Ελληνική Χλωρίδα: Διατήρηση και Αξιοποίηση των Αρωματικών -Φαρμακευτικών Ειδών

Transcript

1 Ελληνική Χλωρίδα: Διατήρηση και Αξιοποίηση των Αρωματικών -Φαρμακευτικών Ειδών Δρ. Ελένη Μαλούπα, Τακτική Ερευνήτρια EΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ Fritilaria pontica Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκομικών Ειδών, Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βόρειας Ελλάδας, Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας, 57001, Τ.Θ , Θέρμη, Θεσσαλονίκη, Ε-mail:

2 Γιατί η Ελληνική Χλωρίδα Παρουσιάζει Ενδιαφέρον; Η τρίτη πλουσιότερη σε χλωρίδα περιοχή παγκοσμίως Φιλοξενεί το 50% περίπου της φυτικής βιοποικιλότητας της Ευρώπης & το 80% περίπου της Βαλκανικής χλωρίδας

3 Ο Χλωριδικός Πλούτος της Ελλάδας Η πλουσιότερη χλωρίδα στην Ευρώπη σε σχέση με την επιφάνεια της χώρας, > αυτόχθονα είδη και υποείδη (taxa) σε km 2 Η καταγραφή της Ελληνικής Χλωρίδας είναι ένα δυναμικό πρόγραμμα. Φυτικά είδη, νέα για τους Επιστήμονες, ανακαλύπτονται συνεχώς. Υψηλός ενδημισμός (c. 13,2 %): 1 στα 5 φυτικά είδη είναι ενδημικό στην Ελλάδα 739 καταχωρημένα φυτικά taxa στην IUCN c. 40% των φυτών: άγνωστη κατάσταση στην φύση

4 Ο Χλωριδικός Πλούτος της Ελλάδας ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε Πολυποίκιλη γεωλογική ιστορία Ποικιλότητα κλιματικών συνθηκών Ποικίλα ενδιαιτήματα και βιότοποι 270 περιοχές Natura υγροβιότοποι Ελλάδα φυτογεωγραφικές περιοχές, γειτνίαση με σημαντικές βιογεωγραφικές περιοχές

5 Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων 1: Μόνον αυτόχθονα φυτά Μια στρατηγική με 6 πολιτικές 2: Κυρίως σημαντικά αυτόχθονα φυτά: ενδημικά, σπάνια, απειλούμενα, τρωτά, προστατευόμενα, φυτά με πιθανό ανθοκομικό ή φαρμακευτικό ενδιαφέρον 3: Πλήρως τεκμηριωμένες συλλογές 4: Πολλαπλασιασμός κατά προτεραιότητα των σημαντικών ειδών 5: Συνδυασμένη in situ και ex situ διατήρηση 6: Ευαισθητοποίηση για την ποικιλότητα αυτοφυών φυτικών ειδών

6 Αποστολές Συλλογής ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Συλλέγονται: κινδυνεύοντα, τρωτά, σπάνια, τοπικά ελληνικά και βαλκανικά ενδημικά Προστατεύονται από την εθνική ή/και διεθνή νομοθεσία Περιλαμβάνονται σε καταλόγους προστατευόμενων ειδών: είδη του δικτύου ΦΥΣΗ 2000

7 Αναπαραγωγή ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Στόχος ex situ Διατήρηση Έρευνα Εκπαίδευση Μέθοδοι Εγγενώς: με σπέρματα Αγενώς: με μοσχεύματα, διαίρεση ριζωμάτων Ιστοκαλλιέργεια

8 Εγγενής Αναπαραγωγή Διαδοχικά στάδια φύτρωσης σπερμάτων ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.

9 Αγενής Αναπαραγωγή ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Ιστοκαλλιέργεια Melissa officinalis Μοσχεύματα Διαίρεση Crithmum maritimum Sedum sp.

10 Ex situ Διατήρηση Φυτών Μητρικές Φυτείες Τράπεζα Σπερμάτων Ιστοκαλλιέργεια Βοτανικοί Κήποι Τρόποι

11 Μητρικές Φυτείες Ανεύρεση καταλληλότερων συνθηκών ανάπτυξης Διατήρηση στο έδαφος Διατήρηση σε φυτοδοχεία Φυτά μητέρες Διατήρηση ορχιδεών Διατήρηση βολβωδών Τουλίπες Κρυοκήπιο

12 Τράπεζα Σπερμάτων Συλλογή από τα μητρικά φυτά και από τις βοτανικές αποστολές Καθαρισμός και αφυδάτωση Βραχυχρόνια διατήρηση σε ψυκτικό θάλαμο 4 ο C Εξυπηρέτηση αναγκών αναπαραγωγής και ανταλλαγής υλικού Plant acn: Family: Genus: Species: Seed collection date: Seed acn: Container acn: Seed weight/number:

13 Ιστοκαλλιέργεια Σημαντικά φυτικά είδη (σπάνια, ενδημικά, απειλούμενα κ.ά.) Είδη με ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον Διατήρηση σε ασηπτικές συνθήκες, σε in vitro περιβάλλον Grigoriadou K. and Maloupa E Micropropagation and salt tolerance of in vitro grown Crithmum maritinum L. Plant Cell Tissue and Organ Culture v. 94:

14 Βοτανικοί Κήποι Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων Νομός Κιλκίς Υψόμετρο: 600 μέτρα Έκταση: 300 στρ. 150 στρ. φυσικό δρυοδάσος 150 στρ. ειδικοί χώροι φύτευσης & μονοπάτια 10 χρόνια λειτουργίας

15 Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων N Είσοδος Greece Ex situ : 15ha In situ : 16ha Είσοδος

16 Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων «Οσμές από θυμάρια» Πολυετή ποώδη Dianthus corymbosus Thymus thracicus Υδρόφιλα είδη Αρωματικά-φαρμακευτικά Iris pseudacorus Teucrium divaricatum

17 Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων Geum coccineum Αλπικά φυτά Iberis sempervirens Υδρόφιλα είδη Geranium macrorrhizum Εκπαιδευτικός ποόκηπος Nymphaea alba

18 Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων

19 Βοτανικοί Κήποι Κήπος Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Νομός Θεσσαλονίκης, Θέρμη Υψόμετρο: επιφάνεια της θάλασσας Έκταση: 8 στρ. Ειδικοί χώροι φύτευσης

20 Κήπος Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης

21 Κήπος Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης

22 Ex situ Διατήρηση Φυτών Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων: Προστατεύονται φυτικά άτομα > 600 φυτικών ειδών Οργανωμένα σε 46 θεματικές ενότητες παρουσίασης in situ προστασία 300 αυτοφυών φυτικών ειδών και υποειδών Κήπος Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης: Εγκατάσταση 867 φυτικών ατόμων από 135 κωδικούς Πρόσβασης Οργανωμένα σε 7 θεματικές ενότητες παρουσίασης

23 Καλλιέργεια-Ανάπτυξη Πρωτοκόλλων Στόχος Καλλιέργεια ειδών με πιθανή εμπορική αξιοποίηση Μελέτη Συνθηκών καλλιέργειας αρωματικών-φαρμακευτικών ειδών σε ερευνητικές εφαρμογές και πιλοτικούς αγρούς

24 Aρωματικά Φυτά Περιέχουν υψηλή συγκέντρωση πτητικών συστατικών που εξαερώνονται και προσδίδουν χαρακτηριστική οσμή, η οποία είναι ευχάριστη για τον άνθρωπο. Συνήθως η οσμή οφείλεται σε μίγμα πτητικών ουσιών που παράγουν τα φυτά, γνωστά ως αιθέρια έλαια. Τα αρωματικά φυτά είναι διαδεδομένα στα μεσογειακά οικοσυστήματα και η παρουσία τους γίνεται αισθητή μέσω της οσμής (ιδιαίτερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των υψηλών θερμοκρασιών).

25 Φαρμακευτικά Φυτά Τουλάχιστον κάποιο τμήμα τους παράγει χημικές ενώσεις με θεραπευτικές δράσεις για τον άνθρωπο. Από τα φυτά αυτά συλλέγονται τα χρήσιμα στην ίαση τμήματα, τα οποία χρησιμοποιούνται είτε αυτούσια είτε μετά από επεξεργασία. Η βιομηχανία μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να απομονώσει τις δραστικές ουσίες από τα φυτικά τμήματα, να διευκρινίσει τη δομή τους και να τις αναπαράγει στο εργαστήριο σε μεγάλη κλίμακα για τη δημιουργία φαρμάκων.

26 Καλλιέργεια-Ανάπτυξη Πρωτοκόλλων Πρόγραμμα Ανάπτυξης Βιομηχανικής Έρευνας και Τεχνολογίας: «Ανάπτυξη πιλοτικού σχήματος παραγωγής και εμπορική Αξιοποίηση στην αρχιτεκτονική τοπίου και τη βιομηχανία Καλλυντικών τριών αυτοφυών αρωματικώνφαρμακευτικών ειδών» Μελισσόχορτο (Melissa officinalis), Δίκταμο (Origanum dictamus), Κρίταμο (Crithmum maritimum) Origanum dictamnus δίκταμο Melissa officinalis μελισσόχορτο Crithmum maritimum κρίταμο

27 (Melissa officinalis) Lamiaceae Μελισσόχορτο, μελισσοβότανο, μελισσάκι, μέλισσα, κιτροβάλσαμο Πολυετής πόα έως 80 cm. Αυτοφύεται σε δασώδη και χέρσα μέρη, κοντά στη θάλασσα, αλλά και σε μεγαλύτερο υψόμετρο. Ευδοκιμεί σε εδάφη πλούσια, ποτιστικά, με καλή αποστράγγιξη. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του σε πλήρη άνθηση.

28 (Melissa officinalis) Lamiaceae Μελισσόχορτ ο Αιθέριο έλαιο (κιτράλη, κιτρονελλάλη, λιναλοόλη, γερανιόλη). Στην αρωματοποιία και στην παρασκευή ηδύποτων. Ωςέγχυμακατάτης ανορεξίας, νευρικών παθήσεων, αϋπνίας κλπ.

29 (Melissa officinalis) Lamiaceae Μελισσόχορτ ο Αναβίωση ενδιαφέροντος για τη μέλισσα λόγω των αποδεδειγμένων αντιοξειδωτικών, αντιφλεγμονωδών, αντιμικροβιακών, αντι-ιικών, ηρεμιστικών, και ρυθμιστικών του θυρεοειδή ιδιοτήτων της. Χρησιμοποιείται για ευρύ φάσμα προβλημάτων, συμπεριλαμβανομένου του πυρετού, των πληγών, της αϋπνίας, της επίπονης εμμηνόρροιας, του πονόδοντου, των πονοκέφαλων, των εντερικών κολικών και του άσθματος.

30 (Melissa officinalis) Lamiaceae Μελισσόχορτ ο Διαθέσιμες κρέμες με εκχύλισμα του φυτού για την θεραπεία του ιού του απλού έρπητα. Στη Γερμανία, ένα τυποποιημένο ιατρικό τσάι εγκρίθηκε για τη θεραπεία της νευρικής αϋπνίας και των πεπτικών διαταραχών. Τα υδατικά και αλκοολικά εκχυλίσματα ως συστατικά διάφορων υπνωτικών και καταπραϋντικών φυσικών φαρμάκων. Στις ΗΠΑ ως συστατικό των ήπιων υπναγωγών και των υποβοηθητικών στη πέψη συμπληρωμάτων διατροφής.

31 ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Καλλιέργεια-Ανάπτυξη Πρωτοκόλλων Πιλοτική καλλιέργεια Μελισσόχορτου (Melissa officinalis)

32 Δίκταμο (Origanum dictamnus L. ) - Lamiaceae Εδαφοκλιματικές συνθήκες: Μέτρια υψόμετρα Αντέχει στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα Ευημερεί σε διάρκεια φωτός κατά τα ¾ της ημέρας Στραγγερό έδαφος με αρκετή υδατοϊκανότητα ph: 6-6,5 Πολλαπλασιασμός: Σπόρο Μοσχεύματα Διαίρεση εύρωστων και υγιών φυτών παλαιών φυτειών Ιστοκαλλιέργεια

33 Δίκταμο (Origanum dictamnus L. ) - Lamiaceae Φύτευση: σε κατάλληλα προετοιμασμένο χωράφι Φθινόπωρο και Άνοιξη. Καλύτερα την άνοιξη όταν υπάρχει δυνατότητα άρδευσης Αποστάσεις φύτευσης: 50 εκ. μεταξύ των γραμμών, 25 εκ. επί της γραμμής φυτά/στρέμμα. Άρδευση: Στάγδην Πότισμα κατά τη μεταφύτευση και ακολουθούν και άλλα ανάλογα με τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Καταπολέμηση ζιζανίων: σκάλισμα δύο βδομάδες μετά την εγκατάσταση δίνει ώθηση στην ανάπτυξη των φυτών. Μηχανική απομάκρυνση Ασθένειες-Εχθροί: Σαπίλα στα αρχέφυτρα των βλαστών. Καταπολέμηση με προϊόντα χαλκού. Πρόβλημα με αγριάδα και περιπλοκάδα.

34 Δίκταμο (Origanum dictamnus L. ) - Lamiaceae Συγκομιδή-Απόδοση: 1 ος χρόνος: συγκομίζουμε αλλά η παραγωγή είναι χαμηλή. 2 ος χρόνος: διπλάσια παραγωγή. Δύο και περισσότερες συγκομιδές. 3 ος χρόνος: Αύξηση σε απόδοση χορτομάζας. Συγκομίζουμε στο πρώτο στάδιο της άνθησης, αρχές καλοκαιριού, με κοπή ολόκληρου του υπέργειου τμήματος. Όχι μεσημέρι και όχι όταν ο καιρός είναι Υγρός. Απόδοσησενωπήχορτομάζα: κιλά/στρέμμα. Απόδοση αιθερίου ελαίου: 4-6 κιλά/στρέμμα Περιεκτηκότητα ξηρών φύλλων σε αιθέριο έλαιο: 1,5-2,5% Οικονομική ζωή φυτείας: 4 χρόνια.

35 Καλλιέργεια Δίκταμου στον Πειραματικό Αγρό

36 Κρίταμο (Crithmum maritimum) - Umpelliferae Εδαφοκλιματικές συνθήκες: Βραχώδη, παραθαλάσσια, αμμουδερά εδάφη Αντέχει σε εξαιρετικά θερμές περιοχές Περιορισμένη ανάγκη σε υγρασία Υψηλές αντοχές σε αλατότητα Πολλαπλασιασμός: Σπόρο: δεν είναι δυνατή η εύρεση ικανού αριθμού Ιστοκαλλιέργεια: υψηλό κόστος. Μετά την εγκατάσταση μέρους της καλλιέργειας οι παραγωγοί δημιουργούν τα δικά τους φυτά με σπόρο ή παραφυάδες.

37 Κρίταμο (Crithmum maritimum) - Umpelliferae Καλλιέργεια: Αποστάσεις φύτευσης: 30 εκ. μεταξύ των γραμμών, εκ. επί της γραμμής φυτά/στρέμμα. Άρδευση: Στάγδην Αναγκαία με τη φύτευση. Εφαρμογή κατά τη διάρκεια της καλλιέργειας οδηγεί σε μεγαλύτερη ανάπτυξη Λίπανση: οργανική λίπανση αυξάνει τον αριθμό των ανθικών κεφαλών. Καταπολέμηση ζιζανίων: μηχανική ή με εδαφοκάλυψη Ασθένειες-Εχθροί: περιστασιακές προσβολές από αφίδες

38 Κρίταμο (Crithmum maritimum) - Umpelliferae Καλλιέργεια: Συγκομιδή-Απόδοση: Συλλογή τρυφερών κοφυφών όταν προορίζεται για κονσερβοποίηση ή νωπή κατανάλωση. Όλο το υπέργειο τμήμα με τις ανθηκές κεφαλές για παραγωγή εκχυλίσματος. Ιούλιο-Αύγουστο και τέλος Οκτωβρίου (ανάλογα με το κλίμα της περιοχής) Απόδοσησενωπόβάρος: κιλά/στρέμμα Σχέση νωπού-ξηρού βάρους: 1:4

39 Crithmum maritimum

40 Εκχύλιση ξηρής δρόγης Κρίταμου για παρασκευή Κρέμας Crithmum maritimum

41 ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Καλλιέργεια-Ανάπτυξη Πρωτοκόλλων Ερευνητικό Έργο: «Επισήμανση, Συλλογή, Αναπαραγωγή και Ταυτοποίηση για την Προσαρμογή Πιλοτικής Καλλιέργειας στο Ν. Φλώρινας Επιλεγμένων Βιοτύπων Αρωματικών και Φαρμακευτικών Ειδών της Ελληνικής Χλωρίδας»

42 Φυτά υπό Μελέτη ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Origanum vulgare subsp. hirtum Ρίγανη Melissa officinalis Μελισσόχορτο Salvia fruticosa Φασκόμηλο Sideritis scardica Τσάι του βουνού Thymus sibthorpii -Θυμάρι Thymus longicaulis Θυμάρι

43 Μαζική Αναπαραγωγή Φυτικού Υλικού

44 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Επιλογή αγροτεμαχίου και αγρότη κατόπιν διαγωνισμού Φύτευση πέντε ειδών σε πέντε στρέμματα (ένα στρέμμα για κάθε είδος) Εφαρμογές βιολογικής λίπανσης: Μάρτυρας ΒIOSOL (βιολογικού σκεύασμα με ολικό άζωτο 6-8%, φωσφορικός ανυδρίτης P 2 O 5 0,5-1,5%, οξείδιο του καλίου Κ 2 Ο 1-3%, οργανική ουσία 80-90%) 80 kg/στρ Ανόργανη λίπανση6 kg N + 1 kg P 2 O kg K 2 O/στρ (ποσότητες Ν, P, K που περιέχονται στο ΒIOSOL)

45 Thymus spp. (Lamiaceae) Θυμάρι Πολυετές, ποώδες με βλαστό ισχυρό, τετραγωνικό, έως 50cm και έντονη διαπεραστική οσμή. Τουλάχιστον 20 είδη στην Ελλάδα, από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι 2500 m, σε εδάφη φτωχά-μέτριας γονιμότητας. Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του σε πλήρη άνθηση.

46 Thymus spp. (Lamiaceae) Θυμάρι Στη μελισσοκομία χρησιμοποιείται ως βασικό φυτό για την παραγωγή αρωματικού μελιού. Μειώνει αποτελεσματικά τα επίπεδα της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων του αίματος και για τον λόγο αυτόν συστήνεται η τακτική του χρήση (ακόμη και καθημερινά στη σαλάταήτοφαγητό) σε όλους όσους παρουσιάζουν καρδιαγγειακά προβλήματα.

47 Thymus spp. (Lamiaceae) Θυμάρι Το θυμέλαιο στην αρωματοποιία και κοσμητολογία. Για την αντιμετώπιση βακτηριολογικών ασθενειών των φυτών. Αποτελεί συστατικό σκευασμάτων για νευραλγίες, για την αντισηψία του στόματος και για εισπνοές. Συνήθως πλούσιοσεφαινόλες(θυμόλη, καρβακρόλη), υπεύθυνες για την αντισηπτική δράση. Επίσης στην θυμόλη οφείλονται σε μεγάλο ποσοστό οι αντιοξειδωτικές ιδιότητες του θυμαριού. Βεβαιωμένες αντιμικροβιακές, αντιοξειδωτικές ιδιότητες, χρήση ως αποσμητικό. Πηγή φυσικών αντιμικροβιακών και αντιοξειδωτικών παραγόντων.

48 Πρωτόκολλο Αναπαραγωγής Θυμάρι Είδος Οικογένεια Τρόπος αναπαραγωγής Είδος μοσχεύματος Τhymus longicaulis subsp. chaubardii Lamiaceae Αγενής, μόσχευμα Μαλακού ξύλου-κορυφής Εποχή κοπής Τα μοσχεύματα λαμβάνονται τον Ιανουάριο-Φεβρουάριο αφού τα μητρικά φυτά, που βρίσκονται σε φυτοδοχεία, παραμείνουν για 1-1,5 μήνα στο θερμοκήπιο προκειμένου να αναπτυχθούν βλαστικά. Μοσχεύματα μπορούν επίσης να ληφθούν την άνοιξη. Μήκος μοσχεύματος Ορμόνη ριζοβολίας Υπόστρωμα ριζοβολίας 5-7 cm Καλύτερα αποτελέσματα δίνει η συγκέντρωση 4000 ppm IBA (Η αυξίνη ΙΒΑ είναι αδιάλυτη σε νερό, οπότε διαλύεται πρώτα σε αλκοόλη και μετά γίνεται προσθήκη νερού μέχρι τελικού επιθυμητού όγκου. Το τελικό διάλυμα περιέχει 50% αλκοόλη. Η αλκοόλη προσφέρει εκτός των άλλων και μια σχετική απολύμανση στη βάση του μοσχεύματος και το προστατεύει από την ανάπτυξη παθογόνων οργανισμών) Το καλύτερο υπόστρωμα ριζοβολίας ήταν το μίγμα περλίτης : τύρφη (3:1). Η τύρφη θα πρέπει να είναι τύπου TS1 μη εμπλουτισμένη με θρεπτικά στοιχεία. Προτείνεται η χρήση τέτοιας απλής τύρφης η οποία δεν θα προκαλέσει προβλήματα στα νεαρά ακόμα ριζίδια. Γενικά η χρήση της τύρφης στο μίγμα συμβάλλει στην αποφυγή καταπόνησης κατά τη μεταφύτευση του ριζοβολημένου μοσχεύματος και στην καλύτερη ανάπτυξη του. Συνθήκες ριζοβολίας Διάρκεια ριζοβολίας Ποσοστό ριζοβολίας Ρυθμός απόδοσης μητρικών φυτών Γενικά η ριζοβολία διαρκεί 15 ημέρες. Υδρονέφωση (80-90% Σ.Υ.) Τα μοσχεύματα ριζοβόλησαν σε ποσοστό 100 %. Ο μέσος αριθμός ριζών ήταν 12.4 ανά μόσχευμα και το μέσο μήκος 2.0 cm. Η απόδοση ενός αναπτυγμένου φυτού σε μεγάλη γλάστρα (~9L) είναι περίπου 20-30/ 20 μέρες. Μετά τις 20 μέρες υπάρχει αναβλάστηση και μπορεί να γίνει λήψη μοσχευμάτων. Επιπλέον, οι κορυφές των ριζοβολημένων εκφύτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοσχεύματα.

49 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Θυμάρι Πυκνότητα φύτευσης 0,70-1 m X 0,25 0,35 m (έως φυτά/στρ) Επιλογή ορθόκλαδων βιότυπων Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία Μάιο Ιούνιο (σε περίπτωση αρδευόμενης καλλιέργειας δεύτερη και Τρίτη συγκομιδή) απόδοση kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκεια καλλιέργειας 6-8 έτη Ξηρική καλλιέργεια, αξιοποιείτονερόγιααυξημένες αποδόσεις Δεν απαιτεί λίπανση, καλλιέργεια σε στραγγερά εδάφη

50 Origanum spp. Ρίγανη Ρίγανη είναι η κοινή ονομασία των αρωματικών αποξηραμένων και τριμμένων φύλλων και ανθοφόρων κορυφών διαφόρων ειδών του γένους Origanum. Φυτό κυρίως των παραμεσογείων χωρών. Στην Ελλάδα και την Κύπρο έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 14 διαφορετικά είδη. Το πλέον φημισμένο είδος θεωρείται το Origanum vulgare subsp. hirtum.

51 Origanum vulgare (Lamiaceae) ρίανο, αρίγανη, ρούανο, ρούβανο, ορίγανο το ηρακλειώτικο Πολυετής πόα, ύψους έως 80 cm. Σε χαμηλά έως μέσα υψόμετρα, σε φωτεινές θέσεις, καλλιεργείται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Ευδοκιμεί σε χωράφια ασβεστούχα, φτωχά, ξηρά. Ανθίζει από τον Ιούνιο έως και τον Αύγουστο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του σε πλήρη άνθηση.

52 Origanum vulgare (Lamiaceae) ρίανο, αρίγανη, ρούανο, ρούβανο, ορίγανο το ηρακλειώτικο Ευρεία χρήση ως καρύκευμα στη μεσογειακή μαγειρική, με πιπέρι, σκόρδο, κρεμμύδια κ.λ.π. Έχει ευεργετική επίδραση στο πεπτικό και αναπνευστικό σύστημα και χρησιμοποιείται επίσης ως εμμηναγωγό. Λαμβάνεται εσωτερικά σε κρυολογήματα, γρίπη, ήπιες εμπύρετες ασθένειες, δυσπεψία, δυσμηνόρροια. Ισχυρό καταπραϋντικό, όχι σε μεγάλες δόσεις, αν και τα ήπια τσάγια βοηθούν σε έναν ήρεμο ύπνο. Εξωτερικά, το αιθέριο έλαιο του φυτού για εντριβές σε περιπτώσεις βρογχίτιδας, άσθματος, αρθρίτιδας και μυϊκού πόνου. Μερικές σταγόνες αιθερίου ελαίου ανακουφίζουν συχνά τον πονόδοντο.

53 Origanum vulgare (Lamiaceae) ρίανο, αρίγανη, ρούανο, ρούβανο, ορίγανο το ηρακλειώτικο Το φυτό είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά αντισηπτικά λόγω της υψηλής περιεκτικότητας του αιθερίου ελαίου σε θυμόλη. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην αρωματοθεραπεία. Έχει χρησιμοποιηθεί ως φθειροκτόνο, αν και μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς στο δέρμα. Επιπλέον το φυτό χρησιμοποιείται για να απωθεί τα μυρμήγκια.

54 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Ρίγανη Πυκνότητα φύτευσης 0,70 m X 0,30 m (3.600 φυτά/στρ) Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία, τον μήνα Ιούλιο, απόδοση kg/στρ ξηρής βιομάζας, διάρκεια καλλιέργειας έτη Δυνατήηξηρικήκαλλιέργεια, αυξημένες αποδόσεις με άρδευση Πιθανότητα 2 συγκομιδών / έτος Οργανική λίπανση (BIOSOL) αύξησε την στρεμματική απόδοση ξηρής δρόγης σε σχέση με την ανόργανη λίπανση

55 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Μελισσόχορτο Πυκνότητα φύτευσης 0,70 Χ 0,30-0,40 m ( φυτά / στρ) Συγκομιδή υπέργειου μέρους πριν την άνθιση. Μέχρι 3 συγκομιδές τον χρόνο. Διάρκεια καλλιέργειας 6-8 έτη. Απαραίτητη η άρδευση σε περιπτώσεις ανομβρίας Απόδοση kg/ στρ ξηρής δρόγης Λίπανση (ανόργανηήοργανικήσεπερίπτωση βιολογικής καλλιέργειας) συνιστάται καθώς παράγεται μεγάλη ποσότητα βιομάζας.

56 Φασκόμηλο (Salvia spp.) Lamiaceae ελελίσφακος ο φαρμακευτικός, αλησφακιά, χαμοσφακιά Είδη του γένους που συναντώνται στην Ελλάδα: S. officinalis : φασκόμηλο το φαρμακευτικό S. triloba ή fruticosa : φασκόμηλο το Ελληνικό S. pomifera : φασκόμηλο το Κρητικό Τα είδη αυτά παρουσιάζουν διαφορές ως προς τη σύσταση των αιθερίων ελαίων τους. Στην Ελλάδα αυτοφύονται ακόμη 20 είδη φασκόμηλου

57 Φασκόμηλο (Salvia spp.) Lamiaceae Πολυετής θάμνος Ευδοκιμεί σε ποικίλες εδαφοκλιματικές συνθήκες αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε συνθήκες πλήρους ηλιοφάνειας. Κατάλληλα εδάφη: αμμώδη και πολύ βαριά. Αντοχή σε έλλειψη νερού και θρεπτικών στοιχείων. Υψόμετρο: μ. ph: -8 Πυκνότητα: έως φυτά/στρ. Παραγωγή: 700 κιλά/στρ. Ανθίζει: Απρίλιο-Μάιο Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του: σε πλήρη άνθηση για παραγωγή αιθερίου ελαίου - λίγο πριν την άνθηση για παραγωγή ξηρής δρόγης.

58 Φασκόμηλο (Salvia spp.) Lamiaceae Χρήση της δρόγης στη μαγειρική σαν άρτυμα, σαν μέσο αρωματισμού και συντήρησης τροφίμων, σαν αφέψημα. Χρήση αιθερίου ελαίου συντήρηση τροφίμων αρωματισμό τροφίμων και ποτών αρωματοποιία βιομηχανία καλλυντικών εντομοαπωθητικό αντιοξειδωτικές ιδιότητες (αφεψήματα, εκχυλίσματα) αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες (εκχυλίσματα)

59 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Φασκόμηλο Πυκνότητα φύτευσης 0,70-1 m X 0,50 0,6 m (2.200 φυτά/στρ) Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία Απρίλιο- Μάιο, απόδοση kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκεια καλλιέργειας έτη Ξηρική καλλιέργεια Πιθανότητα συγκομιδής και τον Σεπτέμβριο Ανόργανη (ή οργανική σε περίπτωση βιολογικών καλλιεργειών) λίπανση συνιστάται για αυξημένες αποδόσεις

60 Sideritis spp. Lamiaceae Τσάι του Βουνού Ταξινομικά δύσκολο γένος με πολλά είδη στη Μεσόγειο Ρόφημα με το κοινό όνομα «τσάι του βουνού» Είδη του γένους που συναντώνται στην Ελλάδα: S. scardica : τσάι του Ολύμπου S. euboea : τσάι του Δέλφι (Ενδημικό) S. raeseri : τσάι του Βελουχιού ή τσάι του Παρνασσού S. cladestina : τσάι του Μαλεβού (Ενδημικό) S. syriaca : μαλοτήρα

61 Sideritis spp. Lamiaceae Τσάι του Βουνού Το είδος S. scardica καλλιεργείται στους νομούς Μαγνησίας και Κοζάνης και προτιμάει χωράφια ασβεστούχα, πετρώδη, μέτριας γονιμότητας, ξηρά. Ανθίζει Ιούνιο Αύγουστο. Συλλέγεται το υπέργειο τμήμα του σε πλήρη άνθηση. Οι ανθοφόροι βλαστοί ξηραίνονται ώστε να μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

62 Πιλοτική Εφαρμογή Καλλιεργειών στον Αγρό Τσάι του βουνού Πυκνότητα φύτευσης 0,70-1 m X 0,50 0,6 m ( φυτά/στρ) Απαιτείται αγενής αναπαραγωγή λόγω ανομοιομορφίας φυτικού υλικού σε υλικό από σπόρο Υψόμετρο >600 m Συγκομιδή στην πλήρη ανθοφορία Ιούνιο απόδοση 150 kg/ στρ ξηρής δρόγης, διάρκεια καλλιέργειας έτη Ξηρική καλλιέργεια, αξιοποιεί το νερό σε περιπτώσεις ανομβρίας Δεν απαιτεί λίπανση, καλλιέργεια σε πετρώδη, στραγγερά εδάφη

63 Για το σκοπό αυτό απαιτείται συντονισμένη δράση στους τομείς Επιλογή αρωματικών / φαρμακευτικών φυτών και κατάλληλων χημειοτύπων υψηλής απόδοσης και ποιότητας Πιστοποίηση υλικού Καλλιεργητικές Φροντίδες - Βιολογική Καλλιέργεια Συγκομιδή Αποθήκευση Επεξεργασία (παραλαβή δραστικών συστατικών, απόσταξη, εκχύλιση, καθαρισμός και έλεγχος προϊόντος) Τελικό προϊόν και τυποποίηση (δρόγη, εκχύλισμα, αιθέριο έλαιο) Διακίνηση και διάθεση

64 Μεταποίηση Απόστακτα : Φαρμακοτεχνικά σκευάσματα παρασκευζόμενα με απόσταξη δρογών με υδρατμούς, ώστε να παραληφθούν τα πτητικά τους συστατικά.

65

66 ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η διαδικασία διάλυσης και διαχωρισμού συγκεκριμένων συστατικών από ένα δείγμα μέσω της χρήσης διαλυτών κατάλληλων για αυτά τα συστατικά Εκχύλιση ξηρής δρόγης Κρίταμου για παρασκευή Κρέμας

67 Διαλύτες Φυτικά ΒΑΜΜΑΤΑ νερό αλκοόλη υδατοαλκοολικά μίγματα γλυκερίνη πολυαλκοόλες έλαια νερό αλκοολικά ή υδατοαλκοολικά διαλύματα που παρασκευάζονται με εκχύλιση φυτικών δρογών.

68 Ανάπτυξη standards τυποποίησης Ήδη έχει ξεκινήσει μια όλο και μεγαλύτερη ανάμιξη των φαρμακευτικών εταιρειών στα φυτοθεραπευτικά σκευάσματα, ακριβώς μέσω της ανάπτυξης standards τυποποίησης. Στις ΗΠΑ οι παραγωγοί συμπληρωμάτων πρέπει να κυκλοφορούν μόνο standardized extracts, δηλαδή τιτλοδοτημένα εκχυλίσματα φυτών που εγγυώνται συγκεκριμένη περιεκτικότητα δραστικών συστατικών. Αυτό προϋποθέτει να οριστούν τα standards περιεκτικοτήτων, όπως γίνεται για τις βιταμίνες.

69 Ανάπτυξη standards τυποποίησης Δεν υπάρχει κανένα παγκοσμίως αποδεκτό "πρότυπο" για την κατασκευή των τυποποιημένων βοτανικών σκευασμάτων. Το ποια ομάδα θεωρείται η πιο θεραπευτικά ενεργή μπορεί να αλλάξει, όπως έγινε για το Hypericum, όπου η ομάδα hyperforin αποδείχτηκε πρόσφατα πιο δραστική από την ομάδα hypericin.

70 Πολυπλοκότητα Η παρουσία ενεργών συστατικών σ ένα φυτό εξαρτάται καθοριστικά από τον τόπο και τον χρόνο συλλογής του, από την ηλιοφάνεια, από τις συνθήκες αποθήκευσης και κατεργασίας, ενώ παρούσα είναι πάντα η πιθανότητα αλλοίωσης της δρόγης από φυτοφάρμακα ή από άλλα αναμεμιγμένα φυτά. Όλααυτάκαθιστούνδύσκολητην αξιολόγηση των φυτικών παρασκευασμάτων.

71 Εμπόριο της ελπίδας η ασάφεια που επικρατεί για πολλές φυτικές δρόγες σε ότι αφορά την σωστή θεραπευτική τους χρήση και τη δοσολογία τους, «επιτρέπει» σε ένα άλλο εμπόριο, το «εμπόριο της ελπίδας» να ανθεί. «Επιτρέπει» επίσης, λάθη και νοθείες, καθώς τα συστατικά μερικών δρογών μπορούν να ονομαστούν ανακριβώς ή να προέρχονται από αμφίβολης αξιοπιστίας πηγές. Δεν προμηθευόμαστε δρόγες από τη λαϊκή ή δρογοσκευάσματα, από αλεξιπτωτιστές εισαγωγείς και μη εξειδικευμένες εταιρείες παραγωγής.

72 Προστασία Αρωματικών και Φαρμακευτικών Φυτών Η συλλογή αυτοφυών αρωματικών/φαρμακευτικών φυτών πρέπει να υπόκειται σε έλεγχο και αδειοδότηση. Πρέπει να απαγορεύεται η συλλογή φυτικού υλικού από τη φύση οποιουδήποτε είδους προστατεύεται. Απαραίτητη είναι η οργάνωση ειδικών χώρων (φυτώρια, Βοτανικοί Κήποι) για τη διατήρηση των αρωματικών φυτών της Ελλάδας. Απαραίτητος είναι ο νομικός έλεγχος στη διαχείριση και εμπορία των αρωματικών φυτών. Αναγκαία είναι η ενίσχυση προγραμμάτων επιτόπιας προστασίας των ειδών, η εθνοβοτανική-εθνοφαρμακολογική εθνοφαρμακολογική έρευνα, η ανάπτυξη πρωτοκόλλων καλλιέργειας ας. Αναγκαία είναι η ενίσχυση προγραμμάτων ευαισθητοποίησης- εκπαίδευσης

73 Χρήση Αυτοφυών Ειδών σε συνθέσεις Φρέσκες Αποξηραμένες

74 Και Άλλες Καλλιέργειες Κράνα

75 Εφαρμοσμένη Έρευνα Επιχειρηματίας Κάθετη επικοινωνία Παραγωγός (συμβολαιακή καλλιέργεια)

76 Να διαχειριζόμαστε με γνώση και με σύνεση τη φυσική κληρονομιά μας