκτής αιτήσεως με απαράδεκτους λόγους αφετέρου, έχει πρακτική σημασία για την εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων και ΚΠολΔ, που θεσπίζουν, αντιστοίχως το δικαίωμα του εισηγητή να προτείνει λόγους αναιρέσεως προς αυτεπάγγελτη έρευνα και το δικαίωμα του διαδίκου να υποβάλει πρόσθετους λόγους αναίρεσης. Τα δικαιώματα αυτά δεν υπάρχουν, αν η αίτηση αναιρέσεως είναι απαράδεκτη, όπως όταν δεν περιέχει κανέναν απολύτως λόγο 7. Αν παραταύτα ασκηθούν, οι μεν λόγοι του εισηγητή δεν θα ερευνηθούν, οι δε πρόσθετοι λόγοι θα απορριφθούν μαζί με την αίτηση. Αντιθέτως, αν η αίτηση είναι παραδεκτή, το γεγονός ότι δεν περιέχει κανένα παραδεκτό λόγο δεν εμποδίζει τον εισηγητή να προτείνει αυτός λόγους αναίρεσης ή το διάδικο να υποβάλει πρόσθετους λόγους. Όπως ήδη αναφέρθηκε, το δικαστήριο αφού κρίνει την αίτηση παραδεκτή, θα ερευνήσει αν είναι παραδεκτοί και ορισμένοι οι λόγοι της, και σε καταφατική περίπτωση αν είναι βάσιμοι, νόμω και ουσία. Τα στοιχεία του παραδεκτού και του νόμω βασίμου των λόγων αναιρέσεως πρέπει κατ αρχήν να προκύπτουν από το ίδιο το δικόγραφο της αιτήσεως 8. Συμπλήρωση τους είναι πάντως δυνατή, αλλά μόνο μέσω του δικογράφου των πρόσθετων λόγων 9 ή από τον εισηγητή (562 IV) όχι με 6 Κονδύλης, Τα απαιτούμενα στοιχεία για την πληρότητα των λόγων αναιρέσεως, Δ 1995 (26).985, Νίκας, Πολιτική Δικονομία ΙΙΙ, 2007, 119, αριθμ. 11, σελ. 414, ΑΠ 160/2001, ΕΕΝ Βλ. Κονδύλη, ό.π. σελ Κεραμεύς/ Κονδύλης/Νίκας (-Μαργαρίτης), Ερμηνεία ΚΠολΔ Ι, (2000), άρθρ. 559, αριθμ ΑΠ 576/1993, ΕλλΔνη (1541) όπου κρίθηκε ότι «.Επειδή, από τις διατάξεις των άρθρων 566 παρ παρ.1 και 118 παρ.4 Κ.Πολ.Δικ. συνάγεται ότι, το δικόγραφο της αιτήσεως αναιρέσεως πρέπει να περιέχει, κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, το λόγο αναιρέσεως, ώστε να μπορεί να συναχθεί σε ποιόν από τους λόγους του άρθρου 559 (ή 560) ΚΠολΔ. υπάγεται, καθώς και να καθορίζονται σ' αυτό τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία, κατά τον αναιρεσείοντα, συνιστούν την αποδιδόμενη πλημμέλεια στην προσβαλλόμενη απόφαση. Αν η αίτηση αναιρέσεως, όπως συμπληρώνεται με το δικόγραφο των προσθέτων λόγων, δεν περιέχει κανένα λόγο αναιρέσεως, ως προς κάποια των περισσοτέρων αποφάσεων, της οποίας, επίσης, ζητείται η αναίρεση, είναι ως προς την απόφαση αυτή, αόριστη και απορρίπτεται, ως προς αυτήν, ως απαράδεκτη και αυτεπαγγέλτως. Στην προκειμένη 7

8 παραπομπή σε άλλα δικόγραφα, λ.χ. αγωγή, έφεση, προτάσεις κ.λ.π. 10. Για να είναι γενικά ορισμένος ο λόγος αναιρέσεως, θα πρέπει να αναφέρεται με σαφήνεια η νομική πλημμέλεια που προσάπτεται στην προσβαλλόμενη απόφαση ώστε να είναι δυνατόν να διαπιστωθεί αν και σε ποιο λόγο αναιρέσεως από τους αναφερόμενους στο άρθρο 559 θεμελιώνεται η προβαλλόμενη αιτίαση 11 καθώς και να καθορίζονται τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία συγκροτούν κατά τον αναιρεσείοντα την αποδιδόμενη πλημμέλεια 12. Αυτή τη νομική πλημμέλεια οφείλει να εξειδικεύσει, να εξατομικεύσει ο αναιρεσείων στην αίτησή του. Συνεπώς, το ορισμένο του λόγου ανάγεται στον τρόπο προσδιορισμού της νομικής πλημμέλειας που θεμελιώνει το λόγο 13. Αφού δε η πλημμέλεια καταλογίζεται υποχρεωτικά στην προσβαλλόμενη απόφαση, πρωταρχικό στοιχείο για την εξατομίκευση της είναι η μνεία στο αναιρετήριο του τι δέχτηκε ή του τι παρέλειψε να δεχτεί το δικαστήριο με την απόφαση του και γιατί η παραδοχή ή η παράλειψη αυτή είναι εσφαλμένη. Ειδικότερα, αν η πλημμέλεια συνίσταται σε παράλειψη του δικαστηρίου να διαλάβει στην απόφαση του κάποια αιτιολογία ή διάταξη, που έπρεπε υποχρεωτικά κατά νόμο να υπάρχει, τότε πρέπει στο αναιρετήριο να αναφέρεται η παράλειψη και συγχρόνως να εκτίθενται όλα εκείνα τα περιστατικά τα οποία εμφανίζουν την παράλειψη ως αντίθετη με τον κανόνα δικαίου που θεμελιώνει, σε περίπτωση παραβάσεως του, λόγο αναίρεσης. Πρέπει ακόμη να εκτίθενται και τα περιστατικά εκείνα, από τα οποία προκύπτει ότι, αν το δικαστήριο δεν έκανε αυτή την παράλειψη, το διατακτικό της απόφασης θα ήταν ευνοϊκότερο για τον αναιρεσείοντα. Αυτός δε ο αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ του σφάλματος του δικαστηρίου και του διατακτικού της προσβαλλόμενης απόφασης πρέπει να προκύπτει από την αίτηση αναιρέσεως. Αν η περίπτωση, η αίτηση αναιρέσεως, όπως συμπληρώνεται με το δικόγραφο των προσθέτων λόγων, στρέφεται και κατά της 2397/1988 οριστικής αποφάσεως του Εφετείου Αθηνών της οποίας, επίσης, ζητείται η αναίρεση. Όμως, όπως προκύπτει από τα δικόγραφα αυτά, η αναιρεσείουσα δεν προσάπτει στην απόφαση αυτή κάποια πλημμέλεια από τις προβλεπόμενες στο άρθρο 559 ΚΠολΔ. Επομένως, η αίτηση αναιρέσεως, ως προς την απόφαση αυτή, είναι αόριστη, γι' αυτό πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη». 10 ΟλΑΠ 14/2004, ΝΟΜΟΣ, ΟλΑΠ 27/1998, ΕλλΔνη όπου κρίθηκε ότι «Επειδή από τις διατάξεις των άρθρων 118 παρ. 4, 502 παρ. 2, 506 παρ. 1, 577 παρ. 3 και 578 του Κ.Πολ.Δ. συνάγεται ότι αν η αγωγή κρίθηκε κατ? ουσίαν βάσιμη ή αβάσιμη, για να είναι ορισμένος και άρα παραδεκτός ο λόγος αναιρέσεως, με τον οποίον προσάπτεται στο δικαστήριο της ουσίας ευθεία παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου (άρθρο 559 αρ. 1 του ΚΠολΔ), η οποίο μπορεί να συντελεσθεί και με τη μη εφαρμογή διατάξεων που ήσαν εφαρμοστέες, δεν αρκεί να εκτίθεται στο αναιρετήριο το κατά την εκδοχή του αναιρεσείοντος ερμηνευτικό ή υπαγωγικό σφάλμα, αλλά πρέπει επιπλέον να αναφέρονται με πληρότητα και σαφήνεια τα πραγματικά περιστατικά που δέχτηκε το δικαστήριο ως θεμελιωτικά της κρίσεώς του για το βάσιμο ή μη της αγωγής. Διότι μόνον ενόψει των ουσιαστικών αυτών παραδοχών μπορεί να ελεγχθεί, αν η νομική πλημμέλεια που αποδίδεται στην απόφαση οδήγησε σε σφαλερό διατακτικό, από το οποίο να εξαρτάται τελικά η ευδοκίμηση της αναιρέσεως (Κ.Πολ.Δ. 578). Εξάλλου η αοριστία του λόγου αναιρέσεως δεν δύναται να θεραπευθεί με παραπομπή σε άλλο διαδικαστικό έγγραφο (ΟλΑΠ 32/1996)».Βλ. επίσης ΑΠ 479/2009, ΝΟΜΟΣ, 1803/2009, ΝΟΜΟΣ, 1018/2009, ΝΟΜΟΣ, 1546/2002, ΝΟΜΟΣ, 1552/2002, ΝΟΜΟΣ, 1198/2002, ΝΟΜΟΣ, 1398/2002, ΝΟΜΟΣ, 1404/2002, ΝΟΜΟΣ, 1407/2002, ΝΟΜΟΣ, 146/2001, ΝΟΜΟΣ, 750/2001, ΝΟΜΟΣ, 802/2001, ΝΟΜΟΣ, 1353/2001, ΕλλΔνη όπου «..η αοριστία του αναιρετικού λόγου δεν μπορεί να θεραπευτεί με παραπομπή στην αγωγή, την έφεση ή τις προτάσεις», 447/2000, ΕλλΔνη , ΑΠ 787/99, ΕΕΝ , ΑΠ 1410/1999, ΔΕΕ , ΑΠ 445/1999, ΕΕΝ ΟλΑΠ 32/1996, ΕλλΔνη , ΑΠ 1007/2009, ΝΟΜΟΣ, 1041/2000, ΕλλΔνη Βλ. Νίκα Ν., ό.π. σελ. 415 και τις εκεί παραπομπές. 13 Κονδύλης, Τα απαιτούμενα στοιχεία για την πληρότητα των λόγων αναιρέσεως, Δ 1995 (26)

9 παράβαση του νόμου, που θεμελιώνει το λόγο αναίρεσης, συνδέεται με όσα δέχτηκε το δικαστήριο ή με τα αποδεικτικά μέσα που έλαβε υπόψη του, πρέπει να αναφέρονται στην απόφαση αυτές οι πραγματικές παραδοχές ή αυτά τα αποδεικτικά μέσα 14. Επιπρόσθετα, πρέπει να αναφέρεται ποια διάταξη παραβιάστηκε 15 και πού έγκειται το νομικό σφάλμα, καθώς και γιατί το σφάλμα αυτό επιδρά στο διατακτικό της απόφασης. Δέον να παρατηρηθεί ότι, όπως συμβαίνει και στους λόγους εφέσεως, οι αναιρετικοί λόγοι δεν πρέπει μόνο να είναι σαφείς και ορισμένοι, αλλά απαιτείται, αν κριθούν βάσιμοι, να είναι και λυσιτελείς, δηλαδή να συντελούν στην εξαφάνιση της προσβαλλόμενης απόφασης. Η πρακτική έχει επιδείξει την προβληματική που εμφανίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις. Διότι αν ένας λόγος εφέσεως ή αναιρέσεως είναι λυσιτελής συνήθως αποδεικνύεται από τη διαδικασία και πάντα κατά περίπτωση, 14 Κονδύλης, ό.π., σελ Κονδύλης, ό.π. σελ Βλ. όμως αντιθ. Νίκα Ν., ό.π. σελ. 416 σημ. 87 όπου ο σ. θεωρεί ότι η ορθότητα της εκδοχής αυτής αμφισβητείται. Βλ. επίσης ενημερωτικό σημείωμα Σταματόπουλου Στ. υπό την ΑΠ 1069/1983, Δ όπου ο σ. αναφέρει ότι το δικόγραφο της αναιρετικής αίτησης, εκτός από τα άλλα στοιχεία που αναφέρονται στις διατάξεις των άρθρων και ΚΠολΔ, πρέπει να περιέχει και ένα τουλάχιστο νομικά βάσιμο αναιρετικό λόγο, από εκείνους που απαριθμούνται στα άρθρα 559 και 560 ΚΠολΔ. Γίνεται δε δεκτό, ότι ο αναιρετικός λόγος πρέπει να προκύπτει μόνο από το αναιρετήριο και όχι με παραπομπή σε άλλα διαδικαστικά έγγραφα, όπως λ.χ. στο δικόγραφο της έφεσης ή στις προτάσεις της έκκλητης δίκης. Η διατύπωση του αναιρετικού λόγου θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, θα πρέπει δηλαδή να περιγράφονται όλα εκείνα τα ελαττώματα της προσβαλλόμενης απόφασης που συνιστούν τις νόμιμες προϋποθέσεις για τη συνδρομή του αναιρετικού αυτού λόγου. Διαφορετικά είναι αόριστος και η αναιρετική αίτηση απορρίπτεται ως νομικά αβάσιμη. Με το ίδιο πνεύμα έκρινε η δημοσιευόμενη απόφαση ότι για το ορισμένο του λόγου αναίρεσης του άρθρου 559 αρ. 1 ΚΠολΔ πρέπει να μνημονεύεται η διάταξη που παραβιάστηκε και να καθορίζεται η πλημμέλεια που αποδίδεται στην απόφαση που προσβάλλεται με το ένδικο μέσο της αναίρεσης και η οποία (πλημμέλεια) μπορεί να αναφέρεται είτε στην ερμηνεία είτε στην εφαρμογή της διάταξης. Βλ. επίσης Μαργαρίτη Μ., Η αοριστία των λόγων αναιρέσεως του ΚΠολΔ, ΝοΒ /33 όπου ο σ. αναφέρει ότι για να είναι ορισμένος ο λόγος αναιρέσεως πρέπει σε κάθε περίπτωση, είτε το δικαστήριο αποφάνθηκε μετά από έρευνα της ουσίας είτε όχι, να αναφέρεται ο φερόμενος ότι παραβιάσθηκε κανόνας και μάλιστα ενάριθμα και ότι αυτή η αξίωση της νομολογίας επικρίνεται από πολλούς λόγω της φαινόμενης ανακολουθίας του ΑΠ, που δεν θεωρεί έλλειψη της αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης την παντελή της παράλειψη αναφοράς νομικού κανόνα προς θεμελίωση του πορίσματός της. Ο εν λόγω σ. θεωρεί ότι η αφετηριακή σκέψη του Ακυρωτικού είναι ορθή, αφού σε διαφορετική περίπτωση θα υπέβαλε ο διάδικος ένα λόγο αναιρέσεως, με τη γενική αιτίαση της παραβίασης μη προσδιοριζόμενου κανόνα δικαίου και ο ΑΠ θα έπρεπε να επισκοπεί και να ασχολείται με κάθε σχετική προς την υπόθεση διάταξη νόμου, δαπανώντας τον πολύτιμο υπηρεσιακό του χρόνο. ΟλΑΠ 32/1996, ΕλλΔνη όπου κρίθηκε ότι «Επειδή όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 118 αρ. 4, 566 παρ 1 και 577 παρ 3 του ΚΠολΔ εις το έγγραφο της αναιρέσεως πρέπει να αναφέρεται κατά τρόπο σαφή, ορισμένο και ευσύνοπτο η νομική πλημμέλεια, που αποδίδεται στο δικαστήριο της ουσίας, το οποίο εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση, ώστε να είναι δυνατόν να διαπιστωθεί αν και ποιο λόγο αναιρέσεως από τους περιοριστικώς αναφερομένους στο άρθρο 559 του ΚΠολΔ θεμελιώνει η προβαλλομένη αιτίαση. Ειδικότερα για να είναι ορισμένος ο λόγος αναιρέσεως με τον οποίο αποδίδεται στο δικαστήριο της ουσίας παραβίαση κανόνων ουσιαστικού δικαίου (άρθρο 559 αριθ. 1 ΚΠολΔ), πρέπει να καθορίζονται, πλην των άλλων η συγκεκριμένη διάταξη του ουσιαστικού δικαίου που παραβιάσθηκε και το αποδιδόμενο στο δικαστήριο νομικό σφάλμα περί την ερμηνεία και εφαρμογή του ουσιαστικού νόμου καθώς επίσης, εφ` όσον το δικαστήριο έκρινεν επι της ουσίας της υποθέσεως, την ελάσσονα πρόταση του νομικού του συλλογισμού, ήτοι τα πραγματικά γεγονότα, που αυτό δέχθηκε, υπό τα οποία και συντελέσθηκε η προβαλλομένη παραβίαση των κανόνων του ουσιαστικού δικαίου, εάν δε απέρριψε την αγωγή ή γενικώς τον ισχυρισμόν ως μη νόμιμο το περιεχόμενο της αγωγής ή του ισχυρισμού, ώστε από το αναιρετήριο να προκύπτει η προβαλλομένη νομική πλημμέλεια, δοθέντος ότι η αοριστία του λόγου της αναιρέσεως δεν δύναται να συμπληρωθεί με παραπομπή σε άλλο διαδικαστικό έγγραφο». 9

10 λαμβανομένων υπόψη και των διατάξεων του ισχύοντος ουσιαστικού νόμου. Συνεπώς θεωρείται αλυσιτελής ο λόγος αναίρεσης που αφορά την κύρια αιτιολογία, εφόσον το διατακτικό της απόφασης στηρίζεται σε επάλληλη αιτιολογία που δεν θίγεται με κάποιο λόγο αναίρεσης 16. Επί παραδείγματι, αν μία αγωγή ακυρώσεως δικαιοπραξίας λόγω πλάνης, απάτης και απειλής απορρίφθηκε κατά πρώτον ως αβάσιμη και επικουρικώς διότι παρήλθε και η κατά τις προϋποθέσεις του άρθρου 157 ΑΚ αποσβεστική προθεσμία των δύο ετών, η έφεση του ενάγοντος με λόγο αποκλειστικά την απόρριψη της αγωγής του ως αβάσιμης είναι αλυσιτελής, αφού το διατακτικό της απόφασης μπορεί να στηριχθεί αυτοτελώς στην πάροδο της αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 157 ΑΚ 17. Στην παρούσα μελέτη, όπως ήδη αναφέρθηκε, ενδιαφέρουν τα ειδικότερα στοιχεία που απαιτούνται για το ορισμένο του λόγου αναιρέσεως του άρθρου 559 αρ. 8 για τα οποία θα γίνει λόγος ευθύς αμέσως, ενώ θα εκτεθούν αναλυτικώς η θεσμοθέτηση και έννοια του λόγου αυτού, οι τυπικές προϋποθέσεις αυτού, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και το ορισμένο του λόγου καθώς και οι ουσιαστικές του προϋποθέσεις. 3.Μη λήψη υπόψη πραγμάτων προταθέντων ή λήψη υπόψη πραγμάτων μη προταθέντων κατά το άρθρο 559 αριθ Θεσμοθέτηση και έννοια του λόγου Οι νομοθετικές καταβολές του συγκεκριμένου λόγου αναίρεσης υπήρξαν αρχικά η διάταξη 807 αρ. 6, όπου οριζόταν ότι αναίρεση χωρούσε και «δι έλλειψιν 16 ΑΠ 319/1989, ΕλλΔνη , 1390/1988, ΕλλΔνη όπου κρίθηκε ότι «..Το Εφετείο, όπως από την προσβαλλομένη απόφαση προκύπτει, τους λόγους ανακοπής της αναιρεσείουσας για ακυρότητα κατασχετήριας έκθεσης και του προγράμματος πλειστηριασμού για το λόγο ότι δεν υπάρχει ακριβής περιγραφή των κατεσχεμένων ακινήτων έτσι ώστε να δημιουργείται αμφιβολία ως προς την ταυτότητά τους, απέρριψε το μεν διότι οι ελλείψεις αυτές δεν δημιουργούν καμιά αμφιβολία για την ταυτότητα των ακινήτων που πλειστηριάστηκαν ούτε και άλλωστε η ανακόπτουσα αποδείχθηκε ότι υπέστη συνεπεία των ελλείψεων αυτών καμιά βλάβη το δε διότι οι ελλείψεις αυτές είναι προεχόντως ελλείψεις της κατεσχετήριας έκθεσης και του προγράμματος πλειστηριασμού που έπρεπε να προβληθούν όχι μετά τον πλειστηριασμό που έγινε στις με την από υπό κρίση ανακοπή η οποία ως προς τους ως άνω λόγους ανακοπής είναι εκπρόθεσμη γιατί δεν ασκήθηκε μέσα στην προθεσμία του άρθρου 934 παρ. 1 περ. β` ΚΠολΔ. Επομένως οι δύο πρώτοι λόγοι αναιρέσεως που αφορούν την κυρία ως άνω αιτιολογία πρέπει να απορριφθούν ως αλυσιτελείς, διότι το διατακτικό της προσβαλλόμενης απόφασης για απόρριψη των ανωτέρω λόγων ανακοπής επαρκώς στηρίζεται στην επάλληλη παραπάνω αιτιολογία που δεν θίγεται με κάποιο λόγο αναιρέσεως..», ΕφΛαρ 294/2008, ΑρχΝ Πρβλ. Νίκα Ν., Πολιτική Δικονομία ΙΙΙ, 2007, 119, αριθμ. 13, σελ. 417 όπου ο σ. αναφέρει ότι όταν οι επάλληλες αιτιολογίες (κύριες ή επικουρικές) στηρίζουν αυτοτελώς το διατακτικό ή το παραδεκτό του αποδεικτικού μέσου κλπ., όπως συμβαίνει σχεδόν πάντοτε, θα πρέπει να προσβληθούν σχεδόν όλες. Αν προσβληθεί η μία μόνο ή μερικές από αυτές, ο λόγος αναιρέσεως προβάλλεται αλυσιτελώς και απορρίπτεται (Ολ ΑΠ 25/1994, ΝοΒ ). Ως αλυσιτελείς, τέλος, πρέπει να θεωρηθούν και απορρίπτονται ως απαράδεκτοι και οι λόγοι αναίρεσης, που αντιφάσκουν μεταξύ τους λ.χ. ο ένας λόγος πλήττει την απόφαση επειδή δεν έλαβε υπόψη ορισμένο έγγραφο και ο άλλος επειδή παραμόρφωσε το έγγραφο αυτό (ΑΠ 79/2006, ΝοΒ ). 17 Βλ. για παραδείγματα Σαμουήλ Σ., Η έφεση, 2003, σελ. 221 επ. 10

11 του αιτιολογικού ή του διατακτικού της αποφάσεως» 18. Έπειτα, με την μεταρρύθμιση του ν. ΓΨΟΘ /1911 και κατά το άρθρο 807 αρ. 7 οριζόταν ότι «εάν το δικαστήριον παρά το νόμο έλαβε υπόψιν πράγματα μη προταθέντα ή δεν έλαβε υπόψιν πράγματα 19 προταθέντα και έχοντα κατά νόμον ουσιώδη επιρροή εις την έκβασην της δίκης» 20 θεμελιώνεται λόγος αναίρεσης. Σήμερα, το άρθρο 559 αρ. 8 με ελάχιστες παραλλαγές στη διατύπωση του ορίζει ότι ιδρύεται ο συγκεκριμένος λόγος αναίρεσης κατά της δικαστικής αποφάσεως, αν το δικαστήριο το οποίο εξέδωσε αυτήν κατά τον νόμο έλαβε υπόψη του πράγματα μη προταθέντα ή δεν έλαβε υπόψη πράγματα προταθέντα και τα οποία έχουν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης. Η συγκεκριμένη διάταξη επανέλαβε τον όρο «πράγματα» του άρθρου, όπου ως «πράγματα» νοούνταν οι πραγματικοί ισχυρισμοί 21, με τη σκέψη ότι ο όρος αυτός, αν και άστοχος, είναι γνωστός στον νομικό κόσμο 22. Κατά την άποψη πολλών συγγραφέων ο λόγος αυτός αναιρέσεως κατά το α σκέλος του που αναφέρεται στη λήψη υπόψη από το δικαστήριο πραγμάτων μη προταθέντων αποτελεί έκφανση του συζητητικού συστήματος (άρθρ. 106 ΚΠολΔ), το οποίο βασικώς διέπει την πολιτική δίκη και βάσει του οποίου η πρωτοβουλία της συγκεντρώσεως και προτάσεως του πραγματικού υλικού στο οποίο θα στηριχθεί η δικαστική κρίση (εκδοτέα απόφαση) ανήκει στους διαδίκους, ενώ κατά το β σκέλος αυτού, ήτοι την μη λήψη υπόψη πραγμάτων προταθέντων, αποτελεί έκφανση της αρχής της ακροάσεως των διαδίκων (άρθρ. 110 ΚΠολΔ) 23. Η εν λόγω άποψη, κατά 18 Ψωμάς Ι., Ο αναιρετικός λόγος του άρθρου 559 αρ. 8 ΚΠολΔ κατά τη νομολογία του Αρείου Πάγου, ΝοΒ 1991 (39) Βλ. Βασιλείου/Γιδόπουλο, Περί του ενδίκου μέσου της αναιρέσεως εν τω αστικό δικονομικώ δίκαιω, 1931, σελ. 249, Σούρλα, Η αναίρεσις εν τη πολιτική δίκη, 1959, σελ. 64 επ. Βλ. επίσης Καλαβρό, Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2009, σελ. 195, τον ίδιο, Παρατηρήσεις υπό την ΑΠ 1795/2008, ΕΠολΔ με τις εκεί παραπομπές και με την προσθήκη ότι η χρήση του όρου «πράγματα» αντί του ορθού όρου «πραγματικοί ισχυρισμοί» οφείλεται προφανώς σε ιστορικούς λόγους, αν και ο ΚΠολΔ χρησιμοποιεί ευρέως τον όρο «πραγματικοί ισχυρισμοί» ή «ισχυρισμοί» και συνεπώς δεν υπήρχε κανένας λόγος να διατηρηθεί ειδικώς στο δίκαιο της αναίρεσης ο όρος του προϊσχύσαντος δικαίου. 20 Βλ. Ψωμά Ι., ό.α.π., σελ Σούρλας, ό.π., σελ Μπέης Κ., Πολιτική Δικονομία, τόμος 10, 1977, σελ ΟλΑΠ 13/1995, ΕλλΔνη , ΑΠ 840/2011, ΝΟΜΟΣ, Ράμμος, Εγχειρίδιον αστικού δικονομικού δικαίου, τομ. ΙΙ, 1980, σελ.1045 Κεραμεύς/ Κονδύλης/Νίκας (-Μαργαρίτης), Ερμηνεία ΚΠολΔ Ι, (2000), άρθρ. 559, αριθμ. 68, σελ και Νίκας, Πολιτική Δικονομία ΙΙΙ, 2007, 119, αριθμ. 78, σελ. 467, Μπεκάρης Σπ., Η έννοια των «πραγμάτων» κατά τον αρ. 8 της διατάξεως 559 ΚΠολΔ και ο τρόπος προβολής των στην τακτική διαδικασία, 2011, ΝΟΜΟΣ.2. Βλ. επίσης Σινανιώτη Λ., Η αναίρεση κατά τον κώδικα πολιτικής δικονομίας, 2006, σελ. 111 όπου ο σ. θεωρεί ότι η διαπίστωση ότι το α σκέλος του λόγου αναίρεσης του άρθρου 559 αρ. 8 αποτελεί έκφανση του συζητητικού συστήματος και ότι το β σκέλος αποτελεί έκφανση της αρχής της ακροάσεως των διαδίκων έχει ενδεχομένως σημασία για τον προσδιορισμό της εκτάσεως των ορίων της έννοιας «πράγματα» και για το ζήτημα αν οι σχετικοί ισχυρισμοί πρέπει να έχουν προταθεί μόνο από τον ζητούντα την αναίρεση διάδικο, Παπαδόπουλος Κ., Η αναιρετική διαδικασία κατά τον ΚΠολΔ, 1997, σελ Πρβλ. Αρβανιτάκη, σημείωμα υπό την ΑΠ 264/2008, ΕΠολΔ με τις εκεί παραπομπές όπου ο σ. δεχόμενος και την κύρωση της αρχής της εκατέρωθεν ακροάσεως, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο συγκεκριμένος λόγος αναιρέσεως δεν εφαρμόζεται στις διαδικασίες όπου ισχύει το ανακριτικό σύστημα, όπως ιδίως στις υποθέσεις εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρ. 744), αλλά και ότι ο ως άνω αναιρετικός λόγος δεν αποκλείεται και στην περίπτωση της μη λήψεως υπόψη προταθέντος ισχυρισμού, καθώς και υπό την ισχύ του ανακριτικού συστήματος δεν αίρεται η υποχρέωση του 11

12 τους υποστηρικτές της, βρίσκει έρεισμα συνοπτικά στο εξής σκεπτικό: Αρχικά, οι διάδικοι φέρουν το βάρος προσβολής των ισχυρισμών τους ενώπιον του δικαστηρίου, πρέπει όμως να διασφαλίζεται και το δικαίωμα του κάθε διαδίκου να προβάλλει αυτούς τους ισχυρισμούς ή να αντικρούσει τους ήδη προβαλλόμενους ισχυρισμούς του αντιδίκου του, γενικώς να ακουστεί από το δικαστήριο. Αναγκαίος και κρίσιμος αποβαίνει λοιπόν ο συσχετισμός του δικονομικού συζητητικού συστήματος και της θεμελιώδους αρχής της εκατέρωθεν ακροάσεως των διαδίκων (άρθ. 110 ΚΠολΔ), αφού ναι μεν θεμέλιο στήριξης της δικαστικής απόφασης αποτελεί μόνο ό,τι προβάλλει ο κάθε διάδικος, αλλά η ανάγκη να εισακουστεί και η αντίθετη άποψη επί των προβαλλόμενων ισχυρισμών συμπληρώνει αποτελεσματικά τον σκοπό του συστήματος της συζητήσεως. Η συμπληρωματική αυτή σχέση του δικονομικού συστήματος συζητήσεως και της αρχής της εκατέρωθεν ακροάσεως αποτυπώνεται κατά την ερμηνεία του β σκέλους του άρθρου 559 αρ. 8, όπως δέχεται μέρος της θεωρίας, όταν το δικαστήριο δεν συνεκτίμησε νόμιμα προταθέντες ισχυρισμούς, «..δεν έλαβε υπόψη πράγματα που προτάθηκαν» 24. Και είναι αναγκαία, κατά την εν λόγω αντίληψη, αυτή η συνύπαρξη του συζητητικού συστήματος και της αρχής της εκατέρωθεν ακροάσεως των διαδίκων, διότι αποτρέπεται να ληφθούν υπόψη από τον δικαστή κατά την έκδοση απόφασης πραγματικά περιστατικά που δεν προτάθηκαν από τους διαδίκους, αλλά αποτελούν γεγονότα ιδιωτικής του γνώσης. Μάλιστα, ακόμη και αν ο ίδιος ο δικαστής γνωρίζει συμπτωματικά ότι η πραγματικότητα απέχει από αυτή που παρουσιάζεται από τους διαδίκους, κωλύεται να χρησιμοποιήσει αυτή την ιδιωτική του γνώση για να εξασφαλίσει καλύτερη απονομή δικαιοσύνης. Ο λόγος είναι ότι εκτός από το σύστημα συζητήσεως που εμφανώς θίγεται, αφαιρείται από τους διαδίκους το δικαίωμα να διατυπώσουν τις απόψεις τους σε πραγματικό υλικό που γεννήθηκε χωρίς τη δική τους συμμετοχή. Τα άρθρο 110 II ΚΠολΔ (αρχή της εκατέρωθεν ακροάσεως) σαφώς ορίζει το δικαίωμα παράστασης των διαδίκων σε όλες τις συζητήσεις μιας υπόθεσης, ώστε να μπορούν οι τελευταίοι να εισακουστούν 25, χωρίς βεβαίως να υποχρεούνται κιόλας να παραστούν αν δεν το επιθυμούν. Κατά δεύτερο λόγο, το δικαστήριο δεν επιτρέπεται να αξιολογήσει γεγονότα ή να υποκαταστήσει πραγματικά περιστατικά, που δεν επικαλέστηκαν οι διάδικοι, αλλά παρόλα αυτά προέκυψαν από την διαδικασία. Προβληματισμός ανακύπτει για το αν πρέπει να γίνονται δεκτά ως μέρος του ισχυρισμού διαδίκου γεγονότα που προέκυψαν από τη διαδικασία και τον ωφελούν. Η απάντηση σε αυτόν τον προβληματισμό έχει σημασία για την οριοθέτηση της έννοιας «πράγματα» που θα επιχειρηθεί κατωτέρω, καθώς και του ζητήματος αν οι σχετικοί ισχυρισμοί πρέπει να έχουν προταθεί αποκλειστικά από τον αναιρεσείοντα διάδικο, ο οποίος φέρει και το έννομο συμφέρον από την επίκληση αυτών 26. δικαστηρίου να λάβει πάντως υπόψη του όλους τους ισχυρισμούς που προέβαλαν οι διάδικοι. ΟλΑΠ 13/1995, ΕλλΔνη Κουσούλης Στ., Οι πραγματικοί ισχυρισμοί στην πολιτική δίκη, 2003, σελ Πρβλ παρατηρήσεις Σταματόπουλου Στ. υπό την 1531/1983, Δ όπου «..στο πλαίσιο της διαιτητικής δίκης ο διαιτητής υποχρεούται να φέρει εις γνώση του νομίμως κληθέντα πλην όμως απόντος διαδίκου όλα τα προσκομισθέντα στοιχεία της αντίδικης πλευράς..». 26 Γι αυτό το ζήτημα βλ. επίσης Σινανιώτη, Η αναίρεση, 2006, σελ όπου ο σ. θεωρεί, ως υποστηρικτής της άποψης ότι το β σκέλος του λόγου αναίρεσης του άρθρ. 559 αρ. 8 αποτελεί 12

13 Κατά την ορθότερη όμως άποψη ο συγκεκριμένος λόγος αναίρεσης αποτελεί την κύρωση της ισχύος στην πολιτική δίκη του συστήματος της συζήτησης και δεν σχετίζεται με την αρχή της ακρόασης, όπως υποστηρίζεται, ακόμη και όταν το δικαστήριο της ουσίας δεν έλαβε υπόψη πραγματικό ισχυρισμό που είχε νόμιμα προταθεί διότι η αρχή αυτή, κατά την ως άνω άποψη, ενσαρκώνεται στον υπ αριθμόν 6 αναιρετικό λόγο του άρθρου 559 ΚΠολΔ 27, όπου η παράβαση έγκειται στο γεγονός παραβίασης του νόμου και ιδίως των σχετικών με την επίδοση διατάξεων με αποτέλεσμα ο διάδικος να δικασθεί ερήμην 28. Κατά το άρθρο 106 ΚΠολΔ, το δικαστήριο ενεργεί μόνο ύστερα από αίτηση διαδίκου και αποφασίζει με βάση τους πραγματικούς ισχυρισμούς που προτείνουν και αποδεικνύουν οι διάδικοι και τις αιτήσεις που υποβάλλουν, εκτός αν ο νόμος ορίζει διαφορετικά. Επειδή ο συγκεκριμένος λόγος αναίρεσης αναφέρεται σε «πράγματα», ήτοι σε αυτοτελείς πραγματικούς ισχυρισμούς, όπως η έννοια αυτών θα αναλυθεί και θα αναπτυχθεί στα επόμενα κεφάλαια, οι τελευταίοι αποκτούν νομική σημασία δυνάμει της προβολής του στο δικαστήριο (106 ΚΠολΔ) και αποτελούν τη βάση, επί της οποίας θα εκδοθεί η αιτούμενη δικαστική απόφαση και με την έννοια αυτή αποτελούν, λοιπόν, διαδικαστικές πράξεις των διαδίκων και μάλιστα επιτευκτικές 29, μέσω των οποίων εισάγεται το πραγματικό υλικό στη δίκη. Εφόσον ισχύει στην πολιτική δίκη το συζητητικό σύστημα (106), ο πραγματικός ισχυρισμός προσδιορίζει την έκταση της δικαστικής κρίσης επ αυτού και εντεύθεν το μη εισαχθέν στη δίκη από τον διάδικο πραγματικό υλικό δεν λαμβάνεται υπόψη. 3.2 Τυπικές προϋποθέσεις για την έρευνα του λόγου αναίρεσης του άρθρου 559 αρ. 8 Οι τυπικές προϋποθέσεις κατά την έννοια του νόμου για την περαιτέρω ουσιαστική έρευνα του αναιρετικού αυτού λόγου είναι το παραδεκτό και ορισμένο αυτού, ενώ ερευνάται και η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος για την άσκηση αναίρεσης και δεν διαφοροποιούνται από τις τυπικές προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν οι λόγοι εφέσεως. έκφανση της αρχής της εκατέρωθεν ακροάσεως των διαδίκων, ότι και όταν πρόκειται για ουσιώδη πραγματικό ισχυρισμό, προταθέντα από τον αντίδικο του αναιρεσείοντα, θεμελιώνεται ο ανωτέρω λόγος αναιρέσεως, διότι σημασία έχει ότι τα πραγματικά περιστατικά προσκομίσθηκαν στη δίκη από κάποιον από τους διαδίκους και είναι αδιάφορο ποιος το έκαμε αυτό. 27 Καλαβρός, Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2009, σελ. 196, ο ίδιος, Παρατηρήσεις υπό την ΑΠ 1795/2008, ΕΠολΔ , Σταματόπουλος, Ενημερωτικό σημείωμα υπό την ΑΠ 572/1984, Δ 1985 (16).679, Βαθρακοκοίλης, Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, τόμος Γ, 1995, σελ. 517, έτσι και Γιακουμής, Εφαρμογές Πολιτικής Δικονομίας, τομ. 2Α, 2008, σελ. 804, Σινανιώτης, Η αναίρεση, 2006, σελ. 111, Δεληκωστόπουλος, Οι δικονομικοί λόγοι αναίρεσης, 2009, σελ. 225, Μπέης Κ., Πολιτική Δικονομία, τόμος 10, 1977, σελ.2176, Βλ. σχετικώς Μπέη Κ., Πολιτική Δικονομία, 1997, άρθρο 559 αρ. 8, σελ Κουσούλης, Οι πραγματικοί ισχυρισμοί στην πολιτική δίκη, 2003, σελ. 41, σημ. 22. Ο σ. θεωρεί ότι ο ισχυρισμός αποκτά έτσι συγκεκριμένη δικονομική έννοια, αποτελώντας διαδικαστική πράξη των διαδίκων. Εντάσσεται, ειδικότερα, στον κύκλο των επιτευκτικών διαδικαστικών πράξεων, αφού με την προβολή του δημιουργούνται οι αναγκαίοι όροι για την έκδοση της δικαστικής αποφάσεως. Γενικά, πρβλ. Ρήγα, Περί της αιτήσεως αναιρέσεως και των αναιρετικών λόγων ως επιτευκτικών διαδικαστικών πράξεων κατά τον ΚΠολΔ, ΕφΑΔ 1/

14 3.2.1 Παραδεκτό του λόγου Όσον αφορά το παραδεκτό του εξεταζόμενου αναιρετικού λόγου, όπως ορίζει και για τους λοιπούς αναιρετικούς λόγους το άρθρο ΚΠολΔ, πρέπει ο αιτών την αναίρεση μίας απόφασης να έχει υποβάλλει ενώπιον του δικαστηρίου της ουσίας τα πραγματικά περιστατικά που στηρίζουν τον προβαλλόμενο ισχυρισμό, ο οποίος κρινόταν ουσιώδης για την έκβαση της δίκης και επιπλέον να κάνει μνεία αυτού στο αναιρετήριο 30. Επομένως για το παραδεκτό του λόγου αναιρέσεως πρέπει να αναφέρεται σε αυτόν ότι το σφάλμα που αποτελεί το περιεχόμενο του είχε προβληθεί στο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση, αλλιώς ο λόγος αναιρέσεως απορρίπτεται. Η ίδια διάταξη ορίζει ότι εξαίρεση του κανόνα αυτού συντρέχει σε τρείς αποκλειστικές περιπτώσεις, δηλαδή στην παράβαση που δεν μπορεί που δεν μπορεί να προταθεί στο δικαστήριο της ουσίας, στο σφάλμα που προκύπτει από την ίδια την προσβαλλόμενη απόφαση και στον ισχυρισμό που αφορά στη δημόσια τάξη. Για τις τρείς αυτές εξαιρέσεις του προαναφερόμενου κανόνα γίνεται λόγος αναλυτικά παρακάτω 31. Η διάταξη του άρθρου 562 II και οι εντεύθεν στην ίδια διάταξη προβλεπόμενες εξαιρέσεις αφορούν, όπως από το ίδιο το γράμμα της διάταξης προκύπτει, τους ισχυρισμούς των διαδίκων, βρισκόμαστε, λοιπόν, στην περιοχή του συστήματος συζήτησης και διάθεσης, όπου οι διάδικοι προβάλλουν πραγματικούς ισχυρισμούς και υποβάλλουν αιτήσεις. Όταν, αντίθετα, ο νόμος καθιερώνει, όπως λ.χ. στη διάταξη του άρθρου 332, αυτεπάγγελτη ενέργεια του δικαστηρίου 32, δεν μπορεί να τίθεται ζήτημα εφαρμογής του άρθρου 562 II 33, το οποίο προϋποθέτει εφαρμογή 30 Παπαδόπουλος Κ., Η αναιρετική διαδικασία κατά τον ΚΠολΔ, 1997, σελ. 286, ΑΠ 1011/2010, ΝΟΜΟΣ, 1518/2009, ΝΟΜΟΣ, 1326/2009, ΝΟΜΟΣ, 654/2008, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 760/2004 ΕλλΔνη 2005,400, ΑΠ 982/2004 ΧρΙΔ 2005,34, ΑΠ 539/2003 ΝΟΜΟΣ. Πρβλ. και ΟλομΑΠ 43/1990 ΝοΒ 1991, Βλ. σχετικώς παρακάτω κεφάλαιο υπό στοιχείο Άρθρο 106: «...εκτός αν ο νόμος ορίζει διαφορετικά». 33 Βλ. ΑΠ 760/2004 ΝΟΜΟΣ, η οποία δέχτηκε ως προς τη διάταξη του άρθρου 562 II τα ακόλουθα: «Η διάταξη αυτή, η οποία αποτελεί εκδήλωση της θεμελιώδους αρχής, ότι ο Άρειος Πάγος ελέγχει τη νομιμότητα της αποφάσεως του δικαστηρίου της ουσίας, με βάση την πραγματική και νομική κατάσταση που όφειλε να λάβει υπόψη του ο ουσιαστικός δικαστής, καθιερώνει ειδική προϋπόθεση του παραδεκτού των λόγων αναιρέσεως, η συνδρομή της οποίας πρέπει να προκύπτει από το αναιρετήριο. Πρέπει δηλαδή να αναφέρεται στο αναιρετήριο, ότι ο ισχυρισμός που στηρίζει το λόγο αναιρέσεως, είχε προταθεί νομίμως στο δικαστήριο το οποίο εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση. Το γεγονός, εξάλλου, ότι ο ισχυρισμός έπρεπε να ληφθεί αυτεπαγγέλτως υπόψη από το δικαστήριο της ουσίας δεν έχει σημασία, γιατί, ναι μεν η εφαρμογή του ουσιαστικού νόμου είναι έργο αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι όλοι οι νόμοι είναι δημοσίας τάξεως. Αλλά και οι λόγοι που ανάγονται στη δημόσια τάξη είναι δεκτοί για πρώτη φορά ενώπιον του Αρείου Πάγου, εφόσον στηρίζονται στο πραγματικό υλικό, που υποβλήθηκε στο δικαστήριο της ουσίας και προκύπτει από την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση και εφόσον γίνεται σαφής επίκληση στο αναιρετήριο. Συνεπώς ο ισχυρισμός πρέπει να παρατίθεται στο αναιρετήριο, όπως προτάθηκε στο δικαστήριο της ουσίας και να αναφέρεται ο χρόνος και ο τρόπος προτάσεως του ή επαναφοράς του στο ανώτερο δικαστήριο, ώστε να μπορεί να κριθεί με βάση το αναιρετήριο, αν ήταν παραδεκτός και νόμιμος, (ΟλομΑΠ 15/2000, ΑΠ 139/2001, ΑΠ 539/2003)». Βλ. επίσης ΑΠ 976/2002 ΝΟΜΟΣ, η οποία δέχτηκε, ότι «από τη διάταξη αυτή συνάγεται ότι το καθιερούμενο απαράδεκτο αναφέρεται σε όλους τους λόγους αναιρέσεως του άρθρου 560 ΚΠολΔ, από δε το συσχετισμό της με τις διατάξεις των άρθρων 566 παρ. 1 και 118 αριθ. 4 του ίδιου Κώδικα προκύπτει ότι, για να είναι ορισμένος ο λόγος αναιρέσεως, πρέπει να μνημονεύεται στο αναιρετήριο, αν δεν πρόκειται για κάποια από τις πιο πάνω εξαιρετικές περιπτώσεις, ότι ο 14

15 του συζητητικού και διαθετικού συστήματος. Άλλωστε, λόγους αναίρεσης δεν δημιουργούν μόνο εκείνα τα σφάλματα του δικαστηρίου της ουσίας, που σχετίζονται με τους ισχυρισμούς των διαδίκων, αλλά και εκείνα, που προκύπτουν στο πλαίσιο της αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου, όπου αυτή προβλέπεται. Διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, και ιδίως η εκδοχή, ότι η διάταξη του άρθρου 562 II αφορά όλους τους ισχυρισμούς, και εκείνους που λαμβάνονται υπόψη αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο, μετατρέπει τη λειτουργία της διάταξης αυτής σε μηχανισμό κάλυψης των παραλείψεων της αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου, επιρρίπτοντας κατ' ουσίαν στον διάδικο το βάρος των παραλείψεων του δικαστηρίου. Με αυτή την τοποθέτηση των πραγμάτων είναι προφανές, ότι το πεδίο εφαρμογής του άρθρου 562 II οριοθετείται από την ισχύ του συστήματος συζήτησης και διάθεσης, ενώ το πεδίο της αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου είναι εκτός πεδίου εφαρμογής της διάταξης 34. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί εδώ ότι εφόσον δεν ισχύει ο αυτεπάγγελτος έλεγχος, που εδράζεται επί του πεδίου του συζητητικού συστήματος, σημαίνει απλώς απαλλαγή του διαδίκου από το βάρος επίκλησης των κρίσιμων πραγματικών γεγονότων, όχι όμως και από το βάρος πρότασης αυτών 35. Ειδικότερα, το άρθρο καθιερώνει ειδική προϋπόθεση του παραδεκτού 36 όλων των λόγων αναιρέσεως, κατά το οποίο είναι απαράδεκτος ο λόγος αναιρέσεως που στηρίζεται σε ισχυρισμό μη προταθέντα νομίμως στο δικαστήριο της ουσίας. Δηλαδή, η διάταξη αυτή συμπληρώνει εκείνη του άρθρου 12 I, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν δύο βαθμοί δικαιοδοσίας των πολιτικών δικαστηρίων 37, αλλά και εκείνες των άρθρων 269 και 527, που ισχύουν, αντίστοιχα, για τον πρώτο και δεύτερο βαθμό, καθιερώνοντας -έμμεσα- την αδυναμία προβολής πραγματικών ισχυρισμών (το πρώτον) ενώπιον του Αρείου Πάγου, οριοθετώντας, λοιπόν, το σύστημα συγκέντρωσης μέχρι τον δεύτερο βαθμό. Υποστηρίζεται όμως και μία άλλη άποψη 38 που αφορά τον σκοπό του άρθρ και είναι ότι το δίκαιο θέλει να αποτρέψει την προπετή επίκληση αναιρετικού λόγου. Και είναι προπετής η επίκληση ενός ισχυρισμός στον οποίο εκείνος στηρίζεται έχει νόμιμα προταθεί στο δικαστήριο που έχει εκδώσει την προσβαλλόμενη απόφαση (βλ. σχ. ΟλομΑΠ 43/1990). Σύμφωνα δε με την προαναφερόμενη διάταξη του άρθρου 562 παρ. 2 ΚΠολΔ το έθιμο δεν μπορεί να προταθεί για πρώτη φορά ενώπιον του δικαστηρίου του Αρείου Πάγου. Βέβαια είναι αληθές ότι η τελευταία αυτή διάταξη αφορά μόνο ισχυρισμούς και όχι κανόνες δικαίου, πλην όμως το έθιμο είναι κανόνας δικαίου, τον οποίο μπορεί να γνωρίζει, αλλά δεν είναι υπόχρεος να γνωρίζει ο δικαστής, αφού, αν το αγνοεί, μπορεί να διατάξει απόδειξη ή να χρησιμοποιήσει όποιο μέσο κρίνει κατάλληλο για τη διαπίστωση της υπάρξεως και του περιεχομένου αυτού (εθίμου), χωρίς να περιορίζεται στις αποδείξεις που προσάγουν οι διάδικοι (άρθρο 337 ΚΠολΔ). Η εκδοχή αυτή είναι σύμφωνη και με το λόγο που οδήγησε στη θέσπιση της ως άνω διατάξεως του άρθρου 562 παρ. 2 ΚΠολΔ, δηλαδή με το ότι ο Άρειος Πάγος δεν αποτελεί δικαστήριο τρίτου βαθμού δικαιοδοσίας και επομένως δεν μπορεί να διατάξει απόδειξη για την ύπαρξη και το περιεχόμενο του προσβαλλόμενου για πρώτη φορά ενώπιον του εθίμου, αν το αγνοεί (βλ. σχ. ΑΠ 898/1990)». 34 Καλαβρός, Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2009, σελ. 390 και Νίκας, Πολιτική Δικονομία ΙΙΙ, 2007, 119, αριθμ. 14, σελ Βλ. Κουσούλη, Οι πραγματικοί ισχυρισμοί στην πολιτική δίκη, 2003, 22επ., 188επ. 36 Νίκας Ν., Πολιτική Δικονομία ΙΙΙ, 2007, 119, αριθμ. 14, σελ. 417, Καλαβρός Κ., Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2009, σελ. 388, ΑΠ 1410/2008, ΝΟΜΟΣ όπου 37 Έτσι ερμηνεύουν την ύπαρξη της διάταξης του οι Βασιλείου/Γιδόπουλος, Περί του ενδίκου μέσου της αναιρέσεως εν τω αστικώ δικονομικά) δικαίω,1931,122, Σινανιώτη, Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2006, Βλ. Μπέη, ΠολΔ, άρθρο 562, σελ

16 αναιρετικού λόγου αν ήδη ο αναιρεσείων είχε παραλείψει να επιστήσει την προσοχή του ουσιαστικού δικαστηρίου είτε σε ένα ελάττωμα που προέκυπτε από το υλικό της δίκης, είτε στην υπαγωγή ορισμένων προτεινόμενων γεγονότων σε μία κρίσιμη αόριστη έννοια, της οποίας η συνδρομή θα δικαιολογούσε την εφαρμογή κάποιου κανόνα δικαίου ευνοϊκού για τον ήδη αναιρεσείοντα. Η ρύθμιση αποτελεί εκδήλωση της θεμελιώδους αρχής ότι ο Άρειος Πάγος ελέγχει τη νομιμότητα της απόφασης του δικαστηρίου της ουσίας με βάση την πραγματική κατάσταση που έλαβε ή όφειλε να λάβει υπόψη του ο ουσιαστικός δικαστής 39. Γι αυτό θα πρέπει να αναφέρεται στο αναιρετήριο ότι ο ισχυρισμός, που στηρίζει τον λόγο αναιρέσεως, είχε προταθεί και μάλιστα παραδεκτά 40 και νόμιμα στο δικαστήριο, που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση. Η υποχρέωση αυτή επιβάλλεται, ακόμη και όταν ο κρίσιμος ισχυρισμός έπρεπε να ληφθεί υπόψη αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο της ουσίας 41. Δεν επιτρέπεται επομένως να προβληθούν ενώπιον του Αρείου Πάγου ενστάσεις, στηριζόμενες σε λόγους αποσβεστικούς της επίδικης απαιτήσεως, είτε αυτοί γεννήθηκαν μετά την έκδοση της προσβαλλόμενης αποφάσεως, είτε προϋπήρχαν, αλλά δεν τέθηκαν υπόψη του δικαστηρίου της ουσίας 42. Νέοι ισχυρισμοί ενώπιον του Αρείου Πάγου, έστω και 39 Κονδύλης, Τα απαιτούμενα στοιχεία για την πληρότητα των λόγων αναιρέσεως, Δ 1995 (26).987, Καλαβρός Κ., ό.α.π., σελ. 388, Νίκας Ν., ό.α.π., σελ. 418, ΑΠ 539/2003, ΕλλΔνη Βλ. άρθρα 269 και 527 ΚΠολΔ. 41 ΑΠ 1410/2008, ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 539/2003, ΝΟΜΟΣ όπου κρίθηκε ότι «..Επειδή κατά το άρθρο 562 παρ. 2 ΚΠολΔ είναι απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως που στηρίζεται σε ισχυρισμό, ο οποίος δεν προτάθηκε νομίμως στο δικαστήριο της ουσίας, εκτός αν πρόκειται α) για παράβαση που δεν μπορεί να προβληθεί στο δικαστήριο της ουσίας, β) για σφάλμα που προκύπτει από την ίδια την απόφαση και γ) για ισχυρισμό που αφορά τη δημοσία τάξη. Η διάταξη αυτή, η οποία αποτελεί εκδήλωση της θεμελιώδους αρχής, ότι ο Αρειος Πάγος ελέγχει τη νομιμότητα της αποφάσεως του δικαστηρίου της ουσίας, με βάση την πραγματική και νομική κατάσταση που όφειλε να λάβει υπόψη του ο ουσιαστικός δικαστής, καθιερώνει ειδική προϋπόθεση του παραδεκτού των λόγων αναιρέσεως, η συνδρομή της οποίας πρέπει να προκύπτει από το αναιρετήριο. Πρέπει δηλαδή να αναφέρεται στο αναιρετήριο, ότι ο ισχυρισμός που στηρίζει το λόγο αναιρέσεως, είχε προταθεί στο δικαστήριο, το οποίο εξέδωσε την προσβαλλομένη απόφαση, και μάλιστα ότι είχε προταθεί νομίμως. Το γεγονός εξ άλλου, ότι ο ισχυρισμός έπρεπε να ληφθεί υπόψη αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο της ουσίας δεν έχει σημασία, γιατί ναι μεν η εφαρμογή του ουσιαστικού νόμου είναι έργο αυτεπαγγέλτως ενέργειας του δικαστή, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι όλοι οι νόμοι είναι δημοσίας τάξεως. Αλλά και οι λόγοι που ανάγονται στη δημοσία τάξη είναι δεκτοί για πρώτη φορά ενώπιον του Αρείου Πάγου, εφόσον στηρίζονται στο πραγματικό υλικό που υποβλήθηκε στο δικαστήριο της ουσίας και προκύπτει από την αναιρεσιβαλλομένη απόφαση και εφόσον γίνεται σαφής επίκληση στο αναιρετήριο. Συνεπώς ο ισχυρισμός πρέπει να παρατίθεται στο αναιρετήριο, όπως προτάθηκε στο δικαστήριο της ουσίας και αναφέρεται δε και ο χρόνος και ο τρόπος προτάσεώς του ή επαναφοράς του στο ανώτερο δικαστήριο, ώστε να μπορεί να κριθεί με βάση το αναιρετήριο, αν ήταν παραδεκτός και νόμιμος..». 42 Βλ. ΑΠ 605/1995, ΕλλΔνη όπου «..Από τα άρθρα 552 και του ΚΠολΔ, κατά τα οποία αναίρεση επιτρέπεται κατά των οριστικών και τελεσιδίκων αποφάσεων των δικαστηρίων της ουσίας για τους αναφερόμενους στα άρθρα 559 και 560 του ιδίου Κώδικα περιοριστικώς λόγους αναιρέσεως, σε συνδυασμό προς το άρθρο αυτού, κατά το οποίον είναι απαράδεκτος λόγος αναιρέσεως που στηρίζεται σε ισχυρισμό, ο οποίος δεν προτάθηκε νομίμως ενώπιον του δικαστηρίου της ουσίας. εκτός των αναφερομένων εξαιρέσεων, προκύπτει ότι δεν επιτρέπεται προβολή ενώπιον του Αρείου Πάγου ενστάσεων που στηρίζονται σε λόγους αποσβεαστικούς της επιδίκου απαιτήσεως, είτε αυτοί εγεννήθησαν μετά την έκδοση της προσβαλλόμενης αποφάσεως, είτε προϋπήρχαν, αλλά δεν τέθηκαν υπόψη του δικαστηρίου της ουσίας διότι ο Άρειος Πάγος δικάζει όχι την υπόθεση, αλλά την απόφαση και λαμβάνει ως βάση τη συζήτηση όπως αυτή διεξήχθη ενώπιον του ουσιαστικού δικαστηρίου, χωρίς την παρεμβολή νέων στοιχείων περί των οποίων δεν κλήθηκε να κρίνει τούτο. Επομένως η ένσταση του αναιρεσιβλήτου, που διατυπώθηκε κατά την συζήτηση της αιτήσεως αναιρέσεως με δήλωσή του που καταχωρήθηκε στα πρακτικά της δίκης, κατά την οποία η ένδικη αξίωση του αναιρεσείοντος 16

17 επιγενόμενοι, δεν μπορούν να προταθούν, ούτε προς θεμελίωση των λόγων αναίρεσης, ούτε προς απόκρουση τους 43, εκτός αν συντρέχει κάποια από τις προαναφερόμενες εξαιρέσεις του άρθρου 562 ΚΠολΔ. Οι λόγοι αναιρέσεως αποβλέπουν στη διόρθωση σφαλμάτων του δικαστηρίου της ουσίας και όχι στην επανόρθωση των παραλείψεων των διαδίκων. Δεν είναι επομένως παραδεκτή στην αναιρετική δίκη η επίκληση καταλυτικών του αγωγικού δικαιώματος ενστάσεων λ.χ. της ενστάσεως παραγραφής της αξιώσεως 44, αφού αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη εκκρεμοδικίας της αγωγής, η οποία όμως περατώνεται με την έκδοση οριστικής απόφασης και δεν αναβιώνει με την άσκηση της αίτησης αναίρεσης, διότι με το ένδικο αυτό μέσο δεν ανοίγεται νέος βαθμός δικαιοδοσίας, ούτε κρίνεται η ουσία της διαφοράς, αλλά ερευνάται το παραδεκτό και το βάσιμο των λόγων αναίρεσης α Τρόπος προβολής ισχυρισμών στο δικαστήριο της ουσίας και διάκριση αν η προσβαλλόμενη απόφαση είναι του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου ή του Εφετείου Όπως ήδη αναφέρθηκε, το άρθρο 562 ΚΠολΔ απαιτεί όχι μόνο να έχει προταθεί ο ισχυρισμός στο δικαστήριο της ουσίας, αλλά και να έχει προταθεί νόμιμα για να στηρίξει λόγο αναίρεσης. Πότε όμως ο ισχυρισμός έχει προταθεί νόμιμα είναι ένα ζήτημα που θα αναλυθεί ευθύς αμέσως και για την ορθή αντιμετώπιση του πρέπει κάθε φορά να διακρίνεται αν προσβάλλεται απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου (που έγινε π.χ. τελεσίδικη με την πάροδο της προθεσμίας της έφεσης ή την παραίτηση από την έφεση) ή αν προσβάλλεται απόφαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου και, στη δεύτερη αυτή περίπτωση, αν ο αναιρεσείων είναι εκκαλών ή εφεσίβλητος. Όπως είναι γνωστό, στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο οι αγωγικοί ισχυρισμοί, δηλαδή αυτοί που στηρίζουν τη βάση και το αίτημα της αγωγής, πρέπει να έχουν υποβληθεί με την αγωγή, οι δε λοιποί ισχυρισμοί που συνιστούν τις παντός είδους ενστάσεις ή αντενστάσεις με τις προτάσεις της συζήτησης ή καθ υποφοράν και με την αγωγή. Εφόσον με την αναίρεση προσβάλλεται τέτοια απόφαση πρωτοβάθμιου δικαστηρίου ο αναιρεσείων, εάν είναι ο ενάγων που νικήθηκε, αρκεί να επικαλεσθεί και να παραθέσει τους ισχυρισμούς του στους οποίους στηρίζονται οι λόγοι αναίρεσης του με αναφορά στην αγωγή του, αν πρόκειται για αγωγικούς ισχυρισμούς, ή στις προτάσεις του, αν πρόκειται για ενστάσεις ή αντενστάσεις που προβλήθηκαν νόμιμα κατά τη συζήτηση της αγωγής του. Από την άλλη ο εναγόμενος, ως παρεγράφη διότι κατά τη διάρκεια της επιδικίας παρήλθε το προβλεπόμενο από τη διάταξη του άρθρου 91 3 του Ν.Δ. 321/1969, που εφαρμόζεται και επί του ΟΣΕ, χρονικό διάστημα των δύο ετών, πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτος..». 43 Βλ. Καλαβρό, ό.π, σελ. 391, Νίκα, ό.π, σελ.418, Κονδύλης, Τα απαιτούμενα στοιχεία για την πληρότητα των λόγων αναιρέσεως, Δ 1995, ΑΠ 685/2005, ΕλλΔνη , ΑΠ 710/2001, ΕλλΔνη όπου «δεν είναι παραδεκτή μετά την τελεσίδικη απόφαση στην αναιρετική δίκη η έρευνα καταλυτικών του αγωγικού δικαιώματος ενστάσεων. Η έρευνα των γεγονότων αυτών δεν είναι επιτρεπτή ούτε με τη δικαιολογία ότι μετά από αυτά εκλείπει το έννομο συμφέρον του αναιρεσείοντος. Διάφορος εκδοχή θα μετέβαλλε την αναιρετική δίκη σε ουσιαστικού τρίτου βαθμού δίκη (Ολ.ΑΠ 38/1996). Βλ. επίσης ΟλομΑΠ 44/1996 ΝοΒ 1997, 451. Η ένσταση παραγραφής δεν μπορεί να προταθεί στην αναιρετική δίκη, ούτε προκειμένου να θεμελιώσει την έλλειψη εννόμου συμφέροντος του αναιρεσείοντος. 45 Καλαβρός, Η αναίρεση κατά τον ΚΠολΔ, 2009, σελ