ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Δρ. ΞΑΝΘΙΠΠΗ ΦΟΥΛΙΔΗ, Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δυτικής Αττικής Πανεπιστήμιο Αιγαίου

2 Θεματικές της διδακτικής ενότητας Α Μέρος Εισαγωγή: Βιολογικό Φύλο, Κοινωνικό Φύλο, Ταυτότητες Φύλου και Σύντομη ιστορική διαδρομή φεμινιστικών Κινημάτων και γυναικείων κινήσεων Β Μέρος Αποσαφηνίζοντας όρου: Koινωνικό Φύλο, Ταυτότητα Φύλου, Φεμινισμός/οί, Σεξισμός, Θετικές Δράσεις, gendermainstreaming, Γυάλινη Οροφή

3 Στόχοι α μέρους της διδακτικής ενότητας Nα γίνει κατανοητό πως τις τελευταίες δεκαετίες η αναλυτική κατηγορία Φύλο εισάγεται στις επιστήμες του ανθρώπου και του πολιτισμού. Θα παρουσιασθεί η προσπάθεια ανατροπής των πατριαρχικών σχέσεων εξουσίας, και εξάλειψης της πατριαρχίας, ως οριζόντιου κοινωνικοοικονομικού συστήματος, έλκει την καταγωγή της από ιστορικά-κοινωνικά και θρησκευτικά κινήματα, όχι φυσικά φεμινιστικά, στα οποία όμως οι γυναίκες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, με χαρακτηριστικό σχετικά το χριστιανικό κίνημα των πρώτων μx. αιώνων. Ωστόσο είναι η γαλλική επανάσταση και οι ιδέες του διαφωτισμού τις οποίες αυτή διαχέει, που προσφέρουν το έναυσμα της οργανωμένης διεκδίκησης των δικαιωμάτων των γυναικών. Να γίνουν κατανοητά τα κινήματα τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ (όπου συνδέθηκαν στενά με τα κινήματα για την κατάργηση της δουλείας), με ποιο γνωστό αυτό των σουφραζετών. Την πρώτη πλήρη άνοιξη δικαιωμάτων θα γνωρίσουν οι ευρωπαίες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης Να γίνουν κατανοητά τα κινήματα στην Ελλάδα

4 Η έννοια του φύλου Στην αγγλική γλώσσα ο όρος sex αποδίδει βιολογικά δεδοµένα και περιγράφει τα διαφορετικά σωµατικά χαρακτηριστικά, εσωτερικά και εξωτερικά, τα οποία σχετίζονται µε την ανθρώπινη αναπαραγωγή και είναι διαφορετικά στον άνδρα και στη γυναίκα. Στην ελληνική γλώσσα χρησιμοποιούνται για το βιολογικό φύλο οι όροι αρσενικό και θηλυκό και το κοινωνικό φύλο ανδρικό και γυναικείο.

5 Ορισμοί Ο όρος «Βιολογικό Φύλο» χρησιμοποιείται, για να περιγράψει τις βιολογικές κατηγορίες του «άνδρα» και της «γυναίκας». πέος/μήτρα Ο όρος «Κοινωνικό Φύλο» χρησιμοποιείται, για να περιγράψει κοινωνικές κατηγορίες της «αρρενωπότητας» και της «θηλυκότητας», δηλαδή τα χαρακτηριστικά και τη συμπεριφορά που αποδίδονται στο καθένα από τα δυο φύλα.

6 Φύλο Αναγνωρίζεται ως η βάση της κοινωνικής οργάνωσης, η «αρχή του σχετίζεσθαι» και αν δεν υποκαθιστά ακόμη πλήρως την κατηγορία της συγγένειας, στέκεται ισότιμα στο πλάι της, όπως και στο πλάι της τάξης ή της φυλής. Αντίθετα εγκαταλείπεται σιγά-σιγά η αντίληψη που ανάγει στη φυσιολογία ή τη βιολογία τις ανθρώπινες σχέσεις.

7 Οι Στερεότυπες Αντιλήψεις για το Φύλο Διαχρονικά [σχετικά σταθερές] *Άνδρες *Γυναίκες -Ικανοί -Θερμές -Διεκδικητικοί - Εκφραστικές -Λογικοί επηρεάζουν Συμπεριφορά Κοινωνικά Στερεότυπα επηρεάζει

8 Έμφυλες ταυτότητες και ρόλοι Κοινωνικός Ρόλος του Φύλου Αναφέρεται σε συμπεριφορές, ενδιαφέροντα και υποχρεώσεις που ορίζονται από την κοινωνία ως κατάλληλα-αρμόζοντα για τους άνδρες και για τις γυναίκες. αναπτύσσει ένα πλέγμα νοοτροπιών, αντιλήψεων και αναπαραστάσεων, δηλαδή μία κοινωνική συνείδηση και μία κατά φύλα διαμορφωμένη κλίμακα αξιών, που συνεπάγεται διαφορετικές κατά φύλο συμπεριφορές και προσδοκίες Ταυτότητα του κοινωνικού ρόλου του Φύλου η αντίληψη που έχει το άτομο για το φύλο του, την κατασκευή της «αρσενικότητας» ή της «θηλυκότητας». Συμπέρασμα Το φύλο είναι ένα μόνον τμήμα της ταυτότητάς μας, καθώς υπάρχουν και άλλα κοινωνικά χαρακτηριστικά που αλληλοδιαπλέκονται με το φύλο και καθορίζουν την ταυτότητά μας, όπως για παράδειγμα, η φυλή, η κοινωνική τάξη, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η σωματική ικανότητα, η θρησκεία, η εθνότητα κ.ά. (Κογκίδου, 2012).

9 Κοινωνικό φύλο (gender) Ορίζεται «το σύνολο κοινωνικά προσδιορισμένων έμφυλων ρόλων καθώς και το σύστημα σκέψης και ιδεολογικών αναπαραστάσεων που προσδιορίζουν πολιτισμικά το αρσενικό και το θηλυκό και κατασκευάζουν τις ταυτότητες του Φύλου» Τζιζέλα Μποκ

10 Μια συζήτηση σε εξέλιξη: Που οφείλεται η κοινωνική ανισότητα και οι σχέσεις εξουσίας και ιεραρχίας μεταξύ των ανδρών και των γυναικών; Η φεμινιστική κριτική καταλογίζει στις κοινωνικές επιστήμες πως, όταν δεν μπορούσαν να αγνοήσουν τις γυναίκες, συχνά, είτε στρέβλωναν τη δράση τους, είτε τη γελοιοποιούσαν. Κατάφερναν δε πάντοτε να εξαφανίζουν εκείνες ακριβώς τις αποδείξεις που θα φώτιζαν τη γυναικεία παρουσία στην ιστορική - κοινωνική - πολιτιστική εξέλιξη και είναι υπόλογες μέσα στην ανδροκεντρική δομή και λογική τους για τα νέφη που εξακολουθούν να περιβάλλουν το γυναικείο παρελθόν.

11 Η Κοινωνική Ανθρωπολογία -όπως και η Ιστορία και η Πολιτική Επιστήμη άλλωστε- έχει σημαντικό μερίδιο στη διακριτική μεταχείριση των γυναικών από τις κοινωνικές επιστήμες. Για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι αυτή που καθορίζει το ιδεολογικό πλαίσιο της πατριαρχίας, καθώς ανάγει τις σχέσεις μεταξύ των φύλων στη φύση. Οι έννοιες της ασυμμετρίας, της υποταγής και της κυριαρχίας εκλαμβάνονται ως καταστάσεις "φυσιολογικές", εντός των ορίων της "φυσικής" τάξης πραγμάτων. Η αντίληψη αυτή στηρίζεται στην κοινωνική θεωρία του βιολογικού φύλου (sex), που βρίσκεται στο κέντρο της κλασικής Ανθρωπολογίας και η οποία επιτρέπει στην ανατομία να καθορίζει την κοινωνικότητα του "κανονικού", να διαμορφώνει ρόλους, συμπεριφορές, να οριοθετεί, να αξιολογεί (υπερεκτίμηση - υποτίμηση), να ιεραρχεί. (Η γενεσιουργός αιτία της κοινωνικής διαφοράς υπήρξε η βιολογική διαφορά. Ποιά/ποιός μπορεί να έχει αντίρρηση επ αυτού;)

12 Είναι ευνόητο ότι το gender χρησιμοποιήθηκε από τη φεμινιστική επιστήμη με στόχο να επισημάνει το γεγονός, πως η έμφυλη ασυμμετρία είναι φαινόμενο κοινωνικό, μεταβαλλόμενο ανάλογα με τις ισχύουσες σε κάθε ιστορική στιγμή κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές συνθήκες και, κατά συνέπεια, ούτε αιώνιο, ούτε απαρασάλευτο είναι. Πρόκειται για άποψη που εξοπλίζει θεωρητικά τις αγωνίστριες - φεμινίστριες. Αποτελεί αναλυτική κατηγορία ικανή να απαντήσει στο βασικό πρόβλημα: «Η φυσιολογική - βιολογική διαφορά συνεπάγεται φυσιολογική - κοινωνική διαφορά και γεννάει ιεραρχίες και εξουσιαστικά φαινόμενα.»

13 «Γιατί όταν καταλογίζουμε στην ιστορία (αυτήν που γράφουν οι άνθρωποι) ότι είναι ανδροκεντρική εννοούμε ότι αποδίδει την ιστορία (αυτή που δημιουργούν οι άνθρωποι) με έναν ακρωτηριασμένο και μονοσήμαντο τρόπο και όχι σαν την ενιαία εξέλιξη της ανθρώπινης κοινότητας στο σύνολό της». Ε. Βαρίκα Κ. Σκλαβενίτη

14 Η πλειοψηφία των ερευνητριών/ών εκείνων που αμφισβήτησαν τη "φυσιολογικότητα" του γεγονότος και θεώρησαν, κάτω και από διαφορετικές προσεγγίσεις, ως αντιεπιστημονικές, αντιιστορικές και αντιδιαλεκτικές τις απόψεις που δέχονται πως οι βιολογικοί περιορισμοί συνεπάγονται μηχανικά κοινωνικές ιεραρχίες, έστρεψε από πολύ νωρίς την προσοχή της στην εντόπιση εκείνης της ιστορικής στιγμής που γέννησε τη έμφυλη ιεραρχία και ασυμμετρία και προσπάθησε να εντοπίσει και να ερμηνεύσει τις γενεσιουργές αιτίες της διχοτόμησης.

15 Υπήρξαν ποικίλες προσεγγίσεις του θέματος ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, αρκετές από τις οποίες έχουν να κάνουν περισσότερο με τη φιλολογία και λιγότερο με την επιστήμη. Η βασική διάσταση που εκφράστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ανάμεσα στον Μπαχόφεν ("Περί Μητρικού Δίκαιου") και στον Γουέστμαρκ ("Η ιστορία του ανθρώπινου γάμου"), συνεχίστηκε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα μεταξύ των υποστηρικτών της θεωρίας των σταδίων και των υποστηρικτών της πολυπολιτισμικής κοινωνικής έκφρασης.

16 Φανταστικό σημείο εκκίνησης της έμφυλης ιεραρχίας Οι πρώτοι στηρίζονται στην άποψη του Ένγκελς που συνδέει την υποβάθμιση της κοινωνικής θέσης των γυναικών με την εμφάνιση των ταξικών ανισοτήτων και την κυριαρχία της μονογαμικής οικογένειας με την ατομική ιδιοκτησία. Πρόκειται για άποψη που δέχτηκε έντονη κριτική, καθώς παραγνωρίζει - ταυτόχρονα με την αμφισβητούμενη αντίληψη της κοινωνικής εξέλιξης με βάση προκαθορισμένα στάδια- το γεγονός πως η κατά φυλά διαίρεση προϋπήρξε της ταξικής διαίρεσης και πως ο κατά φύλα καταμερισμός της εργασίας - προϊόν φυσικών και βιολογικών συνθηκών - ιεραρχήθηκε και αξιολογήθηκε διαφορετικά σε κάθε κοινωνία πολύ πριν από τις ευρύτερες κοινωνικές ιεραρχήσεις και αξιολογήσεις.

17 Η προσφορά, ωστόσο, του Ένγκελς - παρά τις όποιες σοβαρές πάντοτε αναιρέσεις - παραμένει σημαντική και έγκειται στην προσπάθεια του αφενός μεν να ερμηνεύσει την υλική βάση των φαινομένων και των καταστάσεων που συνδέονται με το φύλο, αφ' ετέρου δε στη σύγκρουση του με προϊσχύουσες απόψεις μεταφυσικού και δεισιδαιμονικού περιεχομένου.

18 Στη συζήτηση παρενέβησαν δραστήρια και οι ψυχαναλυτές: "Εν αρχή ην η πράξις" ισχυρίζεται ο Ζίλμπουργκ, θεωρώντας ως σημείο εκκίνησης την πράξη του βιασμού και τη σεξουαλική και οικονομική επιβεβαίωση του αρσενικού μέσα απ' αυτόν. Και καθ' όλη τη διάρκεια της συζήτησης δεν ήταν λίγες/οι εκείνες/οι που περιόρισαν το πρόβλημα σε κάποιες ψυχολογικές του διαστάσεις, ακόμη κι όταν το κατανοούσαν ως κοινωνικό πρόβλημα. Βεβαίως η ψυχολογία διαδραματίζει το δικό της ρόλο, όμως τα ζητήματα εξουσίας - υποταγής μεταξύ των φύλων έχουν πολύ πιο ευρεία διάσταση και όπως αποδείχθηκε από τη φροϋδική προσέγγιση η ψυχολογία από μόνη της είναι μάλλον ανεπαρκής.

19 Η εκκίνηση της θεωρητικής διερεύνησης & η Simon de Beauvoir ( ) De Beauvoir Simon (1988 [1949]) The Second Sex. Pan Books: London Σιμόν ντε Μποβουάρ (2009) Το δεύτερο φύλο. Αθήνα: Μεταίχμιο. Μετάφραση Τζ. Κωνσταντίνου

20 Simon de Beauvoir Το Δεύτερο Φύλο (1949) Καταστατικό κείμενο της φεμινιστικής σκέψης - κρίσιμη συνεισφορά στη φεμινιστική θεωρία του "δεύτερου κύματος". «Καμιά βιολογική, ψυχολογική ή οικονομική μοίρα δεν προσδιορίζει τη θέση που κατέχει σήμερα στην κοινωνία το ανθρώπινο θηλυκό. Είναι ο πολιτισμός σαν σύνολο που παράγει αυτό το πλάσμα, κάτι ανάμεσα σε αρσενικό και ευνούχο, που ονομάζεται θηλυκό» «H γυναίκα δεν γεννιέται, αλλά γίνεται» (1949). Κριτική διαλεκτική De Beauvoir: - άνδρας ορίζεται ως Εαυτός/ υποκείμενο, ουσιαστικό ον του δυτικού κόσμου γυναίκα ως Άλλος/ αντικείμενο, αυτό που δεν είναι ο άνδρας.

21 Θεωρητική επινόηση κοινωνικού φύλου (gender) Ann Oakley (1972) Sex, Gender and Society SEX/ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΦΥΛΟ: βιολογικές διαφορές μεταξύ αρσενικού και θηλυκού ορατή διαφορά γεννητικών οργάνων και αναπαραγωγικών λειτουργιών. GENDER/ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΦΥΛΟ: κοινωνική ταξινόμηση σε ανδρικό και γυναικείο αφορά τον πολιτισμό. Η έμφαση στις βιολογικές, ανατομικές, ψυχολογικές και σεξουαλικές διαφορές είναι πολιτικά και κοινωνικά προσδιορισμένη πρακτική που υποδηλώνει πατριαρχικές προκαταλήψεις. Το φύλο είναι απόρροια κοινωνικών διαδικασιών εκμάθησης στο πλαίσιο κοινωνικών θεσμών και πολιτισμικών πρακτικών.

22 Κοινωνικές θεωρίες για το φύλο Μια πρώτη προσπάθεια ερμηνείας της έμφυλης κοινωνικά τάξης πραγμάτων επιχειρήθηκε από την Ανθρωπολόγο Sherry Otner το 1974, την οποία ακολούθησαν και άλλες επιστήμονες με συνείδηση του φύλου, όπως η Michelle Rosaldo, με εργαλείο τις διχοτομίες και τα αντιθετικά ζεύγη: Φύση και πολιτισμός, Δημόσιο και Ιδιωτικό, Παραγωγή/ αναπαραγωγή, Ανώτερος/κατώτερη Σύμφωνα με την Otner: Η φύση υποτάσσεται στον πολιτισμό (σχεδόν οικουμενική αντίληψη) Οι γυναίκες συνδέονταν με τη φύση, οι άνδρες με τον πολιτισμό. Άρα, οι γυναίκες υποτάσσονταν στους άνδρες, όπως η φύση στον πολιτισμό

23 Στην ανωτέρω προσπάθεια ασκήθηκε κριτική σύμφωνα με την οποία: Δεν λαμβάνει υπόψη τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις των κοινωνιών και των αλλαγών που συντελούνται στο πέρασμα του χρόνου Όροι όπως φύση, πολιτισμός, παραγωγή/αναπαραγωγή απηχούν δυτικοκεντρικές αντιλήψεις

24 Στην πρώτη αυτή φάση ανάπτυξης των γυναικείων θεωρητικών αναζητήσεων, οι κοινωνικές θεωρίες που διατυπώθηκαν, απηχούσαν, σε ένα σημαντικό βαθμό, τις πολιτικές απόψεις των φεμινιστικών κινημάτων και αποτελούσαν το θεωρητικό τους υπόβαθρο.

25 Σε γενικές γραμμές πρόκειται για: 1. Μαρξιστικές προσεγγίσεις, που συνδέουν το φύλο τις κοινωνικές τάξεις και μελετούν τις επιπτώσεις στη ζωή των γυναικών τον καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. 2. Ριζοσπαστικές προσεγγίσεις, σύμφωνα με τις οποίες η σεξουαλικότητα και οι διαδικασίες αναπαραγωγής βρίσκονται στο κέντρο των σχέσεων εξουσίας μεταξύ των Φύλων. Οι προσεγγίσεις αυτές υπονομεύουν και τις βεβαιότητες για την «κανονικότητα» και καθολικότητα της ετεροφιλοφιλίας. 3. Φιλελεύθερες προσεγγίσεις, που ανέδειξαν τα θέματα των ατομικών δικαιωμάτων των γυναικών και τα ζητήματα ισότητας-διαφοράς.

26 Οι κοινωνικές θεωρίες για τα φύλα εστιάζουν το προβληματισμό τους στα κάτωθι: ανδρική πρόταξη, κυριαρχία/γυναικεία υπόταξη-υποταγή, σχέσεις εξουσίας μεταξύ των φύλων, πολιτισμική κατασκευή του φύλου της θηλυκότητας και της αρρενωπότητας

27 Όλα τα ανωτέρω συντελούνται σ ένα πλαίσιο που διαμορφώνεται από παράγοντες όπως: Έμφυλες πολιτισμικές αντιλήψεις και αναπαραστάσεις Διαφορές μεταξύ των φύλων και τρόπου δημιουργίας και έκφρασης τους σε διαφορετικές κοινωνίες και εποχές Τρόπο αξιολόγησης των διαφορών στις διαφορετικές κοινωνίες και συνεπειών τους στην κατανομή των πόρων και στις σχέσεις εξουσίας συσχετισμό των αντιλήψεων για το φύλο με άλλα συστήματα διαφορών και ανισοτήτων όπως είναι η φυλή η τάξη, εθνικότητα και ηλικία.

28 Οι κοινωνικές θεωρίες για τα φύλα : Ι. Εισάγουν στην επιστημονική κοινότητα στην υπόθεση πως το φύλο αποτελεί θεμελιώδη δομικό παράγοντα των κοινωνικών διαρθρώσεων. ΙΙ. Το φύλο, οι αντιλήψεις για την θηλυκότητα και την αρρενωπότητα είναι κοινωνικές, πολιτισμικές κατασκευές και συνιστούν θεμελιώδεις έννοιες δομικού χαρακτήρα. Δημιουργούνται στο πλαίσιο μιας διαρκούς διαδικασίας κοινωνικής κατασκευής εντός της οποίας άτομα φορείς και κοινωνία βρίσκονται σε σχέση διάδρασης και αλληλεπίδρασης

29 ΙΙΙ. Απορρίπτουν με ισχυρά επιχειρήματα την άποψη πως τα φύλα και οι μεταξύ τους σχέσεις είναι καταστάσεις φυσικές ή αυτονόητες. Οι ερμηνείες για την «φυσικότητα» αντικαθίστανται με ερμηνείες για την εξουσία, τις σχέσεις εξουσίας και τις διαδικασίες εξουσίας. Για αρκετές επιστήμονες δε αυτή η διάσταση εξουσίας είναι που διαμορφώνει εν τέλει τις σχέσεις μεταξύ ατόμων-φορέων κοινωνίας. ΙV. Επιμένουν στη μεταβλητότητα και τη ρευστότητα του φύλου, ιδιότητες που εντοπίζονται και σε άλλους παράγοντες, όπως η κοινωνική τάξη, η εθνότητα, σεξουαλικότητα κ.λ.π.. Επισημαίνουν δε πως η επιστήμη και η έρευνα δεν είναι «ουδέτερες» αλλά έμφυλα προσδιορισμένες.

30 Μεταμοντέρνες και συμβολιστικές θεωρίες για τα φύλα Απορρίπτουν το διαχωρισμό βιολογικού-κοινωνικού φύλου αρνούμενες/οι κάθε άποψη περί «φυσικότητας» και κάθε εσωτερική σύνδεση ανάμεσα στις δύο έννοιες. Επιμένουν πως και το βιολογικό φύλο εντέλει αποτελεί προϊόν κοινωνικών διεργασιών, ένα σήμα του οποίου οι υποδηλώσεις και οι συμβολισμοί έχουν κατασκευασθεί πολιτισμικά και κοινωνικά Όσες/οι υποστηρίζουν ότι το βιολογικό φύλο είναι ένα πολιτισμικό δημιούργημα αμφισβητούν την ίδια την ύπαρξη των κατηγοριών του φύλου και αναρωτιούνται γιατί και πως ο κοινωνικός κόσμος είναι διαιρεμένος σε δύο ομάδες που τις ονομάζουμε «γυναίκες» και «άντρες»

31 Μεταμοντέρνες και συμβολιστικές φεμινιστικές θεωρίες που αμφισβητούν τις έννοιες της κυριαρχίας και της υποταγής ως θεμελιώδεις συνιστώσες των έμφυλων κοινωνικών σχέσεων και λαμβάνουν υπόψη μια διευρυμένη γκάμα δομών, σχέσεων, αντιφάσεων και συγκρούσεων μεταξύ κοινωνίας και ατόμων.

32 Στο πλαίσιο των θεωριών αυτών οι κατηγορίες της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας επαναπροσδιορίζονται. Επιχειρείται η ενοποίηση του συνόλου των πληροφοριών που αφορούν στις γυναίκες στο θεωρητικό και εννοιολογικό πλαίσιο της πολυμορφίας των κοινωνικών δομών και των σχέσεων, της ταυτότητας και της ιδεολογίας. Τα φύλα προέρχονται από μια κοινωνική αλληλεπίδραση η οποία σε σημαντικό βαθμό επιτυγχάνεται, σύμφωνα με τις συμβολίστριες, με τη μεταφορά εννοιών και αξιών μέσω των αντιδράσεων/χειρισμών αυτών των μηνυμάτων από τις κοινωνικές ομάδες και τα άτομα

33 Gayle Rubin (1975) The traffic in women: Notes on the political economy of sex Μία από τις πιο καταλυτικές φεμινιστικές αναγνώσεις του Λεβί-Στρος, Φρόιντ και Λακάν μία από τις πιο συγκροτημένες θεωρητικές απόψεις για την κοινωνική δόμηση του φύλου. SEX- GENDER SYSTEM: Σύστημα κοινωνικής κατασκευής του φύλου ή σύστημα βιολογικού/ κοινωνικού φύλου. Κάθε κοινωνία, κάθε πολιτισμός, κάθε τάξη διαχρονικά διαθέτει εκτός από ένα «Σύστημα υλικής παραγωγής» σύμφωνα με το οποίο παράγονται τα προς επιβίωση αγαθά, και ένα σύστημα κοινωνικής κατασκευής του φύλου» Σύμφωνα με το σύστημα αυτό συντελούνται τα παρακάτω: 1. Τρόποι μετάλλαξης του βιολογικού φύλου σε κοινωνικό 2. Κατά φύλο καταμερισμός εργασίας 3. Κανόνες διευθέτησης για την επιλογή του σεξουαλικού αντικειμένου.

34 Θεωρία της επιτελεστικότητας του φύλου Μπατλερ Τζ. (2009) Αναταραχή του φύλου. Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Το φύλο (gender) περισσότερο από το να είναι κοινωνικά κατασκευασμένο, είναι επιτελεστικό. Αυτό σημαίνει ότι προϋποθέτει μια σειρά από «επιτελεστικές» διαδικασίες, που αφορούν: τα κανονιστικά στερεότυπα από τα οποία δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, τις επιλογές που μπορούμε να κάνουμε και τις σημασίες και νοήματα που αντανακλούν αυτές οι επιλογές. Το φύλο δεν είναι ούτε ένα ουσιαστικό, ούτε μια σειρά από ελεύθερες ρευστές ιδιότητες, διότι το ουσιαστικό περιεχόμενό του παράγεται επιτελεστικά και υποχρεωτικά από κανονιστικές πρακτικές Είναι «πράττειν» (doing).

35 Young A. (1999) Women who become men. New York New York : Berg. Γυναίκες που γίνονται άνδρες Οι «sworn virgins» µεταβαίνουν από το γυναικείο κοινωνικό φύλο [gender] στο ανδρικό, διατηρώντας το βιολογικό τους φύλο [sex]. Παρά το γεγονός ότι εξακολουθούν να έχουν ένα ανατοµικά γυναικείο σώµα, το πέρασµα από τη σφαίρα του γυναικείου στη σφαίρα του ανδρικού είναι µη αναστρέψιµο και συνοδεύεται από πλήρη υιοθέτηση της ανδρικής κοινωνικής ταυτότητας και ενδυµασίας, την προαιρετική επιλογή ενός ανδρικού ονόµατος σε αντικατάσταση του πρότερου γυναικείου, καθώς επίσης και από όρκο παρθενίας, ο οποίος ισχύει εφόρου ζωής. Από το σηµείο της µετάβασης και έπειτα, οι «sworn virgins» λογίζονται ως άρρενα µέλη της οικογένειας και της κοινότητας, λαµβάνοντας τα ίδια προνόµια και τις ίδιες υποχρεώσεις µε τους άνδρες (Bullough, Bullough 1993, Dickemann 1997, Grémaux 1989, Young 2000, Παραδέλλης 2002).

36 Monique Wittig One is not born a woman (1993) Θεωρεί ότι όχι μόνο δεν γεννιέσαι γυναίκα, αλλά δεν γεννιέσαι ούτε θηλυκό. Εκλαμβάνει τη «φυσικότητα» του σωματικού φύλου ως ιδεολογική κατασκευή που πηγάζει από μηχανισμούς κοινωνικής ρύθμισης. Η κατηγορία του φύλου δεν είναι φυσικό γεγονός, αλλά φυσικοποιημένη πολιτική κατηγορία που εγκαθιδρύει το καθεστώς της επιβεβλημένης αναπαραγωγικής ετεροφυλοφιλίας. Οι κατηγορίες «ανδρικό» και «γυναικείο» υπάρχουν μόνο στο πλαίσιο του συστήματος περιχαράκωσης του πολιτισμικού διανοητού (cultural intelligibility).

37 Christine Delphy (1993) Rethinking Sex and Gender Θεωρεί πως η διάκριση ανάμεσα σε βιολογικό και κοινωνικό φύλο αναπαράγει την ιεραρχική σχέση ανδρών και γυναικών. Αμφισβητεί την αναγωγή του βιολογικού φύλου στο πεδίο της φύσης και του κοινωνικού στο πεδίο του πολιτισμού καθώς και την ιεραρχική δόμηση του «ζεύγους ή δίπολου» που δίνει χρονική προτεραιότητα στο βιολογικό φύλο. Υποστηρίζει ότι το κοινωνικό φύλο προηγείται. Η βιολογία παράγεται, εγκαθιδρύεται μέσα στα κοινωνικά και πολιτισμικά συμφραζόμενα της έμφυλης ιεραρχίας (βλ. επίσης: Nicole-Clause Mathieu, Monique Wittig, Colette Guillaumin, κ.λπ.)

38 Κάποιες τελευταίες σκέψεις De Lauretis Teresa (1986) Feminist Studies, Critical Studies, Indiana University Press, Bloomington Αν σκοπός της φεμινιστικής θεωρίας είναι η κατανόηση των διαδικασιών και μηχανισμών μέσω των οποίων γίνεται κανείς γυναίκα ή έμφυλο γυναικείο υποκείμενο, σημείο αφετηρίας δεν μπορεί να είναι η διχοτομία άνδρας γυναίκα, διότι και «ο άνδρας» και «η γυναίκα» είναι κατασκευές του ανδροκρατικού λόγου. Ενδιαφέρεται τόσο για τις διαφορές μεταξύ γυναικών, όσο και για τις διαφορές των γυναικών από το κανονιστικό ιδεώδες της Γυναίκας. Ο φεμινισμός υπάρχει όχι παρά τις διαφορές αυτές, αλλά εν σχέσει με αυτές και εξαιτίας αυτών των διαφορών. Η πρόκληση για τη φεμινιστική θεωρία: «πώς χειριζόμαστε αναλυτικά και πολιτικά την πολυπλοκότητα της έμφυλης καταπίεσης, αλλά και των διαφορών που χωρίζουν τις γυναίκες, χωρίς να υποπίπτουμε σε ουσιολογικές κατηγοριοποιήσεις.» (Αθανασίου, 2006:57).

39 Φεμινισμός1 Ο «φεμινισμός» είναι μια δυναμική συνεχώς μεταβαλλόμενη ιδεολογία με πολλές όψεις, όπως η πολιτική, η φιλοσοφική, η οικονομική. Αλλά δεν μπορεί να είναι μόνο ένα σύστημα ιδεών. Είναι και μια πρόσκληση και πρόκληση για δράση. Χωρίς δράση, ο φεμινισμός είναι απλώς μια κούφια, αυτοαναιρούμενη ρητορεία. Τα πάντα θρησκεία, νόμοι, έθιμα, οικονομικές συνθήκες, εργασία και καταμερισμός της εργασίας, ιστορία κ.ά. επηρεάζουν και διαμορφώνουν τη ζωή των γυναικών. Έτσι, τα πάντα γίνονται ζητήματα και των γυναικών. Για τα πάντα υπάρχει μια γυναικεία άποψη και οπτική, μια φεμινιστική ερμηνεία και δράση. Στοχεύει στην υπέρβαση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών, των ιδεολογιών που εγκαθιδρύουν και νομιμοποιούν τους κοινωνικούς περιορισμούς και αποκλεισμούς της γυναικείας υποκειμενικότητας (Αθανασίου 2006: 14). εκτός από την υπεράσπιση απελευθέρωσης των γυναικών, ο φεμινισμός είναι και ένα κίνημα αναδιοργάνωσης όλης της κοινωνίας 1. Από Γκασούκα, Μ. (2016) «Γυναικείες Σπουδές / Σπουδές Φύλου, μη σεξιστική γλώσσα και Φεμινιστική Επιστημονική Έρευνα - Θεωρητικές Προσεγγίσεις» Πανεπιστημιακές σημειώσεις του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Νέες Μορφές Εκπαίδευσης και Μάθησης» του ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου

40 Φεμινισμός/-οί 2: Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών που βασίζεται στην αρχή ότι τα φύλα είναι διαφορετικά αλλά ίσα. Στηρίζεται στην αντίληψη ότι η συμπεριφορά της κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες είναι άδικη και καταπιεστική. Επιχειρεί να αναλύσει τις αιτίες και τις διαστάσεις της καταπίεσης των γυναικών, να αφυπνίσει Επιθυμεί να ενεργοποιήσει τις γυναίκες για να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους και να κερδίσουν την απελευθέρωσή τους. Επειδή οι θεωρητικές προσεγγίσεις έχουν διαφορετικές αφετηρίες και οι προτεινόμενες λύσεις διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, υπάρχουν πολλές τάσεις και ρεύματα στο κίνημα των γυναικών. 2. Από Γκασούκα, Μ. (2016) «Γυναικείες Σπουδές / Σπουδές Φύλου, μη σεξιστική γλώσσα και Φεμινιστική Επιστημονική Έρευνα - Θεωρητικές Προσεγγίσεις» Πανεπιστημιακές σημειώσεις του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Νέες Μορφές Εκπαίδευσης και Μάθησης» του ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου

41 Μικρό Ιστορικό των Φεμινιστικών κινημάτων 3 Το πρώτο κύμα του Φεμινισμού Ο φεμινισμός εμφανίστηκε αρχικά στην Ευρώπη κατά τον 18ο αιώνα, την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης. Οι γυναίκες (κυρίως μεσαίας αστικής τάξης) συνεχίζουν το 19 ο και πρώιμο 20 ο αιώνα να αγωνίζονται για τη διεκδίκηση του δικαιώματος ψήφου των γυναικών και την αμφισβήτηση και υπονόμευση των ρυθμιστικών λόγων της ιατρικής, της επιστήμης και της εκπαίδευσης. Κόσμος 1789 / Φελισιτέ ντε Κεραλιό: «Τετράδιο παραπόνων των γυναικών» / Ολέμπ ντε Γκουζ: «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των γυναικών» / Μαίρη Ούλστονκραφτ: «Διακήρυξη των δικαιωμάτων των γυναικών» / Πρώτο συνέδριο στην ιστορία του φεμινιστικού κινήματος και παρουσίαση της «Διακήρυξης Αισθημάτων» στη Νέα Υόρκη (Λουκριτία Μοτ και Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον) / Η Φρειδερίκη Μπρέμερ δημοσίευσε στους «Τάιμς» μια έκκληση για διεθνή συνεργασία των γυναικών / Τζων Στούαρτ Μιλ, Άγγλος βουλευτής που παρουσίασε στο Κοινοβούλιο (1866) ένα υπόμνημα μιας γυναικείας επιτροπής για την αναγνώριση του δικαιώματος της ψήφου στις γυναίκες / Η Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον και η Σούζαν Άντονυ ίδρυσαν την «Εθνική Οργάνωση για τη γυναικεία ψήφο» / Πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γυναικών στην Ουάσιγκτον / Ιδρύονται σ όλη την Κίνα σύλλογοι ενάντια στο δέσιμο των ποδιών / Εμφάνιση φεμινιστικού τύπου στην Κίνα και η στρατευμένη γυναικεία λογοτεχνία. 1900/ Ίδρυση Ζγενοντέλ στην τσαρική Ρωσία. (ανεξάρτητο Γυναικείο Κίνημα) 1903/ Ιδρύθηκε η WSPU (Women s Sosial and Political Union) με πρωτοβουλία της Έμελιν Πάνκχερστ / Η Γερμανίδα επαναστάτρια Κλάρα Τσέτκιν προτείνει στο Σοσιαλιστικό Συνέδριο της Κοπεγχάγης να κηρυχθεί η 8 του Μάρτη σαν παγκόσμια αγωνιστική μέρα της γυναίκας / Άνοιξη γυναικείων δικαιωμάτων μετά τη Οκτωβριανή Επανάσταση / Οι Αγγλίδες αποκτούν δικαίωμα ψήφου / Οι Αμερικανίδες αποκτούν δικαίωμα ψήφου. 3. Από Γκασούκα, Μ. (2016) «Γυναικείες Σπουδές / Σπουδές Φύλου, μη σεξιστική γλώσσα και Φεμινιστική Επιστημονική Έρευνα - Θεωρητικές Προσεγγίσεις» Πανεπιστημιακές σημειώσεις του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Νέες Μορφές Εκπαίδευσης και Μάθησης» του ΤΕΠΑΕΣ του Πανεπιστημίου Αιγαίου

42

43 Οι Σουφραζέτες

44

45 Μικρό Ιστορικό των Φεμινιστικών κινημάτων συνέχεια Στην Ελλάδα Το πρώτο κύμα / Στις 8 του Μάρτη κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδος των Κυριών» από την Καλλιρρόη Παρρέν / Ιδρύεται το «Λύκειο των Ελληνίδων» / Ιδρύεται το Σ.Ε.Κ.Ε. (αργότερα Κ.Κ.Ε.) που είναι ο πρώτος πολιτικός οργανισμός που στο άρθρο 1 του καταστατικού του, δηλώνει την πλήρη ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών / Ιδρύεται ο «Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναικός», που ήταν και τμήμα της διεθνούς οργάνωσης υπέρ της γυναικείας ψήφου «International Woman Suffrage Alliance» / Κυκλοφoρεί ο «Αγώνας της Γυναίκας». Μηνιαίο δελτίο του «Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των δικαιωμάτων της Γυναικός» / Ιδρύεται η «Σοσιαλιστική Οργάνωση Γυναικών», τμήμα του «Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ελλάδος» και του «Διεθνούς Συμβουλίου Σοσιαλιστριών», και η οποία εκδίδει το περιοδικό «Σοσιαλιστική Ζωή» / Το μεγάλο δίλημμα.

46

47 Το δεύτερο κύμα του Φεμινισμού συνέχεια Εμφανίζεται σε Αμερική και Ευρώπη τη δεκαετία του `60 (στην Ελλάδα το 1975). Οι γυναίκες ονόμασαν το δικό τους κίνημα «Κίνημα για την Απελευθέρωση των Γυναικών». «Δεύτερο κύμα» φεμινισμού: κίνημα απελευθέρωσης γυναικών που αναδύθηκε στις περισσότερες δυτικές χώρες, τέλη δεκαετίας 1960 και αρχές Φεμινίστριες διεκδίκησαν ισονομία και ισότιμη πρόσβαση στους κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς και αγωνίστηκαν για το μετασχηματισμό των δομών της πατριαρχικής κοινωνικής και σεξουαλικής ηθικής. Οι φεμινίστριες συγκροτούνται σε μικρές αυτόνομες ομάδες χωρίς ιεραρχία, αδέσμευτες από κάθε κομματικό έλεγχο και από πολιτική ή άλλη οργάνωση. Είναι ομάδες αυτοσυνείδησης, δράσης και θεωρίας που εμφανίζονται σε χώρους δουλειάς, στα Πανεπιστήμια, σε γειτονιές, σε πόλεις, σε σχολές. Ενώνονται με βάση ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος και διαλύουν την ομάδα, όταν οι μεταξύ τους διαφωνίες είναι αγεφύρωτες κι αυτό εξηγεί γιατί τόσες πολλές ομάδες ήταν τόσο βραχύβιες. Οι αναλύσεις τους βασίζονται στις εμπειρίες και ατη γνώση και συνδέουν το ιδιωτικό με το δημόσιο. Οι γυναίκες και οι άντρες έχουν ένα προκαθορισμένο κοινωνικό ρόλο. Το κοινωνικό φύλο (gender) κατασκευάζεται από και με τις ιδιότητες που έχει το βιολογικό φύλο (sex): θηλυκό ή αρσενικό, οι οποίες και προσδιορίζουν τη θέση τους στην κοινωνία. Και αυτό είναι ακριβώς που προσπαθούν να ανατρέψουν οι φεμινίστριες. Έτσι, η καταπίεση των γυναικών μπορεί να ερμηνευθεί, ερευνηθεί, κατανοηθεί και αλλάξει μόνο μέσα από το αυτόνομο κίνημα των γυναικών. Τρίτο κύμα φεμινισμού Επίδραση μετα-στρουκτουραλισμού, μεταδομισμού και αποδόμησης στην φεμινιστική σκέψη, αποδόμηση της κατηγορίας «γυναίκα». Συνομιλία φεμινιστικής θεωρίας με κοινωνική θεωρία, ψυχανάλυση και πολιτισμική κριτική. Βρισκόμαστε στην περίοδο των δικτύων, του Ίντερνετ και του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Το φεμινιστικό κίνημα αφού απομαζικοποιήθηκε, κυρίως στη δεκαετία του `90, προσπάθησε και συγκρότησε τις εναπομείνασες δυνάμεις του σε ευρύτερα δίκτυα, στις ακαδημαϊκές σπουδές και ως κομμάτι του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος. Ταυτόχρονα αναπτύχθηκαν φεμινιστικές κινήσεις και στις άλλες ηπείρους του πλανήτη μας πέρα από την Ευρώπη και την Αμερική. χρόνος θα δείξει και οι ιστορικοί του μέλλοντος θα αποτιμήσουν

48 Στόχοι του β μέρους της διδακτικής ενότητας Να γίνουν κατανοητές οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι φεμινίστριες θεωρητικές επιστημόνισσες για την παραγωγή θεωρίας υπό την οπτική του φύλου, καθώς διαπίστωσαν πως η γλώσσα διαμορφώθηκε από τους άνδρες και οι έννοιες των λέξεων καθορίστηκαν από εκείνα τα άτομα που μέσω της κοινωνικής τους ισχύος αποτέλεσαν τον «κανόνα». Έτσι οι γυναίκες είναι υποχρεωμένες, έστω και ασύνειδα, να «μεταφράζουν» ή να προσαρμόζουν λέξεις και έννοιες που δεν δημιουργήθηκαν για να εκφράσουν τη δική τους γυναικεία υποκειμενικότητα και εμπειρία. Η πραγματικότητα κατασκευάζεται και στηρίζεται κατεξοχήν μέσω της γλώσσας, εκείνοι που ελέγχουν τη γλώσσα, ελέγχουν και την πραγματικότητα. Αναγκάσθηκαν λοιπόν είτε να παράξουν νέες λέξεις (λ.χ. το επίθετο έμφυλος, έμφυλη, έμφυλο) είτε να επανασημασιοδοτήσουν άλλες (π.χ. γυάλινη οροφή, κολλώδες πάτωμα). Η ανάπτυξη φυσικά της φεμινιστικής σκέψης οδήγησε σε επιστημονικά καταξιωμένους όρους που σήμερα έχουν οικειοποιηθεί και οι παραδοσιακές επιστημονικές εκφάνσεις.

49 Σεξισμός και γλωσσικός σεξισμός Σεξισμός είναι πρακτική μέσω της οποίας υποβαθμίζονται άτομα με βάση το φύλο τους, η διάκριση εναντίον ενός φύλου. Η θεωρία της νομιμοποίησης με την προσφυγή στη φύση ή τη μεταφυσική- της ανδρικής ανωτερότηταςυπεροχής και γυναικείας κατωτερότητας υποτέλειας. Στη σύγχρονη κοινωνία, η διάκριση αυτή γίνεται εις βάρος των γυναικών, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στη γλωσσική μας χρήση και συμπεριφορά (γλωσσικός σεξισμός).

50 Ρατσισμός (Φυλετισμός) Θεωρία και πρακτική που βασίζεται στην πίστη για την ανωτερότητα μιας φυλής και συνεπάγεται αρνητική στάση και πολιτική προς τις λοιπές «κατώτερες» φυλές : Σχέσεις επικυριαρχίας, διακρίσεων, ληξιαρχικής και πολιτιστικής απομόνωσης εξόντωσης. Βασική ιδέα: Η καθαρότητα της ανώτερης φυλής και οι υψηλές ψυχικές και πολιτιστικές ιδιότητες που συνδέονται με τη βιολογική αυτή καθαρότητα.

51 «Δεδομένης της ειδικής φύσεως της γυναικός, της σχετικής ασθενικότητος, της κατασκευής της, της συμφύτου προς το φύλον της συγκρατήσεως, της προστασίας η οποία της είναι αναγκαία, της ειδικής αποστολής της εις την ανθρωπότητα, των απαιτήσεων και των καταναγκασμών της μητρότητος, της οφειλόμενης προς τα τέκνα της εκπαιδεύσεως, της εις αυτήν αναθέσεως της διευθύνσεως των οικοκυρικών και της οικογενειακής εστίας, (η εν λόγω) ευρίσκεται υπό συνθήκας μη συμβατάς προς τα καθήκοντά του δικηγορικού λειτουργήματος και δεν της προσφέρονται, ούτε η άνεσις, ούτε η δύναμις, ούτε αι ικανότητες, τας οποίας απαιτούν οι αγώνες και οι μόχθοι της δικηγορίας» Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των Βρυξελλών για την υπόθεση της Μαρία Πόπλεν το 1888.

52 Γυάλινη Οροφή Ο όρος «Γυάλινη οροφή», (glass ceiling), επινοήθηκε από την εφημερίδα Wall Street Journal, για να περιγράψει τα τεχνητά ή αόρατα εμπόδια που επιβραδύνουν ή διακόπτουν την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών στις ανώτερες και ανώτατες θέσεις της οργανωσιακής ιεραρχίας.. Πηγή: Βάση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις γυναίκες και τους άνδρες στηδιαδικασία λήψης αποφάσεων

53 ΚΑΘΕΤΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ (VERTICAL SEGREGATION) ΟΡΙΖΟΝΤΙΟΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ (HORIZONTAL SEGREGATION) ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ (GENDER PERSPECTIVE): Η συγκέντρωση των γυναικών και των ανδρών σε ορισμένους βαθμούς της ιεραρχίας, επίπεδα ευθύνης ή θέσεις Η συγκέντρωση των γυναικών και των ανδρών σε ορισμένους τομείς και επαγγέλματα. Η εξέταση και η επισήμανση των έμφυλων διαφορών, οι οποίες ενδέχεται να υπάρχουν σε οποιαδήποτε δεδομένη δραστηριότητα / τομέα άσκησης πολιτικής.

54 ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ (GENDER MAINSTREAMING): Η (ανα)διοργάνωση, η βελτίωση, η ανάπτυξη και η αξιολόγηση των πολιτικών, έτσι ώστε η διάσταση της ισότητας των φύλων να είναι ενσωματωμένη σε όλες τις πολιτικές, σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα στάδια, από τους αρμόδιους που εμπλέκονται στη χάραξη πολιτικής. Πηγή: Council of Europe. (1998a). Gender Mainstreaming: Conceptual Framework, Methodology and Presentation of Good Practices - Final Report of Activities of the Group of Specialists on Mainstreaming. Strasbourg: Council of Europe, σ. 12.

55 Θετικές Δράσεις (Positive Actions) Ως «Θετικές Δράσεις» ορίζονται τα μέτρα που στοχεύουν σε μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ή/και κοινωνικό φύλο και αποσκοπούν στην εξάλειψη στην πρόληψη των διακρίσεων στην αντιστάθμιση της μειονεκτικής θέσης, στην οποία μπορεί να βρίσκονται τα μέλη της συγκεκριμένης ομάδας, λόγω της στάσης ζωής, της συμπεριφοράς ή των δομών που επικρατούν. Συχνά αναφέρονται και ως θετικές διακρίσεις και είναι κατοχυρωμένες από τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (άρθρο 23) και τη Συνθήκη του Άμστερνταμ. Μπορεί να είναι είτε μέτρα και ενέργειες που προστατεύουν μειονεκτούσες γυναίκες, είτε μέτρα και ενέργειες που προωθούν την έμφυλη ισότητα (μέτρα που συνεπάγονται συγκεκριμένα αποτελέσματα, υποστηρικτικά μέτρα και κίνητρα προώθησης της ισότητας και μέτρα που οδηγούν στην ανάπτυξη συγκεκριμένων διαδικασιών που ακριβώς στοχεύουν στην επίτευξη της ισότητας). Χαρακτηριστικό παράδειγμα θετικών δράσεων αποτελούν οι «ποσοστώσεις».

56 Οι Γυναικείες Σπουδές εστίασαν: Στην άσκηση κριτικής για τη μεροληπτική στάση των επιστημών και μάλιστα των κοινωνικών απέναντι στις γυναίκες (μονομερής / μονοσήμαντη). Στην ανάπτυξη του προβληματισμού γύρω από τις συνέπειες τις ανδροκρατίας στην επιστήμη όσον αφορά τις ερμηνείες της για τον κόσμο και την ανθρωπότητα. Στην αμφισβήτηση του ό,τι στο παρελθόν περιγραφόταν ως «ανθρωπότητα» και των επιμέρους σημασιοδοτήσεών του. Στην άσκηση επιθετικής κριτικής στον θετικισμό στην επιστήμη και, ιδιαίτερα, στην άποψη ότι ο κόσμος μπορεί να περιγραφεί και να μετρηθεί αντικειμενικά.

57 Το πέρασμα από τις Γυναικείες στις Σπουδές του Φύλου (Gender Studies) υπονόμευσε όλες τις παραδεδεγμένες ανθρωπολογικές θεωρίες για τις αιτίες που γέννησαν τις έμφυλες κοινωνικές ανισότητες, καθώς και τους ορισμούς κεντρικών εννοιών όπως είναι η ανισότητα μεταξύ των φύλων.

58 Βιβλιογραφία (ενδεικτική) ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ Αθανασίου Αθηνά (επιμ.) (2006) Φεμινιστική θεωρία και πολιτισμική κριτική. Μετάφραση: Π. Μαρκέτου, Μ. Μηλιώρη, Αιμ. Τσεκένης. Αθήνα: Νήσος Αστρινάκη Ρ., Χαντζαρούλα Π., Αθανασίου Α. (2012) Μελέτες για το φύλο στην ανθρωπολογία και την ιστορία. Επιμέλεια: Β. Καντσά, Β. Μουτάφη, Α. Παπαταξιάρχης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια Βουγιούκα Α., (2016) "Εισαγωγή στη θεωρία του φύλου και την έμφυλη βία." Εισήγηση στο πλαίσιο του επιμορφωτικού προγράμματος για στελέχη υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης, κέντρων στήριξης Ρομά, συμβουλευτικών κέντρων και ΜΚΟ, το οποίο διοργανώθηκε σε 3 κύκλους: 18/4/16, 23/5/16 & 27/6/2016 στην Καρδίτσα. Daphne III. "Social services in support of Roma women and children for a life free of violence." Κέντρο Γυναικών Καρδίτσας Μπακαλάκη, Α. (1994). Ανθρωπολογία, Γυναίκες και Φύλο. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Μπατλερ Τζ. (2009) Αναταραχή του φύλου. Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Μπραιντότι Ρόσι (2014) Ενσωματότητα και έμφυλη διαφορά στη σύγχρονη φεμινιστική θεωρία, μτφρ: Σηφάκη Αγγελική, Τσιακάλου Ουρανία, επιμέλεια: Αγγελική Σηφάκη, Αθήνα: Νήσος. Ντε Μποβουάρ Σιμόν (2009) Το δεύτερο φύλο. Αθήνα: Μεταίχμιο. Μετάφραση Τζ. Κωνσταντίνου. Παπαταξιάρχης, Ε. & Παραδέλλης Θ. (1992). Ταυτότητες και Φύλο στη Σύγχρονη Ελλάδα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.

59 Braidotti Rossi (1994), Nomadic Subject: Embodiment and sexual difference in Contemporary feminist theory, Columbia University Press, New York. Butler, J. (1990) Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York and London, Routledge. Butler, J. (1993) Bodies that Matter: On the Discursive Limits of Sex. New York: Routledge. Delphy, C. (1993) Rethinking Sex and Gender. Women s Studies Intl. Forum, 16(1): 1-9 de Lauretis Teresa (1986) Feminist Studies, Critical Studies, Indiana University Press, Bloomington de Lauretis, L. (1984) Alice Doesn t: Feminism, Semiotics, ccnema. London: MacMillan. Gayle Rubin (1975) The traffic in women: Notes on the political economy of sex. In Irigaray, L (1985) This Sex Which is Not One. Cornell University Press, Ithaca, N.Y. Mouffe, C. (1992). Feminism, citizenship, and radical democratic politics στο Butler, J.& Scott, J. (επιμ.), Feminists Theorize the Political. New York: Routledge. Oakley Ann (1972) Sex, Gender and Society. London: Maurice Temple Smith Ltd. Rayna R. Reiter (ed.), Toward an Anthropology of Women, Monthly Review Press (1975). Wittig, M. (1992) The Straight Mind and Other Essays.Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf.

60 1 ο Βραβείο Διαγωνισμού Αφίσας της ΓΓΙΦ 2 ο Λύκειο Κορυδαλλού, 2016 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας