ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΒΗΜΑΤΟΜΕΤΡΩΝ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ TMHMA ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ (Δ.Μ.Π.Σ) «ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ» ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΒΗΜΑΤΟΜΕΤΡΩΝ Μεταπτυχιακή Διατριβή του Κωνσταντίνου Γ. Κατσίκη που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα του TΕΦΑΑ/ΑΠΘ για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων απόκτησης του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης με τίτλο «Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία» στην κατεύθυνση Προσαρμοσμένη / Ειδική Φυσική Αγωγή Θεσσαλονίκη Ιούλιος, 2017

2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ TMHMA ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ (Δ.Μ.Π.Σ) «ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ» ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΒΗΜΑΤΟΜΕΤΡΩΝ Μεταπτυχιακή Διατριβή Του Κωνσταντίνου Γ. Κατσίκη που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα του TΕΦΑΑ/ΑΠΘ για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων απόκτησης του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης με τίτλο «Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία» στη κατεύθυνση Προσαρμοσμένη / Ειδική Φυσική Αγωγή Εγκεκριμένο από το καθηγητικό σώμα: Επιβλέπουσα: Χ. Ευαγγελινού, Καθηγήτρια, TΕΦΑΑ Σερρών, ΑΠΘ. Μέλος: Βασίλειος Τσιμάρας, Καθηγητής, TΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, ΑΠΘ.. Μέλος: Ερμιόνη Καταρτζή, Επίκουρος Καθηγήτρια, TΕΦΑΑ Σερρών, ΑΠΘ. Θεσσαλονίκη Ιούλιος, 2017

3 Copyright Κωνσταντίνος Κατσίκης, Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All RightsReserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας διατριβής, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της διατριβής για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς τον συγγραφέα.

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Επιθυμώ θερμά να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτρια μου, κ. Χριστίνα Ευαγγελινού, καθηγήτρια στο ΤΕΦΑΑ Σερρών, για την πολύτιμη καθοδήγηση, συνεργασία και αμέριστη συμπαράσταση καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της μεταπτυχιακής διατριβής. Ευχαριστίες οφείλω και στον κ. Βασίλειο. Τσιμάρα, καθηγητή του TΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, για τη πολύτιμη συνεργασία του και τις υποδείξεις καθώς και στην κ. Ερμιόνη Καταρτζή, Επίκουρο Καθηγήτρια TΕΦΑΑ Σερρών, η οποία με τη παροχή του τεχνολογικού εξοπλισμού συνέβαλε στην ακριβή συλλογή των ερευνητικών δεδομένων. Ευχαριστώ θερμά την κ. Μαρία Μπέλα, υποψήφια διδάκτορα του ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, για τις χρήσιμες συμβουλές και τις εύστοχες παρατηρήσεις στο γραπτό κείμενο. Τέλος, θέλω ολόψυχα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου, που βρίσκεται αρωγός και ανεκτίμητο στήριγμα σε κάθε προσπάθεια της ζωής μου.

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Κωνσταντίνος Κατσίκης: «Αξιολόγηση της Φυσικής δραστηριότητας ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης με τη χρήση βηματομέτρων» (Με την επίβλεψη της Καθηγήτριας κ. Χριστίνας Ευαγγελινού) Η φυσική δραστηριότητα έχει συνδεθεί με πολλά οφέλη υγείας στους νέου επομένως συνιστάται ότι οι νέοι και των δύο φύλων πρέπει να ασκούνται τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα, με μέτρια ένταση που αντιστοιχεί σε βήματα. Εντούτοις, υπάρχουν λίγα στοιχεία για τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μεταξύ ατόμων με νοητική αναπηρία, καθώς τα στοιχεία που συνεχώς προκύπτουν από σχετικές έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι δεν είναι επαρκώς ενεργά με αποτέλεσμα να εμφανίζουν υψηλότερη συχνότητα παχυσαρκίας από συνομήλικα άτομα χωρίς νοητική. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν, να αξιολογηθεί η φυσική δραστηριότητα ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης με τη χρήση βηματομέτρων. Στην έρευνα συμμετείχαν εννέα ενήλικοι άρρενες ηλικίας ετών με (Μ.Ο = 21,4 έτη) με (ελαφριά και μέτρια) νοητική αναπηρία. Συνολικά έγιναν δύο μετρήσεις, α) σε ίδρυμα περιθαλπόμενων νέων με αναπηρίες (κλειστή δομή) και β) σε κατασκήνωση για 10 συνεχόμενες μέρες. Η φυσική δραστηριότητα μετρήθηκε με το βηματόμετρο YAMAX power walker EX- 510,για 12 ώρες καθημερινά (8 το πρωί-8 το βράδυ).από τα αποτελέσματα, προκύπτει, ότι οι συμμετέχοντες εμφάνισαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο μετρήσεων. Οι ενήλικες σε ίδρυμα βάση των καταγραφών, διανύουν καθημερινώς περισσότερα βήματα, σε σύγκριση με ενήλικες σε περιβάλλον κατασκήνωσης με Μ.Ο (11,601 έναντι 6,041) βήματα. Η θετικά μεταβαλλόμενη φυσική δραστηριότητα και οι στατικές συμπεριφορές μπορούν να απαιτήσουν εντατικότερα προγράμματα, άσκησης, προς αποφυγή της φυσικής αδράνειας, της ανάπτυξης παχυσαρκίας καθώς και συνοδών προβλημάτων υγείας. Υπάρχει ανάγκη για καλά σχεδιασμένες, προσιτές, προληπτικές στρατηγικές προώθησης υγείας και παρεμβάσεις με σκοπό να βελτιώσουν τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας για τα άτομα με νοητική αναπηρία. Λέξεις κλειδιά: Νοητική αναπηρία, Φυσική δραστηριότητα, Βηματόμετρα- Επιταχυνσιόμετρα, Ίδρυμα (κλειστή δομή), Κατασκηνώσεις i

6 ABSTRACT Konstantinos Katsikis: «Assessment of physical activity in adults with intellectual disabilities in different living conditions using pedometers» (Under the supervision of Professor Christine Evagellinou) Regular physical activity has been linked to many health benefits in adolescents therefore it is recommended that youth of both genders accumulate at least 60 min per day of moderate intensity physical activity which corresponds to 11,500 steps. However, there is little evidence about physical activity levels among adolescents with intellectual disabilities. Emerging data suggest that adolescents with intellectual disabilities are insufficiently active and have a higher incidence of obesity than their peers without intellectual disabilities. The purpose of this research was to measure and assess the physical activity of adults with intellectual disabilities in different living conditions by using pedometer. The survey involved nine male adults with (mild- moderate) intellectual disabilities (age years), (mean 21, 4 years). Two measurements made in total, a) in institutional care for people with Disabilities and b) camp for 10 consecutive days. Physical activity was measured with YAMAX pedometer power walker EX-510, for 12 hours daily (8 a.m. 8p.m.).The results showed, that, samples shows statistically significant differences in both two measurements. In conclusion, it appears that adults in institution based of collective data, are cover on a daily basis more steps than adults in camp environment (Mean:11,601 to 6,041) steps. The positively changing physical activity and static behaviors may require to be engaged in different programs, exercise, for avoidance physical inactivity, obesity, and health problems. There is need for well-designed, affordable, preventive health promotion strategies and interventions designed to improve physical activity levels for individuals with intellectual disabilities. Keywords: Intellectual Disabilities, Physical Activity, Pedometers -Accelerometers, Institution, Summer Camp ii

7 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ i ABSTRACT... ii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...iii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ v ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ...vi I.ΕΙΣΑΓΩΓΗ....1 Η επίδραση της φυσικής δραστηριότητας σε άτομα με νοητική αναπηρία...2 Άτομα με αναπηρία και Ιδρύματα ή κλειστές δομές διαβίωσης.4 Οι πρώτες κατασκηνώσεις ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα και ο ρόλος τους στη φυσική δραστηριότητα Έκθεση του προβλήματος Σκοπός της έρευνας Σημασία της έρευνας Ορισμοί Οριοθετήσεις Περιορισμοί της έρευνας Ερευνητικές Υποθέσεις Στατιστικές Υποθέσεις.11 iii

8 II. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ...12 Φυσική δραστηριότητα και χρήση βηματομέτρων Φυσική δραστηριότητα και άτομα με νοητική αναπηρία Φυσική δραστηριότητα σε θερινές κατασκηνώσεις ατόμων με και χωρίς νοητική αναπηρία..20 III. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Συμμετέχοντες Όργανο μέτρησης Αξιοπιστία βηματομέτρων (σημείο τοποθέτησης) Εγκυρότητα βηματομέτρων Διαδικασία μέτρησης Στατιστική ανάλυση IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ VI.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ VII.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ iv

9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε περιβάλλον ιδρύματος 26 Πίνακας 2. Ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε περιβάλλον κατασκήνωσης Πίνακας 3. Pairedt-testΠεριγραφικά στατιστικά μέτρα (μέσος όρος και τυπική απόκλιση) για τη πρώτη και δεύτερη εβδομάδα στο ίδρυμα, για τις μεταβλητές της φυσικής δραστηριότητας που εξετάζονται Πίνακας 4. Pairedt-test Δείκτης Συσχέτισης των εξεταζόμενων μεταβλητών της πρώτης και δεύτερης εβδομάδας στο ίδρυμα Πίνακας 5. PairedSamplet-testγια ζευγαρωτά δείγματα (Ίδρυμα-Κατασκήνωση) για όλες τις εξεταζόμενες μεταβλητές και στις δύο συνθήκες v

10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1.Συνολικός μέσος όρος βημάτων και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά(ίδρυμα- Κατασκήνωση). 33 Σχήμα 2. Συνολικός μέσος όρος θερμίδων και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση). 33 Σχήμα 3. Συνολικός μέσος όρος λίπους και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση). 34 Σχήμα 4. Συνολικός μέσος όρος απόστασης και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση). 34 Σχήμα 5.Συνολικός μέσος όρος χρόνου περπατήματος και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση)..35 vi

11 Ι. EΙΣΑΓΩΓΗ Η φυσική δραστηριότητα ορίζεται ως οποιαδήποτε σωματική κίνηση που παράγεται από τους σκελετικούς μύες και οδηγεί σε ενεργειακή δαπάνη πέρα από τον βασικό μεταβολισμό (Molnár & Livingstone, 2000). Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2002), καταγράφηκε ότι η αποχή ενός ατόμου από τη φυσική δραστηριότητα συμβάλλει στο 2-3% των παγκοσμίων δαπανών όσο αφορά τις ασθένειες και συμβάλλει σε σημαντικές άμεσες οικονομικές δαπάνες, καθώς επίσης και έμμεσες λόγω της νοσηρότητας και της χαμηλής παραγωγικότητας. Επιπλέον προσφέρει σημαντικά οφέλη στην υγεία των παιδιών και των εφήβων, ιδιαίτερα στις ηλικίες 5-17 ετών. Τα κατάλληλα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας συνεισφέρουν στην ανάπτυξη υγιών μυοσκελετικών ιστών (π.χ. οστών, μυών και αρθρώσεων), υγιούς καρδιαγγειακού συστήματος (π.χ. καρδιά και πνεύμονες) και νευρομυϊκής ευαισθητοποίησης (π.χ. συντονισμού και ελέγχου της κίνησης). Επίσης, συμβάλλουν στη διατήρηση του υγιούς βάρους του σώματος. Η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας και ο σύγχρονος τρόπος διατροφής είναι οι βασικές αιτίες πρόκλησης σοβαρών ασθενειών, αύξησης του ποσοστού παχυσαρκίας και πρόωρων θανάτων στην Ευρώπη. Η φυσική δραστηριότητα φαίνεται να σχετίζεται µε βελτιωμένη ποιότητα ζωής, µε αυξημένη μακροζωία, καθώς και µε χαμηλότερο βαθμό κινητικής αναπηρίας (Lee&Paffenbarger, 2000). Σύμφωνα, µε τα αποτελέσματα του Ευρωβαρομέτρου στην οποία συμμετείχαν άτομα από 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) το 60% των Ευρωπαίων δεν είχαν καμία συμμετοχή σε έντονες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια μιας τυπικής εβδομάδας, ενώ παραπάνω από το 40% δε συμμετείχε ούτε σε μέτριας έντασης δραστηριότητες κατά το αντίστοιχο χρονικό διάστημα (European Commission PhysicalActivityReport, 2003). Απόρροια της σημαντικής σχέσης μεταξύ φυσικής δραστηριότητας και καλής υγείας, είναι η ανάγκη για την εύρεση έγκυρων, αξιόπιστων αλλά και εύχρηστων μεθόδων και οργάνων καταγραφής και αξιολόγησης της φυσικής δραστηριότητας καθώς και της ενεργειακής δαπάνης που προκύπτει από αυτή (Gerrior,Juan,&Hiza,2005), λαμβάνοντας υπ όψη τις ιδιαιτερότητες που διαμορφώνονται από τα επιμέρους ηλικιακά χαρακτηριστικά των ομάδων (παιδιά- 1

12 έφηβοι/ενήλικες/ άτομα τρίτης ηλικίας). Μια ποικιλία τέτοιων μεθόδων είναι πια διαθέσιμη στη διεθνή βιβλιογραφία (Montoye, 2000) και περιλαμβάνει όργανα αυτόαναφοράς καθώς και όργανα καταγραφής της κίνησης όπως τα βηματόμετρα και τα επιταχυνσιόμετρα κλπ.ταόργανααυτοαναφοράς (ερωτηματολόγια) χρησιμοποιούνται ευρέως για να μετρήσουν τη φυσική δραστηριότητα αφού αποτελούν ένα ανέξοδο εργαλείο για επιδημιολογικές μελέτες λόγο ότι είναι εύκολα εφαρμόσιμα σε μεγάλους πληθυσμούς χωρών (Craig et al., 2003). Επιπλέον, τα ερωτηματολόγια μπορούν να είναι έγκυρα στο να ταξινομήσουν ένα πληθυσμό σε διαφορετικές κατηγορίες ανάλογα µε την συμπεριφορά του σχετικά µε την φυσική δραστηριότητα (λίγο, µέτρια και πολύ δραστήριος), αλλά δεν έχουν αποδειχτεί κατάλληλα στο να ποσοτικοποιήσουν την ενεργειακή δαπάνη σε προσωπικό επίπεδο. Επιπροσθέτως, η τεχνική αυτή των ερωτηματολογίων βασίζεται στην υποκειμενική ερμηνεία των ερωτήσεων, στην προσωπική αντίληψη της συμπεριφοράς σχετικά µε τη φυσική δραστηριότητα καθώς και στην κατάσταση της μνήμης του συμμετέχοντα (Vanhees et al., 2005). Η σπουδαιότητα για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας για το γενικό πληθυσμό έχει υπογραμμιστεί από πολλές αναφορές, καθώς και από συστάσεις πολλών αρμόδιων για τη δημόσια υγεία αρχών (Institute of Medicine, 2002;Pate et al., 1995;U.S. Department of Health and Human Services, 1996;WHO, 1998, 2002, 2004). Με συνέπεια υπογράμμισαν ότι η φυσική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για πολλές χρόνιες ασθένειες και καταστάσεις, καθώς επίσης μειώνοντας τα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας, ενισχύοντας τη ποιότητα ζωής. Η επίδραση της φυσικής δραστηριότητας σε άτομα με νοητική αναπηρία Η αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας καθώς και οι παράγοντες που την επηρεάζουν, είναι μία σημαντική προσπάθεια και αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας που έχει στόχο τη προάσπιση της υγείας, για την αντιμετώπιση της φυσικής αδράνειας (Bauman, Phongsavan, Schoeppe, & Owen, 2006). Η νοητική αναπηρία είναι μια κατάσταση συγκεκριμένων λειτουργιών που έχουν σαν αρχή τη παιδική ηλικία, που χαρακτηρίζεται από τον περιορισμό στη νοημοσύνη και τις προσαρμοστικές δεξιότητες, (Luckasson et al., 2002;Schalock, Luckasson, & Shogren, 2007). Τα άτομα με νοητική αναπηρία είναι μία ετερογενής ομάδα και η 2

13 νοητική αναπηρία συνήθως δεν σχετίζεται με αιτία που οφείλεται σε βιολογικούς παράγοντες. Αυτή η ομάδα εμφανίζει υψηλά ποσοστά χρόνιων νοσημάτων που συνδέονται με την ελλιπή φυσική δραστηριότητα (Draheim, 2006;Janicki et al.,1999;sutherland et al., 2002), συμβάλλοντας στην αυξανόμενη πρόωρη νοσηρότητα ενός ατόμου (Beange, McElduff, & Baker, 1995;Lantmande Valket al., 1997). Οι χαμηλές επιδόσεις των ατόμων με νοητική αναπηρία, αν και αποδόθηκαν εν μέρει στην καθυστέρηση της κινητικής τους ανάπτυξης, οι (Peterson, Janz, & Lowe, 2008), υποστήριξαν ότι οφείλονται στη μη ικανοποιητική συμμετοχή τους σε προγράμματα άσκησης παρά σε κάποια χαρακτηριστικά της υπάρχουσας κατάστασης. Ωστόσο, η συμμετοχή σε εξειδικευμένα προγράμματα άσκησης δημιουργεί προϋποθέσεις βελτίωσης στις λειτουργικές ικανότητες και στην ποιότητα ζωής των ατόμων με νοητική αναπηρία (Blasco & Femhall, 2000). Τα προπονητικά προγράμματα τα οποία περιλαμβάνουν συμμετοχή σε αερόβιες δραστηριότητες, αποδείχθηκαν αποτελεσματικά για τη βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας των ατόμων με νοητική αναπηρία (Lotan et al., 2004). Οι Lavay & McKenzie, (1991), σε έρευνα τους παρατήρησαν σημαντική βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας ατόμων με νοητική αναπηρία, οι οποίοι συμμετείχαν σε προσαρμοσμένο πρόγραμμα βάδισης. Η τακτική φυσική δραστηριότητα έχει συνδεθεί με πολλά οφέλη υγείας στους νέους επομένως συνιστάται ότι οι νέοι και των δύο φύλων πρέπει να ασκούνται τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα, με μέτρια ένταση που αντιστοιχεί σε 11,500 βήματα. Εντούτοις, υπάρχουν λίγα στοιχεία για τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μεταξύ των ατόμων με και χωρίς νοητική αναπηρία. Τα στοιχεία που συνεχώς προκύπτουν καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με νοητική αναπηρία δεν είναι επαρκώς ενεργά και εμφανίζουν υψηλότερη συχνότητα για παχυσαρκία από τους συνομήλικους τους χωρίς νοητική αναπηρία. Αν και τα περισσότερα από τα διαθέσιμα δεδομένα για τους νέους με νοητική αναπηρία είναι βάσει αντικειμενικών μέσων όπως βηματόμετρα και επιταχυνσιόμετρα, τα αποτελέσματα συνήθως δείχνουν τα συνολικά επίπεδα της ημερήσιας/εβδομαδιαίας φυσικής δραστηριότητας και δεν αναλύουν το χρόνο που πέρασαν στο σχολείο και έξω από αυτό. Περιορισμένης έκτασης είναι οι επιστημονικές μελέτες που εξετάζουν τις διαφορές φύλου σε εφήβους με νοητική αναπηρία και οι συγκεκριμένες έχουν δείξει ότι τα 3

14 κορίτσια έχουν χαμηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας από τα αγόρια. Εκτός από τις δημογραφικές διαφορές, η βιβλιογραφία υποδεικνύει ότι τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μπορεί να διαφέρουν μεταξύ των καθημερινών και των ημερών του Σαββατοκύριακου, αν και τα στοιχεία είναι περιορισμένα. Σε μελέτη του Emerson (2005), και τη διερεύνηση του επιπέδου φυσικής δραστηριότητας μεταξύ ενηλίκων με νοητική αναπηρία, παρατηρήθηκε αρνητική συσχέτιση μεταξύ φυσικής δραστηριότητας, στις μεταβλητές ηλικίας, επίπεδο νοητικής αναπηρίας και διαμονής των ατόμων σε δομές περιθάλψεως. Η φυσική αδράνεια ενός ατόμου και η αποχή του από τη δραστηριότητα αποτελεί ένα ιδιαίτερο παγκόσμιο πρόβλημα για τη δημόσια υγεία (Lamarre & Pratt, 2006) που έχει συνδεθεί με τις σοβαρότερες ασθένειες που απασχολούν τα περισσότερα βιομηχανοποιημένα έθνη (Buller, 2006). Ελάχιστα είναι τα ερευνητικά δεδομένα προκειμένου να εξεταστεί το προφίλ της φυσικής δραστηριότητας και οι καθοριστικοί παράγοντες αναφορικά με τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες όπως αυτή των ατόμων με νοητική αναπηρία. Η αναγκαιότητα ενασχόλησης των ατόμων με νοητική αναπηρία στη φυσική δραστηριότητα, έγκειται κυρίως στο γεγονός ότι τα άτομα με αναπηρία ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου τείνουν να κάνουν καθιστική ζωή, έχοντας χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε δραστηριότητες άσκησης από ότι τα άτομα χωρίς αναπηρία (Benson & Saito, 2006; Eichstaedt & Lavay, 1992;Sit, Lindner & Sherrill, 2002;Horvat & Franklin, 2001). Συνήθη αίτια της αποχής από την άσκηση θεωρούνται η μειωμένη ικανότητα μάθησης, η διάσπαση προσοχής (Sit et al., 2002), η φτωχή μνήμη, η απουσία οπτικό-κινητικού συντονισμού, η διαταραχή στην αντίληψη του χώρου και της θέσης του σώματός τους σ αυτό (Γεροκώστα, 2010), η χαμηλού επιπέδου ανάπτυξη των βασικών δεξιοτήτων, των χαμηλών προσδοκιών επιτυχίας, αλλά κυρίως του χαμηλού επιπέδου των φυσικών και κινητικών ικανοτήτων (Lieberman, Houston-Wilson, & Kozub, 2002). Άτομα με αναπηρία και Ιδρύματα ή κλειστές δομές διαβίωσης Η απουσία της κοινωνικής ένταξης στη ζωή των ατόμων με νοητική αναπηρία φαίνεται να αποτελεί το πιο αδύνατο σημείο στην ποιότητα ζωής τους 4

15 και συνεπώς έχει επιπτώσεις στην αυτόνομη διαβίωση. Δεν έχουν αναπτύξει βασικές κοινωνικές δεξιότητες και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η κοινωνία είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο που τους αποκλείει από την εργασία, την απασχόληση και τα περισσότερα κοινωνικά δρώμενα, το ενδιαφέρον στρέφεται στην αναζήτηση της αιτίας που έχει δημιουργήσει τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όπως αναφέρθηκε στις παραπάνω ενότητες η κοινωνική ένταξη αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα της ποιότητας ζωής. Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού εκλαμβάνει τη νοητική αναπηρία ως νοητική ανικανότητα και αυτόματα αποκλείει τη συμμετοχή των ανθρώπων με νοητική αναπηρία από τις κοινωνικές δραστηριότητες. Στην πραγματικότητα η αδυναμία εμπλοκής και κοινωνικής αλληλεπίδρασης δεν οφείλεται μόνο στη γνωστική ανεπάρκεια αλλά και στην έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και τρόπων επικοινωνίας (Δημητριάδου, 2009). Συνήθως η λέξη ίδρυμα συνοδεύεται από μία αρνητική χροιά, με τους περισσότερους ορισμούς να το αποδεικνύουν. Ιδρυματοποίηση είναι ο ακούσιος εγκλεισμός σε ιδρύματα, για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Συνήθως τα ιδρύματα κλειστής περίθαλψης έχουν μεικτό χαρακτήρα. Μπορεί να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο άτομα με μεγάλες ηλικιακές διαφορές ή άτομα με διαφορετικά προβλήματα. Για παράδειγμα είναι πιθανό να ζει στο χώρο ένας ηλικιωμένος με γεροντική άνοια με έναν άλλο με επιθετική συμπεριφορά. Τέτοιες συνθήκες ζωής και καταστάσεις δημιουργούν επιπλέον αρνητικές συνέπειες στις συμπεριφορές των ατόμων και δυσκολεύουν τη διαβίωση τους. Ωστόσο, η οικογένεια ή το κράτος αποφασίζουν για το αν τα άτομα αυτά θα πρέπει να συνεχίζουν τη ζωή τους στο συγκεκριμένο χώρο. Για το λόγο αυτό και συχνά συναντάμε στα ιδρύματα άτομα με ελαφριές αναπηρίες, τα οποία κατέληξαν εκεί επειδή δεν είχαν οικογένεια. Στη παρούσα διατριβή, στη συγκεκριμένη δομή διαβίωσης όσο αφορά τη φυσική δραστηριότητα: Α) Υγεία (λειτουργικότητα, συμπτώματα, διατροφή, καλή σωματική κατάσταση). Οι εκπαιδευτές δηλώνουν πως τα άτομα δεν αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα ούτε έχουν θέματα υγείας τα οποία δημιουργούν εμπόδια στη ζωή τους. Ορισμένοι παίρνουν φαρμακευτική αγωγή για θέματα συμπεριφοράς. Ο αθλητισμός τους έχει βοηθήσει να διατηρήσουν καλή φυσική κατάσταση. Είναι όλα λειτουργικά άτομα, χωρίς την ανάγκη υποστήριξης. Β) Καθημερινές δραστηριότητες (δεξιότητες αυτό εξυπηρέτησης, 5

16 κινητικότητα). Γνωρίζουμε ότι τα πρωινά ο καθένας πηγαίνει στο σχολείο ή την πρωινή απασχόληση ενώ τα απογεύματα κάνουν τις δουλειές του σπιτιού, τα ψώνια και μαγειρεύουν με εποπτεία. Μπορεί να βγουν βόλτες στη γειτονιά μόνοι τους. Επιπλέον αθλούνται όλοι δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. Αυτοεξυπηρετούνται και μετακινούνται χωρίς προβλήματα εντός και εκτός του σπιτιού. Έχουν εκπαιδευτεί στις διαδικασίες της αυτόνομης διαβίωσης. Οργανώνουν και ολοκληρώνουν τη ζωή στο σπίτι, κάνουν αγορές μαζί με τους φροντιστές και μετακινούνται με τα μέσα μεταφοράς. Από τα παραπάνω στοιχεία συμπεραίνουμε ότι ολοκληρώνουν τις καθημερινές δραστηριότητες με αυτονομία τις περισσότερες φορές. Είναι ικανοί να αναλάβουν κάθε διαδικασία που αφορά στη φροντίδα του σπιτιού. Γ) Ελεύθερος χρόνος (ψυχαγωγία, ασχολίες). Τους αρέσει να βγαίνουν βόλτες μαζί στη γειτονιά μόνοι τους ή να κάνουν τα ψώνια του σπιτιού μαζί με τους φροντιστές σε συνδυασμό με ένα χώρο ψυχαγωγίας. Αθλούνται στο στίβο δύο με τρείς φορές την εβδομάδα, πράγμα που φαίνεται να απολαμβάνουν ιδιαίτερα. Οι ίδιοι μιλούν με περηφάνια για τις επιδόσεις τους. Στον ελεύθερο τους χρόνο ασχολούνται με το σπίτι, αθλούνται ή ψυχαγωγούνται με όποιο τρόπο επιλέγουν. Συχνά βγαίνουν μαζί με τους φροντιστές σε χώρους ψυχαγωγίας. Με το νόμο Ν2716/1999 θεσπίστηκε η κοινωνική ένταξη των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, αυτισμό και μαθησιακά προβλήματα. Σύμφωνα με τις διατάξεις καταργείται ο εγκλεισμός στα ιδρύματα κλειστής περίθαλψης και δημιουργούνται δομές παροχής υπηρεσιών ανοικτής ψυχιατρικής περίθαλψης. Αυτές μπορεί να είναι μέσα σε νοσοκομεία, σε ξενώνες σε επαγγελματικά κέντρα και στην αυτόνομη διαβίωση. Στις 29/01/2009 ανακοινώθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης το Νομικό Πλαίσιο που αφορά στην ίδρυση και τη λειτουργία των Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης Ατόμων με Αναπηρία, που χαρακτηρίζονται από νοητική αναπηρία. Αρχικά αποσαφηνίζονται οι όροι «Πρόσωπα με νοητική αναπηρία», «Στέγη Υποστηριζόμενης Διαβίωσης», «Φορείς ίδρυσης και λειτουργίας Σ.Υ.Δ» και «Εποπτεύουσα Αρχή». Ως Σ.Υ.Δ. αναφέρονται οι χώροι που διατίθενται για μόνιμη κατοικία των ατόμων - προσώπων με νοητική αναπηρία και η οργάνωση τους ανήκει στους υπεύθυνους φορείς. Τα πρόσωπα αυτά είναι πιθανό να χαρακτηρίζονται από κινητικές ή αισθητηριακές αναπηρίες ή από δευτερογενείς ψυχικές παθήσεις και διαταραχές. 6

17 Εξαιτίας των παραπάνω δυσκολιών δεν είναι δυνατή η αυτόνομη διαβίωσή τους χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη. Ο ρόλος των φορέων είναι η ίδρυση των Σ.Υ.Δ. και η παροχή όλων των υπηρεσιών για τη διαβίωσή των ατόμων με νοητική αναπηρία. Οι πρώτες κατασκηνώσεις ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα και ο ρόλος τους στη φυσική δραστηριότητα Η πρώτη κατασκήνωση, στην Ελλάδα, που φιλοξένησε άτομα με αναπηρία οργανώθηκε στην Αθήνα το Η κατασκήνωση ανήκε στο δημόσιο και φιλοξενούσε άτομα με νοητική αναπηρία. Σκοπός της ήταν η επαφή των κατασκηνωτών με τη φύση και η ξεκούραση των οικογενειών τους για ένα δεκαπενθήμερο (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ.). Με την πάροδο των χρόνων οι κατασκηνωτικοί χώροι αυξήθηκαν, φθάνοντας σήμερα στο σύνολό τους, τους 33. Το μεγαλύτερο ποσοστό των κατασκηνώσεων που φιλοξενούν άτομα με αναπηρία είναι δίπλα στη θάλασσα (95%), ενώ ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις όπου συναντώνται κατασκηνωτικές εγκαταστάσεις σε βουνό (5%) (Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ.). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραθαλάσσιες κατασκηνώσεις είναι περισσότερο προσπελάσιμες για τα άτομα με αναπηρία λόγω της ομαλότητας του εδάφους, σε αντίθεση με την ανώμαλη επιφάνεια του βουνού. Οι κατασκηνώσεις διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: α) Κατασκηνώσεις του Δημοσίου. Οι κρατικές κατασκηνώσεις, διοργανώνονται από φορείς όπως υπουργεία, νομαρχίες, τράπεζες, δημόσιους οργανισμούς και εκκλησίες (Καραθάνου & Ευαγγελίου, 1996), β) Ιδιωτικές κατασκηνώσεις. Οι ιδιωτικές κατασκηνώσεις εξασφαλίζουν υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Όλο και περισσότεροι ιδιώτες, ιδιωτικές επιχειρήσεις και οργανισμοί ιδρύουν κατασκηνώσεις, σε παραθαλάσσιες περιοχές (Καραθάνου και Ευαγγελίου, 1996). Πεποίθηση των υπευθύνων των κατασκηνώσεων είναι ότι τα άτομα με αναπηρία μπορούν να ζήσουν μόνα τους, μακριά από την υπερπροστασία ή την απόρριψη που πολλές φορές έχουν από το οικογενειακό τους περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, οι κατασκηνώσεις διαμορφώνουν το πρόγραμμα έτσι ώστε ν αναπτύξουν την αυτόνομη διαβίωση των ατόμων αυτών στο μέτρο και στο βαθμό που μπορεί ο καθένας. 7

18 Ο χώρος και οι υποδομές των κατασκηνώσεων του Δημοσίου είναι γνωστό ότι είχαν επιλεγεί και κατασκευαστεί για να χρησιμοποιηθούν από τον τυπικό πληθυσμό, αγνοώντας την ύπαρξη των ατόμων με αναπηρία. Για το λόγο αυτό, τα έργα που είχαν πραγματοποιηθεί τότε στις κατασκηνώσεις δεν ικανοποιούν σήμερα τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία. Είναι επιτακτική ανάγκη, τόσο οι παλαιότερες όσο και οι σύγχρονες κατασκηνώσεις ν ακολουθούν τις θεμελιώδεις αρχές του σχεδιασμού και της κατασκευής, ώστε να γίνουν προσπελάσιμες και για τα άτομα με αναπηρία. Οι ιδιωτικές κατασκηνώσεις, οι οποίες σχετικά πρόσφατα ιδρύθηκαν, επιβάλλεται από το νόμο να ικανοποιούν τις ανάγκες όλων των πολιτών με την υιοθέτηση της ισονομίας και ισοπολιτείας. Οι παλαιότερες, στην προσπάθειά τους ν αυξήσουν το κέρδος τους, κάνουν χρήση των ευεργετικών νόμων για κάλυψη των εξόδων για επισκευή, προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία (ΟΑΕΔ). Η αποκλειστική ευθύνη της λειτουργίας της κατασκήνωσης, που φιλοξενεί άτομα με αναπηρία είναι του αρχηγού, ο οποίος ορίζεται στις κατασκηνώσεις του δημοσίου από την Π.Ο.Σ.Γ.Κ.ΑμεΑ. και στις ιδιωτικές από τον ιδιοκτήτη/διευθυντή. Σε κάθε κατασκήνωση που φιλοξενεί άτομα του μέσου όρου, προκειμένου αυτή να λειτουργήσει κάτω από ήρεμες και ομαλές συνθήκες, υπάρχει ο αρχηγός, ο υπαρχηγός, ο κοινοτάρχης και ο ομαδάρχης/συνοδός. Οι ιδιωτικές κατασκηνώσεις που φιλοξενούν άτομα με αναπηρία, ακολουθούν την παραπάνω ιεραρχία. Αυτό που επικρατεί στην οργάνωση της ιεραρχίας στις κατασκηνώσεις του δημοσίου, οι οποίες είναι και οι περισσότερες, είναι οι θέσεις του αρχηγού και του συνοδού. Για να υλοποιηθούν, όμως, οι στόχοι της κατασκήνωσης απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η ύπαρξη ικανοποιητικού αριθμού και κατάλληλα εκπαιδευμένων στελεχών και συνοδών. Η έρευνα των Βακουφάρη, Γιανναδάκη, Γκούτζα, Γρηγοριάδη και Ευαγγελινού (2001), έδειξε ότι από τις θερινές κατασκηνώσεις της βορείου Ελλάδος απουσίαζαν τα κατάλληλα εκπαιδευμένα στελέχη. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη λειτουργία μιας σχολής μόνο για ένα μήνα (Νικηταράς, 1994), που προετοιμάζει στελέχη για τις κατασκηνώσεις που φιλοξενούν άτομα με αναπηρία. Οι χαρακτηριστικές μορφές φυσικής δραστηριότητας των παιδιών περιλαμβάνουν το ελεύθερο παιχνίδι, σχολικές φυσικές δραστηριότητες, οργανωμένο και μη-οργανωμένο αθλητισμό (Salmon & Timperio, 2007). 8

19 Έκθεση Προβλήματος Με βάση τόσο την ελληνική όσο και τη διεθνή βιβλιογραφία λίγες είναι οι επιστημονικές μελέτες, που έχουν εξετάσει πλήρως τη φυσική δραστηριότητα ατόμων με νοητική αναπηρία. Δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς αν επηρεάζει η δομή διαβίωσης τη φυσική δραστηριότητα των ατόμων με νοητική αναπηρία Στη παρούσα έρευνα επιχειρείται να αξιολογηθεί και να εξεταστεί η επίδραση της δομής διαβίωσης στη συμμετοχή προγραμμάτων φυσικής δραστηριότητας ατόμων με νοητική αναπηρία, ώστε μέσα από αυτή τη διάσταση να δοθούν κίνητρα για περαιτέρω εξέλιξη και εποικοδομητική έρευνα συμμετοχής ατόμων που ανήκουν σε άλλο φάσμα αναπηριών, ανεξαρτήτου ηλικίας και φύλου. Σκοπός έρευνας Η αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης με τη χρήση βηματομέτρων. Σημασία έρευνας Η έρευνα έχει ως στόχο να καταγράψει το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία ώστε να παραχθεί μια εμπειρική βάση για περισσότερο εξελιγμένες παρεμβάσεις στο μέλλον που θα ελέγχουν περισσότερες παραμέτρους αναφορικά με τη βελτίωση της υγείας των ενηλίκων με νοητική αναπηρία όσο και ατόμων που βιώνουν άλλης μορφής αναπηρία ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας. Η θετικά μεταβαλλόμενη φυσική δραστηριότητα και οι στατικές συμπεριφορές μπορούν να συμβάλλουν στην δρομολόγηση και εφαρμογή εντατικότερων προγραμμάτων άσκησης και να αποτελέσουν κίνητρο για μεγαλύτερη συμμετοχή. Ορισμοί 9

20 Φυσική δραστηριότητα: Μορφή μυϊκής προσπάθειας που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη πάνω από το επίπεδο της σωματικής ηρεμίας, δηλαδή οποιαδήποτε σωματική κίνηση που παράγεται από τους μύες και για την οποία απαιτείται κατανάλωση ενέργειας (Center for Disease Control and Prevention, 2007). Αναπηρία: Ο περιορισμός στην εκτέλεση μιας δραστηριότητας. Δεν είναι μια ιατρική κατάσταση, μια διαφορετική εμφάνιση η μια οποιαδήποτε βλάβη (International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF) WHO. Νοητική αναπηρία: Kατάσταση που εκδηλώνεται κατά την περίοδο ανάπτυξης και χαρακτηρίζεται από νοητική ικανότητα κάτω του μέσου όρου συνοδευόμενη από ανεπάρκεια προσαρμοστικής συμπεριφοράς (American Association of Mental Deficiency A.A.M.D). Μαθητές με αναπηρίες ή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες: Θεωρούνται όσοι εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες σχολικής μάθησης (υπολείπονται τουλάχιστον δύο έτη από το αναμενόμενο για την ηλικία και τη σχολική τους βαθμίδα) εξαιτίας σωματικών, νοητικών, γνωστικών ανεπαρκειών ή / και ψυχικών διαταραχών οι οποίες σύμφωνα με τη διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία μάθησης (Νόμος 3699/2008). Δομές Περίθαλψης: Κάθε δομημένη οργάνωση πολλών προσώπων με σκοπό την εφαρμογή κοινών σχεδίων που αποβλέπουν στην ανώτερη επιστημονική, εκπαιδευτική, ή τεχνική ανάπτυξη (European Forum of People with disabilities, 2007). Κατασκήνωση: Διαρκής εμπειρία, η οποία εξασφαλίζει μία δημιουργική, ψυχαγωγική και εκπαιδευτική ευκαιρία, μέσω της ομαδικής διαβίωσης στην ύπαιθρο. Χρησιμοποιεί εκπαιδευμένα ηγετικά στελέχη και τις πηγές του φυσικού περιβάλλοντος προκειμένου να συμβάλλει στην ψυχοσυναισθηματική, σωματική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη του κάθε κατασκηνωτή (American Camp Association, 2007). 10

21 Οριοθετήσεις Η έρευνα αφορά μόνο: - Ενήλικες Άρρενες με νοητική αναπηρία. - Οι συμμετέχοντες άρρενες στην έρευνα διαμένουν αποκλειστικά στο Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Αποκατάστασης (κλειστή δομή) και σε ημιαυτόνομες κατοικίες. - Οι συμμετέχοντες άρρενες συμμετέχουν όλοι σε πρόγραμμα κατασκήνωσης κάθε καλοκαιρινή περίοδο. - Όλοι οι άρρενες δεν αντιμετωπίζουν κανένα κινητικό πρόβλημα και παρακολουθούν τις δραστηριότητες του καθημερινού προγράμματος της δομής στην οποία διαμένουν. - Έγιναν δύο μετρήσεις στους συμμετέχοντες για 10 συνεχόμενες μέρες (δομή περίθαλψης-κατασκήνωση) για 12 ώρες καθημερινά (8 π.μ.- 8 μ.μ.). Περιορισμοί - Οι συμμετέχοντες δεν προέρχονται με βάση τη μέθοδο της τυχαίας επιλογής, επομένως, συνειδητά έχει επηρεαστεί από τον ανθρώπινο παράγοντα. -Το ηλικιακό φάσμα των συμμετεχόντων ενηλίκων με νοητική αναπηρία είναι μεταξύ ετών - Δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί γενίκευση των αποτελεσμάτων για άλλες αναπηρίες -Τα βηματόμετρα δε μπορούν να αξιολογήσουν τα βήματα των συμμετεχόντων κατά τις ώρες του μπάνιου (θάλασσα), κατά τη κατασκηνωτική περίοδο. Ερευνητικές Υποθέσεις Στην Παρούσα έρευνα η ερευνητική υπόθεση ήταν η εξής: Υ 1 Η φυσική δραστηριότητα ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία που διαβιώνουν σε δομή Περίθαλψης θα έχει θετική επίδραση στην συμμετοχή και προαγωγή της υγείας τους μέσω της αξιολόγησης βηματομέτρων. 11

22 Υ 2 Η φυσική δραστηριότητα ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία που διεξάγεται σε περιβάλλον κατασκήνωσης θα έχει θετική επίδραση στην συμμετοχή και προαγωγή της υγεία τους μέσω της αξιολόγησης βηματομέτρων. Στατιστικές Υποθέσεις Μηδενική υπόθεση Η0: Δε θα υπάρξουν διαφορές στη φυσική δραστηριότητα των ενηλίκων με νοητική αναπηρία στις διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης (δομή Περίθαλψης-Κατασκήνωση). Εναλλακτική υπόθεση Η1: Θα υπάρξουν διαφορές στη φυσική δραστηριότητα των ενηλίκων με νοητική αναπηρία στις διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης (δομή Περίθαλψης-Κατασκήνωση). II. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Η φυσική δραστηριότητα έχει συνδεθεί με πολλά οφέλη υγείας στους νέους επομένως συνιστάται ότι οι νέοι και των δύο φύλων χωρίς αναπηρία πρέπει να ασκούνται τουλάχιστον 60 λεπτά την ημέρα, με μέτρια ένταση που αντιστοιχεί σε 11,500 βήματα. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία 10,000 βήματα ημερησίως περίπου, συστήνονται για να αποκομίσει κάποιος οφέλη για την υγεία του (Tudor- Locke & Bassett, 2004). Η κατηγοριοποίηση των ατόμων ανάλογα με τον αριθμό των βημάτων που καταγράφεται από το βηματόμετρο καθημερινά έχει ως εξής: έως 4,999 βήματα καθιστικός, 5,000 7,499 μη δραστήριος, 7,500 9,999 λίγο δραστήριος και 10,000 και δραστήριος τρόπος ζωής. Εντούτοις, υπάρχουν λίγα στοιχεία για τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μεταξύ των ατόμων με νοητική αναπηρία. Τα στοιχεία που συνεχώς προκύπτουν καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με νοητική αναπηρία δεν είναι επαρκώς ενεργά και εμφανίζουν υψηλότερη συχνότητα για παχυσαρκία από τους συνομήλικους τους χωρίς νοητική αναπηρία. Αν και τα περισσότερα από τα διαθέσιμα δεδομένα για τους νέους με νοητική αναπηρία είναι βάσει αντικειμενικών μέσων όπως βηματόμετρα και επιταχυνσιόμετρα, τα αποτελέσματα συνήθως δείχνουν τα συνολικά επίπεδα της ημερήσιας/εβδομαδιαίας φυσικής δραστηριότητας και δεν αναλύουν το χρόνο που πέρασαν στο σχολείο και έξω από αυτό. 12

23 Φυσική δραστηριότητα και χρήση βηματομέτρων Υπάρχει μεγάλη διαθεσιμότητα μεθόδων μέτρησης της φυσικής δραστηριότητας σε παιδιά και σε ενήλικες. Η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου ποικίλει ανάλογα με τα ερωτήματα του κάθε ερευνητή επειδή η κάθε μέθοδος παρουσιάζει της δικές της δυνατότητες αλλά και αδυναμίες (Pfeiffer, Mciver, Dowda, Almeida, & Pate, 2006). Τα τελευταία χρόνια έχει αναγνωριστεί από την επιστημονική κοινότητα η σημαντικότητα του αξιόπιστου, έγκυρου καθορισμού μέτρησης της φυσικής δραστηριότητας (Oliver, Schofield, Kolt, & Schluter, 2006). Στις μεθόδους μέτρησης της φυσικής δραστηριότητας συμπεριλαμβάνονται τα ερωτηματολόγια, οι καταγραφείς κίνησης (βηματομετρητές, επιταχυνσιόμετρα), οι καταγραφείς καρδιακού ρυθμού, η άμεση παρατήρηση, η άμεση και έμμεση θερμιδομετρία. Όλες αυτές οι μεθοδολογικές τεχνικές προσφέρουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κατά την εφαρμογή τους και η απόφαση για την επιλογή ενός εργαλείου εξαρτάται κυρίως από τον σκοπό, τον σχεδιασμό της έρευνας, και τα χαρακτηριστικά των εξεταζόμενων (Corder, Ekelund, Steele, Wareham, & Brage, 2008). Σε μελέτη ανασκόπησης των (McClain & Tudor-Locke, 2009) αναφέρεται ότι, τα νεότερα βηματόμετρα έχουν πλέον πιεζοηλεκτρικούς κρυστάλλους και μοιάζουν πολύ με τα επιταχυνσιόμετρα στον τρόπο υπολογισμού των βημάτων. Παρόλα αυτά, χαρακτηρίζονται ως βηματόμετρα γιατί υπολογίζουν τα δεδομένα της φυσικής δραστηριότητας μέσω βημάτων. Έρευνες σε ενήλικες και παιδιά, έχουν δείξει ότι τα νέα μοντέλα μετρούν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον αριθμό των βημάτων σε περπάτημα με χαμηλότερη ταχύτητα και όταν υπάρχει μεγαλύτερη κλίση και οι γωνίες αλλάζουν από τον κάθετο άξονα κατά την διάρκειά της (Crouter, Schneider, Karabulut, & Bassett, 2003;Duncan, Duncan & Schofield, 2008). Η αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας με βηματόμετρα είναι μια χαμηλού κόστους, αλλά αρκετά ακριβής μέθοδος, σε σχέση με τα επιταχυνσιόμετρα και τους μετρητές καρδιακών παλμών. Προσδιορίζουν τον αριθμό των βημάτων σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Παρουσιάζουν όμως μειωμένη ευαισθησία σε κάποιες αθλητικές κινήσεις όπως η ποδηλασία (Beets, Patton, & Edwards, 2005). Στην έρευνα τους οι Tudor-Locke & Bassett (2004), στη οποία είχαν ως να εντοπίσουν και να αιτιολογήσουν τους γενικούς δείκτες του βηματομέτρου που σχετίζονται με σημαντικά συμπεράσματα για την υγεία όπως παχυσαρκία, υπέρταση, 13

24 καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτης κ.ά. Οι ερευνητές μέσω της ανασκόπησης επικεντρώθηκαν στην εξέταση των δεικτών καλής υγείας, αναφορικά με το πόσα βήματα / ημέρα επαρκούν ως προς την βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης και κατά συνέπεια της υγείας τους. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προκύπτει ότι 10,000 βήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, είναι ένας όγκος φυσικής δραστηριότητας που σχετίζεται με δείκτες καλής υγείας. Ο στόχος των 10,000 βημάτων/ημέρα, που η δημοτικότητά του αυξάνεται συνεχώς, έχει και ορισμένα άλλα πλεονεκτήματα εξασφαλίζοντας στους ενήλικες μια χειροπιαστή προοπτική για αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Επιπλέον, επικεντρώνεται στην κινητική συμπεριφορά (όχι στη μεταβολική δαπάνη αυτής της συμπεριφοράς) και έτσι έχει εφαρμογή σε ανθρώπους διαφορετικού σωματικού μεγέθους. Ωστόσο οι ερευνητές εφιστούν την προσοχή τους στο γεγονός ότι τα 10,000 βήματα / ημέρα, σαν επικρατών στόχος, πιθανόν να είναι πολύ χαμηλός για τα παιδιά, τα οποία αποτελούν ένα σημαντικό πληθυσμιακό στόχο στην καταπολέμηση της παχυσαρκίας. Σχετικά με τον αριθμό βημάτων / ημέρα που είναι ενδεικτικά για συνηθισμένη φυσική δραστηριότητα, βρέθηκε ότι 6,000-7,000 βήματα / ημέρα μπορεί να πραγματοποιεί κάποιος σαν μέρος της συνηθισμένης καθημερινής φυσικής δραστηριότητας, χωρίς σε αυτά να περιλαμβάνονται βήματα που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια των σπορ ή της οργανωμένης άσκησης. Ο δείκτης βημάτων που συνηγορεί υπέρ της καθιστικής ζωής, βρέθηκε ότι λιγότερα από 5,000 βήματα / ημέρα και σχετίζεται παράλληλα με έναν αριθμό χρόνιων καταστάσεων και δυσοίωνων αποτελεσμάτων για την υγεία. Ο οργανισμός για τη δημόσια υγεία, προτείνει τουλάχιστον 30 λεπτά, μέτριας έως έντονης φυσικής δραστηριότητας για τις περισσότερες αν όχι όλες τις μέρες της εβδομάδας. Προέκυψε επίσης ότι, 30 λεπτά χρόνος περπατήματος ισοδυναμούν με 3,000-4,000 βήματα ανάλογα κατά περίπτωση. Έτσι, αν αποδειχτεί ότι 6,000-7,000 βήματα / ημέρα είναι ενδεικτικά για συνηθισμένη καθημερινή δραστηριότητα, τότε η πρόσθεση 3,000-4,000 βημάτων / ημέρα, μέτριας έως έντονης φυσικής δραστηριότητας μας δίνει ένα σύνολο 9,000-11,000 βημάτων ανά ημέρα, το οποίο είναι σε πλήρη συμφωνία με τα 10,000 βήματα / ημέρα, της κατευθυντήριας οδηγίας για τους δραστήριους ενήλικες, που μπορούν να αποκομίσουν οφέλη για την υγεία τους. Οι Tudor- Locke & Bassett (2004), σε σχετική τους έρευνα, προτείνουν τους παρακάτω προκαταρκτικούς δείκτες για τη μέτρηση της φυσικής δραστηριότητας με 14

25 βηματόμετρο: (1)<5,000 βήματα/ημέρα ως ένδειξη καθιστικού τρόπου ζωής, (2) 5,000-7,499 βήματα/ημέρα ως ένδειξη τυπικής καθημερινής δραστηριότητας εξαιρώντας την βουλητική άθληση/άσκηση που μπορεί να ληφθεί ως χαμηλή δραστηριότητα,(3) 7,500-9,999 βήματα/ ημέρα περιλαμβάνει κάποιες βουλητικές δραστηριότητες που μπορούν να χαρακτηρίσουν κάποιον ως λιγότερο δραστήριο (4) >= 10,000 βήματα/ημέρα καθορίζουν το σημείο που θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να κατηγοριοποιεί τους ενήλικες ως δραστήριους. Όσοι πραγματοποιούν >12,500 βήματα/ημέρα κατατάσσονται στα άτομα με έντονη φυσική δραστηριότητα. Η έρευνα των McCormak, Giles-Corti, & Milligan (2006), εξετάζει δημογραφικούς και ανεξάρτητους παράγοντες που σχετίζονται με ενήλικες που επιτυγχάνουν το στόχο των 10,000 βημάτων / ημέρα. Στην έρευνα συμμετείχαν 603 υποψήφιοι, φορώντας το βηματόμετρο για μία εβδομάδα και καταγράφοντας τα ημερήσια βήματα σε ημερολόγιο. Με μια ανταπόκριση 45%, οι 428 τελικά συμμετέχοντες κατέγραψαν τα δεδομένα του βηματομέτρου για τέσσερις ή και παραπάνω ημέρες, τα οποία καταχωρήθηκαν με βάση την επίτευξη του στόχου των 10,000 βημάτων / ημέρα. Από τα αποτελέσματα φάνηκε ότι η φυσική δραστηριότητα στο χώρο της εργασίας και η απασχόληση σε χειρωνακτικά επαγγέλματα, συμβάλει στην επίτευξη των 10,000 βημάτων / ημέρα στους άντρες. Βρέθηκε ακόμη ότι όσοι καταφέρνουν να φθάσουν τις τελευταίες εθνικές οδηγίες για την φυσική δραστηριότητα, επιτυγχάνουν επίσης τον αριθμό των 10,000 βημάτων / ημέρα. Όμως οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες, καθώς και οι υπέρβαροι είναι λιγότερο πιθανό να φθάσουν το στόχο των 10,000 βημάτων / ημέρα. Χωρίς λεπτομερή απόδειξη της αποτελεσματικότητάς τους, τα βηματόμετρα έχουν γίνει δημοφιλή τελευταία, σαν ένα εργαλείο παρακίνησης για φυσική δραστηριότητα. Η έρευνα των Bravata et al. (2007), είχε σκοπό να αξιολογήσει τη σχέση χρήσης βηματομέτρου με τη φυσική δραστηριότητα, σε μια ομάδα ενήλικων ατόμων που αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας. Επιπλέον, επιχειρήθηκε να αναλυθεί η επίδραση της χρήσης βηματομέτρου στις αλλαγές του σωματικού βάρους, τα επίπεδα λιπιδίων στο αίμα, τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης στο αίμα σε νηστεία και την πίεση του αίματος. Τέλος, επιχειρήθηκε ο προσδιορισμός σχέσης ενός ημερήσιου στόχου βημάτων στις βελτιώσεις που προκύπτουν συνολικά στην υγεία. Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων στην έρευνα ήταν τα 49 έτη και το 85% αυτών ήταν γυναίκες. Ο μέσος όρος διάρκειας του παρεμβατικού προγράμματος ήταν 18 εβδομάδες. Δύο ερευνητές κατέγραψαν μετρήσεις που αφορούσαν: τους 15

26 συμμετέχοντες, των αριθμό των βημάτων ανά ημέρα, την παρουσία ή την απουσία παχυσαρκίας, διαβήτη, υπέρτασης ή υπερλιπιδαιμίας. Από τα αποτελέσματα προκύπτει, ότι η χρήση του βηματομέτρου σχετίζεται με σημαντική αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και σημαντική μείωση του δείκτη μάζας σώματος καθώς και της πίεσης του αίματος. Οι Chan, Ryan, & Locke (2004), σε παρόμοια έρευνα τους μελέτησαν τις επιδράσεις ενός παρεμβατικού προγράμματος φυσικής δραστηριότητας, με τη χρήση βηματομέτρου, πάνω στους δείκτες υγείας σε 106 εργαζόμενους που ασχολούνται με καθιστική εργασία. Το πρόγραμμα το οποίο εφαρμόστηκε στην έρευνα ονομάζεται Prince Edward Island-First Step Program, PEI-FSP και έγινε χρήση βηματομέτρου προκειμένου να προσδιοριστεί ο αριθμό των βημάτων τους ανά ημέρα. Αρχικά, έγιναν συγκρίσεις μεταξύ αυτού του αριθμού βημάτων και του αριθμού βημάτων που πραγματοποιούσαν 12 εβδομάδες μετά το πρόγραμμα παρέμβασης, ώστε να αξιολογηθούν οι αλλαγές στο δείκτη μάζας σώματος, στην περιφέρεια της μέσης, στον καρδιακό παλμό ηρεμίας και στην πίεση του αίματος. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι το PEI-FSP είναι ένα επιτυχημένο πρόγραμμα παρέμβασης φυσικής δραστηριότητας, το οποίο μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί στον χώρο εργασίας. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων, γρήγορα αύξησε την δραστηριότητά του σε ένα μέσο όρο 3000 βημάτων/ημέρα που διατηρήθηκε σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος. Η αύξηση των βημάτων/ημέρα που επιτεύχθηκε, συσχετίστηκε με βελτιώσεις στην περιφέρεια της μέσης και στον καρδιακό παλμό ηρεμίας. Οι συμμετέχοντες με μεγαλύτερο δείκτη μάζας σώματος αρχικά, κατάφεραν παρόμοιες αυξήσεις στην φυσική δραστηριότητα, με τους συμμετέχοντες που είχαν χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος. Σε έρευνα των Beets et al. (2005), έγινε σύγκριση δύο διαφορετικών μοντέλων βηματομέτρων του Digi walker SW-200 και του Walk 4Life 2502 σε 10 αγόρια ηλικίας (8.3±1.5 ετών) και 10 κορίτσια ηλικίας (8.9±1.7) ετών, στο ελεύθερο περπάτημα σε ανοιχτό χώρο στίβου. Σε περπάτημα σε διάδρομο αξιολογηθήκαν άλλα 4 διαφορετικά μοντέλα, DW200, WL, Digi walker SW-701, SunTrekLINQ. Τα βηματόμετρα τοποθετηθήκαν σε διαφορετικά σημεία στο σώμα (δεξί ισχίο, αριστερό ισχίο, στον ομφαλό) για να ανιχνευτεί η αξιοπιστία του ιδίου οργάνου. Από τα αποτελέσματα για το ελεύθερο περπάτημα φάνηκε υψηλή συσχέτιση του αριθμού των βημάτων που μετρήθηκαν με τα βηματόμετρα και αντίστοιχα με την καταμέτρηση ενός παρατηρητή (Digiwalker SW-200 (ICC > 0.985) και για το Walk4Life 2502.( 16

27 ICC >.997) αντίστοιχα, ενώ αντίθετα χαμηλότερη συσχέτιση φάνηκε σε όλα τα βηματόμετρα και στην παρατήρηση για τις μετρήσεις στο διάδρομο. Ταυτόχρονα, προέκυψε, ότι, υπάρχει μεγαλύτερη ακρίβεια στις ταχύτητες βάδισης πάνω από 80 μ/λ. Εκτός από την εγκυρότητα που φαίνεται να υπάρχει στα βηματόμετρα, καταγράφηκε και σημαντική αξιοπιστία στις μετρήσεις σε παιδιά. Μελετώντας ένα σύνολο 29 ερευνών οι Locke, Williams, Reis, & Pluto (2004), εξέτασαν την κατασκευαστική εγκυρότητα των βηματομέτρων. Η κατασκευαστική εγκυρότητα αξιολογήθηκε με μια συσχετιστική ανάλυση ανάμεσα σε 2 παραμέτρους Μελετήθηκε η κατασκευαστική εγκυρότητα σε σχέση με την ηλικία, τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και την άσκηση. Συνολικά, παρατηρήθηκε μια αρνητική χαμηλή συσχέτιση r = 0.21 ανάμεσα στην ηλικία και τον καθορισμό της φυσικής δραστηριότητας με βηματόμετρα. Επίσης φάνηκε να υπάρχει χαμηλή συσχέτιση για τον δείκτη μάζας σώματος και το υπερβολικό βάρος (r =.27 και r =.22), αντίστοιχα. Θετικά μικρή έως μεσαία συσχέτιση βρέθηκε σε δείκτες φυσικής κατάστασης σε τεστ 6 λεπτών περπάτημα (r =.69), σε τεστ στο διάδρομο (r =.41) και στην εκτιμώμενη πρόσληψη οξυγόνου (r =.22). Από τα αποτελέσματα της μελέτης προέκυψε ότι, η χρήση βηματομέτρων παρέχει έγκυρη αξιολόγηση στη σχέση ανάμεσα στις μετρήσεις της φυσικής δραστηριότητας και σε άλλες φυσιολογικές παραμέτρους, όπως είναι η αρτηριακή πίεση και τα επίπεδα γλυκόζης και λιπιδίων στο αίμα (Mattocksetal, 2007). Φυσική δραστηριότητα και άτομα με νοητική αναπηρία Η φυσική δραστηριότητα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα της επιστημονικής κοινότητας που απασχολεί εδώ και καιρό τους ερευνητές, και τους εκπαιδευτικούς φυσικής αγωγής που εστιάζουν σε θέματα που αφορούν την προαγωγή της υγείας και της αναψυχής. Γι αυτό το σκοπό πολλοί ερευνητές εστιάζουν στην συνολική διάρκεια της καθημερινής άσκησης προσδιορίζοντάς την ως χρονική διάρκεια, ως συνολικό αριθμό βημάτων δηλαδή στη διάρκεια μιας ημέρας (Steps per Day), αντί να παρέρχεται κατηγοριοποίηση βάση του επιπέδου έντασής της (χαμηλή, μέτρια, έντονη) (Corbin, Pangrazi, & Welk, 1994). Σε έρευνα των Stanish & Draheim (2005), αναφορικά με την αξιολόγηση της κινητικής συμπεριφοράς ενήλικών ατόμων με νοητική αναπηρία χρησιμοποιήθηκε το Digi walker pedometer, όπου μελέτησαν τις κινητικές συμπεριφορές όσο αφορά το 17

28 περπάτημα. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν 103 άτομα με (ελαφριά μέτρια) νοητική αναπηρία. Ο Μ.Ο των καθημερινών βημάτων ήταν 5,828 9,548, νούμερα παρόμοια με αυτά του γενικού πληθυσμού. Περίπου το 21% πληρούσε τα κριτήρια των 10,000 βημάτων /ημέρα (Tudor-Locke & Bassett, 2004). Σε έρευνα των Peterson et al. (2008) και σε δείγμα 131 ενηλίκων ατόμων με νοητική αναπηρία, καταγράφηκε με τη χρήση βηματομέτρων, η ελάχιστη συμμετοχή τους σε απλές δραστηριότητες προαγωγής της φυσικής δραστηριότητας, όπως το περπάτημα, με αποτέλεσμα μόνο ένα μικρό ποσοστό της τάξης του 14,1% να εκτελεί 10,000 βήματα ημερησίως, επιβάρυνση η οποία αποτελεί κριτήριο επαρκούς φυσικής δραστηριότητας για την προαγωγή της υγείας, της ευεξίας και της ποιότητας ζωής. Στην ίδια μελέτη καταγράφηκε περαιτέρω μείωση της φυσικής δραστηριότητας τα απογεύματα και τα Σαββατοκύριακα, χρονικές περίοδοι κατά τις οποίες αυξάνεται ο χρόνος τηλεθέασης και κατανάλωσης φαγητού, ενώ διαπιστώθηκε ότι όσο χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης είχε κάποιος τόσο μικρότερη ήταν και η εμπλοκή του σε αθλητικές δραστηριότητες. Η περιορισμένη συμμετοχή στα άτομα με αναπηρία σε συγκεκριμένα προγράμματα άσκησης αποδόθηκε, α) στον παθητικό τρόπο ζωής β) στην απουσία κινήτρων και γ) σε ψυχολογικούς-βιολογικούς παράγοντες οι οποίοι αποτελούν εμπόδιο στη συμμετοχή των ατόμων αυτών σε φυσικές δραστηριότητες (Halle, Gabler Halle, & Chung, 2000;Lotan et al., 2004). Η βιβλιογραφία αναφέρει διάφορα προπονητικά πρωτόκολλα που εφαρμόστηκαν με στόχο την προαγωγή παραμέτρων της φυσικής κατάστασης στα άτομα με νοητική αναπηρία. Τα περισσότερα από αυτά αποσκοπούσαν στη βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής αντοχής, ενώ κάποια άλλα (λιγότερα στον αριθμό) στην αύξηση της μυϊκής αντοχής και δύναμης, καθώς και της ισορροπίας. Παρά τις διαφορές στη δομή των πρωτοκόλλων αναφορικά με τη διάρκεια, την ένταση, τη συχνότητα και την πυκνότητα των προπονητικών ερεθισμάτων. Στην έρευνα της Τσικρίκη (2010), ελέγχθηκε το χαμηλό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας, που παρουσιάζουν οι μαθητές με νοητική αναπηρία, από τις σχετικές αναλύσεις που προέκυψαν με τη χρήση ερωτηματολογίων αυτοαναφοράς, όπου, διαπιστώθηκε ότι η χαμηλή φυσική δραστηριότητα, οφείλεται κατά κύριο λόγο στον τρόπο ζωής (καθιστική ζωή). Επιπλέον παρατηρήθηκε βελτίωση στα επίπεδα φυσικής άσκησης σε μαθητές με ΝΑ που συμμετείχαν στο άθλημα της καλαθοσφαίρισης. Πιο συγκεκριμένα τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι το πρόγραμμα εξάσκησης βασικών δεξιοτήτων καλαθοσφαίρισης είχε ευεργετική 18

29 επίδραση στους μαθητές με νοητική αναπηρία. Η επιλογή της καλαθοσφαίρισης, σε συνδυασμό με την χρήση της δασκαλοκεντρικής μεθόδου μάθησης, για την αύξηση του χρόνου δραστηριοποίησής τους κατά τη διάρκεια του μαθήματος της φυσικής αγωγής, είχε ως αποτέλεσμα τη σημαντική βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής τους αντοχής και των άλλων στοιχείων της φυσικής τους κατάστασης. Οι Yılmaz et al. (2009), μελέτησαν σε έρευνα τους τα αποτελέσματα της φυσικής δραστηριότητας που είχε η ενασχόλησης παιδιών με νοητική αναπηρία με την κολύμβηση σε προγράμματα άσκησης στο νερό. Το δείγμα αποτέλεσαν 16 παιδιά, ηλικίας χρόνων. Η διάρκεια του προγράμματος ήταν 10 εβδομάδες, και τα παιδιά ασκούνταν 2 φορές/εβδομάδα για 40 λεπτά σε κάθε συνεδρία. Από τα αποτελέσματα της έρευνας φάνηκε ότι βελτιώθηκε αρκετά η φυσική τους κατάσταση. Οι ερευνητές ανέφεραν ότι η ενασχόληση των παιδιών με νοητική αναπηρία στην κολύμβηση και σε προγράμματα άσκησης στο νερό, συμβάλλει στη βελτίωση της σωματικής και ψυχικής τους υγείας. Σε έρευνα των Melville et al. (2015), στόχος ήταν να εξεταστεί η αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος αλλαγής συμπεριφοράς για να αυξηθεί το περπάτημα και να μειωθεί η στατική συμπεριφορά των ενηλίκων με νοητική αναπηρία. Στην έρευνα συμμετείχε μια τυχαία ομάδα ενηλίκων άνω των 18 χρονών που δεν ενασχολούνταν συχνά με τη φυσική δραστηριότητα. Οι ομάδες των συμμετεχόντων μοιράστηκαν τυχαία στο πρόγραμμα που αφορούσε το περπάτημα. Το αρχικό πρωτόκολλο που μετρήθηκε με τα επιταχυνσιόμετρα ήταν η αλλαγή στη μέση αρίθμηση βημάτων ανά ημέρα μεταξύ βασικής γραμμής και 12 εβδομάδων. Τα δευτερεύοντα πρωτόκολλα περιέλαβαν το χρόνο ποσοστού ανά ημέρα στατικά και τη μέτρια σωματική δραστηριότητα (MVPA), δείκτης μάζας σωμάτων (BMI). Οι 102 συμμετέχοντες του προγράμματος χωρίστηκαν σε 50 ομάδες τυχαία. 82 (80.4%) συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν το αρχικό πρωτόκολλο. Στη βασική γραμμή, οι συμμετέχοντες περπάτησαν 4,780 (σταθερή απόκλιση 2,432) βήματα ανά ημέρα, 65.5% (σταθερή απόκλιση 10.9) του στατικού χρόνου και 59% είχαν αυξημένο αριθμό στη κλίμακα παχυσαρκίας. Οι Phillips & Holland (2011), σε έρευνα τους για τον έλεγχο του επιπέδου φυσικής δραστηριότητας ατόμων με νοητική αναπηρία και σύνδρομο Down, χρησιμοποίησαν επιταχυνσιόμετρα. Οι συμμετέχοντες στην έρευνα ήταν 152 άτομα ηλικίας ετών από την Αγγλία. Οι μετρήσεις περιλάμβαναν τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, τα βήματα ανά ημέρα και τα λεπτά που ήταν στατικοί. Τα άτομα 19

30 αυτά μετρήθηκαν με ένα uni-axial επιταχυνσιόμετρο (Actigraph GT1M) για επτά ημέρες. Να σημειωθεί πως σε κανένα άτομο με νοητική αναπηρία δεν του είχαν γίνει στο παρελθόν οι απαραίτητες συστάσεις για τα οφέλη της φυσικής δραστηριότητας. Από τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψε, ότι οι άρρενες συμμετέχοντες ήταν πιο δραστήριοι από τις γυναίκες συμμετέχουσες. Επίσης διαπιστώθηκε ότι με την αύξηση του παράγοντα ηλικία μειώνονταν η συμμετοχή στη φυσική δραστηριότητα, αυτό αφορούσε κυρίως άτομα με βαριά νοητική αναπηρία που ήταν πιο στατικά και λιγότερο ενεργά. Στην έρευνα των Queralt,Vicente-Ortiz, & Molina-García. (2016), εξετάστηκαν τα καθημερινά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας (εργάσιμες μέρες με τις μέρες του Σαββατοκύριακου) εφήβων με νοητική αναπηρία ανεξαρτήτου φύλου. Επίσης, διερευνήθηκε η συνεισφορά της φυσικής δραστηριότητας στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων των σχολικών κοινοτήτων, του χρόνου της φυσικής αγωγής και της φυσικής αγωγής έξω από το σχολείο. Οι συμμετέχοντες ήταν 49 έφηβοι με νοητική αναπηρία (Μ.Ο 15.3 έτη) από την περιοχή της Βαλένθια (Ισπανία). Οι έφηβοι φόρεσαν βηματόμετρα για επτά διαδοχικές ημέρες προκειμένου να μετρήσουν τη φυσική δραστηριότητα και δοκιμάστηκαν σε ένα καθημερινό πρόγραμμα δεξιοτήτων (τα βήματα κατά τις εργάσιμες μέρες, και τις ημέρες Σαββατοκύριακου, καθώς και βήματα). Από τα αποτελέσματα της έρευνας προέκυψαν σημαντικές διαφορές στα καθημερινά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας μεταξύ αγοριών και κοριτσιών (12,630 έναντι 9,599 βήματα αντίστοιχα). Τα κορίτσια ήταν λιγότερο ενεργά από τα αγόρια στις εργάσιμες μέρες (13,872 έναντι 9,868 βημάτων), κατά τη διάρκεια του χρόνου στο σχολείο (7,097 έναντι 4,802 βημάτων) και κατά τη διάρκεια των διαλλειμάτων στο σχολείο (1,953 έναντι 1,147 βημάτων). Τα αγόρια παρουσίασαν πιο υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας κατά τις εργάσιμες μέρες έναντι των ημερών Σαββατοκύριακου (13,872 με 10,188 βημάτων) και της φυσικής δραστηριότητας στο σχολείο που αντιπροσώπευε το 50% των συμμετεχόντων. Καμία διαφορά δεν προέκυψε κατά τη σύγκριση των ομάδων όσο αφορά το βάρος στα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας τόσο κατά τις εργάσιμες όσο και κατά τις ημέρες του Σαββατοκύριακου. Από τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνεται η θετική επίδραση των διαφόρων πρωτοκόλλων άσκησης στις παραμέτρους της φυσικής δραστηριότητας, στη λειτουργική ικανότητα και στην ποιότητα ζωής των ατόμων με νοητική αναπηρία. Παρά το γεγονός ότι η διάρκεια των ερευνητικών πρωτοκόλλων κυμαινόταν από 6 30 εβδομάδες, διαπιστώθηκε η θετική επίδραση της άσκησης, 20

31 ακόμη και εξαιτίας βραχύχρονων προγραμμάτων. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλέπετε η χρονοεξαρτώμενη δράση των προγραμμάτων φυσικής αγωγής, με την έννοια ότι όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα συμμετέχει κάποιος σε αυτά τόσο καλύτερα και μονιμότερα θα είναι τα οφέλη που θα αποκομίζει. Φυσική δραστηριότητα σε θερινές κατασκηνώσεις ατόμων με και χωρίς νοητική αναπηρία Το πρόγραμμα των θερινών κατασκηνώσεων προσφέρει στα παιδιά τη χαρά συμμετοχής σε υπαίθριες αθλητικές δραστηριότητες όπως το μπάσκετ, βόλεϊ, κολύμβηση, πεζοπορικές διαδρομές, ορειβατικό ποδήλατο, νυχτερινές πεζοπορίες, προσανατολισμό, τοξοβολία κ.ά. καθώς και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση μέσα από την ασχολία σε δράσεις ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων. Η στελέχωση των κατασκηνώσεων απαιτεί εμπειρία από άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό όπου τα παιδιά συμμετέχουν σε δραστηριότητες και αποκτούν εμπειρίες καθημερινής διαβίωσης. Η σημερινή γενιά των παιδιών είναι μία από τις πιο ανενεργές (Ogden et al., 2006). Αν και ο επιπολασμός της παχυσαρκίας έχει σταθεροποιηθεί, η συχνότητα παραμένει υψηλή. Κατά τα έτη , το 17% των παιδιών ηλικίας 2-19 ετών είχαν πρόβλημα παχυσαρκίας και 32% ήταν παχύσαρκα ή υπέρβαρα (Ogden, Carroll, Kit, & Flegal, 2012). Λίγες έρευνες, ωστόσο, υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με το πώς οι οργανωμένες Κατασκηνώσεις μπορούν να αποτελέσουν βάση για συμμετοχή στη φυσική δραστηριότητα (Jago & Baranowski, 2004). Αν και η φυσική δραστηριότητα στις κατασκηνώσεις δεν έχει ουσιαστικά ερευνηθεί, οι επαγγελματίες κατασκηνωτές επισημαίνουν τα προβλήματα υγείας και σωματικής αδράνειας ως ένα συναφές θέμα (American Camp Association, 2007). Ο Mahoney (2011) σε σχετική του έρευνα για παιδιά και εφήβους ηλικίας ετών, διαπίστωσε ότι οι έφηβοι σε μη οργανωμένες δραστηριότητες (π.χ. κατασκηνώσεις), έχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση παχυσαρκίας. Συγκεκριμένα, αποδείχθηκε ότι οι κατασκηνώσεις που έχουν ειδικά σχεδιαστεί και επανδρωθεί για να βελτιώσουν την υγεία όσο αφορά τα παιδιά με παχυσαρκία μπορούν να είναι πετυχημένες. Οι κατασκηνώσεις σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα που προάγουν τις κοινωνικές σχέσεις μπορούν να αυξήσουν παράλληλα τα επίπεδα της φυσικής δραστηριότητας και της συμμετοχής και να μειώσουν τον επιπολασμό 21

32 της παχυσαρκίας, καθώς επίσης συμβάλλουν κατά συνέπεια και στη μείωση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) και τη λιπώδη μάζα (Gately et al., 2005; Huelsing et al., 2010). Όπως αναφέρουν οι Hickerson & Henderson, (2013), σε έρευνα που διεξήχθη σε καλοκαιρινές κατασκηνώσεις, προέκυψε ότι οι κατασκηνωτές που διαβιούν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, διανύουν κατά μέσο όρο σχεδόν 20,000 βήματα κατά τη διάρκεια όλων των ημερών της κατασκηνωτικής περιόδου, ενώ οι κατασκηνωτές που κατασκηνώνουν συγκεκριμένη περίοδο (μέρες), διανύουν 12,000 βήματα κατά μέσο όρο μέχρι τα μισά της περιόδου. Από τα αποτελέσματα της έρευνα προκύπτει ότι τα παιδιά στις κατασκηνώσεις εμφανίζουν μεγαλύτερο ποσοστό από τη συνιστώμενη ημερήσια άσκηση φυσικής δραστηριότητας (Hickerson & Henderson, 2013). Στις θερινές κατασκηνώσεις, οι δραστηριότητες που σχετίζονται με ελεύθερο παιχνίδι και άσκηση στο νερό είναι συνδεδεμένες με αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Συγκεκριμένα, α) τα παιδιά που περιμένουν στην ουρά για τη σειρά τους, β) ο χρόνος που δίνει οδηγίες το προσωπικό και γ) η οργανωμένη φυσική δραστηριότητα είναι αιτίες που συνδέονται με την αυξημένη τάση για στατικότητα και καθιστική ζωή (Beets et al., 2013). Οι κατασκηνωτές, που είχαν ενεργούς συνομήλικους συμμαθητές, ενεργούς συμβούλους και που ήταν σε μεγαλύτερες κατασκηνώσεις, με περισσότερες εγκαταστάσεις όσο αφορά τη φυσική δραστηριότητα ήταν πιθανότερο να ήταν σωματικά πιο δραστήριοι (Hickerson & Henderson, 2010). Τα ατομικά χαρακτηριστικά των κατασκηνωτών (ανθρωπομετρικά), μπορεί να έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή όσο αφορά τη φυσική δραστηριότητα στις κατασκηνώσεις, αλλά ο σχεδιασμός των κοινωνικών, φυσικών και οργανωμένων περιβαλλόντων μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στη φυσική δραστηριότητα των κατασκηνωτών (Hickerson, 2009). Εν κατακλείδι, oι κατασκηνώσεις μπορούν να γίνουν το αντίδοτο στη στατικότητα και καθιστική ζωή. Από τη φύση τους οι περισσότερες κατασκηνώσεις, παρέχουν ευκαιρίες για φυσική δραστηριότητα, ώστε να ενισχυθεί η τάση για συμμετοχή, μέσω της κατάρτισης του προσωπικού, της οργάνωσης του προγράμματος όπως επίσης και του προγράμματος των δραστηριοτήτων στις κατασκηνώσεις. 22

33 III. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Συμμετέχοντες Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά Ν=9 ενήλικες (άρρενες) ηλικίας ετών με (Μ.Ο = 21,4 έτη) με νοητική αναπηρία. Η ταξινόμηση του επιπέδου της αναπηρίας ήταν (ελαφριά μέτρια), σύμφωνα με τις πληροφορίες που βρίσκονται καταγεγραμμένες στους φακέλους αξιολόγησης του κάθε παιδιού. Η ψυχολόγος του Ιδρύματος ήταν υπεύθυνη για την αξιολόγηση και κατ επέκταση για τη πιστοποίηση του επιπέδου νοητικής αναπηρίας των συμμετεχόντων. Οι συμμετέχοντες στην εργασία φοιτούν σε Ίδρυμα Περίθαλψης για νοητικές και ψυχικές διαταραχές της Θεσσαλονίκης. Η διαμονή των συμμετεχόντων είναι: σε ημιαυτόνομες κατοικίες (δύο) και σε Οικοτροφείο (επτά). Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με την άδεια της Προέδρου του ΔΣ του ιδρύματος. Όργανο Μέτρησης Για την αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας χρησιμοποιήθηκε το βηματόμετρο της εταιρίας YAMAX, power walker EX-510, το οποίο έχει τριαξονικό αισθητήρα κίνησης (3D). Το βηματόμετρο είναι νέας τεχνολογίας και δεν υπάρχουν 23

34 έρευνες που να στηρίζουν την αξιοπιστία του, αλλά στη διεθνή βιβλιογραφία, παλαιότερα μοντέλα της ίδιας εταιρίας επέδειξαν υψηλό βαθμό αξιοπιστίας, τόσο όταν ήταν το μοναδικό όργανο μέτρησης, όσο και όταν χρησιμοποιήθηκε παράλληλα με άλλα αξιόπιστα όργανα μέτρησης. Τεχνικά χαρακτηριστικά του βηματομέτρου. Βάρος 24 γρ. πλάτος 76 χιλ. μήκος 33,5 χιλ βάθος 10 χιλ. Έχει οθόνη υγρών κρυστάλλων 6 ψηφίων διπλής σειράς. Διαθέτει αισθητήρα επιταχυνσιόμετρου 3D. Μετρά βήματα, θερμίδες, λίπος που καίγεται, απόσταση, χρόνο δραστηριότητας. Λειτουργεί κανονικά σε θερμοκρασία από 0-40 βαθμούς. Ακρίβεια μέτρησης βημάτων ± 3% Η συσκευή μπορεί να αποθηκεύσει δεδομένα έως και 30 ημερών και εβδομαδιαία σύνολα 30 εβδομάδων. Επίσης έχει φίλτρο 11 βημάτων για μεγαλύτερη ακρίβεια στη μέτρηση. Αξιοπιστία βηματομέτρων (σημείο τοποθέτησης) Μελετώντας την φυσική δραστηριότητα με βηματόμετρα προέκυψε το ερώτημα, ποιο είναι το σωστό σημείο τοποθέτησης του οργάνου και αν υπάρχει, για να δώσει μεγαλύτερη αξιοπιστία στα αποτελέσματα των ερευνών. Οι Beets et al. (2005) χρησιμοποίησαν τέσσερα διαφορετικά βηματόμετρα για να καταγράψουν πέντε διαφορετικές ταχύτητες βάδισης σε 20 παιδιά ηλικίας 5-11 ετών και συμπέραναν ότι το εύρος της αξιοπιστίας, όσον αφορά την τοποθέτηση του βηματομέτρου, στην δεξιά, ή την αριστερή πλευρά του σώματος, ήταν ανάμεσα σε τιμές ICC.33 και.99 και εξαρτιόταν από το είδος και την ταχύτητα εκτέλεσης της φυσικής δραστηριότητας. Σε έρευνα των Jago et al. (2006), οι συμμετέχοντες φορούσαν τρία διαφορετικά βηματόμετρα στη μέση. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι η αξιοπιστία κυμάνθηκε από ICC.51 έως.92. και υπήρξε μεγαλύτερη αξιοπιστία σε μετρήσεις στο γρήγορο περπάτημα, από ότι στο τρέξιμο. Πολύ μικρότερο εύρος στη διακύμανση της αξιοπιστίας αλλά αρκετά υψηλό από ICC =.96 έως.99 φάνηκε στη έρευνα των (Barfield, Rowe, & Michael, 2004) σε 71 παιδιά ηλικίας 8-11 ετών που φορούσαν βηματόμετρο για μία εβδομάδα στο σχολείο. Τα αποτελέσματα ήταν ανεξάρτητα από την θέση τοποθέτησης του βηματομέτρου. Οι (Graser, Pangrazi, & Vincent, 2007) μελέτησαν την ακρίβεια καταγραφής των μετρήσεων με βηματόμετρα σε 77 παιδιά σε σχέση με το σημείο τοποθέτησης. Πέντε βηματόμετρα τοποθετήθηκαν σε διαφορετικά σημεία στη μέση τρία και στους μηρούς δύο. Μικρότερο ποσοστό λάθους έδειξε το βηματόμετρο στην δεξιά πλευρά της μέσης, όταν όλα τα αποτελέσματα διασταυρωθήκαν με άμεση παρατήρηση. Σε άλλη 24

35 έρευνα των Mitre, Lanningham-Foster, Foster, & Levine, 2009 όπου τα όργανα μέτρησης ήταν τέσσερα βηματόμετρα και ένα επιταχυνσιόμετρο, προέκυψε διακύμανση όσον αφορά το σημείο τοποθέτησής τους από 3% -10%, συμπεραίνοντας ότι στη δεξιά πλευρά μπορεί να δίνονται πιο αξιόπιστες μετρήσεις. Σε έρευνα των Schneider, Crouter, Lukajic, & Bassett, (2003), χρησιμοποιήθηκαν 10 διαφορετικά βηματόμετρα για να βρεθεί η αξιοπιστία και η ακρίβεια καταγραφής σε τεστ 400 μέτρων. Από τα αποτελέσματα δεν σημειώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά όσον αφορά την τοποθέτηση στην αριστερή, ή δεξιά πλευρά του σώματος. Οι Schneider et al. (2003), στην έρευνα τους, μέτρησαν την αξιοπιστία 10 διαφορετικών βηματομέτρων. Δοκιμάστηκαν σε πέντε διαφορετικές ταχύτητες σε διάδρομο. Σε ταχύτητα 80μ/λ η 4.8χ/ω τα περισσότερα είχαν ακριβής μετρήσεις. Στις χαμηλότερες ταχύτητες 54 και 67 μ/λ φάνηκε να καταγράφουν μικρότερο αριθμό βημάτων. Ένα μόνο βηματόμετρο δεν διέφερε στις μετρήσεις του με τα πραγματικά βήματα σε όλες τις ταχύτητες, το (DW). Οι Kenyon, McEvoy, Sprod, & Maher, (2013), εξέτασαν, σε μελέτη ανασκόπησης, την αξιοπιστία των βηματομέτρων σε ανθρώπους με κινητικές αναπηρίες. Συμπερασματικά, ανέφεραν πως η χρήση των βηματομέτρων σε κλινικό και ερευνητικό επίπεδο είναι αξιόπιστη σ αυτόν τον πληθυσμό των ανθρώπων. Εγκυρότητα βηματομέτρων Σε μια σειρά ερευνών, στηρίζεται η εγκυρότητα και η αξιοπιστία των βηματομέτρων, σε σχέση με άλλες μεθόδους που χρησιμοποιούνται από ερευνητές για την αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας. Οι Duncan et al. (2007) υποστήριξαν ότι, όταν η βάδιση είναι πιο γρήγορη το ποσοστό λάθους είναι στο 0.7%, και το ποσοστό λάθους μεγαλώνει σε 20% όταν η ταχύτητα βάδισης μειώνεται. Η σχέση ανάμεσα στην ακρίβεια με την οποία μετράτε η φυσική δραστηριότητα με βηματόμετρα και στην άμεση παρατήρηση, βρίσκεται σε ένα εύρος από 50% έως 75%. Η ακρίβεια της μέτρησης μεγαλώνει με την αύξηση της ταχύτητας. Η σχέση μεταξύ βηματομέτρων και άμεσης παρατήρησης κυμαίνεται από (r =.8) έως ( r =.96) και εξαρτάται από το περιβάλλον και το πόσο συμμετέχει κάποιος στη φυσική δραστηριότητα (Kilanowski, Consalvi, & Epstein, 1999). Ο Scruggs (2007) σε έρευνα του αναφέρει ότι, η συσχέτιση μπορεί να κυμαίνεται από.74 έως.92. Οι McDonald, Widaman, & Abresch, (2005) έδωσαν το υψηλότερο ποσοστό ακρίβειας στα βηματόμετρα 99.87% όταν στην έρευνα τους μέτρησαν 97 παιδιά σε 10λεπτη παλίνδρομη δοκιμασία (50μ.) ελεύθερου περπατήματος. 25

36 Διαδικασία Μέτρησης Το βηματόμετρο τοποθετήθηκε με ελαστική ζώνη, μέσα σε θήκη από αφρώδες υλικό, στην μέση και στη δεξιά της πλευρά. Οι μετρήσεις έγιναν με γνώμονα την ασφάλεια των παιδιών. Αξίζει να αναφερθεί, ότι τα ίδια άτομα με νοητική αναπηρία αξιολογήθηκαν κάτω από δύο διαφορετικές συνθήκες. Οι μεταβλητές που μετρήθηκαν είναι βήματα, θερμίδες, σωματική μάζα, απόσταση, χρόνος περπατήματος. Κατά τη διαδικασία των μετρήσεων που πραγματοποιήθηκαν εντός Ιδρύματος τοποθετήθηκε Βηματόμετρο για 10 συνεχείς μέρες με εξαίρεση τα Σαβ/κύριακα στους ενήλικες συμμετέχοντες της έρευνας με νοητική αναπηρία αφού πρώτα ενημερώθηκε και έδωσε την γραπτή του συγκατάθεση ο φορέας φιλοξενίας τους. Το Βηματόμετρο τοποθετούνταν από τις 08:00 π.μ. μέχρι και τις 20:00 μ.μ. Εξαίρεση αποτελούσε το χρονικό διάστημα από τις 15:00 μ. 17:00 μ.μ. (ξεκούραση) καθώς και οι βραδινές. Πιο αναλυτικά 7:00 π.μ., ήταν το πρωινό ξύπνημα, 8:00 π.μ. γινόταν η τοποθέτηση των βηματομέτρων από εξειδικευμένο άτομο που είχε υπηρεσία τη συγκεκριμένη ώρα. Στη συνέχεια τα άτομα με αναπηρία αναχωρούσαν για τις σχολικές τους μονάδες ( πέντε εξ αυτών στη Λακκιά Θεσσαλονίκης, δύο σε Ε.Ε.Ε.Ε.Κ, δύο στα Εργαστήρια Αριστοτέλης ). Στις 14:00 μ.μ. επέστρεφαν από τις σχολικές τους μονάδες. Όπως προαναφέρθηκε αφαιρούνταν τα βηματόμετρα τις μεσημεριανές ώρες 15:00 μ.μ. 17:00 μ.μ. (ξεκούραση) και επανατοποθετούνταν μέχρι και τις 08:00 μ.μ. όπου και γινόταν η αφαίρεσή τους. Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόστηκε για 10 συνεχείς ημέρες με εξαίρεση τα Σαβ/κύριακα. Πιο συγκεκριμένα, εκτός από τις ώρες που προαναφέρθηκαν κάθε Τρίτη και Πέμπτη από τις 18:00 μ.μ. μέχρι και τις 20:00 μ.μ., είχαν απογευματινή δραστηριότητα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κλπ.), με την Ο.Φ.Α, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που συνεργάζεται με το Ίδρυμα παρέχοντας του διάφορες υπηρεσίες (τρόφιμα, δραστηριότητες, βόλτες). Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή είχαν επίσης δραστηριότητες (μπάσκετ, ποδόσφαιρο) από τις 17:00 μ.μ. μέχρι και τις 20:00 μ.μ. εκτός ιδρύματος σε κλειστά γήπεδα. Η μεταφορά τους γινόταν με ειδικό πούλμαν με εξειδικευμένο προσωπικό και το Καθηγητή φυσικής αγωγής. Στις 20:00 μ.μ. γινόταν η αφαίρεση των βηματομέτρων, όπου και φυλασσόταν κλειδωμένα για την ασφάλεια 26

37 και αξιοπιστία των μετρήσεων. Την επόμενη μέρα τα βηματόμετρα επανατοποθετούνταν. Πίνακας 1. Ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε περιβάλλον ιδρύματος. Κατά τη διαδικασία μετρήσεων στην Κατασκήνωσης Οι συμμετέχοντες ήταν Ν=9 ενήλικες με νοητική αναπηρία ηλικίας ετών με (Μ.Ο = 21,4 έτη) από το Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Αποκατάστασης (ΙΝΑΑ), όπου και είχαν μετρηθεί εντός του ιδρύματος με τη διαδικασία που προαναφέρθηκε παραπάνω. Τοποθέτηση Βηματομέτρου για 10 συνεχείς μέρες, όσο διήρκησε και η Κατασκηνωτική Περίοδος, αφού πρώτα ενημερώθηκαν οι Συνοδοί. Το Βηματόμετρο τοποθετούνταν από τις 8:00 π.μ. μέχρι και τις 23:00 μ.μ. με Εξαίρεση για λόγους υγιεινής (μπάνιο), θάλασσα, τις μεσημεριανές ώρες 15:00 μ.μ. 17:00 μ.μ. (ξεκούραση) καθώς και τις βραδινές. Πιο αναλυτικά 8:00 π.μ., ήταν το πρωινό ξύπνημα, όπου γινόταν η τοποθέτηση των βηματομέτρων άμεσα. Στις 9:00 π.μ., ήταν το πρωινό τους και μέχρι τις 11:00 π.μ. είχαν ελεύθερη ώρα. Την ίδια ώρα γινόταν η αφαίρεση των βηματομέτρων καθώς μέχρι τη 13:00 π.μ. ήταν το μπάνιο τους στη θάλασσα. Στη 13:00 π.μ. τα βηματόμετρα επανατοποθετούνταν και αφαιρούνταν στις 15:00 μ.μ. για τη 27

38 ξεκούραση τους. Στις 17:00 μ.μ. επανατοποθετούνταν όπου και τα κρατούσαν μέχρι τις 23:00 μ.μ. που ήταν η βραδινή ξεκούραση τους. Πιο συγκεκριμένα τέσσερις από τις 10 μέρες της κατασκηνωτικής περιόδου στις 18:00 μ.μ. με 19:30 μ.μ. το απόγευμα είχαν επίσης πρόγραμμα όπου πήγαιναν στη θάλασσα, οπότε τα βηματόμετρα αφαιρούνταν τη συγκεκριμένη ώρα. Κάθε μέρα από τις 18:00 μ.μ. μέχρι και τις 20:00 μ.μ. είχε απογευματινές δραστηριότητες (αθλοπαιδιές, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, χορούς, παιδαγωγικά παιχνίδια, επιτραπέζια αντισφαίριση λούνα πάρκ). Από τις 20:00 μ.μ. μέχρι και τις 23:00 μ.μ. γινόταν εκδηλώσεις στο θεατράκι με παιχνίδια και χορό. Τέλος δύο από τις 10 ημέρες υπήρχε έξοδος (περπάτημα μέχρι το χωριό), με σκοπό τη διασκέδαση των παιδιών. Πίνακας 2. Ημερήσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία σε περιβάλλον κατασκήνωσης. 28

39 Στατιστική Ανάλυση Για την στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο SPSS (v.23.0) της IBM. Αρχικά χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι περιγραφικής στατιστικής, για να υπολογισθούν ο αριθμητικός μέσος (mean), και η τυπική απόκλιση (Standard deviation, SD). Έγιναν μετρήσεις αξιοπιστίας με το δείκτη συντελεστή συσχέτισης Intraclass Correlation Coefficient (ICC). Τέλος, έγιναν αναλύσεις paired t-test για ζευγαρωτά δείγματα στις εξαρτημένες μεταβλητές της φυσικής δραστηριότητας και στις δύο συνθήκες, (βήματα, θερμίδες, λίπος, απόσταση, χρόνος περπατήματος. IV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 29

40 Στους συμμετέχοντες (Ν = 9) αρχικά υπολογίστηκαν οι μέσοι όροι και οι τυπικές αποκλίσεις για τις μεταβλητές της φυσικής δραστηριότητας που εξετάστηκαν (βήματα, θερμίδες, λίπος, απόσταση και χρόνος περπατήματος) (Πίνακας 3). Στη συνέχεια με τη δοκιμή t για ζευγαρωτά δείγματα (paired samples t-test) έγινε έλεγχος ανάμεσα στο Μ.Ο. των δύο μετρήσεων και στις δύο συνθήκες (ίδρυμα κατασκήνωση), για την ύπαρξη στατιστικά σημαντικών διαφορών.(πίνακας 5). Δείκτης Συντελεστή Συσχέτισης ICC Για τον έλεγχο της αξιοπιστίας των δεδομένων που αναλύθηκαν στην παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης συντελεστή συσχέτισης (Intraclass Correlation Coefficient, ICC) μεταξύ των μετρήσεων του Μ.Ο, ( πρώτης και δεύτερης εβδομάδας στο ίδρυμα), ξεχωριστά για τις μεταβλητές της φυσικής δραστηριότητας που εξετάστηκαν: βήματα, θερμίδες, λίπος, απόσταση, χρόνος περπατήματος (Πίνακας 4). Ο ICC είναι δείκτης του μεγέθους της συσχέτισης μεταξύ δύο συνόλων τιμών. Κυμαίνεται από μέχρι περνώντας και από το 0. Το θετικό πρόσημο σημαίνει θετική συσχέτιση, δηλαδή οι τιμές μιας μεταβλητής αυξάνονται όταν αυξάνονται και της άλλης. Αντίθετα, το αρνητικό πρόσημο σημαίνει αρνητική συσχέτιση, δηλαδή οι τιμές μιας μεταβλητής αυξάνονται, καθώς μειώνονται της άλλης. Για την μελέτη της εσωτερικής συσχέτισης μεταξύ του Μ.Ο. των μεταβλητών ξεχωριστά της πρώτης και της δεύτερης εβδομάδας στο ίδρυμα, χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης συντελεστή συσχέτισης Cronbach s Alpha. Πίνακας 3. Paired t-test Περιγραφικά στατιστικά μέτρα (μέσος όρος και τυπική απόκλιση) για τη πρώτη και δεύτερη εβδομάδα στο ίδρυμα, για τις μεταβλητές της Φ.Δ που εξετάζονται. 30

41 Μεταβλητές Μ.Ο N Τυπική Απόκλιση t df sig Pair 1 Ίδρυμα 1η εβδομάδα βήματα Ίδρυμα 2η εβδομάδα βήματα 11, , , , ,649 8,029 Pair 2 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Θερμίδες Ίδρυμα 2η εβδομάδα Θερμίδες 692,509 (kcal) 621,693 (kcal) 9 313, ,1887 2,283 8,052 Pair 3 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Λίπος 96,049 (g) 9 43,5822 Ίδρυμα 2η εβδομάδα Λίπος 86,2978 (g) 9 37, ,249 8,055 Pair 4 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Απόσταση Ίδρυμα 2η εβδομάδα Απόσταση 8,7724 (km) 9 4, ,1204 (km) 9 4, ,724 8,026 Pair 5 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Χρόνος Περπατήματος Ίδρυμα 2η εβδομάδα Χρόνος Περπατήματος 112,84 (min) 9 48, ,82 (min) 9 51,339 9,914 8,042 31

42 Μεταβλητές N ICC Sig. Μεταβλητές Ίδρυμα 1η εβδομάδα βήματα Pair 1 Μ.Ο Τυπική Ίδρυμα 2η εβδομάδα βήματα Απόκλιση 9 t,981 df,000 Sig Pair 2 Pair 3 Pair 4 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Θερμίδες Ίδρυμα 2η εβδομάδα Θερμίδες Ίδρυμα 1η εβδομάδα Λίπος Ίδρυμα 2η εβδομάδα Λίπος Ίδρυμα 1η εβδομάδα Απόσταση Ίδρυμα 2η εβδομάδα Απόσταση 9,960,000 9,960,000 9,988,000 Ίδρυμα 1η εβδομάδα Χρόνος Pair 5 Περπατήματος Ίδρυμα 2η εβδομάδα Χρόνος 9,982,000 Περπατήματος Πίνακας 4. Paired t-test Δείκτης Συσχέτισης των εξεταζόμενων μεταβλητών της πρώτης και δεύτερης εβδομάδας στο ίδρυμα. Για κάθε μεταβλητή που εξετάστηκε, η ανάλυση έδειξε υψηλό βαθμό θετικής συσχέτισης μεταξύ πρώτης και δεύτερης εβδομάδας στο ίδρυμα (Πίνακας 2).Οι βαθμοί κυμαίνονται μεταξύ.988 (μέγιστος βαθμός δείκτη) και.960 (ελάχιστος). Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι τιμές των μετρήσεων για όλες τις μεταβλητές (χρόνος, απόσταση, λίπος, θερμίδες και βήματα) που έλαβε υπόψη της η έρευνα δεν είναι τυχαίες, αλλά υψηλά θετικά συσχετιζόμενα μεγέθη. Πίνακας 5. Paired Samples t-test για ζευγαρωτά δείγματα (Ίδρυμα - Κατασκήνωση), για όλες τις εξεταζόμενες μεταβλητές και στις δύο συνθήκες. 32

43 Ίδρυμα Βήματα (Μ.Ο) Κατασκήνωση Βήματα (Μ.Ο) 11, , , , ,678 8,002 Ίδρυμα Θερμίδες (Μ.Ο) 657,10 (kcal) 288,48 Κατασκήνωση Θερμίδες (Μ.Ο) 375,77 (kcal) 149,91 3,624 8,007 Ίδρυμα Λίπος (Μ.Ο) 91,17 (g) 40,08 Κατασκήνωση Λίπος (Μ.Ο) 47,58 (g) 18,76 4,894 8,001 Ίδρυμα Απόσταση (Μ.Ο) 8,44 (km) 4,56 Κατασκήνωση Απόσταση (Μ.Ο) 4,59 (km) 2,49 4,230 8,003 Ίδρυμα Χρόνος Περπατήματος (Μ.Ο) 108,41(min) 47,25 4,230 8,001 Κατασκήνωση Χρόνος Περπατήματος (Μ.Ο) 59,10 (min) 26,14 Σχήμα 1. Συνολικός μέσος όρος βημάτων και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση) 33

44 12000 Βήματα (Μ.Ο) 11301, , Κατασκήνωση Ίδρυμα Σχήμα 2. Συνολικός μέσος όρος θερμίδων και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση) 700 Θερμίδες(kcal) (Μ.Ο) [ΤΙΜΗ] (kcal) [ΤΙΜΗ] (kcal) Κατασκήνωση Ίδρυμα Σχήμα 3. Συνολικός μέσος όρος λίπους και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση) 34

45 Λίπος(g) (Μ.Ο) [ΤΙΜΗ] (g) [ΤΙΜΗ] (g) Κατασκήνωση Ίδρυμα Σχήμα 4. Συνολικός μέσος όρος απόστασης και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση) 9 Απόσταση(km) (Μ.Ο) [ΤΙΜΗ] (km) [ΤΙΜΗ] (km) Κατασκήνωση Ίδρυμα 35

46 Σχήμα 5. Συνολικός μέσος όρος χρόνου περπατήματος και στις δυο συνθήκες ξεχωριστά (Ίδρυμα- Κατασκήνωση) Χρόνος Περπατήματος (min) (Μ.Ο) 120 [ΤΙΜΗ] min [ΤΙΜΗ] min Κατασκήνωση Ίδρυμα T-test για ζευγαρωτά δείγματα Με τη δοκιμή t για ζευγαρωτά δείγματα (paired t-test) έγινε έλεγχος ανάμεσα στις δύο μετρήσεις και στις δύο συνθήκες (Ίδρυμα - Κατασκήνωση), για την ύπαρξη στατιστικά σημαντικών διαφορών. Η ανάλυση έδειξε ότι τα δείγματα εμφανίζουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις δύο μετρήσεις (Πίνακας 5), όπως φαίνεται και στο σχετικό πίνακα από τις τιμές του Μ.Ο των δύο μετρήσεων και στις δύο συνθήκες. Προέκυψε ότι οι ενήλικες στο ίδρυμα βάση της καταγραφής των βηματομέτρων, ότι διανύουν καθημερινώς περισσότερα βήματα, σε σύγκριση με αυτούς που βρίσκονται σε περιβάλλον κατασκήνωσης. 36

47 V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να μετρηθεί η φυσική δραστηριότητα ατόμων με νοητική αναπηρία σε διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης με τη χρήση βηματομέτρων. Η υπόθεση αναφέρει ότι δε θα υπάρξουν διαφορές στη φυσική δραστηριότητα των ενηλίκων με νοητική αναπηρία στις διαφορετικές συνθήκες διαβίωσης. Από τα αποτελέσματα φάνηκε, ότι οι συμμετέχοντες εμφάνισαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στις δύο μετρήσεις. Προέκυψε ότι οι ενήλικες στο ίδρυμα βάση της καταγραφής των βηματομέτρων, να διανύουν καθημερινώς περισσότερα βήματα από όταν βρίσκονται σε περιβάλλον κατασκήνωσης. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων που αξίζει να αναφερθούν. Ευκαιρίες με σωστή δομή τη περίοδο του καλοκαιριού για τους νέους, είναι οι καλοκαιρινές κατασκηνώσεις, οι οποίες μπορούν να παρέχουν μια ευκαιρία για τα παιδιά να είναι σωματικά δραστήρια. Λίγες έρευνες, ωστόσο, υπάρχουν στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με το πώς οι οργανωμένες Κατασκηνώσεις μπορούν να αποτελέσουν βάση για συμμετοχή στη φυσική δραστηριότητα (Jago & Baranowski, 2004). Αν και η αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας στις κατασκηνώσεις δεν έχει ουσιαστικά ερευνηθεί, οι επαγγελματίες κατασκηνωτές επισημαίνουν τα προβλήματα υγείας και σωματικής αδράνειας ως ένα συναφές θέμα. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι κατασκηνώσεις που έχουν ειδικά σχεδιαστεί και επανδρωθεί για να βελτιώσουν την υγεία όσο αφορά τα παιδιά με παχυσαρκία μπορούν να είναι πετυχημένες. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι στις κατασκηνώσεις με συγκεκριμένα περιβάλλοντα που προάγουν τις κοινωνικές σχέσεις και προγράμματα, μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα της φυσικής δραστηριότητας και της συμμετοχής και να μειώσουν τον επιπολασμό της παχυσαρκίας, καθώς επίσης συμβάλλοντας στη μείωση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΒΜΙ) και τη λιπώδη μάζα (Gately et al., 2005; Huelsing et al., 2010). Στις θερινές κατασκηνώσεις, οι δραστηριότητες που σχετίζονται με ελεύθερο παιχνίδι και άσκηση στο νερό είναι συνδεδεμένες με αυξημένη φυσική δραστηριότητα. Παιδιά που περιμένουν στην ουρά για τη σειρά τους, χρόνος που δίνει οδηγίες το προσωπικό και οργανωμένη φυσική δραστηριότητα είναι αιτίες που συνδέονται με αυξημένη τάση για στατικότητα και καθιστική ζωή (Beets et al., 2013). Οι κατασκηνωτές, που είχαν ενεργούς συνομήλικους συμμαθητές, ενεργούς 37

48 συμβούλους και που ήταν σε μεγαλύτερες κατασκηνώσεις, με περισσότερες εγκαταστάσεις όσο αφορά τη φυσική δραστηριότητα ήταν πιθανότερο να ήταν σωματικά πιο δραστήριοι (Hickerson & Henderson, 2010). Τα ατομικά χαρακτηριστικά των κατασκηνωτών (φυλή και φύλο), μπορεί να έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή όσο αφορά τη φυσική δραστηριότητα στις κατασκηνώσεις, αλλά ο σχεδιασμός των κοινωνικών, φυσικών και οργανωμένων περιβαλλόντων μπορεί επίσης να έχει αντίκτυπο στη φυσική δραστηριότητα των κατασκηνωτών (Hickerson, 2009). Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η επαγγελματική εξουθένωση σε συνοδούς κατασκηνώσεων ατόμων με αναπηρία. Αυτό επισημαίνεται στην έρευνα των (Γιαννιά, Κοκκαρίδας, Αμπατζίδου, Πασλαμούσκα, & Πατσιαούρας, 2011), που έδειξε ότι παρόλη την βραχύχρονη φύση του επαγγέλματος του συνοδού σε κατασκηνώσεις ατόμων με αναπηρία, ένα 60% των ατόμων του δείγματος έδειξαν να αισθάνονται καθημερινά ή αρκετές φορές την εβδομάδα έντονη ψυχική κόπωση για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της δουλειάς τους, με αποτέλεσμα το 77,1% των ερωτηθέντων να νιώθει αποπροσωποποίηση του εαυτού του από τους γύρω του και το 74,3% να βιώνει μία έλλειψη προσωπικής επίτευξης σε θέματα της εργασίας του, όπως μαρτυρά και η θετική συσχέτιση όλων των παραγόντων μεταξύ τους. Το υψηλό ποσοστό ύπαρξης των παραγόντων που συνθέτουν το φαινόμενο της επαγγελματικής εξουθένωσης των συνοδών κατασκήνωσης ΑΜΕΑ παρουσιάζεται όμοιο με αυτό των καθηγητών που εργάζονται σε ειδικά σχολεία του εξωτερικού (Billingsley, 2004;Mearns & Cain, 2003;Wisniewski & Gargiulo, 1997) και μπορεί να αποδοθεί στην κοινή ανεπιθύμητη έκθεση σε υπερβολικό φόρτο εργασίας (Farber, 1984) και ωρών απασχόλησης (Sari, 2000). Μία πιθανή εξήγηση για τις χαμηλές τιμές φυσικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη έρευνα, σε περιβάλλον κατασκήνωσης, θα μπορούσε να είναι επίσης ότι πιθανόν να ευθύνεται το γεγονός ότι η έρευνα έγινε σε παραθαλάσσιο μέρος και συνεπώς κάποιες ώρες το βηματόμετρο έπρεπε να αφαιρεθεί. Όσο αφορά τη παρούσα διατριβή, υπήρξαν διαφορές στη φυσική δραστηριότητα των ενηλίκων με νοητική αναπηρία. Προέκυψε ότι οι ενήλικες που στεγάζονται σε Ίδρυμα που είναι μια κλειστή δομή, με οργανωμένα προγράμματα επί καθημερινής βάσεως (σχολείο, δραστηριότητες, ειδικά προγράμματα απασχόλησης κ.α.), έχουν διανύσει πρωτίστως περισσότερα βήματα από τη κατασκηνωτική περίοδο που συμμετείχαν, λόγω στατικότητας και έλλειψης προγραμμάτων, μη δομημένο πρόγραμμα δραστηριοτήτων, περισσότερος ελεύθερος χρόνος με αποτέλεσμα να 38

49 μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα αδρανείς, ψυχική κόπωση και πιθανή εξουθένωση συνοδών κατασκήνωσης των ατόμων με αναπηρία, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις που επιβάλει η συγκεκριμένη θέση. Τέλος σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την έρευνα και σε συνδυασμό με τους παράγοντες που ευθύνονται για μειωμένη ενεργητική συμμετοχή στη κατασκήνωση, άλλες πιθανές αιτίες μπορεί να ήταν οι εξής: α) λόγω του ότι το δείγμα μας αποτελούνταν από άτομα με νοητική αναπηρία, υπήρξε αβεβαιότητα στο καινούργιο περιβάλλον της κατασκήνωσης, β) μη γνώριμο περιβάλλον (απομάκρυνση από το φυσικό τους χώρο), γ) συναναστροφή με άλλους μαθητές που έχουν ως αποτέλεσμα (κρίσεις, καθόλου υπομονή κλπ.). Συμπερασματικά από τις προαναφερθείσες έρευνες, η συγκεκριμένη έρευνα είχε ως στόχο να καταγράψει το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας ενήλικων ατόμων με νοητική αναπηρία ώστε να παραχθεί μια εμπειρική βάση για περισσότερο εξελιγμένες παρεμβάσεις στο μέλλον που θα ελέγχουν περισσότερες παραμέτρους αναφορικά με τη βελτίωση της υγείας των ενηλίκων με νοητική αναπηρία όσο και ατόμων που βιώνουν άλλης μορφής αναπηρία ανεξαρτήτου φύλου και ηλικίας. Η θετικά μεταβαλλόμενη φυσική δραστηριότητα και οι στατικές συμπεριφορές μπορούν να συμβάλλουν στην δρομολόγηση και εφαρμογή εντατικότερων προγραμμάτων άσκησης και να αποτελέσουν κίνητρο για μεγαλύτερη συμμετοχή. 39

50 VI. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Το βασικό συμπέρασμα της παρούσας διατριβής ήταν, ότι οι ενήλικες στο ίδρυμα βάση της καταγραφής των βηματομέτρων, να διανύουν καθημερινώς περισσότερα βήματα από όταν βρίσκονται σε περιβάλλον κατασκήνωσης. Τα βηματόμετρα φάνηκαν να είναι αξιόπιστα στη μέτρηση της φυσικής δραστηριότητας των ατόμων με νοητική αναπηρία. Οι συγκεκριμένες έρευνες στη παρούσα διατριβή είναι από τις πρώτες δημοσιευμένες δοκιμές ενός προγράμματος περπατήματος για τους ενηλίκους με νοητική αναπηρία. Η θετικά μεταβαλλόμενη φυσική δραστηριότητα και οι στατικές συμπεριφορές μπορούν να απαιτήσουν εντατικότερα προγράμματα. Υπάρχει κίνδυνος να αναπτυχθούν ασθένειες που συνδέονται με τη φυσική αδράνεια. Υπάρχει ανάγκη για καλά σχεδιασμένες, προσιτές, προληπτικές στρατηγικές προώθησης υγείας και παρεμβάσεις με σκοπό να βελτιώσουν τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας για τα άτομα με νοητική αναπηρία. Τα προγράμματα κατασκηνώσεων μπορούν να προωθήσουν αυτή τη θετική ανάπτυξη, όταν ενσωματωθεί σκοπίμως η εμπειρία, οι ευκαιρίες και υποστήριξη για να εξεταστούν οι συγκεκριμένες πτυχές αυτής της ανάπτυξης. Η φυσική δραστηριότητα και η υγεία είναι παράμετροι, που μπορούν να συνδεθούν με τα συγκεκριμένα προγράμματα. Ιδιαίτερη προσοχή λοιπόν πρέπει να δοθεί στην ερμηνεία των δεδομένων και των αποτελεσμάτων που αφορούν στην αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας και ιδιαίτερα όταν τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται για την κατηγοριοποίηση των ατόμων σύμφωνα με το ποιος συμμετέχει πιο ενεργά στη φυσική δραστηριότητα, έτσι ώστε να μπορέσει να αποδειχθεί ικανή να επηρεάσει θετικά την υγεία τους. 40

51 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Δεδομένου ότι δεν έχει αποδειχθεί επαρκώς ότι τα προγράμματα που αφορούν το περπάτημα είναι αποτελεσματικά για άτομα με νοητική αναπηρία, θα υπήρχαν μεγάλες πιθανότητες αν τα προγράμματα αυτά, υλοποιούνταν αποκλειστικά για το τομέα της υγείας και άλλων υπηρεσιών που βασίζονται σε υπάρχοντα στοιχεία, έτσι ώστε να αυξηθεί το επίπεδο που έχει ως στόχο και αποβλέπει στην υγεία των ατόμων με αναπηρία. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη έρευνα όσο αφορά το περπάτημα, αναδεικνύει την ανάγκη για μελλοντική έρευνα, που θα εξετάσει τη σκοπιμότητα και αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων που αφορούν το περπάτημα για άτομα με αναπηρία εντός των κοινοτήτων (Ίδρυμα κλειστή δομή). Οι κατασκηνώσεις μπορούν να γίνουν το αντίδοτο στη στατικότητα και καθιστική ζωή, όσο αφορά τους νέους τους μήνες του καλοκαιριού. Από τη φύση τους οι περισσότερες κατασκηνώσεις, παρέχουν ευκαιρίες για φυσική δραστηριότητα, αλλά περισσότερες πρωτοβουλίες πρέπει να παρθούν έτσι ώστε να ενισχυθεί η τάση για φυσική δραστηριότητα, μέσω της κατάρτισης του προσωπικού, της οργάνωσης του προγράμματος όπως επίσης και του προγράμματος των δραστηριοτήτων στις κατασκηνώσεις. Απαιτείται περισσότερη έρευνα για να διερευνήσει περαιτέρω τις συνθήκες που δημιουργούν τα υγιή περιβάλλοντα και που οι νέοι είναι πιο δραστήριοι μέσα σε αυτά. Θα μπορούσε επίσης να αξιολογηθεί η φυσική δραστηριότητα με βηματόμετρα, σε συνδυασμό με επιταχυνσιόμετρα. Τέλος, με βάση το ότι στη κατασκήνωση ήταν χαμηλότερες οι τιμές της φυσικής δραστηριότητας, θα μπορούσε να βρεθεί ένας τρόπος αξιολόγησης τρόποι παρέμβασης, έτσι ώστε να μετρηθεί η φυσική δραστηριότητα και κατά τη διάρκεια της κολύμβησης που ήταν και ο βασικός περιορισμός στο περιβάλλον κατασκήνωσης. 41

52 VII. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Barfield, J.P., Rowe, D.A. & Michael, T.J. (2004). Interinstrument consistency of the Yamax Digi-Walker pedometer in elementary school-aged children. Measurement in Physical Education and Exercise Science, 8, Bauman, A., Phongsavan, P., Schoeppe, S., Owen, N. (2006). Physical activity measurement A primer for health promotion. Promotion & Education, XIII, Beange, H., McElduff, A., Baker, W. (1995). Medical disorders of adults with mental retardation: a population study. Am. J. Ment. Retard. 99, Beets, M.W., Patton, M.M. & Edwards, S. (2005). The accuracy of pedometer steps and time during walking in children. Medicine and Science in Sports and Exercise, 37, Blick, R. N., Saad, A. E., Goreczny, A. J., Roman, K., & Sorensen, C. H. (2015). Effects of declared levels of physical activity on quality of life of individuals with intellectual disabilities. Research in developmental disabilities,37, Bravata, D.M., Smith-Spangler, C., Sundaram, V., Gienger, A.L., Lin, N., Lewis, R., Stave, C.D., Olkin, I., & Sirard, J.R. (2007). Using pedometers to increase Physical activity and improve health. A systematic review. JAMA, 298, 19, Brown, W. H., Pfeiffer, K. A., McIver, K. L., Dowda, M., Almeida, J. M., & Pate, R. R. (2006). Assessing preschool children's physical activity: the Observational System for Recording Physical Activity in children-preschool version. Research quarterly for exercise and sport, 77(2), Buller, D. B. (2006). Diffusion and dissemination of physical activity recommendations and programs to world populations. American Journal of Preventive Medicine, 31, S1 S4. 42

53 Γεροκώστα, Ε. (2010). Αξιολόγηση της επίδρασης προγράμματος εκμάθησης πάλης στους μαθητές με προβλήματα όρασης. Δημοσιευμένη Μεταπτυχιακή Διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΔΠΘ, Κομοτηνή. Chan, C.B., Ryan, D.A.J., & Tudor-Locke, C. (2004). Health benefits of a pedometer - based physical activity intervention in sedentary workers. Preventive Medicine, 39, Chan, C.B., Spangler, E., Valcour, J., Tudor-Locke, C. (2003). Cross-sectional relationship of pedometer-determined ambulatory activity to indicators of health. Obes. Res. 11, Γιαννιά, Ν., Κοκκαρίδας, Δ., Αμπατζίδου, Α., Πασλαμούσκα, Μ., Πατσιαούρας, Α., Λατίνη, Ε., & Κυπαρίση, Γ. (2011). Η επαγγελματική εξουθένωση σε συνοδούς κατασκηνώσεων ατόμων με αναπηρία. Compton, D. M., Eisenman, P. A., & Henderson, H. L. (1989). Exercise and fitness for persons with disabilities. Sports Medicine, 7(3), Corder, K., Ekelund, U., Steele, R. M., Wareham, N. J., Brage, S. (2008). Assessment of physical activity in youth. Journal of applied physiology, 105(3), Craig, C. L., Marshall, A.L., Sjostrom, M., Bauman, A.E., Booth, M.L., Ainsworth, B.E., Pratt, M., Ekelund, U., Yngve, A., Sallis, J.F. & Oja, P. (2003). International Physical Activity Questionnaire: 12-Country Reliability and Validity. Medicine and Science in Sports and Exercise, 31, 3, / Crouter, S., Schneider, P., Karabulut, M., Bassett DJ. (2003). Validity of 10 electronic pedometers for measuring steps, distance and energy cost. Medicine and Science in Sports and Exercise, 35, Δημητριάδου, Ι. (2009). Ενίσχυση του αυτοπροσδιορισμού στα πλαίσια της αυτόνομης διαβίωσης σε άτομα με ελαφρά και μέτρια νοητική καθυστέρηση: σχεδιασμός και εφαρμογή εκπαιδευτικού προγράμματος. Doyle, J.A., Green, M.S., Corona, B.T., Simone, J., Dennison, D.A. (2007). Validation of an electronic pedometer in a field-based setting. New Orleans,LA: American College of Sports Medicine 54th Annual Meeting. Med. Sci Sports Exerc., vol. 39, p. S

54 Draheim, C.C. (2006). Cardiovascular disease prevalence and risk factors of persons with mental retardation. Ment. Retard. Dev. Disabil. Res. Rev. 12, Draheim, C.C., Williams, D.P., McCubbin, J.A. (2002). Prevalence of physical inactivity and recommended physical activity in community-based adults with mental retardation. Ment. Retard. 40, Duncan, E. K., Duncan, J. S & Schofield G. (2008). Pedometer-determined physical activity and active transport in Girls. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 5, 2. Eichstaedt, C. B., & Lavay, B. W. (1992). Physical Activity for Disabled with mental retardation. Champaign, IL: Human Kinetics. Emerson, E. (2005). Underweight, obesity and exercise among adults with intellectual disabilities in supported accommodation in Northern England. J. Intellect. Disabil. Res. 49, European Commission (2003). Physical Activity. Special Eurobarometer / Wave 58.2 European Opinion Research Group EEIG Craig, C. L., Marshall, A. L., Sjöström, M., Bauman, A. E., Booth, M. L., Ainsworth, B. E., & Oja, P. (2003). And the IPAQ Consensus Group and the IPAQ Reliability and Validity Study Group. International Physical Activity Questionnaire (IPAQ): 12- country reliability and validity. Med Sci Sports Exerc,35(13), Gerrior, S. A., Juan, W. Y., & Hiza, H. A. (2005). An adult physical activity scoring scheme: its evaluation and application. Medicine and science in sports and exercise, 37(8), Graser, S. V., Pangrazi, R. P., & Vincent, W. J. (2007). Effects of placement, attachment, and weight classification on pedometer accuracy. Journal of Physical Activity and Health, 4(4), Guerra-Balic, M., Oviedo, G. R., Javierre, C., Fortuño, J., Barnet-López, S., Niño, O.,Fernhall, B. (2015). Reliability and validity of the 6-min walk test in adults and seniors with intellectual disabilities. Research in developmental disabilities, 47,

55 Halle, J. W., Gabler-Halle, D., & Chung, Y. B. (2000). Effects of a peer-mediated aerobic conditioning program on fitness levels of youth with mental retardation: two systematic replications. Mental retardation, 37(6), Hickerson, B. D., & Henderson, K. A. (2012). Physical activity and health in camps. Accredited Camp Association, 1. Hinckson, E. A., & Curtis, A. (2013). Measuring physical activity in children and youth living with intellectual disabilities: a systematic review. Research in developmental disabilities, 34(1), Horvat, M., & Franklin, C. (2001). The effects of the environment on physical activity patterns of children with mental retardation. Research Quarterly for Exercise and Sport, 72(2), Ιωαννίδου, Δ. (2011). Το επίπεδο αυτοαντίληψης των παιδιών με κινητική αναπηρία και οι λόγοι παρακίνησης τους για την ενασχόληση τους με την άσκηση (Master's thesis). Jago, R., Watson, K., Baranowski, T., Zakeri, I., Yoo, S., Baranowski, J. (2006). Pedometer reliability, validity and daily activity targets among 10- to 15-year-old boys. Journal of Sports Science, 24, Janicki, M.P., Dalton, A.J., Henderson, C.M., Davidson, P.W. (1999). Mortality and morbidity among older adults with intellectual disability: health services considerations. Disabil. Rehabil. 21, Κάμαρης, Σ. (2014) Αξιολόγηση της φυσικής δραστηριότητας με βηματόμετρα σε παιδιά δημοτικού με και χωρίς κινητικές δυσκολίες. Δημοσιευμένη Μεταπτυχιακή Διατριβή, ΑΠΘ, Σέρρες. Καστανιάς, Θ., & Τοκμακίδης. (2010), Σ. Στοιχεία παθοφυσιολογίας ατόμων με νοητική υστέρηση και η σημασία της συστηματικής άσκησης στην προαγωγή της υγείας τους. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Κομοτηνή. Kenyon, A., McEvoy, M., Sprod, J., Maher, C. (2013). Validity of pedometers in people with physical disabilities: a systematic review. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation. Jun, 94(6),

56 Kilanowski, C. K., Consalvi, A. R., & Epstein, L. H. (1999). Validation of an electronic pedometer for measurement of physical activity in children. Pediatric Exercise Science, 11(1), Lamarre, M. C., & Pratt, M. (2006). Physical activity and health promotion. Promotion & Education, XIII, Lantmande Valk, H.M.J.V., vandenakker, M., Maaskant, M.A., et al. (1997). Prevalence and incidence of health problems in people with intellectual disability. J. Intellect. Disabil. Res. 41, Lavay, B., & McKenzie, T. L. (1991). Development and evaluation of a systematic run/walk program for men with mental retardation. Education and Training in Mental Retardation, Lee, I. M., & Paffenbarger, R. S. (2000). Associations of light, moderate, and vigorous intensity physical activity with longevity The Harvard Alumni Health Study. American journal of epidemiology, 151(3), Lieberman, L. J., Houston-Wilson, C., & Kozub, F. M. (2002). Perceived barriers to including students with visual impairments in general physical education. Adapted Physical Activity Quarterly. Lin, J. D., Lin, P. Y., Lin, L. P., Chang, Y. Y., Wu, S. R., & Wu, J. L. (2010). Physical activity and its determinants among adolescents with intellectual disabilities. Research in developmental disabilities, 31(1), Lotan, M., Isakov, E., Kessel, S., & Merrick, J. (2004). Physical fitness and functional ability of children with intellectual disability: effects of a short-term daily treadmill intervention. The scientific world journal, 4, Lotan, M., Yalon-Chamovitz, S., & Weiss, P. L. T. (2009). Improving physical fitness of individuals with intellectual and developmental disability through a Virtual Reality Intervention Program. Research in developmental disabilities,30(2),

57 Louie, L., Chan, L. (2003). The use of pedometry to evaluate the physical activity levels among preschool children in Hong Kong. Early Child Development and Care, 173, Luckasson, R., Borthwick-Duffy, S., Buntinx, W.H.E., et al. (2002). Mental Retardation: Definition, Classification, and Systems of Supports, 10th ed. American Association on Mental Retardation, Washington, DC. Matthews, L., Hankey, C., Penpraze, V., Boyle, S., Macmillan, S., Miller, S., & Melville, C. A. (2011). Agreement of accelerometer and a physical activity questionnaire in adults with intellectual disabilities. Preventive medicine, 52(5), Mattocks, C., Leary, S., Ness, A. et al. (2007). Intra-individual variation of objectively measured physical activity in children. Medicine and Science in Sports and Exercise, 39, McClain, J. J., Tudor-Locke, C. (2009). Objective monitoring of physical activity in children: considerations for instrument selection. Journal of Science and Medicine in Sport, 12, McCormak, G., Giles-Corti, B., & Milligan, R. (2006). Demographic and individualcorrelates of achieving 10,000 steps/day: use of pedometers in a populationbasedstudy. Health Promotion Journal of Australia, 17, 1. McDonald, C. M., Widman, L., Abresch, R. T., Walsh, S. A., & Walsh, D. D. (2005). Utility of a step activity monitor for the measurement of daily ambulatory activity in children. Archives of physical medicine and rehabilitation, 86(4), McGarty, A. M., Penpraze, V., & Melville, C. A. (2014). Accelerometer use during fieldbased physical activity research in children and adolescents with intellectual disabilities: A systematic review. Research in developmental disabilities, 35(5), McKercher, C., Schmidt, M. D., Sanderson, K., Dwyer, T., & Venn, A. J. (2012). Physical activity and depressed mood in primary and secondary school-children. Mental Health and Physical Activity, 5(1),

58 Melville, C. A., Mitchell, F., Stalker, K., Matthews, L., McConnachie, A., Murray, H. M., Mutrie, N. (2015). Effectiveness of a walking programme to support adults with intellectual disabilities to increase physical activity: walk well cluster-randomised controlled trial. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 12(1), 125. Mitre, N., Lanningham-Foster, L., Foster, R., & Levine, J. A. (2009). Pedometer accuracy for children: can we recommend them for our obese population?. Pediatrics, 123(1), e127- e131. Molnár, D., & Livingstone, B. (2000). Physical activity in relation to overweight and obesity in children and adolescents. European journal of pediatrics, 159(1), S45-S55. Montoye, H.J. (2000). Introduction: evaluation of some measurements of physical activity and energy expenditure. Medicine and Science in Sports and Exercise, 33, S Nordstrøm, M., Hansen, B. H., Paus, B., & Kolset, S. O. (2013). Accelerometer-determined physical activity and walking capacity in persons with Down syndrome, Williams syndrome and Prader Willi syndrome. Research in developmental disabilities, 34(12), Oliver, M., Schofield, G. M., Kolt, G. S., & Schluter, P. J. (2007). Pedometer accuracy in physical activity assessment of preschool children. Journal of Science and Medicine in Sport, 10(5), Peterson, J. J., Janz, K. F., & Lowe, J. B. (2008). Physical activity among adults with intellectual disabilities living in community settings. Preventive medicine, 47(1), Phillips, A. C., & Holland, A. J. (2011). Assessment of objectively measured physical activity levels in individuals with intellectual disabilities with and without Down's syndrome. PLoS One, 6(12), e Pitetti, K. H., Millar, A. L., & Fernhall, B. (2000). Reliability of a peak performance treadmill test for children and adolescents with and without mental retardation. Adapted Physical Activity Quarterly, 17(3),

59 Queralt, A., Vicente-Ortiz, A., & Molina-García, J. (2016). The physical activity patterns of adolescents with intellectual disabilities: A descriptive study. Disability and health journal, 9(2), Roberts, D. E., Hasson, R. E., Pober, D. M., & Freedson, P. S. (2005). Effect of pedometer position on step count accuracy in normal weight and obese individuals. Proceedings of the Walking for Health: Measurement and Research Issues and Challenges, 34. Schalock, R.L., Luckasson, R.A., Shogren, K.A. (2007). The renaming of mental retardation : understanding the change to the term intellectual disability. Intellect. Dev. Disabil. 45, Schneider, P., Crouter, S., Lukajic, O., Bassett, DJ. (2003). Accuracy and reliability of 10 pedometers for measuring steps over a 400-m walk. Medicine and Science in Sports and Exercise. 35, Scruggs, P. W. (2007). Middle school physical education physical activity quantification: a pedometer steps/min guideline. Research Quarterly for Exercise and Sport, 78(4), Seekins, T., Mathews, R. M., & Fawcett, S. B. (1984). Enhancing leadership skills for community self help organizations through behavioral instruction. Journal of Community Psychology, 12(2), Sit, C. H., Lindner, K. J., Sherrill, C. (2002). Sport Participation of Hong Kong Chinese Children With Disabilities in Special Schools. Adapted Physical Activity Quarterly, 19(4). Sjöström, M., Oja, P., Hagströmer, M., Smith, B. J., & Bauman, A. (2006). Health-enhancing physical activity across European Union countries: the Eurobarometer study. Journal of Public Health, 14(5), Stanish, H.I. (2004). Accuracy of pedometers and walking activity in adults with mental retardation. Adapt. Phys. Act. Q. 21, Stanish, H. I., & Draheim, C. C. (2005). Assessment of walking activity using a pedometer and survey in adults with mental retardation. Adapted Physical Activity Quarterly, 22(2). 49

60 Sutherland, G., Couch, M.A., Iacono, T. (2002). Health issues for adults with developmental disability. Res. Dev. Disabil. 23, Temple, V.A., Walkley, J.W. (2003). Physical activity of adults with intellectual disability. J. Intellect. Dev. Disabil. 28, Temple, V.A., Frey, G.C., Stanish, H.I. (2006). Physical activity of adults with mental retardation: review and research needs. Am. J. Health Promot. 21,2 12. Τσικρίκη, Γ. (2010). Τα αποτελέσματα από τη συμμετοχή ατόμων με μέτρια νοητική υστέρηση σε προγράμματα εξάσκησης των βασικών δεξιοτήτων της καλαθοσφαίρισης. Δημοσιευμένη Μεταπτυχιακή Διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΔΠΘ, Κομοτηνή. Tudor-Locke, C., Bassett, D.R. (2004). How many steps/day are enough? Sports Med. 34, 1 8. Tudor-Locke, C., Pangrazi, RP., Corbin, CB., Rutherford, WJ., Vincent, SD., Raustorp A, Tomson LM, Cuddihy TF. (2004). BMI-referenced standards for recommended pedometer-determined steps/day in children. Preventive Medicine, 38(6), Tudor-Locke, C., Williams, JE., Reis, JP., Pluto, D. (2004). Utility of Pedometers for Assessing Physical Activity Construct Validity. Sports Medicine, 34 (5), United States. Department of Health, & Human Services. (1996). Physical activity and health: A report of the Surgeon General. diane Publishing. Vanhees, L., Lefevre, J., Philippaerts, R., Martens, M., Huygens, W., Troosters, T. & Beunen, G. (2005). How to assess physical activity? How to assess physical fitness? European Society of Cardiology, 12, Yılmaz, I., Ergu, N., Konukman, F., Agbuğa, B., Zorba, E., & Cimen, Z. (2009). The effects of water exercises and swimming on physical fitness of children with mental retardation. Journal of Human Kinetics, 21,

61 VIII. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ (ΠΡΩΤΌΚΟΛΛΟ ΧΡΗΣΗΣ ΒΗΜΑΤΟΜΕΤΡΟΥ-ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ) 1. Καταγραφή των σωματομετρικών χαρακτηριστικών των ενηλίκων με νοητική αναπηρία (ύψος βάρος). 2. Εισαγωγή και ρύθμιση βηματομέτρου βάση των σωματομετρικών χαρακτηριστικών του κάθε παιδιού ξεχωριστά. 3. Ενημέρωση και αναλυτικές οδηγίες όσο αφορά τη χρήση του βηματομέτρου, καθώς και το σωστό σημείο τοποθέτησης, στο εξειδικευμένο προσωπικό που απαρτίζει το Ινστιτούτο Αναπτυξιακής Αποκατάστασης. 4. Ενημέρωση στον κάθε ενήλικο με νοητική αναπηρία για τη χρήση του βηματομέτρου, καθώς και το σωστό σημείο τοποθέτησης. 51

62 52