ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΊΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΊΔΡΥΜΑ ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: «Σύμβαση Xρηματοδοτικής Mίσθωσης Leasing» ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ: Καμαρινού Αγγελική ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Κωστούλας Πέτρος Ηγουμενίτσα Μάϊος 2005

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...2 ΚΕΦ. 1 ο :Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ.. 6 ΚΕΦ. 2 ο :ΕΙΔΗ LEASING-ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΑ ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕΝΕΣ LEASING Είδη χρηματοδοτικής μίσθωσης Leasing κινητών ακινήτων Χρηματοδοτικό Leasing-περιεχόμενο της σύμβασης-λήξη της σύμβασης Sale and lease-back Εσωτερικό και Διεθνές Leasing Κοινοπρακτικό και Συμμετοχικό Leasing Συμβάσεις καταχρηστικά αποκαλούμενες Leasing...24 ΚΕΦ.3 ο :ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΗΣ ΜΙΣΘΩΣΗΣ...27 ΚΕΦ.4 ο ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για τον λήπτη-επενδυτή Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα για την εταιρία Leasing Πλεονεκτήματα για τον πωλητή του πράγματος Πλεονεκτήματα για τις Εθνικές Οικονομίες..45 ΚΕΦ.5 ο :ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ LEASING-ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Leasing:οι καλές μέρες ανήκουν στο μέλλον Το Leasing στα ακίνητα Leasing αυτοκινήτων Προτάσεις - Προβλήματα Προοπτικές Ας γίνει η αρχή με τον εκσυγχρονισμό του Leasing..54 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 56

3 1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το πιο ακριβό χρήμα, λένε οι αγγλοσάξονες επιχειρηματίες είναι τα ίδια τα κεφάλαια. Αυτό ίσως θα έπρεπε να το ξέρουν και να το γνωρίζουν σίγουρα οι Έλληνες συνάδελφοί τους, γιατί το κόστος του χρήματος στην χώρα μας είναι πανάκριβο εδώ και αρκετά χρόνια. Τα επιτόκια χορηγήσεων και οι ειδικοί φόροι που βάρυναν κάθε τραπεζική χρηματοδότηση ήταν έως πρότινος ο «εφιάλτης» κάθε ελληνικής επιχείρησης. Η διάσταση αυτή, εν μέρει, αγνοείται κάθε φορά που ανοίγει η συζήτηση για το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της ελληνικής επιχείρησης. Είναι εύλογο να υπάρχει έλλειμμα ανταγωνιστικού ή συγκριτικού πλεονεκτήματος, όταν ήδη μια επιχείρηση στην Ελλάδα δανείζεται με σχεδόν 30% ή 35% (παλαιοτέρα), την στιγμή που η αντίστοιχη εταιρία στην Γερμανία χρηματοδοτείται με επιτόκιο μόλις 4% ή 5%. Τα πράγματα, τα τελευταία χρόνια ίσως έχουν αλλάξει και συνεχίζουν να μεταβάλλονται καθώς η απελευθέρωση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και το άνοιγμα της αγοράς κεφαλαίων στην χώρα μας τροποποίησαν σημαντικά το χρηματοοικονομικό περιβάλλον. Ο δανεισμός σε συνάλλαγμα, η αισθητή μείωση των επιτοκίων σε σχέση με το παρελθόν, αλλά και οι νέοι θεσμοί όπως το leasing έδωσαν διέξοδο στην αναζήτηση εναλλακτικών και φθηνότερων τρόπων δανεισμού. Ο λόγος για τον οποίο επέλεξα αυτό το θέμα είναι ότι η χρηματοδοτική μίσθωση κουβαλάει ήδη στην πλάτη της μια 18ετια «ελληνικής εμπειρίας» αλλά και ότι προσφέρει μια υφάλμυρη γεύση για την ελλιπή και χαμηλή αξιοποίηση αυτού του ελκυστικού τρόπου χρηματοδότησης. Κατ επέκταση θεωρώ ότι η ανάπτυξη του θέματος θα βοηθήσει στην ανάλυση αυτού του θεσμού και θα ξεδιαλύνει κάποια προβλήματα όσον αφορά την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά του. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους εκείνους που συνέβαλαν στην πραγματοποίηση αυτής της πτυχιακής εργασίας.

4 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ LEASING ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Ο θεσμός του leasing, ως μια νέα μέθοδος και τεχνική χρηματοδότησης έχει καθιερωθεί διεθνώς τις τελευταίες δεκαετίες και ένα αξιόλογο ποσοστό των πραγματοποιούμενων επενδύσεων, που ολοένα αυξάνεται, διενεργείται μέσω αυτού. Παρά τις διαφορές που συναντούμε στις διάφορες χώρες στις λεπτομέρειες που οφείλονται στο διαφορετικό νομοθετικό καθεστώς της κάθε μιας απ αυτές στο πεδίο ιδιαίτερα του αστικού και εμπορικού δικαίου, η κεντρική ιδέα παραμένει πάντα η ίδια: επίτευξη της απόκτησης της χρήσης κεφαλαιουχικών αγαθών, κινητών, ή ακινήτων, με ολική χρηματοδότηση της αξίας τους χωρίς ανάγκη άμεσης εκταμίευσης εκ μέρους του επενδυτή Επιπρόσθετα, χωρίς επίτευξη της κινητοποίησης κεφαλαίων, που έχουν ήδη επενδυθεί σε κεφαλαιουχικά αγαθά, μέσω του τμήματος από την εκποίηση τους και ταυτόχρονη διατήρηση της χρήσης τους με τρόπο ώστε να μη διακόπτεται η παραγωγική διαδικασία. Και στις δυο περιπτώσεις, κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι ο χρηματοδότης διασφαλίζεται εμπράγματος 1 με αυτό το ίδιο το αγαθό που τίθεται ή βρίσκεται ήδη στην κατοχή και χρήση του οφειλέτη του. Πιο συγκεκριμένα το leasing διέρχεται από δύο φάσεις ακολουθώντας την παρακάτω πορεία: Α) Μια επιχείρηση - ή ένας επαγγελματίας που έχει ανάγκη να προμηθευτεί κινητό εξοπλισμό, και δεν διαθέτει ή δεν θέλει να διαθέσει το αναγκαίο χρηματικό ποσό για την αγορά του, απευθύνεται σε ένα χρηματοδοτικό οίκο, και συγκεκριμένα στην «εταιρία leasing» -αφού προηγουμένως επιλέξει τον προμηθευτή, το είδος, ιδιότητες, ποιότητα κλπ. του υλικού και καταλήξει μ αυτόν στο ύψος του τιμήματος και στους όρους παράδοσης- και της ζητεί να προβεί αυτή στην αγορά του. Η τελευταία, αφού ελέγξει το αίτημα του επενδυτή πελάτη της και το αποδεχτεί, συνάπτει μ 1 Προκύπτει δηλαδή μέσα από τα εμπράγματα δικαιώματα, σύμφωνα με το εμπράγματο δίκαιο του Αστικού Ιδιωτικού Δικαίου, τις σχέσεις των ανθρώπων πάνω στα πράγματα (εξουσία, περιεχόμενο, κτήση, απώλεια, προστασία ), αντίθετα με το ενοχικό που είναι δέσμευση:ένα πρόσωπο προσφέρει την παροχή του σε άλλο: μέσα από εγγυήσεις όπως: εγγύηση τρίτου/ αρραβώνας (ο λήπτης δανείου, δίνει κάτι στον δότη δανείου, ώστε αν ο πρώτος δεν εκπληρώσει το δάνειο, χάνει το αντικείμενο, ενώ ο δεύτερος στο διπλάσιο αν δεν εκπληρώσει αντιπαροχή)/ ποινική ρήτρα: υπόσχεση ότι θα καταβάλει κάτι αν δεν εκπληρώσει την οφειλόμενη παροχή δανείου.

5 3 αυτόν σύμβαση leasing και αγοράζει τον επιλεγμένο εξοπλισμό από τον προμηθευτή, ο οποίος τον παραδίδει με την εντολή της απευθείας στον επενδυτή. Β) Στην δεύτερη και κύρια φάση της συναλλαγής, που περιλαμβάνει ένα καθιερωμένο στη σύμβαση leasing χρονικό διάστημα, στη διάρκεια του οποίου κανένα από τα δυο συμβαλλόμενα μέρη, δηλαδή ούτε η εταιρία leasing ούτε ο επενδυτής, δεν μπορεί να την καταγγείλει (ανέκκλητη περίοδος), και που παίρνει μεν ως βάση το χρόνο της οικονομικής ζωής του χρηματοδοτούμενου αγαθού αλλά είναι συνήθως λίγο μικρότερο, ο επενδυτής έχει, ως μισθωτής, την χρήση του και καταβάλει στην εταιρία leasing, ως εκμισθώτρια, μισθώματα σε ορισμένες τακτές δόσεις. Οι δόσεις καλύπτουν το μεγαλύτερο ή και το σύνολο του καταβλημένου απ αυτήν κεφαλαίου αγοράς του πράγματος, πλέον τόκων, εξόδων και ενός παραπέρα εύλογου ποσού αμοιβής της. Παράλληλα, ο μισθωτής επωμίζεται όλους τους κίνδυνους τα βάρη τις δαπάνες και την διατήρηση ακέραιου του μισθίου, ευθυνόμενος έτσι για κάθε βλάβη και για την ολοκληρωτική καταστροφή η απώλεια του- ακόμη και αν αυτή οφείλεται σε τυχαίο περιστατικό ή σε ανώτερη βία- για την πληρωμή των κάθε είδους φόρων και των εξόδων ασφάλισης του, καθώς επίσης και για την αποζημίωση τρίτων και ζημιογόνα περιστατικά που προκαλούνται από την χρήση του πράγματος. Αν ο μισθωτής δεν τηρήσει τις υποχρεώσεις του έναντι της εκμισθώτριας εταιρίας leasing, ιδιαίτερα αν δεν καταβάλλει κανονικά και εμπρόθεσμα το μίσθωμα, αυτή μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση και να αναλάβει το μίσθιο παραχωρώντας το, από κει και πέρα, σε νέα μίσθωση ή πουλώντας το σε τρίτο- χωρίς να αποκλείεται να έχει συμφωνηθεί και δυνατότητα της να αξιώσει τότε επιπλέον την καταβολή και των οφειλομένων μελλοντικών μισθωμάτων ως αποζημίωση της. Με το τερματισμό της «ανέκκλητης περιόδου» αυτής, και σε ομαλή εξέλιξη μέχρι τότε της συναλλαγής, ο μισθωτής έχει συνήθως την ευχέρεια να επιλέξει ανάμεσα στις τρεις παρακάτω λύσεις: 1) Να αποκτήσει την κυριότητα του πράγματος- εφόσον αυτό διατηρεί ακόμη κάποια χρησιμότητα γι αυτόν, πληρώνοντας ως τίμημα στην εταιρία

6 4 leasing είτε ένα μικρό πόσο που ανταποκρίνεται στην «υπολειμματική αξία» 2, και που κατά κανόνα είναι πολύ κατώτερο από την αγοραία στον χρόνο αυτό άσκησης της option αξίας του πράγματος, είτε ένα συμβολικό πόσο, όταν με τα μέχρι τότε μισθώματα καλύφθηκε ολοκληρωτικά το καταβλημένο από την εταιρία leasing κεφάλαιο με τους τόκους, έξοδα, και το σχετικό κέρδος της. 2) Να ανανεώσει τη μίσθωση για μια ορισμένη διάρκεια, έναντι καταβολής ενός μισθώματος που οι δόσεις του είναι πολύ μικρότερες από εκείνες της ανέκκλητης περιόδου. 3) Να επιστρέψει το πράγμα στην εκμισθώτρια εταιρία η οποία, αν αυτό διατηρεί ακόμη μια κάποια αξία, το πωλεί -ή το εκμισθώνει- σε τρίτο ως μεταχειρισμένο, αλλιώς αν είναι πια άχρηστο, ως παλιοσίδερα. Παρόμοια τροχιά σε γενικές γραμμές διαγράφει και το leasing ακινήτων αλλά με περισσότερες ιδιαιτερότητες απ ότι το leasing κινητών, που οφείλονται τόσο στη διαφορετική φύση του αντικειμένου όσο και στις προσπάθειες που καταβάλλονται στην πράξη για να αποφευχθούν οι επιβαλλόμενες στις διάφορες χώρες φορολογήσεις στις μεταβιβάσεις των ακινήτων. Έτσι, πέρα από την περίπτωση της συνομολόγησης leasing ανάμεσα σε εταιρία leasing και επιχείρηση που σκοπεύει να αποκτήσει ένα ακίνητο με τις προδιαγραφές που προσδιόρισε (λ.χ. ένα συγκεκριμένο εργοστάσιο ή ξενοδοχειακό συγκρότημα), όποτε δεν υπάρχει, βασικά, διάφορα στη λειτουργία του θεσμού από εκείνη του leasing κινητού εξοπλισμού τηρούμενων βέβαια των αναλογιών, δεν αποκλείεται η επιχείρηση να είναι ήδη κύρια και κάτοχος ενός ακίνητου σε παραγωγική λειτουργία, στο οποίο όμως επιθυμεί να κάνει βελτιώσεις ή επεκτάσεις των κτιριακών εγκαταστάσεων της επιλογής της, όποτε η χρηματοδότηση της επένδυσης γίνεται δυνατό, μέσω του συνομολογούμενου leasing το οποίο διασφαλίζει εμπράγματoς πάνω στις τελευταίες. Δίπλα στην κλασική αυτή μορφή του leasing, διαδεδομένος είναι και ένας άλλος τύπος-κατ εξοχήν εφαρμοζόμενος στα ακίνητα- γνωστός ως «sale and lease back», όπου μια επιχείρηση που έχει ήδη ένα πάγιο στοιχείο στην 2 Δηλ. στο μη εξοφλημένο με τα μέχρι τότε μισθώματα μέρος του καταβλημένου απ αυτήν αρχικού κεφαλαίου με τόκους του κλπ.

7 5 κυριότητα της, το πωλεί στην εταιρία leasing, διατηρώντας το στην κατοχή και χρήση της ως μισθώτρια, χρηματοδοτούμενη έτσι με το τίμημα που της καταβάλλεται, και επανακτώντας την κυριότητα στο τέλος της ανέκκλητης περιόδου, αφού θα έχει εξοφλήσει όλα τα μισθώματα που αντιστοιχούν στο καταβλημένο από την εταιρία leasing κεφάλαιο-τίμημα, με τους τόκους, έξοδα και το σχετικό κέρδος της. Έτσι στη μορφή αυτή του χρηματοδοτικού leasing που είναι και η αρχαιότερη από όπου ξεκίνησε ο θεσμός, η χρηματοδότηση δεν γίνεται για την απόκτηση του πράγματος αλλά μέσα απ αυτό το ίδιο, με κινητοποίηση δηλ. κεφαλαίων που η αξία του αποφέρει. Πρόκειται, με άλλα λόγια, για μια χρηματοδότηση με ρευστοποίηση μιας ήδη πραγματοποιημένης επένδυσης-σε αντίθεση με τον κλασικό τύπο του leasing και το χρηματοδοτούμενο πελάτη της. Η πωλήτρια επιχείρηση κατορθώνει έτσι να προμηθευτεί το αναγκαίο κεφάλαιο κίνησης, που είτε στερείται είτε επιδιώκει να αυξήσει για να υπάρξει διαθέσιμη ρευστότητα σε ικανοποιητικό βαθμό προς διευκόλυνση της παραγωγικής δραστηριότητα της. Και εδώ το δικαίωμα της κυριότητας συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο για την διασφάλιση της εταιρίας leasing εντυπωσιάζει η ομοιότητα που αποκαλύπτεται, τόσο στο πεδίο δομής όσο και λειτουργίας με την καταπιεστική μεταβίβαση της κυριότητας πράγματος για την εξασφάλιση απαίτησης.

8 6 1. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ Ο Θεσμός του financial leasing, ως μέθοδος και τεχνική χρηματοδότησης στη σύγχρονη του μορφή, εμφανίστηκε στις Η.Π.Α. πρώτα με το γενικό τύπο του sale and lease-back σε ακίνητα στη δεκαετία του1930 και στη συνεχεία πάλι εκεί, με την εξελιγμένη μορφή του leasing σε κινητό εξοπλισμό στη δεκαετία του1950. Υποστηρίζεται η άποψη ότι μορφές leasing ανευρίσκονται πολύ παλαιοτέρα, ακόμη και στα αρχαία δίκαια των Σουμέριων, της Αιγύπτου, Βαβυλώνας και Ελλάδας. 3 Κάτι τέτοιο όμως, πέρα από το ότι χαρακτηριστικό του θεσμού στη σύγχρονη του μορφή είναι ότι συνιστά μια μορφή χρηματοδότησης, μόνο για την μίσθωση, που είναι το βασικό κύτταρό του, ή ακόμη και για το γενικό τύπο της μορφής του sale and lease-back, θα μπορούσε να γίνει δεκτό. Πράγματι, βάσιμο φαίνεται ότι όχι μόνο ο όρος lease 4 έχει ελληνική την προέλευση, αλλά ακόμη και ότι η δομή και η λειτουργία της πρώτης μορφής αυτής του sale and lease-back με την οποία ο θεσμός εμφανίστηκε, συγγενεύει με τον θεσμό της «πράσειν επί λύσει» 5 του αρχαίου ελληνικού δικαίου -της γνωστής αργότερα στην ελληνιστική περίοδο ως «εν πίστει»- που αποτέλεσε αρχικά την κύρια εξασφαλιστική εμπράγματη σύμβαση για το δανειστή. Παρά τις διαφορές στις λεπτομέρειες, και οι δύο αυτοί αρχαίοι θεσμοί λειτουργούσαν πανομοιότυπα ο πιστωτής για την εξασφάλιση της απαίτησης του, αποκτούσε την κυριότητα του πράγματος, κινητού, ή ακινήτου, του οφειλέτη που του το επέστρεφε ύστερα από την εξόφληση του χρέους- με ταυτόχρονη κατά κανόνα ιδιαίτερη συμφωνία να παραμείνει ο τελευταίος στην κατοχή του, μια βάση μιας ενοχικής έννομης σχέσης, συνήθως μίσθωσης. Στο αγγλοσαξονικό δίκαιο, ο όρος lease, αρχικά υποδήλωνε εμπράγματο δικαίωμα σε ακίνητο, που συνίστατο συμβατικά και που μ αυτό ο δικαιούχος γινόταν έναντι αντιπαροχής, στη διάρκεια του οριζόμενου στη σύμβαση χρονικού διαστήματος, προσωρινός κύριος του ακινήτου, έχοντας από το λόγο αυτό, αφενός μεν το δικαίωμα της παραπέρα παραχώρησης του σε leasing έως τη λήξη του χρόνου του δικαιώματος του και αφετέρου όλα τα 3 Μάζης 1990, σελ Το ρήμα lease προέρχεται από το λατινικό laxare που σημαίνει και λύω το ίδιο όπως και το αντίστοιχό του ελληνικό λύω. 5 Απ το ρήμα πράττειν: να πράττω με σκοπό να βρω μια λύση.

9 7 βάρη, έξοδα και κίνδυνους που επιβάλλονται στον κύριο, όντας υπόχρεος να το αποδώσει όχι σε χειρότερη κατάσταση από εκείνη που το παρέλαβε. Η ομοιότητα άρα του L. της παλαιάς αυτής μορφής με το σε χρήση στην ηπειρωτική Ευρώπη θεσμό της επικαρπίας 6 και ακόμη περισσότερο της εμφύτευσης, είναι ολοφάνερη. Το ίδιο ισχύει, μεγάλη δηλ. ομοιότητα, ανάμεσα στο αγγλοσαξονικό building lease και το εμπράγματο δικαίωμα της «επιφάνειας» των νομοθεσιών της ηπειρωτικής Ευρώπης, σύμφωνα με το οποίο παρέχεται η δυνατότητα απόκτησης για ένα ορισμένο μεγάλο διάστημα, εμπράγματου δικαιώματος σε οικοδομήματα κτισμένα πάνω σε έδαφος ξένης κυριότητας. Σε αντίθεση όμως με τους θεσμούς αυτούς της εμφύτευσης και της επιφάνειας των δικαίων της ηπειρωτικής Ευρώπης, που στοχεύουν σε ορισμένους σκοπούς και που με βάση την ισχύουσα για τα εμπράγματα δικαιώματα αρχή του numerus clauss, τα μέρη εμποδίζονται, σε ένα μεγάλο μέτρο, να τα προσαρμόσουν σε νέες ανάγκες, στο lease του αγγλοσαξονικού συστήματος δικαίου οι συμβαλλόμενοι είχαν ανέκαθεν την ευχέρεια να συμφωνήσουν ελευθέρα τα όρια των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του λήπτη και το ύψος της αντιπαροχής του, σε τρόπο ώστε ο θεσμός να μπορεί ν ανταποκρίνεται σε πληθώρα αναγκών. Το γεγονός ιδιαίτερα ότι ο λήπτης, εκτός ενάντιου συμβατικού όρου, ήταν υπόχρεος για όλα τα βάρη και τις δαπάνες και έφερε όλους τους κίνδυνους και τις ευθύνες αναφορικά με το πράγμα σε όλη τη διάρκεια του δικαιώματος του, καθιστούσε το leasing απόλυτα πρόσφορο για να προσαρμοστεί ευκολότατα ως ένα νέο είδος τεχνικής χρηματοδότησης. Κι αυτό διότι όταν ένας πιστωτής αποκτήσει συμβατικά την κυριότητα ενός πράγματος για εμπράγματη εξασφάλιση του και το παραχωρήσει σε lease, είναι εύλογο να επιδιώκει να παραμείνει ξένος σε όλους αυτούς τους κίνδυνους, βάρη, δαπάνες και ευθύνες που κανονικά θα επέπιπταν σ αυτόν ως κύριο- και να τους επωμισθεί αποκλειστικά ο οφειλέτης-κάτοχος του πράγματος. 6 Το δικαίωμα της επικαρπίας διαφέρει κυρίως εξαιτίας του κανόνα του αμεταβίβαστου συμβατικά ή με αιτία θανάτου. Στο αγγλοσαξονικό δίκαιο αντίστοιχος θεσμός είναι το life interest. βλ. Μάζης 1990, σελ. 22.

10 8 Ως πρώτη εφαρμογή του leasing για χρηματοδοτικούς σκοπούς θεωρείται εκείνη που πραγματοποιήθηκε το 1936 από την εταιρία της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. Safeway Stores Inc. με την μορφή του sale and lease back, αν και παραπλήσιες χρηματοδοτικές πράξεις φαίνεται να είχαν προηγηθεί στη Βρετανία ήδη από τα τέλη του περασμένου αιώνα. Συγκεκριμένα, η εταιρία αυτή, αφού ανήγειρε ένα πολυκατάστημα, το πούλησε σε ομάδα ιδιωτών επενδυτών με ταυτόχρονη παραχώρηση του σ αυτήν εκ μέρους τους σε leasing για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Από κει και πέρα, η μεθόδευση αυτή χρηματοδότησης πήρε μεγάλη έκταση, ιδίως από τα τέλη του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, με αγοραστές-χρηματοδότες ασφαλιστικές κυρίως εταιρίες, οι οποίες, με τον τρόπο αυτό, μπορούσαν να επενδύσουν ασφαλώς και επικερδώς σε ακίνητα τις αποταμιεύσεις τους. Από την απλούστερη αυτή μορφή ξεκινώντας το financial leasing δεν δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί και σε πιο πολύπλοκους συνδυασμούς. Έτσι αναφορικά με τα ακίνητα, άρχισε να εφαρμόζεται και όταν δεν υπήρχαν κτίρια και εγκαταστάσεις αλλά μόνο το γήπεδο, και ο χρηματοδοτικός οίκος 7 ανελάμβανε, ύστερα από αίτηση και με τις υποδείξεις του λήπτη 8, να τις κατασκευάσει, ή ακόμη κι όταν αυτό δεν είχε καν αποκτηθεί από τον επενδυτή, όποτε συμφωνούσε ο lessor να το αποκτήσει και να το παραδώσει στο lessee μετά την ανέγερση των κτιρίων κλπ., έτοιμο προς χρήση. Η εξέλιξη, τέλος, οδήγησε το έτος 1952 στο leasing σε κινητό εξοπλισμό όπου, εκτός από τους lessor και lessee, προστέθηκε και ο προμηθευτής του πράγματος. Σύντομα ο θεσμός απλώθηκε σε όλη την επικράτεια των Η.Π.Α. Μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις και αργότερα Τράπεζες και άλλοι χρηματοδοτικοί Οργανισμοί, επιδιώκοντας την διεύρυνση των πωλήσεων τους και των εργασιών τους αντίστοιχα 9, συντέλεσαν σε μικρό χρονικό διάστημα, ένα αξιόλογο ποσοστό επενδύσεων πάνω σε κινητά επαγγελματικού εξοπλισμού, συνεχώς ανερχόμενο, να πραγματοποιείται με τη νέα αυτή μέθοδο. Το φράγμα του Ατλαντικού μετά ξεπεράστηκε πολύ γρήγορα και πρώτα στη Μ. Βρετανία, ύστερα στις υπόλοιπες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης, ο 7 lessor 8 lessee 9 Για τους λόγους της ταχύτατης ανάπτυξης του χρηματοδοτικού L. στις Η.Π.Α. βλ. Χατζηπαύλου 1982, σελ. 121

11 9 θεσμός δεν άργησε να ριζώσει και να αναπτυχθεί. Η ευκολία άλλωστε, με την οποία το leasing μεταφυτεύτηκε στη Μ. Βρετανία, εξηγείται φυσικά, και από την ομοιότητα του δικαίου της μ εκείνο των Η.Π.Α. Έτσι, ήδη από το 1952 συναντούμε εκεί leasing αρχικά σε ακίνητα με την μορφή του sale and lease back, και από το 1960 σε κινητά εξοπλισμού, με αλματώδη και θεαματική από κει και πέρα εξάπλωση. Η εξέλιξη στις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης ακολούθησε ραγδαία, κι αυτό παρά τις διάφορες στα δίκαια της καθεμίας σε σχέση με το αγγλοσαξονικό δίκαιο. Εκείνο όμως που αξίζει να τονιστεί στο σημείο αυτό είναι ότι εδώ ο θεσμός κρίθηκε πως θα έπρεπε, σε αντίθεση με τα ισχύοντα στις Η.Π.Α. και στη Μ. Βρετανία, όπου λειτουργούσε πάνω στα παλαιά πλαίσια του lease και της μίσθωσης κινητών, να υπαχθεί σε μια ιδιαίτερη νομοθετική ρύθμιση, αναφορικά κυρίως με τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες ορισμένα νομικά πρόσωπα θα μπορούσαν να διενεργούν τις χρηματοδοτήσεις του είδους, τη θέση ενός σταθερού φορολογικού και λογιστικού πλαισίου για τα συμβαλλόμενα μέρη και ακόμη τη θέση σε καθεστώς δημοσιότητας της δικαιοπραξίας, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος απώλειας του δικαιώματος κυριότητας του χρηματοδοτικού οίκου, τόσο σε περίπτωση τυχόν πτώχευσης του μισθωτή, όσο και εκποίησης του μίσθιου κινητού απ αυτόν σε τρίτο καλόπιστο, αλλά και επιπρόσθετα, για χάρη προστασίας των τρίτων πιστωτών του από τη «φαινόμενη φερεγγυότητα» του. Έτσι πρώτα στη Γαλλία, και παρά το ότι η νομολογία επαινετά, ευθύς εξ αρχής, επιδίωξε να αποφευχθεί ο πρώτος από τους κίνδυνους αυτούς, διακρίνοντας τη διάφορα του ιδιόρρυθμου αυτού θεσμού από άλλους που συνηθίζονται να συνομολογούνται για διαφύλαξη της κυριότητας του πωλητή όπως την πώληση με το σύμφωνο παρακράτησης κυριότητας έως την εξόφληση του τιμήματος και την (εικονική) μίσθωση-πώληση, που και οι δυο παρέλυαν σε πτώχευση του αγοραστή ή μισθωτή διαφορά που θεώρησε ότι έγκειται βασικά στην παρεμβολή της εταιρίας leasing και στον καθαρά χρηματοδοτικό χαρακτήρα της συναλλαγής, με το ν της , θεσπίστηκαν γραπτοί κανόνες για τις συμβάσεις leasing και μάλιστα τόσο για κινητά όσο και για ακίνητα. 10 Και όπως τροποποιήθηκε με την Ord της

12 10 Οι πολύχρονες εξάλλου προσπάθειες που καταβλήθηκαν από το «Διεθνές Ινστιτούτο για την ενοποίηση του ιδιωτικού δικαίου» (Unidroit), σχετικά με τη θέσπιση ενιαίων κανόνων δικαίου για τις διεθνείς συμβάσεις leasing τελεσφόρησαν με την τεραστίας σημασίας για την εξέλιξη του θεσμού σύναψη το Μάιο 1988 διεθνούς σύμβασης στην Οτάβα του Καναδά, για την οποία και θα κάνουμε ιδιαίτερο λόγο παρακάτω. Η θερμή υποδοχή που επιφυλάχτηκε στο leasing από τους επιχειρηματικούς κύκλους αρχικά της Αμερικής και αμέσως μετά της Ευρώπης δεν οφείλεται μόνο στην εικόνα του πρωτοποριακού θεσμού την οποία οι εταιρίες leasing ευθύς εξαρχής προσπάθησαν να του προσδώσουν. Η γρήγορη εξάπλωση του leasing στηρίχτηκε κυρίως σε δυο βασικές αρχές: η πρώτη εκφράζεται με την σκέψη «leadership not ownership» και υποδηλώνει ότι η οικονομική αξία έχει η χρήση και όχι η κυριότητα ενός αγαθού. 11 Για έναν επιχειρηματία είναι κατά κανόνα αδιάφορο αν είναι ο ίδιος ιδιοκτήτης των παραγωγικών μέσων της επιχείρησης του ή αν μπορεί απλώς να τα χρησιμοποιεί υπό την αυτονόητη βεβαίως προϋπόθεση ότι δεν κινδυνεύει να αποξενωθεί της χρήσης αυτής. Η μετατόπιση του κέντρου βάρους από την κυριότητα στην χρήση επιταχύνθηκε και από την τεχνολογική εξέλιξη, που καθιστούσε αναγκαία την αντικατάσταση των παραγωγικών μέσων ενώ αυτά δεν είχαν ακόμη απαξιωθεί οικονομικά, προκειμένου η επιχείρηση να διατηρήσει την παραγωγικότητα της σε ανταγωνιστικό επίπεδο. Παράλληλα η απαλλαγή από το «αίσθημα της ιδιοκτησίας» δίνει την δυνατότητα στον επιχειρηματία να επενδύσει τα ίδια κεφαλαία του σε περισσότερο κερδοφόρες κατευθύνσεις. Η δεύτερη βασική αρχή διατυπώνεται με την ρήση «pay as you earn» που σημαίνει πληρωμή σύμφωνα με τις δυνατότητες του οφειλέτη από τις προσόδους του. Αυτή η βασική αρχή είναι απόρροια της οικονομικής σκέψης ότι κάθε επένδυση είναι σκόπιμο να αυτοχρηματοδοτείται. Προκειμένου ο επιχειρηματίας καταβάλλει στην εταιρία leasing τις οφειλόμενες δόσεις για την παραχώρηση της χρήσης του επενδυτικού αγαθού από τις προσόδους που του αποφέρει η ίδια η χρήση και εκμετάλλευση του αγαθού. 11 Παπαρσενίου 1994, σελ. 9

13 11 Το leasing απέδειξε σύντομα ότι είναι ένας ευέλικτος θεσμός που προσαρμόζεται κάθε φορά ανάλογα με τις ανάγκες που καλείται να ικανοποιήσει. Έτσι ενώ αρχικά ξεκίνησε για την κάλυψη των αναγκών μιας επιχείρησης σε κεφαλαιουχικά αγαθά, τα οποία η επιχείρηση χρειαζόταν για σύντομα χρονικά διαστήματα η σε περιόδους εποχιακής αιχμής, στην συνεχεία ανταποκρίθηκε με την ίδια επιτυχία και στις ανάγκες χρηματοδότησης μιας επιχείρησης, προκείμενου αυτή να ξεπεράσει οικονομικές δυσχέρειες ή να διοχετεύσει τα ίδια κεφαλαία της προς άλλες ενδεχομένως πιο κερδοφόρες- παραγωγικές επενδύσεις. Με την πάροδο του χρόνου το leasing προσέλαβε το χαρακτήρα ενός ελαστικού συμβατικού μορφώματος που έδινε την δυνατότητα στους συμβαλλόμενους να προσδιορίζουν κατά βούληση τους όρους και το περιεχόμενο του. Η εξέλιξη του leasing στη διεθνή συναλλακτική πρακτική έχει να επιδείξει μια εξαιρετική πολυμορφία. Έτσι ελευθέρια επιλογής υφίσταται αρχικά ως προς το ίδιο το αντικείμενο της σύμβασης leasing που μπορεί να είναι είτε κινητά είτε ακίνητα, κεφαλαιουχικά ή ακόμη και καταναλωτικά αγαθά. Αλλά και η διάρκεια της οικονομικής ζωής των αγαθών που προσφέρονται leasing μπορεί να ποικίλει με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται και η αντίστοιχη διάρκεια της σύμβασης leasing. Ακόμη και η κατανομή των κίνδυνων τεχνικής φύσης διαφέρει, έτσι ώστε άλλοτε η εταιρία leasing να περιορίζεται μόνο στην πρόσφορα της χρήσης του αγαθού, ενώ άλλοτε να αναλαμβάνει επιπρόσθετα και την τεχνική του συντήρηση ενδεχόμενες επιδιορθώσεις, την ασφάλιση του έναντι μιας αντίστοιχα αυξημένης αμοιβής. Τέλος η σύμβαση leasing δεν αναφέρεται μόνο στην παραχώρηση της χρήσης ενός συγκεκριμένου αγαθού για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει και τη δυνατότητα αντικατάστασης του αγαθού κάθε φορά που οι τεχνολογικές εξελίξεις το περιβάλλουν, έτσι ώστε η επιχείρηση που χρησιμοποιεί το αγαθό να προστατεύεται από τον κίνδυνο πρώιμης τεχνολογικής απαξίωσης του. Η ποικιλία των μορφών εμφάνισης του leasing αφενός καθιστά προφανή την αδυναμία εξεύρεσης ενός ορισμού που να περικλείει εύστοχα όλα τα στοιχεία που συναπαρτίζουν την «έννοια» του leasing, αφετέρου δικαιολογεί και την ανυπαρξία επιτυχημένης μετάφρασης του αμερικανικού όρου από όλες τις έννομες τάξεις που τον υιοθέτησαν. Ως μοναδικό κοινό

14 12 χαρακτηριστικό όλων των μορφών του leasing και επομένως ένας ορισμός της έννοιας leasing θα μπορούσε να θεωρηθεί η διαδικασία παραχώρησης της χρήσης και εκμετάλλευσης ενός αγαθού έναντι ενός ανταλλάγματος που καταβάλλεται σε περιοδικές δόσεις. Ένας ορισμός όμως που θα στηριζόταν αποκλειστικά σ αυτό το κοινό χαρακτηριστικό των συμβάσεων leasing θα ήταν όχι μόνο ανακριβείς αφού μοιραία θα αγνοούσε όλες τις ιδιαιτερότητες που εμφανίζουν οι πολυποίκιλες συμβατικές εκφάνσεις του leasing, αλλά και ανεπαρκείς ως προς την διαφοροποίηση του leasing από άλλες συμβάσεις και ιδίως εκείνης της μίσθωσης. Αν παραβλέψουμε ωστόσο τα διάφορα εξωτερικά γνωρίσματα ή τις παρεπόμενες παροχές, που μπορεί να παραλλάσσουν κάθε φορά στις ποικίλες μορφές του leasing και σταθούμε στα βασικά στοιχεία που προκύπτουν από το περιεχόμενο της σύμβασης leasing, μπορούμε να διακρίνουμε δυο βασικούς συμβατικούς τύπους: α) το λειτουργικό leasing (κάλυψη τρεχουσών αναγκών) και β) το χρηματοδοτικό leasing (κάλυψη επενδυτικών αναγκών). Σχεδόν κάθε σύμβαση leasing μπορεί να υπαχθεί σ έναν απ αυτούς τους δύο συμβατικούς τύπους.

15 13 2. ΕΙΔΗ LEASING ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΑ ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕΝΕΣ LEASING 2.1 Είδη χρηματοδοτικής μίσθωσης Μια πρώτη διάκριση του leasing, είναι αυτή που γίνεται με βάση τη φύση των μισθούμενων αντικειμένων. Έτσι ανάλογα αν αυτά είναι ακίνητα ή κινητά, έχουμε leasing ακινήτων ή κινητών. Στα πρώτα, η χρηματοδότηση, πέρα από την ειδική μορφή του leaseback, είναι δυνατό να γίνεται, όπως ήδη ειπώθηκε, είτε για την παραχώρηση από την εταιρία leasing στον επενδυτή της χρήσης ενός ακινήτου προκατασκευασμένου ( ή και παραγγελμένου να κατασκευαστεί) με τις προδιαγραφές της επιλογής του, όπως λόγου χάρη ενός ξενοδοχειακού συγκροτήματος ή ενός ορισμένου είδους εργοστασίου, είτε μόνο για την κατασκευή ή επέκταση πάγιων εγκαταστάσεων ακινήτου που αυτός έχει στην κυριότητα και κατοχή του Leasing κινητών ακινήτων Στα κινητά, το χρηματοδοτικό leasing ανεξάρτητα από το είδος του πράγματος, παρουσιάζει σχετική ομοιογένεια, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν συναντώνται ιδιαιτερότητες, κυρίως όταν πρόκειται για μέσο μεταφοράς, όπως αυτοκίνητα, πλοία και αεροσκάφη. Σ αυτό μπορεί να υπαχθεί κάθε είδος κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, όπως λ.χ. μέσα μεταφοράς κλπ. οχήματα, μηχανές γραφείου, υπολογιστές, εμπορευματοκιβώτια, γεωτρύπανα, εξοπλισμός εργοστασίων, βιοτεχνιών, ξενοδοχείων, λατομείων, μεταλλείων, γεωργικών επιχειρήσεων, νοσοκομείων κλπ. Σημασία πάντως έχει το είδος του μισθούμενου πράγματος να είναι εύκολα διαθέσιμο στην αγορά, πωλούμενο ή μισθούμενο ξανά σε τρίτο, για την περίπτωση τυχόν μη ομαλής εξέλιξης της συναλλαγής και πρόωρης λύσης της σύμβασης όπως είναι βασικά υλικό standard- γρήγορης απόδοσης και σύγχρονης τεχνολογίας, χωρίς φυσικά να αποκλείεται η εταιρία leasing να αποφασίσει τη χρηματοδότηση πραγμάτων που δεν παρουσιάζουν τα πλεονεκτήματα αυτά,

16 14 βασιζόμενη είτε στη φερεγγυότητα του επενδυτή είτε σε πρόσθετες ασφάλειες που συνομολογεί για να διασφαλιστεί από τον κίνδυνο αυτό. Γίνεται άρα φανερό ότι η επιλογή του υλικού αυτού από τον επενδυτή και η απόφαση χρηματοδότησης του από την εταιρία leasing έχει ιδιαίτερη σημασία και για τους δυο προορισμένη να προξενήσει βαρύτατες συνέπειες αν αποδειχτεί πλανημένη, αφού ο μεν πρώτος ενδέχεται τότε, όχι μόνο τα μισθώματα να μην μπορεί να πληρώσει, αλλά και επαγγελματικά να καμφθεί, η δε δεύτερη να υποστεί τον αντίκτυπο από την μη επιστροφή σ αυτήν του καταβλημένου κεφαλαίου της, με το να μην μπορέσει να αξιοποιήσει μερικά ή ολικά το πράγμα που αναλαμβάνει. Ανεξάρτητα απ αυτό, το leasing σε κινητά μπορεί να περιλαμβάνει εν σώματα μόνο και όχι άλλα στοιχεία, και από τα πρώτα πάλι μόνο επαγγελματικής χρήσης κεφαλαιουχικά αγαθά και όχι αναύλωτα ή χρήσης προσωπικής, οικογενειακής και γενικότερα καταναλωτικής, καινούρια ή μεταχειρισμένα τα τελευταία ιδίως σε περίπτωση διαδοχικού leasing ύστερα από ανώμαλη εξέλιξη προηγούμενης συναλλαγής με άλλο πρόσωπο- απ αρχής εξατομικευμένα ή και το αντίθετο Χρηματοδοτικό leasing-περιεχόμενο της σύμβασης-λήξη της σύμβασης Το χρηματοδοτικό leasing αποτελεί και το κύριο αντικείμενο οικονομικών αναλύσεων και νομικής επεξεργασίας και μελέτης λόγω της ιδιάζουσας οικονομικής του φύσης και της συναφούς πλοκής των συμφερόντων των συμβαλλόμενων μερών. Το χρηματοδοτικό leasing στην κλασική του μορφή του sale and lease-back δεν επιφέρει τον αποκλεισμό του τελευταίου από τον τύπο του χρηματοδοτικού leasing. Επειδή όμως η τριγωνική αυτή σχέση γεννά ορισμένα ιδιαίτερα νομικά προβλήματα, επιβάλλεται ο ορολογικός απλός διαχωρισμός του sale and lease-back και η ξεχωριστή προσέγγιση του κατά την έρευνα του χρηματοδοτικού leasing Το χρηματοδοτικό leasing στην κλασική του μορφή εμφανίζεται στην πράξη ως εξής: μια επιχείρηση ή ένας επαγγελματίας που χρειάζεται ένα συγκεκριμένο κεφαλαιουχικό αγαθό (όπως π.χ. μηχανήματα, μεταφορικά μέσα, εξοπλισμό γραφείου, κλπ.) απευθύνεται αρχικά στον αντίστοιχο

17 15 κατασκευαστή ή έμπορο της επιλογής του (προμηθευτή) και διαπραγματεύεται με αυτόν τους όρους της σύμβασης πώλησης του αντικειμένου που έχει διαλέξει και ειδικότερα την ποιότητα, τις ιδιότητες, τους όρους παράδοσης καθώς και το ύψος του τιμήματος του αγαθού. Στη συνεχεία η επιχείρηση στρέφεται προς ένα χρηματοδοτικό πιστωτικό ίδρυμα (εταιρία leasing), από το οποίο ζητάει να προβεί αυτό στην αγορά του επενδυτικού αγαθού. Η εταιρία leasing αφού εξετάσει με βάση τραπεζικά κριτήρια το αξιόπιστο και το αξιόχρεο της επιχείρησης καθώς και την οικονομική αποδοτικότητα του αγαθού, συνάπτει με την επιχείρηση (λήπτη) σύμβαση χρηματοδοτικού leasing, Στους όρους της σύμβασης leasing τονίζεται ιδιαίτερα ότι η επιλογή τόσο του προμηθευτή όσο και του αντικειμένου της σύμβασης γίνεται με αποκλειστική ευθύνη του λήπτη. Μετά την υπογραφή της σύμβασης leasing η εταιρία leasing αγοράζει από τον προμηθευτή το επιλεγμένο αγαθό δεσμευμένη από τους όρους που διαπραγματεύτηκε και συμφώνησε ο λήπτης. Η παράδοση του αντικειμένου από τον προμηθευτή γίνεται απευθείας στο λήπτη ο οποίος πιστοποιεί με έγγραφο του προς την εταιρία leasing την παραλαβή του αγαθού σε άριστη κατάσταση. Μετά την παραλαβή του πιστοποιητικού στην εταιρία leasing αυτή προβαίνει στην καταβολή του τιμήματος στον προμηθευτή. Ο κλασικός αυτός τρόπος σύναψης της σύμβασης leasing γνωρίζει ωστόσο μια παραλλαγή που οφείλεται στο χαλαρότερο ή στενότερο δεσμό συνεργασίας μεταξύ του προμηθευτή και της εταιρίας leasing ή ακόμη και στην οικονομική εξάρτηση της εταιρίας leasing από τον προμηθευτή. Σύμφωνα με την παραλλαγή αυτή ο προμηθευτής ήδη κατά το στάδιο των διαπραγματεύσεων γνωστοποιεί στο μελλοντικό λήπτη την ύπαρξη της εταιρίας leasing με την οποία αυτός συνεργάζεται και του προτείνει να συνάψει σύμβαση leasing μαζί της. Ο προμηθευτής μάλιστα συνήθως εκπροσωπεί ο ίδιος την εταιρία leasing κατά την σύναψη της σύμβασης leasing με τον λήπτη. Τέλος έχει παρατηρηθεί και μια δεύτερη παραλλαγή του συνήθως τρόπου σύναψης της σύμβασης leasing η οποία ωστόσο εμφανίζεται μάλλον σπάνια.

18 16 Σύμφωνα με αυτήν ο μελλοντικός λήπτης εφόσον ενδιαφέρεται για ένα τυποποιημένο προϊόν, στρέφεται αποκλειστικά προς μια εταιρία leasing η οποία στη συνεχεία αναλαμβάνει η ίδια τις διαπραγματεύσεις με τον προμηθευτή. Η ύπαρξη της τριγωνικής σχέσης μεταξύ προμηθευτή-εταιρίας leasingλήπτη παρέχει πρόσφορο έδαφος για την εμφάνιση διάφορων παραλλαγών κατά τη σύναψη της σύμβασης leasing. Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των παραλλαγών αποτελεί ωστόσο η ύπαρξη δυο ξεχωριστών συμβάσεων: της σύμβασης πώλησης του αγαθού από τον προμηθευτή στην εταιρία leasing και της σύμβασης leasing, με την οποία παραχωρείται η χρήση του αγαθού από την εταιρία leasing μέσω του προμηθευτή- στο λήπτη. Περιεχόμενο της σύμβασης Το περιεχόμενο της σύμβασης leasing έχει διαμορφωθεί στη διεθνή συναλλακτική πρακτική με βάση προδιατυπωμένους εκ μέρους των εταιριών leasing- γενικούς όρους συναλλαγών, τους οποίους ο λήπτης συνήθως αποδέχεται χωρίς την δυνατότητα ουσιαστικής διαπραγμάτευσης τους. Ειδικότερα η σύμβαση leasing «συμφωνείται» για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, στην διάρκεια του οποίου κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν έχει δικαίωμα καταγγελίας της (ανέκκλητη περίοδος) και το οποίο εξαρτάται από την διάρκεια ωφέλιμης ζωής και το ρυθμό τεχνολογικής απαξίωσης του αγαθού. 12 Στο διάστημα της ανέκκλητης αυτής περιόδου ο λήπτης είναι υποχρεωμένος να καταβάλει στην εταιρία leasing περιοδικές δόσεις, που δυνατόν να αυξομειώνονται ανάλογα με την ταμειακή ροή που συνεπάγεται η οικονομική απόδοση του αγαθού. Το συνολικό πόσο των δόσεων που οφείλει ο λήπτης κατά τη διάρκεια της σύμβασης leasing, προορίζεται να καλύψει πλήρως ή κατά το μεγαλύτερο μέρος το κεφάλαιο που διέθεσε η εταιρία leasing για την αγορά του αγαθού, πλέον τόκων, προμηθειών, διαχειριστικών 12 Συνήθως η διάρκεια της σύμβασης leasing είναι λίγο μικρότερη από τη διάρκεια της οικονομικής ζωής του αγαθού.

19 17 εξόδων και ενός επιπλέον πέρα των ως άνω τόκων και προμηθειώνκέρδους της εταιρίας leasing. Περαιτέρω ο λήπτης βαρύνεται με όλους τους φόρους, τα τέλη και τις δαπάνες του πράγματος, ενώ παράλληλα αναλαμβάνει και τα έξοδα συντήρησης και ασφάλισης του αγαθού. Η εταιρία leasing με βάση τους συνήθως χρησιμοποιούμενους γενικούς όρους συναλλαγών δεν αποφεύγει μόνο την υποχρέωση τακτικής συντήρησης του πράγματος, αλλά μετακυλύει στο λήπτη ακόμη και τον κίνδυνο της τυχαίας βλάβης καταστροφής ή απώλειας του πράγματος. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις ο λήπτης δεν απαλλάσσεται από την πληρωμή των περαιτέρω δόσεων ενώ παράλληλα ανάλογα με τον κίνδυνο που έχει επέλθειυποχρεώνεται σε επιδιόρθωση ή ολική αντικατάσταση του αγαθού ή αν η τελευταία κριθεί ασύμφορη, σε πληρωμή ενός εφάπαξ ποσού που αντιστοιχεί στο σύνολο των υπολειπόμενων δόσεων, που καθίστανται αυτομάτως ληξιπρόθεσμες. Η εταιρία leasing συνήθως απαλλάσσεται από την ευθύνη για μη παράδοση ή καθυστερημένη παράδοση του αγαθού καθώς και για πραγματικά ή νομικά ελαττώματα έναντι του λήπτη και ως αντιστάθμισμα εκχωρεί στο λήπτη τις σχετικές αξιώσεις της κατά του προμηθευτή από την σύμβαση πώλησης ή τον εξουσιοδοτεί να ασκεί ο ίδιος στο όνομα του και με δικά του έξοδα τις αξιώσεις της εταιρίας leasing κατά του προμηθευτή. Τέλος η εταιρία leasing έχει το δικαίωμα έκτακτης καταγγελίας της σύμβασης, εφόσον ο λήπτης καταστεί υπερήμερος ως προς την πληρωμή και μίας μόνο δόσης ή παραβιάσει από τις υποχρεώσεις του από την σύμβαση leasing όποτε η εταιρία leasing δικαιούται σωρευτικά να αναλάβει το πράγμα και να απαιτήσει την άμεση πληρωμή όλων των οφειλομένων ως την λήξη της ανέκκλητης περιόδου δόσεων.

20 18 Λήξη της σύμβασης Ενώ το κύριο περιεχόμενο της σύμβασης leasing εμφανίζεται στερεότυπο σε όλες σχεδόν τις έννομες τάξεις οι τρόποι λήξης της σύμβασης leasing παρουσιάζουν μια έντονη πολυμορφία. Έτσι με την λήξη της συμφωνημένης διάρκειας της σύμβασης ο λήπτης υποχρεούται σύμφωνα με τους συνήθεις γενικούς όρους συναλλαγών να επιστρέψει το πράγμα στην εταιρία leasing, η οποία ανάλογα που αυτό έχει το διαθέτει περαιτέρω. Συχνά όμως προβλέπεται στους τυποποιημένους όρους της σύμβασης leasing ένα δικαίωμα προαίρεσης του λήπτη, που συνίσταται είτε στην αγορά 13 του αγαθού με την λήξη της ανέκκλητης περιόδου έναντι ενός συμβολικού τιμήματος είτε στην παράταση της σύμβασης leasing έναντι αισθητά χαμηλότερων δόσεων σε σχέση με εκείνες της ανέκκλητης περιόδου. Το μειωμένο ύψος του τιμήματος ή των δόσεων που οφείλονται κατά την παράταση της σύμβασης leasing εξηγείται από το γεγονός ότι η εταιρία leasing κατά τη διάρκεια της ανέκκλητης περιόδου έχει ήδη εισπράξει το συνολικό ποσό που διέθετε για την αγορά του αγαθού πλέον των τόκων, προμηθειών, εξόδων και κέρδους της. Είναι δυνατόν όμως να συμφωνηθεί ότι ο λήπτης υποχρεούται να καλύψει ένα μέρος μόνο των πιο πάνω ποσών με τις δόσεις που καταβάλλει κατά την διάρκεια της ανέκκλητης περιόδου. Για να εξασφαλίσει η εταιρία leasing την κάλυψη και των υπολειπόμενων κονδυλίων, επιφυλάσσει στον εαυτό της συμβατικά ένα δικαίωμα προσφοράς του αγαθού μετά την λήξη της σύμβασης leasing στο λήπτη έναντι ενός ανταλλάγματος που ισούται με την αναπόσβεστη αξία του αγαθού. Ο λήπτης στην ουσία δεσμεύεται να αγοράσει το αγαθό έναντι αυτού του προκαθορισμένου τιμήματος ενώ η εταιρία leasing είναι ελεύθερη να διαθέσει το αγαθό στην αγορά, εφόσον επιτύχει ένα υψηλότερο τίμημα. Κατά την περίπτωση μερικής μόνο απόσβεσης του αγαθού από τον λήπτη κατά την διάρκεια της ανέκκλητης περιόδου, συμφωνείται για την 13 Το δικαίωμα προαίρεσης προς αγορά του αγαθού από το λήπτη σε άλλες έννομες τάξεις επιβάλλεται υποχρεωτικά από το νομοθέτη (Γαλλία, Βέλγιο, Ελλάδα) ενώ σε άλλες (Αγγλία) απαγορεύεται ρητά, γιατί μεταβάλλει τη σύμβαση leasing σε σύμβαση μίσθωσης-πώλησης.

21 19 κάλυψη των υπολειπόμενων κονδυλίων ο ακόλουθος τρόπος λήξης της σύμβασης leasing: η εταιρία leasing μετά το πέρας της ανέκκλητης περιόδου πωλεί το αγαθό ελεύθερα στην αγορά. Αν το τίμημα υπολείπεται της αξίας απόσβεσης του αγαθού ο λήπτης αναλαμβάνει να καλύψει την διαφορά καταβάλλοντας στην εταιρία leasing το υπολειπόμενο ποσό. Αν το τίμημα υπερκαλύπτει την αναπόσβεστη αξία του αγαθού, το ποσό του τιμήματος που απομένει μετά την κάλυψη των υπολειπόμενων κονδυλίων μοιράζεται μεταξύ της εταιρίας leasing και του λήπτη. Τέλος μπορεί να συμφωνηθεί ότι μετά την παρέλευση ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος ο λήπτης έχει δικαίωμα να καταγγείλει την σύμβαση leasing, χωρίς να καλύψει μέχρι τη στιγμή της καταγγελίας πλήρως τα κονδύλια που διέθεσε η εταιρία leasing. Με την καταγγελία ωστόσο ο λήπτης υποχρεούται να καταβάλλει στην εταιρία leasing ένα πόσο που αντιστοιχεί στην αναπόσβεστη αξία του αγαθού, μειωμένο όμως κατά το τίμημα που εισέπραξε η εταιρία leasing διαθέτοντας το αγαθό στην αγορά. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των παραπάνω τρόπων λήξης της σύμβασης leasing είναι ότι η εταιρία leasing σε κάθε περίπτωση είτε κατά τη διάρκεια της ανέκκλητης περιόδου είτε μετά την λήξη της- εξασφαλίζει την πλήρη κάλυψη των ακόλουθων ποσών: του κεφαλαίου αγοράς του πράγματος, των τόκων, των διαχειριστικών εξόδων και επιπρόσθετα του κέρδους της Sale and lease-back Το sale and lease-back είναι ένα μόρφωμα της διεθνούς συναλλακτικής πρακτικής που αποτελείται από δύο διακεκριμένες μεταξύ τους συμβάσεις: την σύμβαση πώλησης και την σύμβαση lease-back. Το συγκεκριμένο είδος leasing έχει χαρακτηριστικά, τα οποία προσδίδουν σημαντικά πλεονεκτήματα στη χρηματοδοτική συναλλαγή. Προσπαθώντας να τα απαριθμήσουμε, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε: α) Στις συμβάσεις αυτές συμβαλλόμενα μέρη είναι ο λήπτης και η εταιρία leasing. Συγκεκριμένα, ο λήπτης πωλεί και μεταβιβάζει κατά κυριότητα στην εταιρία leasing ένα επενδυτικό συνήθως αγαθό το οποίο όμως παραμένει στην κατοχή και χρήση του έναντι καταβολής περιοδικών δόσεων

22 20 προς την εταιρία leasing. Η παράδοση της νομής του πράγματος από τον πωλητή-λήπτη στην αγοράστρια-εταιρία leasing γίνεται με αντιφώνηση. 14 β) Οι δόσεις που ο λήπτης καταβάλει στην εταιρία leasing κατά τη διάρκεια της σύμβασης lease-back υπολογίζονται έτσι ώστε να καλύψουν το τίμημα αγοράς που πλήρωσε η εταιρία leasing συμπεριλαμβανόμενων των εξόδων, των τόκων και του επιπρόσθετου κέρδους της. Χαρακτηριστικό του σύνθετου αυτού μορφώματος είναι ότι ο πωλητής- λήπτης είναι πριν από την σύναψη της σύμβασης πώλησης κύριος και νομέας του κεφαλαιουχικού αγαθού, το οποίο χρησιμοποιεί κατά την άσκηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. γ) Το χρονικό διάστημα παραμονής του αγαθού στη σφαίρα ιδιοκτησίας του λήπτη είναι αδιάφορο. Αρκεί ο λήπτης να υπήρξε προηγουμένως κύριος του αγαθού, ακόμη και αν το αγόρασε από τον προμηθευτή με αποκλειστικό σκοπό την περαιτέρω πώληση και μεταβίβαση της κυριότητας του στην εταιρία leasing. Κύριο σημείο διαφοροποίησης επομένως του lease-back από την σύμβαση χρηματοδοτικού leasing, όπως τη γνωρίσαμε στην κλασική της μορφή, είναι ότι ο λήπτης συγκεντρώνει στο πρόσωπο του και την ιδιότητα του προμηθευτή. Η έλλειψη του τριγωνικού σχήματος είναι όμως η μόνη διάφορα μεταξύ του μορφώματος του sale and lease-back και εκείνου του κλασικού χρηματοδοτικού leasing. Και στα δύο συμβατικά μορφώματα κυριαρχεί η χρηματοδοτική λειτουργία της εταιρίας leasing. Στη σύμβαση κλασικού χρηματοδοτικού leasing η χρηματοδότηση συντελείται ταυτόχρονα με τη λήψη της επενδυτικής απόφασης εκ μέρους του λήπτη έτσι ώστε η εταιρία leasing να χρηματοδοτεί μια νέα επένδυση του λήπτη. Στο sale and lease-back αντίθετα ο λήπτης έχει καταλήξει σε προγενέστερο χρονικό σημείο στη λήψη μιας επενδυτικής απόφασης, έτσι ώστε η εταιρία leasing καλείται να χρηματοδοτήσει μια ήδη πραγματοποιημένη επένδυση. και δ) Ο χρηματοδοτικός ρόλος της εταιρίας leasing and lease-back παρουσιάζει την ιδιομορφία που συναντήσαμε ήδη στο πλαίσιο της σύμβασης 14 Παράδοση του πράγματος σε εκείνον που το αποκτά υπάρχει, όταν συμφωνηθεί ανάμεσα σ αυτόν και στον έως τώρα νομέα να παραμείνει ο νομέας ή τρίτος στην κατοχή του πράγματος με βάση ορισμένη έννομη σχέση. Σ αυτή την περίπτωση έναντι του τρίτου μεταβιβάζεται η νομή στον αποκτώντα αφότου γνωστοποιηθεί αυτό στον τρίτο απ τον έως τώρα νομέα. (Αστικός Κώδικας 977 περίπτωση α )

23 21 leasing. Η εταιρία leasing δεν χρηματοδοτεί τον λήπτη με την παροχή ενός χρηματοδοτικού κεφαλαίου του τιμήματος αγοράς, αλλά με το ίδιο το πράγμα το οποίο ο λήπτης νεμόταν πριν ως ο αποκλειστικός κύριος και νομέας. Η υποχρέωση της εταιρίας leasing προς πληρωμή του τιμήματος πηγάζει από την σύμβαση πώλησης και θα πρέπει να διακρίνεται σαφώς από την υποχρέωση της προς χρηματοδότηση με βάση τη σύμβαση lease-back. Στη σύμβαση lease-back η εταιρία leasing χρηματοδοτεί τον λήπτη παρέχοντας του τη δυνατότητα ακώλυτης κατοχής και χρήσης του πράγματος και αρκούμενη στη μεταβίβαση της κυριότητας με αντιφώνηση της νομής. Η κυρίαρχη θέση της χρηματοδοτικής λειτουργίας της εταιρίας leasing στη σύμβαση lease-back επηρεάζει γενικότερα τη διαμόρφωση του περιεχομένου της σύμβασης με αποκορύφωμα την κατανομή των κινδύνων μεταξύ των μερών. Όπως στη σύμβαση leasing έτσι και στη σύμβαση leaseback ο λήπτης επιβαρύνεται με όλους τους κίνδυνους που έχουν άμεση σχέση με το πράγμα, ενώ η εταιρία leasing αντιμετωπίζει μόνο τον κίνδυνο αφερεγγυότητας του λήπτη. Ωστόσο ο κίνδυνος αφερεγγυότητας του λήπτη είναι οξύτερος στη σύμβαση lease-back, γιατί το αγαθό, το οποίο αποτελεί την ασφάλεια της εταιρίας leasing σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης της σύμβασης, συνήθως δεν είναι καινούργιο αλλά ήδη μεταχειρισμένο, έτσι ώστε προσφέρει περιορισμένες δυνατότητες περαιτέρω διάθεσης του. Η περαιτέρω διάθεση του αγαθού από την εταιρία leasing σε περίπτωση αδυναμίας πληρωμής του λήπτη καθίσταται ακόμη πιο προβληματική όταν πρόκειται για κινητά δεδομένου ότι αυτά διακρίνονται κατά κανόνα από μια ταχεία οικονομική απαξίωση με την πάροδο του χρόνου. Για τον λόγο αυτό υποστηρίζεται ότι συνηθέστερο αντικείμενο της σύμβασης lease-back είναι τα ακίνητα τα οποία σε αντίθεση με τα κινητάχαρακτηρίζονται από την διατήρηση ή και την αύξηση ακόμη της οικονομικής τους αξίας μέσα στο χρόνο. Υπό το πρίσμα της οικονομικής θεώρησης προκύπτει ότι στο μόρφωμα του sale and lease-back τα οικονομικά πλεονεκτήματα που απολαμβάνει ο λήπτης είναι παρόμοια με εκείνα του κλασικού χρηματοδοτικού leasing. Κύριος στόχος του sale and lease-back είναι η απελευθέρωση κεφαλαίου, που βρίσκεται επενδυμένο σε κεφαλαιουχικά αγαθά της κυριότητας του λήπτη.

24 22 Ως άμεση συνέπεια παρατηρείται η εισροή ρευστών διαθέσιμων, τα οποία ο λήπτης μπορεί να χρησιμοποιήσει είτε για την μείωση των χρεών του είτε με σκοπό την τοποθέτηση τους σε παραγωγικότερες επενδύσεις. Η αύξηση της ρευστότητας επιτυγχάνεται μέσω της παραίτησης του λήπτη από τον τίτλο ιδιοκτησίας, ο οποίος δεν του προσφέρει κανένα κέρδος, χωρίς όμως να αποξενώνεται από την κατοχή και χρήση του αγαθού, που του εξασφαλίζουν τη συνέχιση των παραγωγικών του δραστηριοτήτων. Ο λήπτης μέσω των κερδών που του αποφέρει η αδιατάρακτη εκμετάλλευση των παραγωγικών μέσων, αποπληρώνει σταδιακά, με τη μορφή περιοδικών δόσεων προς την εταιρία leasing το συνολικά οφειλόμενο προς αυτήν πόσο για την εν λόγω χρηματοδότηση. Αλλά το sale and leaseback εμφανίζει και επιπρόσθετα οικονομικά πλεονεκτήματα για το λήπτη. Έτσι ο λήπτης πωλώντας στην εταιρία leasing το αγαθό έναντι τιμήματος που υπερβαίνει την λογιστική του αξία, κατορθώνει να κινητοποιήσει αφανή αποθεματικά και επιτυγχάνει ένα λογιστικό κέρδος το οποίο μπορεί να χρησιμοποιήσει στη συνέχεια για την κάλυψη ζημιών και γενικότερα για την βελτίωση της εικόνας του ισολογισμού του. Βέβαια το πλεονέκτημα αυτό είναι πρόσκαιρο γιατί η επίτευξη επιπλέον κέρδους μέσω της πώλησης προς την εταιρία leasing υπεράνω της λογιστικής αξίας είναι ένας παράγοντας που υπολογίζεται κατά τον καθορισμό των δόσεων καταβολής και επιβαρύνει ανάλογα το συνολικό πόσο της οφειλής του λήπτη προς την εταιρία leasing. Το οικονομικό και νομικό περιεχόμενο του sale and lease-back και κυρίως η χρηματοδοτική λειτουργία της εταιρίας leasing στη σύμβαση Leaseback επιτρέπουν την υπαγωγή του μορφώματος αυτού στο συμβατικό τύπο του χρηματοδοτικού leasing. Η απουσία του προμηθευτή και η συνακόλουθη έλλειψη του τριγωνικού σχήματος διαφοροποιεί ή και απλουστεύει- τη αντιμετώπιση ορισμένων νομικών προβλημάτων, ωστόσο πρωταρχική όσο και αναμφισβήτητη παραμένει η χρηματοδοτική φύση του συμβατικού αυτού μορφώματος. Συμπερασματικά μπορεί να λεχθεί ότι το sale and lease-back στοιχειοθετεί μαζί με το κλασικό χρηματοδοτικό leasing τον ευρύτερο συμβατικό τύπο του χρηματοδοτικού leasing.

25 Εσωτερικό και Διεθνές leasing Ένα τέταρτο είδος του leasing είναι εκείνο που γίνεται ανάλογα με τον εσωτερικό ή διεθνή χαρακτήρα της συναλλαγής και συγκεκριμένα όταν στην δεύτερη περίπτωση η εταιρία leasing και ο επενδυτής βρίσκονται εγκατεστημένοι ο καθένας σε διαφορετικές χώρες, όποτε και εμφανίζονται δυσεπίλυτα προβλήματα για το ποιο δίκαιο πρέπει να εφαρμοστεί πάνω στο ενοχικό, εμπράγματο, φορολογικό, λογιστικό και δικονομικό πεδίο, αλλά ακόμη και συναλλαγματικής φύσης λεπτά ζητήματα που όλα τους δυσχεραίνουν την εξέλιξη των συναλλαγών του είδους αυτού, και αυτό παρά την ολοφάνερη χρησιμότητα του, τόσο ως μέσου αύξησης των εξαγωγών μιας χώρας όσο και ως μέσου υποβοήθησης μιας άλλης που βρίσκεται στο στάδιο της ανάπτυξης 15. Γι αυτό και εξηγείται ότι το διεθνές leasing συναντάται μέχρι τώρα ιδιαίτερα σε αντικείμενα μεγάλης αξίας, όπως είναι τα πλοία και τα αεροσκάφη όπου το «δίκαιο της σημαίας» καθορίζει ποιας χώρας το δίκαιο είναι το εφαρμοζόμενο για δικαιώματα πάνω σ αυτά και αντίθετα, είναι πολύ πιο συνηθισμένο σ άλλου είδους κινητά, προς αποφυγή των δυσκολιών αυτών, να συνιστώνται θυγατρικές εταιρίες leasing σε άλλες χώρες για να αναλάβουν αυτές αντί τις μητρικές την εξυπηρέτηση των εκεί επενδυτών. Η σημασία μιας ρύθμισης του διεθνούς leasing προς αποφυγή ή τουλάχιστον προς ελαχιστοποίηση κατά το δυνατό, των νομικών εμποδίων όπου παρεμβάλλονται σ αυτό και που συνεπάγονται τη δυσχέρεια των διεθνών επενδύσεων είχε από πολύ καιρό επισημανθεί και συντονισμένες προσπάθειες καταβλήθηκαν για κατάρτιση μιας διεθνούς σύμβασης που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από τις νομοθεσίες της παγκόσμιας κοινότητας, οι οποίες και ευοδώθηκαν με την διεθνή σύμβαση της Οτάβας του Καναδά το έτος Λαζαρίδης 1995, σελ. 98

26 Κοινοπρακτικό και Συμμετοχικό leasing Αλλά είδη χρηματοδοτικού leasing που αξίζει να αναφερθούν είναι το «κοινοπρακτικό» leasing 16 και το «συμμετοχικό» leasing 17 Στο πρώτο, αντίστοιχο του syndicated loan, λόγω της μεγάλης αξίας των μισθούμενων αντικειμένων, συμμετέχουν από κοινού πολλές εταιρίες leasing ενώ στο δεύτερο, για τον ίδιο λόγο εκτός από τον προμηθευτή, τον επενδυτή-μισθωτή και την εταιρία leasing συμπλέκεται και τέταρτο πρόσωπο συνήθως η Τράπεζα ή ο ασφαλιστικός Οργανισμός- ή και περισσότερα, που της δανείζουν ένα ποσό που αντιστοιχεί σε μέρος του τιμήματος αγοράς των προς εκμίσθωση πραγμάτων. Οι δανειστές αυτοί θα ικανοποιηθούν αποκλειστικά από τα εκχωρούμενα σ αυτούς μισθώματα ή σε ανάγκη, και μ αυτά τα ίδια τα παραχωρημένα σε leasing πράγματα. Η τελευταία αυτή μέθοδος είναι ιδιαίτερα συνηθισμένη στις Η.Π.Α. 2.2 Συμβάσεις καταχρηστικά αποκαλούμενες leasing Πέρα από τις διακρίσεις και τα είδη αυτά χρηματοδοτικών μισθώσεων, συναντώνται και άλλες παραπλήσιες δικαιοπρακτικές μορφές, που είτε καταχρηστικά αποκαλούνται leasing είτε πρόκειται συνήθως για απλές μισθώσεις, με συνέπεια οι διατάξεις και οι κανόνες που ισχύουν ή που γίνονται αποδεκτοί- για το leasing να μην επεκτείνονται σ αυτές. Τέτοιες περιπτώσεις μη πραγματικών leasing είναι οι εξής: α) Το «operating lease» η «επιχειρησιακή μίσθωση» ή πιο γνωστό στις χώρες της Ευρώπης ως «renting» ή «rental», όπου παρέχονται σε εκμίσθωση είτε από τον ίδιο τον κατασκευαστή είτε και από άλλη περισσότερο ή λιγότερο ανεξάρτητη απ αυτόν εξειδικευμένη επιχείρηση, προϋπάρχοντα συγκεκριμένα υλικά, λ.χ. αυτοκίνητα, βαγόνια σιδηρόδρομων, εμπορευματοκιβώτια, υπολογιστές, υλικά δημόσιων έργων κλπ, για την κάλυψη των αναγκών εκμετάλλευσης του μισθωτή, περιορισμένης χρονικής διάρκειας σπάνια μέσης και συχνά εποχιακής, με επιστροφή στη συνέχεια του υλικού αυτού στην εκμισθώτρια επιχείρηση για παραπέρα νέα εκμίσθωση. 16 Syndicated leasing. 17 Leveraged leasing.

27 25 Συχνά σ αυτήν η εκμισθώτρια επιχείρηση αναλαμβάνει και ορισμένες επιπρόσθετες υπηρεσίες σχετικά με την συντήρηση του πράγματος 18 καθώς και την ασφάλιση του. Ο μισθωτής εξάλλου δεν επιλέγει το πράγμα για να πάρει τη χρήση του στη συνέχεια από τον αποκτώντα την κυριότητα του εκμισθωτή αλλά απευθύνεται σ αυτόν που ήδη το έχει και το προσφέρει σε κάθε ενδιαφερόμενο για την μίσθωση του και μάλιστα ως υλικό ορισμένου τύπου και κατηγορίας που βρίσκεται σε χώρους ειδικά γι αυτό προορισμένους, όπως αποθήκες, γήπεδα, κλπ, με οργανωμένο επιπλέον εργαστήριο επιδιόρθωσης του και ειδικευμένο τεχνικό προσωπικό, και με προορισμό τις διαδοχικές εκμισθώσεις του. Ο μισθωτής έτσι εδώ δεν εξοφλεί με το σύνολο των μισθωμάτων στη διάρκεια της σύμβασης ολόκληρη την αξία ή έστω το μεγαλύτερο μέρος της- του μίσθιου πράγματος ούτε και αναλαμβάνει όλους τους κινδύνους, βάρη και δαπάνες ούτε τέλος και καμία option απόκτησης του πράγματος δεν έχει σε αντίθεση με όσα ισχύουν στη χρηματοδοτική μίσθωση. Οι ευνοϊκές επομένως διατάξεις που αφορούν το financial lease δεν μπορούν να βρουν έδαφος εφαρμογής στο operating lease αφού δεν πρόκειται παρά για απλή και μόνο μίσθωση που θα πρέπει έτσι να κρίνεται με βάση τις γενικές διατάξεις. β) Η μίσθωση καταναλωτικών αγαθών, καθώς επίσης και γενικότερα πραγμάτων προοριζομένων για προσωπική ή οικιακή χρήση, όπως τηλεοράσεων, αυτοκίνητων ιδιωτικής χρήσης κλπ, και που συχνά χαρακτηρίζονται καταχρηστικά, ιδιαίτερα στην Γερμανία και Ελβετία ως leasing. Σ αυτήν, εκτός από άλλες διαφορές με την χρηματοδοτική μίσθωση δεν συντρέχει το βασικό στοιχείο εκείνης η εξυπηρέτηση της χρηματοδοτικής του πράγματος να γίνεται με τις προσόδους του, με συνέπεια και πάλι οι διατάξεις για το leasing να μη μπορούν να βρουν έδαφος εφαρμογής. γ) Τέλος, δεν πρόκειται για πραγματικό leasing όταν γίνεται λόγος για «άμεση μίσθωση» όπου απευθείας ο παραγωγός ή και η ελεγχόμενη απ αυτόν εταιρία και όχι η μεσολαβούσα ανεξάρτητη χρηματοδότρια εταιρία leasing- παρέχει το πράγμα σε lease, με συνέπεια να κυριαρχεί ο εμπορικός 18 Service-maintenance leasing.