Αξιοποιώντας τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε πολλαπλά πεδία έρευνας και εφαρμογών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αξιοποιώντας τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε πολλαπλά πεδία έρευνας και εφαρμογών"

ÍΑἰνείας Ζαφειρόπουλος
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Αξιοποιώντας τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε πολλαπλά πεδία έρευνας και εφαρμογών Λειτουργίες και χαρακτηριστικά Παράδειγμα Ι Ομαδοσκέψη Παράδειγμα ΙΙ Μειονοτική επιρροή

2 Λειτουργίες των θεωριών της Κοινωνικής Ψυχολογίας Οργανώνουν το υλικό που προκύπτει από την περιγραφή (συστηματική παρατήρηση, εμπειρικά δεδομένα) κατά τρόπο που αναδεικνύει τη φύση των συσχετίσεων μεταξύ των υπό μελέτη φαινομένων. Κατευθύνουν την έρευνα για τη μελέτη νέων, ανεξερεύνητων συσχετίσεων μεταξύ ήδη γνωστών φαινομένων. Παρέχουν το υπόβαθρο για τον σχεδιασμό παρεμβάσεων με σκοπό την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων.

3 Χαρακτηριστικά των θεωριών της Κοινωνικής Ψυχολογίας Το φάσμα των φαινομένων που επιχειρούν να εξηγήσουν (π.χ. θεωρίες μέσου ή μικρού βεληνεκούς). Το εύρος των κοινωνικών ομάδων για τις οποίες ισχύουν (π.χ. οικουμενικές, πολιτισμικά συγκεκριμένες, εστιασμένες σε ιδιότητες όπως το φύλο ή άλλοι δημογραφικοί παράγοντες). Η διαψευσιμότητα, δηλ. η δυνατότητα ελέγχου για την αποδοχή ή απόρριψή τους με την επιστημονική μέθοδο. Η οικονομία, δηλ. η δυνατότητα ερμηνείας των φαινομένων με τον μικρότερο δυνατό αριθμό παραδοχών/προτάσεων.

4 Παράδειγμα Ι: Η ομαδοσκέψη (Groupthink) Η ομαδοσκέψη αφορά τη σταδιακή επιδείνωση του νοητικού δυναμικού, της ρεαλιστικής πρόσληψης των συνθηκών, και της ηθικής κρίσης, οι οποίες προκύπτουν από πιέσεις εντός της ομάδας (συλλογική πόλωση) και οδηγούν στη λήψη καταστροφικών αποφάσεων (Janis, 1983). Πρόκειται για ενδο-ομαδικό (και όχι ατομικό ή διατομικό) φαινόμενο. Εντοπίστηκε αρχικά με τη μελέτη ατομικών περιπτώσεων υποδειγμάτων που αφορούσαν λανθασμένες αποφάσεις.

5 Συνθήκες εμφάνισης της ομαδοσκέψης Υψηλή συνοχή και ομοιογένεια της ομάδας. Προβλήματα στη δομή της ομάδας: Η ομάδα είναι απομονωμένη από εξωτερικές πηγές πληροφόρησης και γνώμες. Η ηγεσία είναι έντονα καθοδηγητική. Κατάσταση κρίσης: Έντονη πίεση από εξωτερικές απειλές.

6 Συμπτώματα της ομαδοσκέψης Ψευδαίσθηση παντοδυναμίας. Πίστη στις ηθικές αρχές της ομάδας. Εκλογίκευση των μη συμβατών δεδομένων. Στερεοτυπικές αντιλήψεις για τις εξω-ομάδες. Πίεση για συμμόρφωση στους διαφωνούντες. Αυτολογοκρισία. Ψευδαίσθηση ομοφωνίας. Ύπαρξη «θεματοφυλάκων».

7 Συμπτώματα λανθασμένης λήψης απόφασης Ελλιπής διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων. Ανεπαρκής μελέτη των στόχων. Αδυναμία ελέγχου των αρνητικών σημείων της προτιμώμενης λύσης. Ανύπαρκτη λειτουργία ανατροφοδότησης. Φτωχή αναζήτηση αντικειμενικών πληροφοριών και στοιχείων. Μεροληπτική επεξεργασία των διαθέσιμων πληροφοριών. Απουσία επεξεργασίας «σχεδίου έκτακτης ανάγκης».

8 Προτάσεις για την πρόληψη της ομαδοσκέψης Κάθε μέλος πρέπει να αναλάβει ρόλο αξιολογητή. Η ηγεσία πρέπει να είναι αμερόληπτη. Λειτουργία παράλληλων ανεξάρτητων ομάδων ή/και δημιουργία υπο-ομάδων για το ίδιο πρόβλημα. Συζήτηση των ομαδικών αποφάσεων με κάθε μέλος ξεχωριστά. Πρόσκληση εξωτερικών κριτών-αξιολογητών. Ο ρόλος του «δικηγόρου του διαβόλου». Προσεκτική μελέτη και σεβασμός προς τους ανταγωνιστές.

9 Διασύνδεση των μερών της θεωρίας Συνθήκες εμφάνισης της ομαδοσκέψης Συμπτώματα της ομαδοσκέψης Συμπτώματα λανθασμένης λήψης απόφασης Πρόληψη

10 Εφαρμογές της θεωρίας της ομαδοσκέψης Έρευνα (διατύπωση και έλεγχος υποθέσεων): Πειραματικά σχέδια. Διαπολιτισμική έρευνα. Μελέτη ατομικών περιπτώσεων. Εφαρμογές (σχεδιασμός και υλοποίηση παρεμβάσεων): Σε πολλαπλά πεδία (π.χ., πολιτική, διοίκηση, εκπαίδευση, ΜΜΕ, πρόληψη υγείας, κ.ά.). Σε εστιασμένες δεξιότητες (π.χ. ηγεσία, αξιολόγηση, άμβλυνση στερεοτύπων, συνεργασία, κ.ά.)

11 Παράδειγμα ΙΙ Μειονοτική επιρροή Η υποχώρηση της πλειοψηφίας, έτσι ώστε να επηρεαστεί και να υιοθετήσει τις απόψεις μιας μειονότητας (Moscovici, 1976). Πρόκειται για την αντίστροφη τάση από αυτήν που περιγράφει το φαινόμενο της συμμόρφωσης (πλειοψηφικής επιρροής). Η μειονοτική επιρροή διαφέρει από τη συμμόρφωση όχι μόνο στο αποτέλεσμα, αλλά ενδεχομένως και στις διεργασίες που ενεργοποιούνται κάθε φορά.

12 Προϋποθέσεις της μειονοτικής επιρροής Συνέπεια-σταθερότητα της μειονοτικής συμπεριφοράς. Διαχρονική συνέπεια (ενδο-ατομικό επίπεδο). Συγχρονική συνέπεια (διατομικό επίπεδο). Ελαστικό διαπραγματευτικό ύφος. Ικανή (όχι υπερβολική) απόσταση από την πλειοψηφική θέση. Συμβατότητα της μειοψηφίας με το «πνεύμα των καιρών». «Μονή» μειονότητα (έναντι «διπλής»). Μειονοτική θέση ενάντια στα ατομικά συμφέροντα των μελών. Αυτονομία μειονότητας (έναντι εξάρτησης). Αντίληψη της μειονοτικής θέσης ως δίκαιης.

13 Διεργασίες μειονοτικής επιρροής Σύμφωνα με το Μοντέλο της Διπλής Διαδικασίας (Moscovici, 1980) οι διεργασίες κοινωνικής επιρροής διαφέρουν: Η πλειονότητα ασκεί επιρροή μέσω απλής ενδοτικότητας (χωρίς γνωστική επεξεργασία της θέσης). Η μειονότητα ασκεί επιρροή μέσω μεταστροφής (γνωστική επεξεργασία της θέσης). Σύμφωνα με τη Θεωρία του Κοινωνικού Αντίκτυπου (Latané, 1981) οι διεργασίες μειονοτικής και πλειονοτικής επιρροής είναι ίδιες και περιλαμβάνουν: το σχετικό μέγεθος των ομάδων, την κοινωνική ισχύ και την αμεσότητα της επιρροής.

14 Εφαρμογές της θεωρίας της μειονοτικής επιρροής Στο χώρο της έρευνας (πειραματικής και πεδίου). Σε εφαρμοσμένους τομείς (π.χ. οργανισμοί, ΜΜΕ, διαφήμιση, πολιτική, μη κυβερνητικές οργανώσεις κοινωνικός ακτιβισμός, κλπ.).

Σχετικά έγγραφα

Αξιοποιώντας τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε πολλαπλά πεδία έρευνας και εφαρμογών. Θεωρία της λογικής πράξης Ομαδοσκέψη Μειονοτική επιρροή

Αξιοποιώντας τις θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας σε πολλαπλά πεδία έρευνας και εφαρμογών Θεωρία της λογικής πράξης Ομαδοσκέψη Μειονοτική επιρροή Λειτουργίες των θεωριών της Κοινωνικής Ψυχολογίας Οργανώνουν