Ηλεκτρονικό Εμπόριο και Σημασιολογικός Ιστός

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Ηλεκτρονικό Εμπόριο και Σημασιολογικός Ιστός Διπλωματική Εργασία του Κράβαρη Αθανασίου (ΑΕΜ: 552) Εξεταστική Επιτροπή Επιβλέπων: Βασιλειάδης Νικόλαος Μέλη: Κουσενίδης Δημήτριος Αγγελής Ελευθέριος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ i-

2

3 Πρόλογος Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η δυναμική ενσωμάτωση επισημειώσεων μεταδεδομένων σε ιστοσελίδες που θα καταφέρουν να τραβήξουν την προσοχή αλλά και να χρησιμοποιηθούν αποδοτικά από μηχανές και εφαρμογές. Απώτερος στόχος είναι η μεγιστοποίηση της ποιότητας ενός ηλεκτρονικού καταστήματος και η καλύτερη ανιχνευσιμότητα των πληροφοριών του από μηχανές αναζήτησης του Σημασιολογικού Ιστού. Μετά από την απαραίτητη περιγραφή του Σημασιολογικού Ιστού και του Ηλεκτρονικού Εμπορίου, αναλύεται η οντολογία GoodRelations, ένα δημοφιλές λεξιλόγιο για το ηλεκτρονικό εμπόριο που αποτελεί κεντρικό στοιχείο της παρούσας εργασίας. Έπειτα ακολουθεί αναλυτική περιγραφή, με παράθεση αντίστοιχων στιγμιοτύπων, του ηλεκτρονικού καταστήματος που αναπτύχθηκε στην εργασία και ονομάστηκε TechEshop. Πρόκειται για ένα κατάστημα ειδών τεχνολογίας, όπως Η/Υ και ευφυών τηλεφώνων, που ενσωματώνει τη χρήση της οντολογίας GoodRelations. Πριν την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της παρούσας εργασίας, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα της εργασίας μου και αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Πληροφορικής Νικόλαο Βασιλειάδη για την εμπιστοσύνη και την ανάθεση της παρούσας εργασίας αλλά και για τη καθοδήγησή του. Θα ήθελα επίσης να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στην οικογένεια μου για τη συνεχή στήριξη, που χωρίς αυτούς η ολοκλήρωση αυτής της εργασίας δεν θα ήταν δυνατή. Κράβαρης Αθανάσιος 31/1/2017 -i-

4

5 Abstract The subject of this thesis is the dynamic integration of metadata annotations to webpages that will be able to attract attention and be better traceable by Semantic Web search engines. The ultimate goal is to maximize the qualitiy of an eshop. After a necessary description of the Semantic Web and Electronic Commerce, the GoodRelations ontology is analyzed. It is a popular vocabulary for e-commerce and it is a core element in this thesis. Next follows a detailed presentation, along with screenshots, of the implemented eshop, called TechEshop. It is a technology store, providing among others computers and smartphones, that that incorporates the use of ontology GoodRelations. -i-

6

7 Περιεχόμενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... I ABSTRACT... I ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... III 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΟΝΤΟΛΟΓΙΕΣ Μεταδεδομένα Οντολογίες ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΟΥ ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ XML RDF RDF Schema RDFa OWL ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Ηλεκτρονικό εμπόριο προς καταναλωτή (B2C) Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση (B2B) Ηλεκτρονικό εμπόριο κοινού προς δημόσια διοίκηση Ηλεκτρονικό εμπόριο καταναλωτή προς καταναλωτή (C2C) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Οφέλη του ηλεκτρονικού εμπορίου Περιορισμοί του ηλεκτρονικού εμπορίου iii-

8 4 ΤΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ GOODRELATIONS ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ECLASSOWL HTML5 MICRODATA ΠΩΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ Η GOODRELATIONS ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ GOODRELATIONS ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΧΡΗΣΗΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Η επιλογή των Oxid και GoodRealtions WampServer OXID eshop ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ TECHESHOP Πληροφορίες Επιχείρησης Μέθοδοι Πληρωμής και Εκπτώσεις Κανόνες και Μέθοδοι Αποστολής Προϊόντα Συναρτήσεις διαχείρισης RDFa δεδομένων ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ WEB SITES ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ iv-

9 1 Εισαγωγή Οι άνθρωποι πάντα έψαχναν και θα συνεχίσουν να ψάχνουν νέους και περισσότερο αποτελεσματικούς τρόπος να πραγματοποιήσουν εμπορικές συναλλαγές. Η εμφάνιση του διαδικτύου και η εξέλιξη του στη συνέχεια έδωσαν την δυνατότητα να δημιουργηθεί το Ηλεκτρονικό εμπόριο. Η βασική ιδέα είναι ότι οι υποψήφιοι πελάτες θα αναζητούν τα προϊόντα που τους ενδιαφέρουν στο διαδίκτυο και ηλεκτρονικά θα πραγματοποιούν και την παραγγελία ή και την ολοκλήρωση της συναλλαγής σε περιπτώσεις άυλων προϊόντων. Ωστόσο λόγο έντονου ανταγωνισμού και μεγάλου όγκου διαθέσιμων πληροφοριών, αναδύθηκε το πρόβλημα της αποτελεσματικής αναζήτησης και προσπέλασης των εμφανιζόμενων αποτελεσμάτων από τους χρήστες. Οι μηχανές αναζήτησης αδυνατούσαν να αναγνωρίσουν την σημασία του ερωτήματος που έθεταν οι χρήστες και για το λόγο αυτό επέστρεφαν μεγάλο αριθμό συχνά μη σχετιζόμενων αποτελεσμάτων. Ο Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web) αποτελεί εξέλιξη και επέκταση του υπάρχοντος διαδικτύου. Ο βασικός του στόχος είναι η οργάνωση της πληροφορίας που βρίσκεται διασκορπισμένη στον Παγκόσμιο Ιστό και ο ορισμός της με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι πλήρως κατανοητή από τις μηχανές. Στις μέρες μας ισχύει το εξής, εάν δεν κερδίσεις το κλικ δεν θα κάνεις την πώληση αλλά δεν θα κερδίσεις το κλικ εάν δεν σε παρατηρήσουν. Οι ιστοσελίδες ηλεκτρονικού εμπορίου πρέπει να εκμεταλλευτούν κάθε διαθέσιμη δυνατότητα για να προσελκύσουν τους υποψήφιους πελάτες να κάνουν κλικ στη δική τους σελίδα και όχι σε σελίδα κάποιου ανταγωνιστή. Πληρωμένες διαφημίσεις, αποτελέσματα εικόνας, και άλλα οπτικά στοιχεία συναγωνίζονται για την προσοχή μας στη σελίδα των αποτελεσμάτων αναζήτησης. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η δυναμική ενσωμάτωση επισημειώσεων μεταδεδομένων σε ιστοσελίδες που θα καταφέρουν να τραβήξουν την προσοχή και να κερδίσουν το κλικ. Η τεχνολογία που καλύπτει αυτές τις ανάγκες είναι σαφώς καθορισμένη από πρότυπα και υπακούει στη δια-λειτουργική υποδομή που -1-

10 παρέχεται από τα τυποποιημένα πρωτόκολλα. Η RDF είναι ένα πρότυπο του W3C που περιγράφει πόρους του Παγκόσμιου Ιστού, αποδίδοντας μεταδεδομένα σε οντότητες. Η τεχνολογία RDFa παρέχει ένα σύνολο ιδιοτήτων(attributes) που ενσωματώνουν σε HTML και XML-βασισμένα έγγραφα, έτσι ώστε τα δεδομένα να αποκτούν δομή, και να είναι δυνατή η κατανόηση τους από μηχανές. Ορισμένα από τα οφέλη που προκύπτουν είναι: η βελτιωμένη ταχύτητα και ακρίβεια στη διαχείριση, εντοπισμό, πλοήγηση και ανακάλυψη δεδομένων, η επίτευξη διαλειτουργικότητας με την εισαγωγή ενός κοινού πλαισίου κατανόησης, και η εξαγωγή περαιτέρω γνώσης. Η οντολογία GoodRelations είναι ένα λεξιλόγιο για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο, με στόχο να διευκολύνει τη δημοσίευση λεπτομερειών σε μηχανές αναζήτησης, εφαρμογές κινητών και επεκτάσεις των προγραμμάτων περιήγησης, σχετικά με το κατάστημα, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Στα κεφάλαια που ακολουθούν περιγράφονται όλα τα θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Συγκεκριμένα: Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο του σημασιολογικού ιστού. Περιγράφεται η αρχιτεκτονική που έχει καθιερωθεί, για να αναλυθούν στη συνέχεια έννοιες όπως: μεταδεδομένα, οντολογίες, γλώσσες σημασιολογικού ιστού. Παραδείγματα για τη σύνταξη και χρήση της RDFa αναπτύσσονται στην αντίστοιχη ενότητα. Στο κεφάλαιο 3 γίνεται εισαγωγή στο Ηλεκτρονικό εμπόριο. Παρουσιάζονται οι κύριες κατηγορίες του καθώς και μια ιστορική αναδρομή της εξέλιξής του, που βοηθάει να κατανοήσουμε τα οφέλη και τους περιορισμούς από τη χρήση του. Στο κεφάλαιο 4 παρουσιάζεται η οντολογία GoodRelations. Γίνεται γρήγορη αναφορά στο συντακτικό HTML5 microdata. Στην συνέχεια αναλύεται ένα παράδειγμα του λεξιλογίου GoodRelations με χρήση της RDFa σύνταξης. Τέλος παρουσιάζονται οπτικά αποτελέσματα της χρήσης της GoodRealtions σε ήδη υπάρχουσες ιστοσελίδες. Στο κεφάλαιο 5 παρουσιάζεται μια αναλυτική περιγραφή της υλοποίησης της εφαρμογής. Αρχικά, παρουσιάζονται σύντομα τα εργαλεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της εφαρμογής. Στη συνέχεια, περιγράφεται αναλυτικά το ηλεκτρονικό κατάστημα που αναπτύχθηκε και οι λειτουργίες του, όπου υπάρχει παράθεση και των αντίστοιχων στιγμιότυπων (screen shots). Παράλληλα γίνεται περιγραφή των RDFa πληροφοριών που -2-

11 χρησιμοποιούνται στο κατάστημα για την ενσωμάτωση του λεξιλογίου GoodRelations. Στο κεφάλαιο 6 παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της παρούσας εργασίας και αναφέρονται πιθανές επεκτάσεις της. Tέλος, στο Παράρτημα υπάρχει παράθεση τμήματος κώδικα που αφορά συναρτήσεις διαχείρισης των RDFa δεδομένων και την πληρωμή και αποστολή των προϊόντων του ηλεκτρονικού καταστήματος που αναπτύχθηκε. -3-

12

13 2 Σημασιολογικός Ιστός Εμπνευστής του Σημασιολογικού Ιστού είναι ο Tim Berners-Lee, ο άνθρωπος ο οποίος εφηύρε και τον Παγκόσμιο Ιστό. Όπως ο ίδιος είπε [1]: «ο Σημασιολογικός Ιστός είναι μια επέκταση του σημερινού ιστού όπου η πληροφορία έχει καλά καθορισμένο νόημα, καθιστώντας τη συνεργασία μεταξύ ανθρώπων και υπολογιστών πιο αποτελεσματική». 2.1 Εισαγωγή Ο Παγκόσμιος Ιστός ή Διαδίκτυο (World Wide Web) αποτελεί το πλέον διαδεδομένο μέσο επικοινωνίας, διευκολύνοντας αισθητά την δημοσίευση και ανταλλαγή πληροφορίας. Με τα σημερινά δεδομένα, η αναζήτηση στον Παγκόσμιο Ιστό πολλές φορές επιστρέφει αποτελέσματα τα οποία δεν σχετίζονται άμεσα με το αντικείμενο της αναζήτησης, εξαιτίας της αδυναμίας των υπολογιστών να αντιληφθούν την έννοια μιας λέξης. Αυτό είναι ένα μειονέκτημα του Παγκόσμιου Ιστού το οποίο καλείται να καλύψει ο Σημασιολογικός Ιστός. Συγκεκριμένα, ο Σημασιολογικός Ιστός όπως προκύπτει και από το όνομά του, θα κατανοεί την έννοια του αντικειμένου αναζήτησης [6]. Έτσι, θα επιστρέφει αποτελέσματα τα οποία σχετίζονται άμεσα με το αντικείμενο αναζήτησης. Η κεντρική ιδέα είναι η προσθήκη μεταδεδομένων στις Ιστοσελίδες, καθιστώντας τις κατανοητές και επεξεργάσιμες από μηχανές. Τα μεταδεδομένα είναι δομημένα και κωδικοποιημένα δεδομένα που περιγράφουν πληροφορίες. Συνδυάζοντας τις τεχνολογίες του υπάρχοντος Παγκόσμιου Ιστού με νέες τεχνολογίες, όπως τα μεταδεδομένα και οι οντολογίες, ο Παγκόσμιος Ιστός σταδιακά εξελίσσεται στον Σημασιολογικό Ιστό. Στην εικόνα που ακολουθεί, φαίνεται η εξέλιξη από τον Παγκόσμιο στον Σημασιολογικό Ιστό. -5-

14 Εικόνα 2.1: Η εξέλιξη από τον Παγκόσμιο Ιστό στον Σημασιολογικό Ιστό 2.2 Αρχιτεκτονική Σημασιολογικού Ιστού Ο Tim Berners-Lee ξεκίνησε να σχεδιάζει την αρχιτεκτονική του ιστού το Στην αρχική έκδοση της αρχιτεκτονικής εμφανίστηκαν προβλήματα και παραλήψεις, τα οποία σταδιακά διορθώθηκαν. Το 2006 στο συνέδριο AΑAI2006 [Berners-Lee, 2006] παρουσιάστηκε η τελευταία έκδοση. Τα διαδοχικά στάδια εξέλιξης της αρχιτεκτονικής του Σημασιολογικού ιστού απεικονίζονται στην εικόνα

15 Εικόνα 2.2: Εκδόσεις της αρχιτεκτονικής του Σημασιολογικού Ιστού, κατά τον Tim Berners- Lee. Σύμφωνα λοιπόν με την τελευταία έκδοση, στο κατώτερο επίπεδο βρίσκεται η ίδια η πλατφόρμα του Ιστού, που περιλαμβάνει: το καθιερωμένο πρότυπο κωδικοποίησης χαρακτήρων Unicode, τα Ενιαία Αναγνωριστικά Πόρων (Uniform Resource Identifiers URIs), το Πρωτόκολλο Μεταφοράς Υπερκειμένου (HyperText Transfer Protocol HTTP) και την Γλώσσα Σήμανσης Υπερκειμένου (HyperText Markup Language HTML). Στο αμέσως επόμενο επίπεδο βρίσκεται το συντακτικό, με τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση μεταδεδομένων. όπως: RDFa, XML (Extensible Markup Language) και JSON (JavaScript Object Notation), Μεταδεδομένα και οντολογίες Το επίπεδο αυτό, όπως είναι φυσικό, στηρίζει το επόμενο που αφορά την αναπαράσταση της γνώσης, όπου επιτυγχάνεται η διασύνδεση των μεταδεδομένων με την χρήση του μοντέλου RDF (Resource Description Framework). -7-

16 Συνεχίζοντας πιο πάνω, εντοπίζεται η σημασιολογία (Semantics) και οι κανόνες (Rules). Το επίπεδο της σημασιολογίας εστιάζει στον διαμοιρασμό κοινών λεξικών ορολογίας, κάνοντας χρήση προηγμένων γλωσσών αναπαράστασης γνώσης, όπως: RDFS (RDF Schema) και OWL (Web Ontology Language) ενώ το επίπεδο των κανόνων εστιάζει στην ανταλλαγή κανόνων μεταξύ των εφαρμογών, χρησιμοποιώντας γλώσσες όπως: η RIF (Rule Interchange Format) και η RuleML. Παράλληλα με αυτά τα επίπεδα κινείται και το επίπεδο των ερωτημάτων (Query), το οποίο επίσης στηρίζει ζητήματα σημασιολογίας. Το επίπεδο της λογικής (Logic) στοχεύει στην συνένωση της σημασιολογίας όλων των μοντέλων που υποστηρίζονται στα κατώτερα επίπεδα, δηλαδή, για παράδειγμα, των RDF/S, OWL, RIF και SPARQL. Τα επίπεδα των αποδείξεων (Proof), εξηγεί για προέκυψε κάποιο αποτέλεσμα[7] και της εμπιστοσύνης (Trust), ασχολείται με ζητήματα αξιοπιστίας, περιεχομένου και πνευματικών δικαιωμάτων[8]. Οι τεχνολογίες και οι μηχανισμοί αυτών των επιπέδων αναμένεται να έχουν καίριο ρόλο στην εφαρμογή του Σημασιολογικού Ιστού, δεδομένου ότι η ύπαρξη πλήθους ευφυών εφαρμογών και πρακτόρων θα απαιτεί μηχανισμούς αιτιολόγησης και επεξήγησης των αποτελεσμάτων που θα προκύπτουν αλλά και εκτίμησης της αξιοπιστίας όλων όσων συμβαίνουν στον Ιστό. Τέλος, το επίπεδο των εφαρμογών αποτελεί το κορυφαίο επίπεδο, καθώς πρόκειται, ουσιαστικά, για το αποτέλεσμα όλης της προσπάθειας. 2.3 Μεταδεδομένα και οντολογίες Κατά την εξέλιξη του Διαδικτύου (World Wide Web) σε Semantic Web άλλαξε το περιεχόμενου του Ιστού, το οποίο πλέον μετατοπίζεται από τον άνθρωπο προς τα δεδομένα. Δεδομένα τα οποία πρέπει να είναι απευθείας προσπελάσιμα και επεξεργάσιμα από τις μηχανές και ταυτόχρονα η σημασιολογία τους να είναι ρητά δηλωμένη. Με άλλο λόγια, είναι απαραίτητη η ύπαρξη πληροφοριών για τα δεδομένα, δηλαδή μεταδεδομένων (metadata). Ωστόσο η χρήση μεταδεδομένων δεν αρκεί. Για την επαρκή και αποτελεσματική εξαγωγή γνώσης χρησιμοποιούνται μέθοδοι αναπαράστασης γνώσης. Από τις πλέον διαδεδομένες δομημένες αναπαραστάσεις -8-

17 αποτελούν οι οντολογίες, που χρησιμεύουν κυρίως για τον ορισμό κοινών λεξιλογίων, στα οποία υπακούουν δεδομένα και κανόνες Μεταδεδομένα Τα μεταδεδομένα είναι δομημένη πληροφορία που περιγράφει, εξηγεί, εντοπίζει ή κάνει ευκολότερη την ανάκτηση και διαχείριση πληροφορίας. Με άλλα λόγια είναι δεδομένα που περιγράφουν άλλα δεδομένα. Τα μεταδεδομένα διακρίνονται σε: Περιγραφικά μεταδεδομένα (Descriptive metadata), περιγράφουν ένα αντικείμενο ώστε να το αναγνωρίσουμε και να το ανακτήσουμε. Περιλαμβάνουν στοιχεία όπως τίτλο, περίληψη, συγγραφέα και λέξεις κλειδιά. Δομικά μεταδεδομένα (Structural metadata), περιγράφουν σύνθετα αντικείμενα από τα συστατικά τους, όπως για παράδειγμα, ένα κεφάλαιο αποτελείται από ένα σύνολο από ταξινομημένες σελίδες. Επιχειρησιακά μεταδεδομένα (Administrative metadata) περιλαμβάνουν άλλες βοηθητικές πληροφορίες όπως για παράδειγμα πότε δημιουργήθηκε ένα αντικείμενο, τύπος αρχείου ποιος έχει δικαιώματα προσπέλασης κλπ. Από την κατηγορία αυτή συνήθως εμφανίζονται δύο τύποι μεταδεδομένων: o Μεταδεδομένα διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων (Rights management metadata) o Μεταδεδομένα αρχειοθέτησης (Preservation metadata), τα οποία περιέχουν πληροφορία για την αρχειοθέτηση αντικειμένων. Τα μεταδεδομένα μπορεί να περιγράφουν μια ολόκληρη συλλογή ή ένα απλό αντικείμενο ή ένα επιμέρους τμήμα του και ενσωματώνονται με τα δεδομένα ή αποθηκεύονται σε ξεχωριστό αρχείο. Συνήθως ενσωματώνονται σε HTML κείμενα ή τις επικεφαλίδες (headers) αρχείων εικόνων. Ωστόσο πολλές φορές δεν είναι δυνατή η αποθήκευση των μεταδεδομένων στο ίδιο αρχείο αν και ενδεχομένως είναι ευκολότερη η ενημέρωση και ανάκτησή τους. Συνήθως, τα μεταδεδομένα αποθηκεύονται σε βάσεις δεδομένων και συνδέονται με τα αντικείμενα που περιγράφουν Οντολογίες Για να αποδώσουμε τον ορισμό της έννοιας της οντολογίας, θα πρέπει πρώτα να επιλέξουμε την οπτική γωνία που μας ενδιαφέρει, διότι πρόκειται περί αμφισημίας. Από το πρίσμα της φιλοσοφικής πλευράς, η Οντολογία (με κεφαλαίο Ο) ορίζεται ως η -9-

18 επιστήμη που μελετά τη φύση, την ύπαρξη, τα όντα και τις σχέσεις αυτών. Ειδικότερα ασχολείται με τον κλάδο της μεταφυσικής που έχει ως στόχο την περιγραφή των αληθινών πραγμάτων (όντων, φύσης) με γενικούς όρους και τον προσδιορισμό αυτών [2]. Γλωσσολογικά η οντολογία είναι συνώνυμο της μεταφυσικής και αποδίδεται στον Αριστοτέλη, αρχικά αναφέρθηκε στο έργο «Λογικά ή Όργανον» (Τόμος 1,2 Όργανον). Ο Αριστοτέλης στο έργο του, περιέγραψε τις διαφορετικές μορφές ύπαρξης ενός διακριτού συστήματος κατηγοριών (σχέση, ύλη, ποιότητα, συναίσθημα, ποσότητα, ενέργεια, χώρος, χρόνος) έτσι ώστε να κατηγοριοποιήσει οτιδήποτε υπάρχει στον κόσμο. Υπήρξαν και διαφορετικές εκδοχές της οντολογίας στον σύγχρονο κόσμο, με κύριο εκπρόσωπο το Emmanuel Kant ( ), ο οποίος πρόσθεσε πως η αίσθηση των πραγμάτων δεν καθορίζεται απόλυτα μόνο από τα πράγματα αλλά και από τη συμβολή όποιου τα αντιλαμβάνεται και τα κατανοεί. Για την επιστήμη των υπολογιστών και δη για το σημασιολογικό ιστό υπάρχει πλήθος ορισμών. Σύμφωνα με τον Tom Gruber: Μια οντολογία είναι μια ρητή προδιαγραφή ενός πεδίου αντίληψης (conceptualization) με επίκεντρό του στη γνώση και τον διαμοιρασμό. ενώ κατά τον Barry Smith: Μια οντολογία είναι, κατά μια προσέγγιση, ένας πίνακας κατηγοριών όπου κάθε τύπος οντοτήτων αποδίδεται από έναν κόμβο σε μια ιεραρχική δομή. [3] Εναλλακτικά, ο Nicola Guarino ορίσε την οντολογία ως: Ένα σύνολο λογικών αξιωμάτων, που δίνονται για να αποδώσουν το επιδιωκόμενο νόημα ενός λεξικού. [4] και σύμφωνα με τον John Sowa: Το αντικείμενο της οντολογίας είναι η μελέτη των κατηγοριών στις οποίες ανήκουν τα αντικείμενα που υπάρχουν ή μπορεί να υπάρχουν σε κάποιο πεδίο ενδιαφέροντος. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας μελέτης, που ονομάζεται οντολογία, είναι ένας κατάλογος από τύπους αντικειμένων που θεωρείται πως υπάρχουν σε ένα πεδίο ενδιαφέροντος D με την μελλοντική δυνατότητα ενός ατόμου που χρησιμοποιεί μία γλώσσα L για το σκοπό να μιλήσει για το D. [5] Γενικά, οντολογία είναι η μαθηματικά αυστηρή περιγραφή ενός πεδίου γνώσης και περιλαμβάνει ένα σύνολο όρων καθώς και τις σημασιολογικές συσχετίσεις τους. Σημαντικό πλεονέκτημα των οντολογιών αποτελεί το γεγονός ότι παρέχουν μια σειρά από δυνατότητες για εξαγωγή συμπερασμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικές γλώσσες (οντολογιών) προτάθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν στον Σημασιολογικό Ιστό, ενισχύοντας την δια-λειτουργικότητα των εφαρμογών, όπως οι OWL, RDF και RDFS. -10-

19 2.4 Βασικές Γλώσσες του Σημασιολογικού Ιστού Η Κοινοπραξία του Παγκόσμιου Ιστού, γνωστή ως World Wide Web Consortium (W3C), συστάθηκε το 1994 από τον εφευρέτη του Παγκόσμιου Ιστού, Sir Tim Berners- Lee και έχει ως στόχο να οδηγήσει τον Παγκόσμιο Ιστό στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, αναπτύσσοντας πρότυπα τεχνολογιών (standards/recommendations). Παράλληλα αναπτύσσει δια-λειτουργικές τεχνολογίες (προδιαγραφές, οδηγίες, λογισμικό και εργαλεία) και δημιουργεί ένα φόρουμ ενημέρωσης και συλλογικής κατανόησης. Οι γλώσσες RDF, RDFS, και OWL έχουν ιδιαίτερη σημασία, δεδομένου ότι έχουν αποτελέσει και σχετικά "Recommendation" του W3C, σε ότι αφορά την πορεία προς την υλοποίηση του σημασιολογικού ιστού. Οι γλώσσες αυτές χρησιμοποιούνται για την κατασκευή οντολογιών. Συγκεκριμένα, επιτρέπουν την αναπαράσταση της γνώσης και συχνά περιλαμβάνουν κανόνες συλλογιστικής που υποστηρίζουν την επεξεργασία της γνώσης αυτής XML H XML (Extensible Markup Language) είναι μία γλώσσα σήμανσης, που περιέχει ένα σύνολο κανόνων για την ηλεκτρονική κωδικοποίηση κειμένων. Ορίζεται, κυρίως, στην προδιαγραφή XML 1.0 (XML 1.0 Specification), που δημιούργησε ο διεθνής οργανισμός προτύπων W3C. Οι ρίζες της XML μπορούν ν' αναζητηθούν στην εκρηκτική ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και στους πολέμους των browser που έλαβαν χώρα μεταξύ της Microsoft Corporation και της Netscape Corporation, όπου καθεμιά από αυτές πάλευε για την απόλυτη κυριαρχία. Καθώς το Web γινόταν όλο και πιο μεγάλο, και όλο και περισσότεροι χρήστες το χρησιμοποιούσαν, άρχισαν ν' ανακαλύπτονται από τους προγραμματιστές, που χρησιμοποιούσαν HTML, διάφορα προβλήματα: Το γεγονός ότι ο ίδιος πόρος HTML εμφανιζόταν με διάφορες μορφές, ανάλογα με τον browser που χρησιμοποιούνταν. Αυτό σήμαινε ότι, οι σχεδιαστές των ιστοσελίδων έπρεπε το λιγότερο να διπλασιάσουν τις προσπάθειές τους. Ορισμένοι κατασκευαστές browser ανέπτυξαν εργαλεία HTML που δεν ήταν αναγνωρίσιμα από άλλους browser. Ήταν σχεδόν αδύνατον να διακριθεί οποιαδήποτε σημαντική μέσα σε μια ιστοσελίδα: πουθενά αλλού αυτό δεν ήταν πιο προφανές από ότι στην χρήση των μηχανών αναζήτησης. Ακόμη και στα μέσα της δεκαετίας του 1990 πολλοί -11-

20 χρήστες εξέφραζαν την απογοήτευσή τους όσον αφορούσε αυτά τα προγράμματα εξαιτίας του όγκου των ανακτημένων αρχείων που επέστρεφαν οι μηχανές, τα οποία, στην καλύτερη περίπτωση, σχετίζονταν οριακά με την αναζήτηση. Η αιτία αυτής της "φτωχής" απόδοσης δεν ήταν η τεχνολογία των μηχανών αναζήτησης - στην πραγματικότητα επρόκειτο για εξεζητημένα προγράμματα που αποτελούν αποδεικτικό της εξυπνάδας των προγραμματιστών - αλλά το ότι τα δεδομένα που επεξεργάζονταν, η σελίδες HTML, δεν έδιναν πολλά στοιχεία για το περιεχόμενό τους. Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων αναπτύχθηκε μία σημειακή γλώσσα που μελλοντικά θα υποσκέλιζε την HTML. Οι στόχοι αυτής της γλώσσας ήταν: Να χρησιμοποιείται εύκολα στο Internet. Να μπορεί να υποστηρίζει πολλές εφαρμογές οι οποίες θα κυμαίνονται από browser μέχρι βάσεις δεδομένων μηχανών αναζήτησης. Να είναι συμβατή με την SGML, την γλώσσα επεξεργασίας κειμένου που αποτέλεσε την έμπνευση για την HTML. Να μην αποτελεί πολύπλοκη διαδικασία η ανάπτυξη επεξεργαστών κειμένων γραμμένων σε γλώσσες που θα βασίζονταν σε XML, για παράδειγμα θα έπρεπε να είναι εύκολη η εγγραφή ενός προγράμματος για τον έλεγχο της σαφήνειας ενός κειμένου πόρου. Ο αριθμός των προαιρετικών εργαλείων της γλώσσας να είναι χαμηλός. Να είναι εύκολη η ανάγνωση και κατανόηση των αρχείων XML. Να είναι εύκολο ν' αναπτυχθούν, με την χρήση απλών συντακτών, αρχεία γραμμένων σε γλώσσα βασιζόμενη σε XML Οι χαρακτήρες που απαρτίζουν ένα κείμενο XML, αποτελούν είτε τη σήμανση είτε το περιεχόμενό του. Η σήμανση και το περιεχόμενο, μπορούν να επισημανθούν και να διακριθούν, ύστερα από την εφαρμογή κάποιων απλών συντακτικών κανόνων. Όλα τα αλφαριθμητικά που συνιστούν τη σήμανση, είτε ξεκινούν με το χαρακτήρα "<" και καταλήγουν στο χαρακτήρα ">", είτε ξεκινούν με το χαρακτήρα "&" και καταλήγουν στο χαρακτήρα ";". Ακολουθίες χαρακτήρων που δε συνιστούν τη σήμανση, αποτελούν το περιεχόμενο ενός κειμένου XML. Η ετικέτα στην XML είναι ένα στοιχείο σήμανσης που ξεκινά με το χαρακτήρα "<" και καταλήγει στο χαρακτήρα ">". Υπάρχουν τρία -12-

21 είδη ετικέτας: ετικέτες-αρχής, για παράδειγμα <section>, ετικέτες-τέλους, για παράδειγμα </section>, και ετικέτες-χωρίς-περιεχόμενο, για παράδειγμα <line-break/>. Το παρακάτω είναι ένα μικρό, αλλά πλήρες κείμενο XML, <?xml version="1.0" encoding='utf-8'?> <painting> <img src="madonna.jpg" alt='foligno Madonna, by Raphael'/> <caption>this is Raphael's "Foligno" Madonna, painted in <date>1511</date>-<date>1512</date>.</caption> </painting> Τα κείμενα XML αποτελούνται εξ ολοκλήρου από χαρακτήρες Unicode. Εκτός από ένα μικρό αριθμό, ειδικά εξαιρούμενων χαρακτήρων ελέγχου, κάθε χαρακτήρας που ορίζεται στο Unicode, μπορεί να εμφανίζεται στο περιεχόμενο ενός κειμένου XML. Το σύνολο των χαρακτήρων που μπορούν να εμφανίζονται στη σήμανση, αν και κάπως περιορισμένο, παραμένει μεγάλο. Η XML παρέχει κάποιες διευκολύνσεις για την ταυτοποίηση της κωδικοποίησης των χαρακτήρων Unicode που απαρτίζουν ένα κείμενο και για την απεικόνιση χαρακτήρων που, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευθέως. Επίσης, εκατοντάδες γλώσσες βασίζονται στην XML, μεταξύ των οποίων είναι και η RDF RDF Η RDF είναι μια γλώσσα η οποία χρησιμοποιείται για την απλή περιγραφή πόρων (resources) του διαδικτύου. Η περιγραφή αυτή εστιάζεται κυρίως στην απόδοση μεταπληροφορίας για τις οντότητες αυτές, όπως είναι η περιγραφή του τίτλου, του ονόματος, της ημερομηνίας δημιουργίας και άλλων χαρακτηριστικών κάποιου πόρου του διαδικτύου. Με την έννοια πόρος αναφερόμαστε σε οποιαδήποτε οντότητα του Παγκόσμιου ιστού, όπως είναι μια ιστοσελίδα, ένα τμήμα ή ένα σύνολο από ιστοσελίδες, ηλεκτρονικά αρχεία ή ακόμα και αντικείμενα τα οποία δεν είναι άμεσα διαθέσιμα στο διαδίκτυο, όπως είναι για παράδειγμα ένα βιβλίο. Η RDF βασίζεται στην ιδέα ότι οι πόροι οι οποίοι πρέπει να περιγραφούν έχουν ιδιότητες (properties) οι οποίες έχουν συγκεκριμένη τιμή. Έτσι λοιπόν μια μεταπληροφορία για ένα πόρο αποτελείται από μια ιδιότητα και την τιμή που έχει ο πόρος για την ιδιότητα αυτή. Μια έκφραση για έναν πόρο ονομάζεται RDF πρόταση (sentence). Συνοψίζοντας λοιπόν, μια RDF πρόταση αποτελείται από μια τριάδα (triple) -13-

22 ενός υποκειμένου (subject), ιδιότητας (property) και αντικειμένου (object). Τη θέση του υποκειμένου καταλαμβάνει ο πόρος, τη θέση της ιδιότητας η ιδιότητα που του αποδίδουμε, ενώ τη θέση του αντικειμένου η τιμή που έχει ο πόρος αυτός για την ιδιότητα [9]. Η τιμή αυτή μπορεί να είναι κάποιος άλλος πόρος ή κάποια τιμή δεδομένων. Συντακτικά οι προτάσεις αυτές δηλώνονται από μια διατεταγμένη τριάδα της μορφής, s p o. Όπου τα s, p και ο αντιπροσωπεύουν το υποκείμενο, την ιδιότητα και το αντικείμενο, αντίστοιχα ενώ η τριάδα τερματίζεται με το σύμβολο της τελείας. Ένα σύνολο από τριάδες RDF μπορούμε να το αντιληφθούμε και ως έναν γράφο. Σε αυτόν τον γράφο τα αντικείμενα και τα υποκείμενα παίζουν το ρόλο των κόμβων ενώ οι ιδιότητες παίζουν το ρόλο των ακμών τους συνδέουν. Όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή η RDF είναι μια γλώσσα αναπαράστασης γνώσης για το Σημασιολογικό Ιστό. Έτσι λοιπόν το πρότυπο της RDF καθορίζει και μια σύνταξη η οποία έχει σαν σκοπό οι RDF τριάδες να δομούνται με έναν τρόπο επεξεργάσιμο από υπολογιστικά συστήματα και εφαρμογές. Η σύνταξη αυτή δε θα μπορούσε να βασίζεται σε άλλο πρότυπο παρά μόνο στην XML. Η σύνταξη αυτή αναφέρεται ως RDF/XML σύνταξη (Beckett 2003). Για λόγους γενικότητας η RDF χρησιμοποιεί URI references για να προσδιορίσει τις οντότητες οι οποίες βρίσκονται στη θέση του υποκειμένου, της ιδιότητας και του αντικειμένου. Ένα URI reference (URIRef) αποτελείται από ένα URI και από ένα προαιρετικό fragment identifier. Για παράδειγμα το URIRef αποτελείται από το URI και από τον fragment identifier Section2 τον οποίο διακρίνουμε από το URI με τη χρήση του συμβόλου #. Ένα παράδειγμα εγγράφου RDF παρουσιάζεται παρακάτω. <?xml version="1.0"?> <rdf:rdf xmlns:rdf=" xmlns:si=" <rdf:description rdf:about=" <si:title>w3schools</si:title> <si:author>jan Egil Refsnes</si:author> </rdf:description> </rdf:rdf> RDF Schema Η RDF παρέχει μέθοδο για να εκφράζουμε απλές δηλώσεις που αφορούν πόρους, χρησιμοποιώντας ιδιότητες (με ονόματα) και τιμές. Οι κοινότητες χρηστών της RDF -14-

23 χρειάζονται ακόμη τη δυνατότητα να ορίζουν λεξιλόγια όρων (vocabularies or terms) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δηλώσεις. Δηλαδή να δηλώσουν κλάσεις (classes) πόρων και ιδιότητες (properties) που θα χρησιμοποιήσουν για να περιγράψουν αυτούς τους πόρους. Η RDF δεν παρέχει τα μέσα για ορισμό τέτοιων κλάσεων και ιδιοτήτων που αφορούν συγκεκριμένες εφαρμογές. Αντίθετα, τέτοιες κλάσεις και ιδιότητες περιγράφονται σαν ένα λεξιλόγιο RDF, χρησιμοποιώντας επεκτάσεις της RDF που παρέχονται από την γλώσσα περιγραφής λεξιλογίων RDF που ονομάζεται RDF Schema. Η RDF Schema δεν παρέχει λεξιλόγιο για κλάσεις και ιδιότητες που αφορούν εφαρμογές. Παρέχει όμως τα μέσα για να περιγράφουμε τέτοιες κλάσεις και ιδιότητες. Με άλλα λόγια, η RDF Schema παρέχει ένα σύστημα τύπων (type system) για την RDF. Επιτρέπει επίσης να δηλώνεται ότι κάποιοι πόροι αποτελούν στιγμιότυπα (instances) μιας ή περισσοτέρων κλάσεων. Επιτρέπει επίσης την ιεραρχική οργάνωση των κλάσεων [11]. Οι δυνατότητες αυτές παρέχονται με τη μορφή λεξιλογίου της RDF, δηλαδή σαν εξειδικευμένο σύνολο προκαθορισμένων πόρων της RDF, καθένας με δική του ξεχωριστή σημασία. Οι πόροι στο λεξιλόγιο της RDF Schema διαθέτουν τα δικά τους URIs με πρόθεμα το (που συνήθως συσχετίζεται με το πρόθεμα rdfs:). Οι περιγραφές λεξιλογίων (schemas) που γράφονται σε RDF Schema είναι έγκυροι RDF γράφοι. Έτσι, το λογισμικό της RDF Schema είναι έγκυροι RDF γράφοι. Έτσι, το λογισμικό της RDF (που δεν έχει γραφτεί για να επεξεργάζεται λεξιλόγια της RDF Schema) αναγνωρίζει τέτοιους γράφους ως έγκυρους RDF γράφους που περιλαμβάνουν πόρους και ιδιότητες όμως δεν θα «κατανοεί» την ενσωματωμένη σημασία αυτών των όρων της RDF Schema (για την κατανόηση των οποίων χρειαζόμαστε επιπλέον λογισμικό). -15-

24 Η RDFS εισάγει το παρακάτω λεξιλόγιο όρων στους οποίους επισυνάπτει σημασία με βάση το μοντέλο δεδομένων της RDF. Όροι για κλάσεις Όροι για συλλογές rdfs:class rdfs:member rdfs:subclassof rdfs:container rdfs:containermembershipprop erty Όροι για ιδιότητες Ειδικές ιδιότητες dfs:domain rdfs:comment rdfs:range rdfs:seealso rdfs:subpropertyof rdfs:isdefinedby rdfs:label Ειδικές κλάσεις rdfs:resource rdfs:literal rdfs:datatype RDFa Το RDFa (Resource Description Framework in Attributes) αποτελεί σύσταση του W3C. Είναι ένα σύνολο επεκτάσεων για γλώσσες HTML, XHTML και διάφορα είδη εγγράφων που βασίζονται σε XML σε επίπεδο ιδιοτήτων, που εκμεταλλεύεται την ιδιότητα ενσωμάτωσης μεταδεδομένων σε ιστοσελίδες. Τα κύρια πλεονεκτήματα της χρήσης RDFa είναι η επαναχρησιμοποίηση των δεδομένων, ο διαχωρισμός των στοιχείων HTML και RDF και η δυνατότητα εξέλιξης με προσθήκη επιπλέον πεδίων. Τα χαρακτηριστικά του RDFa έχουν σχεδιαστεί ώστε να επιτυγχάνεται συγκερασμός του περιεχομένου που απευθύνεται στον άνθρωπο-χρήστη και του περιεχομένου που απευθύνεται στις μηχανή. Η εισαγωγή σημασιολογικών ετικετών από το RDFa επιτρέπει σε λογισμικό να καταλαβαίνει το περιεχόμενο των ιστοσελίδων, -16-

25 αποτελεί δηλαδή μια γέφυρα μεταξύ του Ιστού εγγράφων (Web of Documents) και του Ιστού δεδομένων (Web od Data). Ένα μικρό σύνολο XML ιδιοτήτων χρησιμοποιείται και προστίθεται στις ήδη υπάρχουσες XHTML ετικέτες ώστε να καθοριστεί η σημασιολογία των πληροφοριών που παρουσιάζονται. Αντί για την χρήση URIs για την περιγραφή υποκειμένων, κατηγορημάτων και πιθανών αντικειμένων, πολλές ιδιότητες RDFa χρησιμοποιούν CURIES(Compact URIs) ώστε να μειωθεί ο όγκος του κώδικα, ενώ οι χώροι ονομάτων XML συνεχίζουν να υποστηρίζονται. Σύμφωνα με την έκδοση RDFa Core 1.1, τα υποκείμενα υποδεικνύονται με τη χρήση της Και τα κατηγορήματα με χρήση μίας Τα αντικείμενα που είναι πόροι ενώ τα αντικείμενα που είναι λεκτικά είτε είτε με το ίδιο το περιεχόμενο του στοιχείου, το οποίο τοποθετείται μεταξύ του ανοίγματος και του κλεισίματος των ετικετών. Τα λεκτικά μπορούν να ακολουθούνται από τον τύπο δεδομένων τους, ή να συνοδεύονται από πληροφορίες γλώσσας. Μερικά παραδείγματα στα βασικά χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούνται είναι τα ακόλουθα [10]: about: Ακολουθείται από ένα URI ή CURIE που αντιπροσωπεύει το υποκείμενο της δήλωσης. <div about=" <span property="foaf:name">albert Einstein</span> <span property="dbp:dateofbirth" datatype="xsd:date"> </span> <div rel="dbp:birthplace" resource=" property: Ακολουθείται από μία λίστα CURIEs διαχωρισμένη με κενά που εκφράζει κατηγορήματα μεταξύ των πόρων και των λεκτικών που λειτουργούν ως αντικείμενα της δήλωσης. rel: Ακολουθείται από μία λίστα των κατηγορήματων που συνδέουν πόρους. <div about=" <div rel="dbp-owl:residence" resource=" </div> </div> -17-

26 Η τριπλέτα που παράγεται είναι η εξής < < < <span property="dbp:conventionallongname">the German Empire</span> </div> </div> rev: Ακολουθείται από μία λίστα από χωρισμένες με κενά δεσμευμένες λέξεις κλειδιά, ή CURIEs, που εκφράζει την αντίστροφη σχέση από αυτή που εκφράζεται με την ιδιότητα rel. Αφορά σχέσεις μεταξύ πόρων. content: Ακολουθείται από μία CDATA συμβολοσειρά, που χρησιμοποιείται για να εκφράσει το λεκτικό αντικείμενο μίας δήλωση. Εάν χρησιμοποιηθεί η ιδιότητα content, και περιγράφει πλήρως το αντικείμενο, δεν πρέπει να αναπαραχθεί το ίδιο περιεχόμενο μεταξύ ετικετών. Για παράδειγμα, στο παρακάτω τμήμα σήμανσης ένας parser θα χρησιμοποιήσει την τιμή της ιδιότητας, Τ19:00-08:00, για να αρχικοποιήσει το αντικείμενο της τριπλέτας. <span property="v:dtstart" content=" t19:00-08:00">15 October 2009, 7PM</span> href: Ακολουθείται από ένα URI πόρου που χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσει το αντικείμενο μίας δήλωσης (inline clickable). <link rel="foaf:knows" /> src: Ακολουθείται από ένα URI πόρου χρησιμοποιείται για να αναπαραστήσει το αντικείμενο μίας δήλωσης (inline mebedded). Δηλώνει υποκείμενο μόνο στην περίπτωση του στοιχείου img. resource: Ακολουθείται από ένα URI/CURIE που εκφράζει το αντικείμενο της δήλωσης, και χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις που ο πόρος-αντικείμενο δεν είναι υπερσύδεσμος που μπορεί κανείς να ακολουθήσει. -18-

27 <blockquote about="#q1" rel="dc:source" resource="urn:isbn: " > <p id="q1"> Rodion Romanovitch! My dear friend! If you go on in this way you will go mad, I am positive! Drink, pray, if only a few drops! </p> </blockquote> Παράγει την εξής δήλωση < < <urn:isbn: > datatype: Ακολουθείται από ένα CURIE που εκφράζει τον τύπο δεδομένων του λεκτικού αντικειμένου της δήλωσης. typeof: Ακολουθείται από μια λίστα διαχωρισμένων με κενά CURIEs που καθορίζουν τον RDF τύπο του υποκειμένου της δήλωσης. <span about="urn:isbn: " typeof="bibo:book" property="dc:description" > White's autobiography </span> xmlns: Ακολουθείται από ένα πρόθεμα και μια πλήρως προσδιορισμένη διεύθυνση URI που καθορίζουν έναν XML χώρο ονομάτων για το έγγραφο ως εξής: xmlns:<prefix>="<uri>". Η χρήση του συνεχίζεται κυρίως για λόγους συμβατότητας με προηγούμενες εκδόσεις, εφόσον οι αντιστοιχίσεις εκφράζονται με την <html xmlns=" xmlns:dc=" > <head><title>my Home Page</title></head> <body> <h1 property="dc:title">my home-page</h1> <p>last modified: 16 September 2015</p> </body> </html> Υποστηρίζεται ακόμη η ύπαρξη ανώνυμων κόμβων. <link about="_:john" rel="foaf:mbox" href="mailto:john@example.org"/> <link about="_:sue" rel="foaf:mbox" href="mailto:sue@example.org"/> <link about="_:john" rel="foaf:knows" resource="_:sue"/> -19-

28 Εάν το υποκείμενο ή το αντικείμενο της δήλωσης εκφράζεται με CURIE που αντιπροσωπεύει ανώνυμο κόμβο, ο επεξεργαστής πρέπει να δημιουργήσει τον αντίστοιχο ανώνυμο κόμβο κατά την ανάλυση του εγγράφου και να επιβεβαιώσει ότι δεν προκύπτουν συγκρούσεις ονομάτων OWL Η OWL (Web Ontology Language) είναι μια γλώσσα αναπαράστασης γνώσης για την δημιουργία οντολογιών και αποτελεί σύσταση του W3C. Η OWL έχει δεχτεί επιρροές από τις περισσότερες γλώσσες που έχουν μέχρι τώρα αναφερθεί, αλλά ιδιαίτερα η DAML+OIL είναι αυτή που αποτέλεσε το εναρκτήριο σημείο για την ανάπτυξη της γλώσσας. H σημαντική ομοιότητα με την DAML+OIL αποτελεί ουσιαστικό πλεονέκτημα, καθώς τα υπάρχοντα εργαλεία μπορούν, σχετικά εύκολα, να τροποποιηθούν, ώστε να υποστηρίζουν την OWL. Η OWL, όπως και οι προκάτοχοί της, ακολουθεί το συντακτικό της RDF(S), εμπλουτίζοντας όμως το λεξιλόγιό της για την περιγραφή των κλάσεων και των ιδιοτήτων, υποστηρίζοντας, μεταξύ άλλων, σχέσεις μεταξύ των κλάσεων (π.χ. ότι δύο κλάσεις είναι ξένες), πληθικότητα (περιορισμοί αριθμού), ισότητα, περισσότερα χαρακτηριστικά των ιδιοτήτων (π.χ. συμμετρία) και κλάσεις απαρίθμησης (χρήση ονοματικών). Η μεγαλύτερη εκφραστικότητα που προσδίδεται στη γλώσσα με τον τρόπο αυτό, είναι αναγκαία για τον Σημασιολογικό Ιστό, καθώς επιτρέπει τη χρήση συστημάτων συλλογισμού για την διεξαγωγή αποτελεσματικών συμπερασμών πάνω στις οντολογίες που αναπαρίσταται στον Ιστό με τη γλώσσα αυτή. Στην εικόνα 2.3 φαίνεται η εξέλιξη της OWL που βασίστηκε σε προγενέστερες γλώσσες. Εικόνα 2.3: Εξέλιξη της OWL -20-

29 Μεγαλύτερη όμως εκφραστική δύναμη συνεπάγεται τη διεξαγωγή συμπερασμών αυξανόμενης πολυπλοκότητας έως και μη αποφασισιμότητας. Για το λόγο αυτό, η OWL ακολουθεί τη γνωστή προσέγγιση των διαδοχικών επιπέδων: Η OWL Lite έχει σχεδιαστεί για την έκφραση ιεραρχιών ταξινόμησης και απλών περιορισμών ιδιοτήτων. Για παράδειγμα, ενώ η OWL Lite υποστηρίζει περιορισμούς πληθικότητας, οι μόνες τιμές που επιτρέπονται είναι 0 και 1. Είναι το ευκολότερο εργαλείο της OWL για τους χρήστες παρόλο που έχει περιορισμένη εκφραστικότητα. Η OWL DL υποστηρίζει τη μέγιστη δυνατή εκφραστικότητα, χωρίς απώλεια της αποφασισιμότητας. Η OWL DL ονομάζεται έτσι λόγω της αντιστοιχίας της με τις Λογικές Περιγραφής και συγκεκριμένα με τη Λογική Περιγραφής SHOIN(D). Η OWL Full προορίζεται για χρήστες που επιθυμούν μέγιστη εκφραστικότητα και την πλήρη εκφραστική ελευθερία του RDF χωρίς όμως εγγυήσεις επιλυσιμότητας. Για παράδειγμα η OWL Full επιτρέπει σε μια κλάση να ορίζεται ως συλλογή ατόμων και συγχρόνως να θεωρείται άτομο η ίδια (πράγμα που οδηγεί σε κυκλικούς ορισμούς εννοιών και επομένως σε μη αποφασισιμότητα). Θεωρείται απίθανο ότι κάποιο σύστημα συλλογισμού θα μπορέσει ποτέ να υποστηρίξει όλα τα χαρακτηριστικά της. H OWL DL και η OWL Full χρησιμοποιούν το ίδιο λεξιλόγιο, αλλά η OWL DL υπάγεται σε κάποιους περιορισμούς, κυριότερος από τους οποίους είναι η απαίτηση για διαχωρισμό των τύπων. Μια κλάση δεν μπορεί να είναι συγχρόνως άτομο ή ιδιότητα και μια ιδιότητα δεν μπορεί να είναι συγχρόνως άτομο ή κλάση. Όσον αφορά τη σχέση με το RDF, η OWL Full μπορεί να θεωρηθεί επέκταση του RDF, ενώ οι OWL Lite και OWL DL μπορούν να θεωρηθούν επεκτάσεις μιας περιορισμένης όψης του RDF. Κάθε OWL (Lite, DL, Full) έγγραφο είναι ένα RDF έγγραφο και κάθε RDF έγγραφο είναι ένα OWL Full έγγραφο. Η OWL έχει αυξημένη εκφραστικότητα και σε σχέση με την DAML+OIL. H OWL DL μπορεί να θεωρηθεί ως η περισσότερο ισοδύναμη με την DAML+OIL, με τη διαφορά ότι έχουν αφαιρεθεί οι προσδιορισμένοι περιορισμοί αριθμού από τη γλώσσα, δεδομένου ότι δεν παρουσιαζόταν ουσιαστική ανάγκη για τη διατήρησή τους και επιπλέον ήταν δύσκολο να υλοποιηθούν. Άλλες αλλαγές -21-

30 περιλαμβάνουν τυπογραφικές αλλαγές και μετονομασίες, ενώ στην OWL έχουν ενσωματωθεί και οι πρόσφατες ενημερώσεις στον ορισμό της RDF(S). -22-

31 3 Ηλεκτρονικό εμπόριο Με την εμφάνιση του Internet δόθηκε η δυνατότητα στην ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου, με αποτέλεσμα την εξάπλωση των επιχειρήσεων παγκοσμίως χωρίς τεράστιες επενδύσεις και την πρόσβαση του καταναλωτή στο τελικό προϊόν άμεσα και με μειωμένο κόστος, λόγω μη ύπαρξης μεσαζόντων. Το ηλεκτρονικό εμπόριο περιλαμβάνει όλο τον κύκλο μιας παραδοσιακής αγοραπωλησίας δια μέσου ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ξεκινά με την πρόκληση ενδιαφέροντος μέσω διαφήμισης συγκεκριμένων προϊόντων ή υπηρεσιών και συνεχίζει με την αναλυτική ενημέρωση αυτών, την διαπραγμάτευση των τιμών, ποσοτήτων κλπ. Τελειώνει με την οικονομική διευθέτηση της συναλλαγής και με την αποστολή και παραλαβή των προϊόντων. Όλα τα ανωτέρω γίνονται με ηλεκτρονικά μέσα χρησιμοποιώντας ελάχιστα έως καθόλου τις παραδοσιακές μορφές διεξαγωγής εμπορικών συναλλαγών. 3.1 Ορισμός Ηλεκτρονικό εμπόριο (Η.Ε) αλλιώς e-commerce είναι το εμπόριο προϊόντων και υπηρεσιών που πραγματοποιείται αποκλειστικά σε ηλεκτρονικό επίπεδο μέσω διαδικτύου, τηλεφώνου και fax. Παρακάμπτει δηλαδή τον ανθρώπινο παράγοντα και βασίζεται στα ηλεκτρονικά μέσα, ελαχιστοποιώντας έτσι την πιθανότητα λάθους ή την κακόβουλη χρήση στοιχείων. Σύμφωνα με την ECA (Electronic Commerce Association) ο ορισμός του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι ο ακόλουθος: «Το ηλεκτρονικό εμπόριο καλύπτει οποιαδήποτε μορφή επιχειρηματικής ή διοικητικής συναλλαγής ή ανταλλαγής πληροφοριών, η οποία εκτελείται με τη χρησιμοποίηση οποιασδήποτε τεχνολογίας Πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών». Το ηλεκτρονικό εμπόριο περιλαμβάνει το σύνολο των διαδικτυακών διαδικασιών: ανάπτυξης, προώθησης, πώλησης, παράδοσης, εξυπηρέτησης και πληρωμής για προϊόντα και υπηρεσίες. Εν γένει το ηλεκτρονικό εμπόριο περιλαμβάνει διάφορους τομείς της τεχνολογίας όπως: , διαχείριση εταιρικού περιεχομένου, συστήματα ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων, news groups, ψηφιακές αγορές και παρακολούθηση παράδοσης προϊόντων, ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές, διεθνή ή -23-

32 εθνικά ηλεκτρονικά συστήματα συναλλαγών, ηλεκτρονικό καρότσι και ηλεκτρονικά εισιτήρια. Επίσης αρκετές online συναλλαγές εκτελούνται για απόκτηση πρόσβασης σε επιπλέον χαρακτηριστικά μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος. Σημαντικό ποσοστό συναλλαγών αφορά την αγορά προϊόντων τα οποία στη συνέχεια στέλνονται στους αγοραστές. Οι ηλεκτρονικοί προμηθευτές συνήθως ονομάζονται e-tailers ενώ η διαδικασία αγοράς των προϊόντων διαμέσου internet λέγεται e-tail. Για να πραγματοποιηθεί μια εμπορική συναλλαγή σε ηλεκτρονικό επίπεδο χρησιμοποιείται κατάλληλο λογισμικό και πολύπλοκοι προγραμματιστικοί μηχανισμοί που επιτρέπουν την ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των δύο πλευρών (επιχείρηση με καταναλωτή, επιχείρηση με επιχείρηση). Η συγκεκριμένη μορφή συναλλαγών επιλύει παραδοσιακά επιχειρηματικά προβλήματα όπως τη δυσχέρεια των γραπτών συναλλαγών, τη βελτιστοποίηση διαχείρισης των αποθεμάτων, την προσφορά νέων επιχειρηματικών ευκαιριών και την εύρεση νέων προμηθευτών και καταναλωτών παγκοσμίως με ελάχιστο κόστος. Είναι λοιπόν ο οικονομικότερος τρόπος πραγματοποίησης πολλών συναλλαγών, επιτρέποντας στις μικρές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν τις μεγαλύτερες με πολύ ευνοϊκότερες προϋποθέσεις. Καταλαβαίνουμε λοιπόν τη μεγάλη σημασία του ηλεκτρονικού εμπορίου για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων. Σε λίγα χρόνια (μετά από μια περίοδο προσαρμογής) το να υπάρχει μία επιχείρηση χωρίς e- θα είναι τόσο σπάνιο φαινόμενο όσο το να βρει σήμερα κάποιος μια επιχείρηση χωρίς τηλέφωνο! ˮ [Barth, Machill, 1999]. 3.2 Κατηγορίες Ηλεκτρονικού εμπορίου Το ηλεκτρονικό εμπόριο διακρίνεται σε έμμεσο και άμεσο. Έμμεσο εννοείται όταν τα παραγγελθέντα αγαθά παραδίδονται μόνο με παραδοσιακούς τρόπους π.χ. με το ταχυδρομείο. Άμεσο λέγεται το ηλεκτρονικό εμπόριο που η ηλεκτρονική παραγγελία, πληρωμή και παράδοση των αγαθών γίνεται απευθείας από το διαδίκτυο σε ψηφιακή μορφή. Επίσης ανάλογα με τα συναλλασσόμενα μέρη το ηλεκτρονικό εμπόριο διακρίνεται στις κατωτέρω κατηγορίες. Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή (Business to Consumer B2C) -24-

33 Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση (Business to Business B2B) Ηλεκτρονικό εμπόριο κοινού προς δημόσια διοίκηση (Customer to Government C2G) Ηλεκτρονικό εμπόριο καταναλωτή προς καταναλωτή (Consumer to Consumer C2C) Ηλεκτρονικό εμπόριο προς καταναλωτή (B2C) Ο όρος B2C είναι η σύντμηση του αγγλικού όρου business to consumer που αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο που διεξάγεται μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών. Η κατηγορία Επιχείρηση προς Καταναλωτή ως επί τον πλείστον αντιστοιχεί στο ηλεκτρονικό λιανικό εμπόριο και είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ηλεκτρονικού εμπορίου. Σε αυτή τη κατηγορία ανήκουν όλες οι εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου που στοχεύουν στην πώληση αγαθών απευθείας στους καταναλωτές. Την ανάπτυξή της την οφείλει στην ανάπτυξη του παγκόσμιου ιστού και των τεχνολογιών πληρωμής μέσω Internet. Ο καταναλωτής συνδέεται απευθείας με τον υπολογιστή του προμηθευτή μέσω Internet χωρίς να εμπλέκεται καμία ενδιάμεση υπηρεσία. Όλες οι συναλλαγές ολοκληρώνονται ηλεκτρονικά και δια δραστικά σε πραγματικό χρόνο. Σε κάποιες όμως περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει μεσάζων. Σήμερα υπάρχουν πολλά εμπορικά κέντρα σε όλο το Internet τα οποία προσφέρουν στον καταναλωτή όλων των ειδών τα καταναλωτικά αγαθά, από τρόφιμα μέχρι ηλεκτρονικές συσκευές και είδη ένδυσης τα οποία μπορεί ενίοτε και να τα δοκιμάζει μέσω ειδικών προγραμμάτων χωρίς να βγει από το σπίτι του κερδίζοντας έτσι πολύτιμο χρόνο και κόπο. Οι πρώτες εταιρείες που εισέβαλαν στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου ήταν οι εταιρείες πληροφορικής οι οποίες ίδρυσαν μια καινούργια αγορά μέσω Internet και άνοιξαν το δρόμο στις υπόλοιπες εταιρείες. Οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να βρουν πολλές πληροφορίες για πολλά προϊόντα στο διαδίκτυο μέσα από τις ιστοσελίδες πολλών επιχειρήσεων, να αγοράσουν προϊόντα χρησιμοποιώντας πιστωτικές κάρτες και ορισμένες φορές να τα παραλάβουν άμεσα αν αποστέλλονται σε ψηφιακή μορφή από το διαδίκτυο. -25-

34 3.2.2 Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση (B2B) B2B είναι αρκτικόλεξο του αγγλικού όρου Business to Business και αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο που διενεργείται μεταξύ επιχειρήσεων. Πρόκειται για τις ηλεκτρονικές εμπορικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων κυρίως για αγορά προμηθειών. Είναι η πιο πολλά υποσχόμενη κατηγορία ηλεκτρονικού εμπορίου, δεδομένου ότι τα 90% των εσόδων που προέρχονται από ηλεκτρονικό εμπόριο, απορρέει από εμπορικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων και μόνο το 10% οφείλεται από αγορές καταναλωτών [Πηγή: Το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταξύ επιχειρήσεων έχει έρθει μέσω διάφορων φάσεων σε μια νέα φάση ανάπτυξης. Πρώτα από όλα αυξήθηκε η ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων (EDI), που πρόσφερε κλειστά, ιδιόκτητα δίκτυα μεταξύ μεγάλων αγοραστών και μεγαλύτερων προμηθευτών τους. Κατόπιν ακολούθησε η σφαιρική άνοδος των προσανατολισμένων προς τον προμηθευτή ιστοχώρων επιχείρησης, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για το marketing, με πιο περίπλοκες ιστοσελίδες που διαθέτει το ηλεκτρονικό εμπόριο. Για να έχουν αύξηση των πωλήσεων οι αγοραστές απαιτούν εφαρμογές που βοηθούν στη βελτίωση της επιλογής, παραγγελίας αγαθών και υπηρεσιών των προμηθευτών. Τα παραδοσιακά πρότυπα αγοραστών και προμηθευτών έχουν ελαχιστοποιηθεί και έχουν μικρή αποδοτικότητα από άποψη οικονομικών, ως εκ τούτου αυξάνονται οι ηλεκτρονικές εμπορικές κοινότητες. Αυτές οι κοινότητες αυξάνουν τις εφαρμογές B2B που υπάρχουν, την τεχνολογία και τα νέα βασισμένα στο διαδίκτυο επιχειρησιακά πρότυπα, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί το εμπόριο ανάμεσα στους πολλαπλάσιους αγοραστές και προμηθευτές, στις υπάρχουσες κοινότητες ή στους ευρύτερους τομείς της βιομηχανίας. Αυτοί απολαμβάνουν περισσότερα οφέλη από τα πρότυπα αγοραστών και προμηθευτών Ηλεκτρονικό εμπόριο κοινού προς δημόσια διοίκηση Είναι η πιο πρόσφατη κατηγορία ηλεκτρονικού εμπορίου, δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια και αποτελεί μέρος ενός νέου αναπτυσσόμενου κλάδου της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-government). Ο κλάδος αυτός περιλαμβάνει δύο εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου: Η πρώτη αφορά όλες τις συναλλαγές που γίνονται μεταξύ Καταναλωτή και Δημόσιας Διοίκησης (C2G). Ακόμα βρίσκεται στα πρώτα της βήματα αλλά επεκτείνεται ραγδαία. Ήδη αναπτύσσονται πολλές εφαρμογές οι οποίες -26-

35 εξυπηρετούν τις συναλλαγές των πολιτών με τους δημόσιους φορείς. Σε αυτές εντάσσονται δραστηριότητες όπως ηλεκτρονική παροχή πληροφοριών, ηλεκτρονική έκδοση πιστοποιητικών, ηλεκτρονική πιστοποίηση πολιτών και ηλεκτρονική πληρωμή. Το κυριότερο παράδειγμα αυτής της συναλλαγής είναι το πρόγραμμα TAXIS το οποίο τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται αλματωδώς στην Ελλάδα και μέσω του οποίου γίνονται πλέον όλες οι φορολογικές συναλλαγές των πολιτών με το κράτος (φορολογικές δηλώσεις κλπ). Η εφαρμογή αυτή αφορά τη συνεργασία των Επιχειρήσεων με τη Δημόσια Διοίκηση (B2G). Αναλυτικά αφορά κάθε μορφή ηλεκτρονικής επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων και κράτους αφενός για διεκπεραίωση ηλεκτρονικά των φορολογικών τους ή άλλων υποχρεώσεων και αφετέρου την αυτοματοποίηση της διαδικασίας των δημόσιων προμηθειών. Το κράτος ενημερώνει τις επιχειρήσεις ηλεκτρονικά για διαγωνισμούς, προκηρύξεις, δημοπρασίες αυτές υποβάλλουν ηλεκτρονικά τις αιτήσεις τους. Γίνεται πλέον ηλεκτρονική έκδοση πιστοποιητικών, προμηθειών δημοσίου, αυτοματοποίησης των συναλλαγών, ηλεκτρονική πιστοποίηση της επιχείρησης, δυνατότητα ηλεκτρονικής πληρωμής κ.α.. Η μορφή αυτή του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των λειτουργικών εξόδων, την παροχή καλύτερων και πιο γρήγορων υπηρεσιών και τον αποτελεσματικότερο έλεγχο εσόδων και διαφάνειας. Παράδειγμα πάλι στη χώρα μας το πρόγραμμα TAXIS με την ηλεκτρονική υποβολή δηλώσεων Φ.Π.Α, e-παράβολο, υποβολή Φ.Μ.Υ, e-α.π.α.α, e-κ.β.σ κ.α.. Οι εφαρμογέ αυτές γίνονται μέσα στους γνωστούς σε όλους ιστότοπους όπως κλπ Ηλεκτρονικό εμπόριο καταναλωτή προς καταναλωτή (C2C) Η κατηγορία αφορά τις ηλεκτρονικές συναλλαγές που γίνονται μεταξύ καταναλωτών της με απευθείας πωλήσεις αγαθών ή υπηρεσιών από τον έναν καταναλωτή στον άλλον. Εφαρμογές αυτής της κατηγορίας είναι οι πωλήσεις αυτοκινήτων, σπιτιών, προσωπικών υπηρεσιών κ.λπ. μέσα από μικρές αγγελίες που βάζουν οι καταναλωτές σε ειδικούς διαδικτυακούς τόπους όπως το Παράδειγμα επίσης αποτελούν οι διαδικτυακοί τόποι δημοπρασιών, όπου οποιοσδήποτε μπορεί να πουλήσει οτιδήποτε. Τέλος πολλά άτομα χρησιμοποιούν Intranets και άλλα ενδοεταιρικά δίκτυα για να διαφημίσουν αντικείμενα, προϊόντα ή υπηρεσίες. -27-

36 3.3 Ιστορική αναδρομή Αν και οι αγορές μέσω ενός ηλεκτρονικού καταστήματος έγιναν ευρέως γνωστές τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη του διαδικτύου, το ηλεκτρονικό εμπόριο προϋπάρχει εδώ και πολύ καιρό. Για δεκαετίες τώρα, οι τράπεζες χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές μεταφορές χρηματικών πόρων και άλλων πληροφοριών συναλλαγών (Electronic Funds Transfers, EFTs ) μέσω ασφαλών ιδιωτικών δικτύων. Ακολουθεί σύντομο ιστορικό της ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου[12,14]: Δεκαετία του Εμφανίζονται τα συστήματα ηλεκτρονικής μεταφοράς χρηματικών πόρων (EFT) μεταξύ τραπεζών που χρησιμοποιούν ασφαλή ιδιωτικά δίκτυα. Τα συστήματα EFT αλλάζουν τη μορφή των αγορών. Δεκαετία του Οι τεχνολογίες ηλεκτρονικής επικοινωνίας που βασίζονται στην αρχιτεκτονική της ανταλλαγής μηνυμάτων (συστήματα EDI και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) αποκτούν σημαντική διάδοση. Πολλές δραστηριότητες που παραδοσιακά διεκπεραιώνονταν με βασικό μέσο το χαρτί μπορούν πλέον να γίνουν ταχύτερα και με μικρότερο κόστος. Οι συναλλαγές, που παλαιότερα απαιτούσαν έντυπα, όπως παραγγελίες αγοράς, συνοδευτικά έγγραφα και επιταγές πληρωμής, μπορούν να γίνουν κατά ένα μέρος ή στο σύνολό τους ηλεκτρονικά, με δομημένο τρόπο, χάρη στα συστήματα EDI ή μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τέλη της δεκαετίας του αρχές της δεκαετίας του Τα ηλεκτρονικά δίκτυα προσφέρουν μια νέα μορφή κοινωνικής επικοινωνίας, με δυνατότητες, όπως: ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ),ηλεκτρονική διάσκεψη (conferencing) και ηλεκτρονική συνομιλία (IRC), ομάδες συζήτησης (newsgroups, forums), μεταφορά αρχείων (FTP), κτλ. Η πρόσβαση στο δίκτυο γίνεται φτηνότερη λόγω της διεθνούς απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών. Μέσα της δεκαετίας του Η εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού (www) και η επικράτηση των προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών (PC) που χρησιμοποιούν λειτουργικά συστήματα τύπου Windows προσφέρουν μεγάλη ευκολία χρήσης λύνοντας το πρόβλημα της δημοσίευσης και της εύρεσης πληροφοριών στο διαδίκτυο. Το ηλεκτρονικό εμπόριο γίνεται ένας πολύ φτηνότερος τρόπος για την πραγματοποίηση μεγάλου όγκου συναλλαγών, ενώ -28-

37 συγχρόνως διευκολύνει την παράλληλη λειτουργία πολλών διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επιτρέποντας σε μικρές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν μεγαλύτερες, με πολύ ευνοϊκότερες προϋποθέσεις. Τέλη της δεκαετίας του Η καθιέρωση μεθόδων κρυπτογράφησης του περιεχομένου και εξακρίβωσης της ταυτότητας του αποστολέα ηλεκτρονικών μηνυμάτων, καθώς και η σχετική προσαρμογή της νομοθεσίας στους τομείς των εισαγωγών-εξαγωγών και των επικοινωνιών καθιστούν δυνατή την πραγματοποίηση ασφαλών διεθνών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Σήμερα. Η εποχή που το καλάθι των αγορών (shopping cart) και το σύστημα ηλεκτρονικών πληρωμών ήταν συνώνυμα του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει παρέλθει. Σήμερα, όταν αναφερόμαστε στο ηλεκτρονικό λιανικό εμπόριο(b2c) προϊόντων ή υπηρεσιών αναφερόμαστε στη συνδυασμένη χρήση ψηφιακών καναλιών (ecommerce websites, smartphones, κοινωνικά δίκτυα, , sms, μηχανές αναζήτησης, in-store kiosks κλπ.) τα οποία συνεργάζονται αρμονικά για την επιτυχή online εμπορική δραστηριότητα της επιχείρησης σας. 3.4 Οφέλη και περιορισμοί του ηλεκτρονικού εμπορίου Το ηλεκτρονικό εμπόριο προσφέρει νέους τρόπους δραστηριότητας και επικοινωνίας για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές και εισάγει νέες επιχειρησιακές συμπεριφορές. Το ηλεκτρονικό εμπόριο ανάμεσα στα πλεονεκτήματα που το χαρακτηρίζουν εμφανίζει και μία σειρά από μειονεκτήματα. Οι παράγοντες εκείνοι που προσθέτουν αξία σε μια επιχείρηση μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι: το μάρκετινγκ η πρόσβαση σε νέες αγορές, ο περιορισμός του άμεσου κόστους, η ταχύτερη παράδοση προϊόντων, η καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών, η βελτίωση της δημόσιας εικόνας της επιχείρησης, η εκμάθηση της νέας τεχνολογίας, οι νέες σχέσεις με τους πελάτες, οι νέες δυνατότητες προϊόντων και νέα λειτουργικά μοντέλα Οφέλη του ηλεκτρονικού εμπορίου Το ηλεκτρονικό εμπόριο αναπτύσσει μία σειρά από πλεονεκτήματα τόσο προς τους καταναλωτές όσο και προς τις επιχειρήσεις[13,15]. Τα πλεονεκτήματα προς τις επιχειρήσεις είναι τα ακόλουθα: -29-

38 Μείωση του άμεσου κόστους. Η χρήση ενός ψηφιακού δικτύου για τη δημοσίευση και τη μετάδοση πληροφοριών σε ηλεκτρονική μορφή μπορεί να μειώσει το κόστος σε σύγκριση με την επικοινωνία και τη δημοσίευση σε έντυπη μορφή. Η χρήση του διαδικτύου έχει πολύ μικρότερο κόστος από τη δημιουργία και τη συντήρηση ενός ιδιωτικού δικτύου. Μερικοί τομείς όπου η μείωση του κόστους είναι άμεσα ορατή, είναι η ψηφιακή μετάδοση εγγράφων, η επικοινωνία μεταξύ τμημάτων της επιχείρησης και μεταξύ επιχείρησης και προμηθευτών, καθώς και η υποστήριξη των πελατών σε 24ωρη βάση χωρίς την ανάγκη λειτουργίας ενός τηλεφωνικού κέντρου. Πρόσβαση σε νέες αγορές λόγω της παγκόσμιας διάδοσης των ψηφιακών δικτύων και τον αμφίδρομο χαρακτήρα της επικοινωνίας, το ηλεκτρονικό εμπόριο αντιπροσωπεύει ένα νέο κανάλι για την πώληση υπαρχόντων προϊόντων. Η άποψη ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι κατάλληλο για δυο μορφές προϊόντων, υλικά προϊόντα και προϊόντα που μπορούν να παραδοθούν μέσω του δικτύου είναι πολύ περιοριστική. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων δραστηριοποιείται στον τομέα των υπηρεσιών όπως οι αεροπορικές εταιρίες που δεν πωλούν υλικά αγαθά, ούτε αυτό που προσφέρουν μπορεί να παραδοθεί μέσα από το δίκτυο. Παρέχουν υπηρεσίες και χρησιμοποιούν το ψηφιακό δίκτυο για την κράτηση θέσεων, την πώληση εισιτηρίων,και φυσικά για το μάρκετινγκ των υπηρεσιών τους. Μάρκετινγκ. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό την προώθηση των προϊόντων μέσα από την άμεση, πλούσια σε πληροφορίες και αμφίδρομη επικοινωνία με τους πελάτες. Τα ψηφιακά δίκτυα επιτρέπουν στους πωλητές να προσφέρουν αναλυτικές πληροφορίες για τα προϊόντα τους μέσα από τη δημοσίευση οδηγών και καταλόγων. Το πλεονέκτημα της ηλεκτρονικής δημοσίευσης σε σύγκριση με τα παραδοσιακά μέσα διαφήμισης είναι ότι το περιεχόμενο μπορεί να είναι εξατομικευμένο και να καθορίζεται με βάση τους χειρισμούς του ίδιου του πελάτη (αλληλενεργό περιεχόμενο). Επίσης οι πληροφορίες μπορούν να αλλάζουν συχνά και είναι διαθέσιμες όλο το 24ωρο σε όλο τον πλανήτη, με την προϋπόθεση ότι ο πελάτης διαθέτει την κατάλληλη πρόσβαση στο δίκτυο. Βελτίωση της εικόνας της επιχείρησης. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικά θετικό στοιχείο της δημόσιας εικόνας μιας -30-

39 επιχείρησης, ιδιαίτερα όταν η επιχείρηση αυτή απευθύνεται σε τμήματα της αγοράς με ευνοϊκή στάση απέναντι στη νέα τεχνολογία. Η δημόσια εικόνα (ή επωνυμία) είναι ένα από τα πολυτιμότερα άυλα κεφάλαια μιας επιχείρησης. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να αποτελέσει ένα τρόπο για την ενίσχυση της δημόσιας εικόνας μιας επιχείρησης με πολύ μικρό σχετικό κόστος. Υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Η γρήγορη πρόοδος του ηλεκτρονικού εμπορίου θα υποχρεώσει πολλές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στη νέα τεχνολογία και να πειραματιστούν με τη χρήση νέων προϊόντων, υπηρεσιών και διαδικασιών. Η επιχείρηση είναι ένας οργανισμός που πρέπει συνεχώς να μαθαίνει. Αυτό δεν ισχύει μόνο για την εξελισσόμενη τεχνολογία, αλλά και για το γενικότερο επιχειρηματικό περιβάλλον, στο οποίο περιλαμβάνονται οι συνθήκες της αγοράς, οι οργανωτικές δομές και η διακίνηση των προϊόντων. Στην πραγματικότητα η μάθηση στους τομείς αυτούς είναι πολύ δυσκολότερη από την εκμάθηση της χρήσης νέων τεχνολογικών εφαρμογών. Έτσι, η τεχνολογία του ηλεκτρονικού εμπορίου μπορεί να αποτελέσει την ώθηση για τη συνειδητοποίηση και την έγκαιρη προσαρμογή σε εξωτερικούς παράγοντες που υπερβαίνουν τις διαστάσεις του ψηφιακού δικτύου. Αυξημένος ανταγωνισμός. Το ηλεκτρονικό εμπόριο δεν γνωρίζει γεωγραφικά σύνορα. Ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια επιχείρηση, που μέσα από τη ψηφιακή υποδομή θα είναι προσιτή σε όλο τον κόσμο. Οι τοπικοί προμηθευτές κάθε περιοχής παύουν να προστατεύονται από τη γεωγραφική απόσταση, με αποτέλεσμα μια αύξηση του ανταγωνισμού, που συμπιέζει τις τιμές σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Βέβαια η τιμή κάθε προϊόντος έχει ένα κατώτατο όριο, που εξαρτάται από το κόστος παραγωγής του. Αυξημένη αγοραστική παραγωγικότητα. Το μέτρο της παραγωγικότητας ενός αγοραστή είναι το κόστος και ο χρόνος που απαιτούνται για την επιλογή προμηθευτή προϊόντος και τη λήψη της απόφασης αγοράς. Αν ο αγοραστής είναι μια επιχείρηση που παράγει προστιθέμενη αξία, η αύξηση της αγοραστικής παραγωγικότητας μεταφράζεται άμεσα σε μείωση του κόστους των δικών της προϊόντων ή υπηρεσιών. Το ηλεκτρονικό εμπόριο διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη διερεύνηση της αγοράς και τον εντοπισμό του κατάλληλου προϊόντος στην κατάλληλη τιμή σε συντομότερο χρόνο και με σχεδόν μηδενικό κόστος. Πολλοί οργανισμοί ενσωματώνουν το διαδίκτυο σε κάθε τομέα της επιχείρησης όπως τα -31-

40 προϊόντα, το μάρκετινγκ, και τις διαδικασίες, αφήνοντας για παράδειγμα τους πελάτες να βρουν απαντήσεις σε τεχνικές ερωτήσεις μέσω της ιστοσελίδας της επιχείρησης. Αυτό εξοικονομεί μεγάλα χρηματικά ποσά για τους οργανισμούς και βοηθά στην αύξηση της παραγωγικότητας. Καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών Η απόφαση σχετικά την ανάθεση μιας δραστηριότητας σε εξωτερικό προμηθευτή ή την εκτέλεσή της από την ίδια την επιχείρηση καθορίζεται κυρίως από τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες. Η ψηφιακή υποδομή αυξάνει τρομακτικά τον όγκο αλλά και τη δυνατότητα οργάνωσης και χρήσης των πληροφοριών, επιτρέποντας έτσι την τεκμηρίωση παρόμοιων αποφάσεων με ακρίβεια και αξιοπιστία. Πολλά διοικητικά στελέχη βλέπουν ευνοϊκά την προοπτική αυτή και προσπαθούν να ενσωματώσουν τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες στην καθημερινή τους δουλειά. Καλύτερος έλεγχος αποθεμάτων. Οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες επιταχύνουν την ολοκλήρωση των συναλλαγών, αυξάνοντας έτσι την ευελιξία στις προμήθειες των επιχειρήσεων. Πολλές επιχειρήσεις μειώνουν τα περιθώρια ανανέωσης των αποθεμάτων, περιορίζοντας έτσι σημαντικά το κόστος παραγωγής/διάθεσης των προϊόντων τους. Οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες κάνουν δυνατή τη στιγμιαία επικοινωνία μεταξύ των τμημάτων μιας επιχείρησης και μεταξύ της επιχείρησης και των προμηθευτών της. Επίσης, η συνεχής παρακολούθηση των αποθεμάτων από το σύστημα μηχανογράφησης επιτρέπει την πραγματοποίηση προβλέψεων για το επίπεδο των αναγκών στο άμεσο μέλλον. Υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα σύνδεσης των συστημάτων της επιχείρησης με αυτά του προμηθευτή, ώστε ο προμηθευτής να χρησιμοποιεί τις προβλέψεις για τον έλεγχο των δικών του αποθεμάτων και να καλύπτει αυτόματα τις ανάγκες της επιχείρησης. Τα πλεονεκτήματα προς τους χρήστες είναι τα ακόλουθα: Ταχύτερη παράδοση προϊόντων λόγω της αμεσότητα της πρόσβασης στις νέες πληροφορίες, το ηλεκτρονικό εμπόριο επιτρέπει τη συντόμευση του χρόνου που απαιτείται για την παραγωγή και την παράδοση πληροφοριών και υπηρεσιών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε κλάδους που εξαρτώνται από την έγκαιρη παράδοση κρίσιμων πληροφοριών, όπως τα μέσα ενημέρωσης και η χρηματιστηριακή αγορά. Ειδικά στα μέσα ενημέρωσης, το διαδίκτυο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μαζικής παραγωγής εξατομικευμένων προϊόντων: οι ηλεκτρονικές εφημερίδες μπορούν να διαμορφώνουν το περιεχόμενό τους -32-

41 ανάλογα με τις προτιμήσεις που υποβάλλει κάθε συνδρομητής, και να του στέλνουν μόνο τις πληροφορίες που τον ενδιαφέρουν, με αμεσότητα και ακρίβεια. Καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να βελτιώσει την εξυπηρέτηση των πελατών, αυτοματοποιώντας τη διαδικασία απάντησης στις πιο συχνές και συνηθισμένες ερωτήσεις. Η διαθεσιμότητα της υποστήριξης των πελατών σε 24ωρη βάση και όλες τις ημέρες του χρόνου, είναι ένα πολύ ισχυρό ανταγωνιστικό εργαλείο. Παράλληλα, ένα μεγάλο μέρος της δραστηριότητας για την υποστήριξη των πελατών περνά στην ευθύνη των ίδιων των πελατών, που έχουν τη δυνατότητα να μελετήσουν τις ηλεκτρονικά δημοσιευμένες οδηγίες και προδιαγραφές των προϊόντων, ή να πάρουν αυτόματα απαντήσεις στις περισσότερες ερωτήσεις τους. Χάρη στην παγκόσμια πρόσβαση του δικτύου, μια μεγάλη επιχείρηση μπορεί με μικρό αριθμό προσωπικού να διατηρεί ένα μόνο κέντρο υποστήριξης με 24ωρη δυνατότητα άμεσης απάντησης στα ερωτήματα εκείνα των πελατών, από όλο τον κόσμο, που δεν μπορούν να απαντηθούν αυτόματα από τη βάση δεδομένων του συστήματος. Από την άλλη πλευρά, η προσφορά πληροφοριών και εκτεταμένης υποστήριξης στους πελάτες μέσα από το δίκτυο, επιτρέπει στην επιχείρηση να αντλεί πληροφορίες σχετικά με τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά των πελατών. Η γνώση αυτή είναι πολύτιμη και μπορεί να οδηγήσει στη βελτίωση προϊόντων ή στην ανάπτυξη νέων προϊόντων. Το ηλεκτρονικό εμπόριο δημιουργεί ένα νέο τοπίο σχέσεων μεταξύ προμηθευτών και πελατών, με τη συχνή και άμεση επικοινωνία, την παροχή πλουσιότερων εξατομικευμένων πληροφοριών, και τη συλλογή στοιχείων για τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά των πελατών. Η σχέση με τους πελάτες είναι ένα από τα πρώτα χαρακτηριστικά μιας επιχείρησης που αλλάζουν με την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου. Η επιχείρηση πρέπει να είναι πραγματικά ευαίσθητη στις ανάγκες και τις επιθυμίες των πελατών, και να προσαρμόζει την παραγωγή ή τα αποθέματά της στις διακυμάνσεις της ζήτησης, τις οποίες πληροφορείται άμεσα από τις ερωτήσεις των πελατών μέσω του δικτύου. Πρόκειται για μια δραστηριότητα που προσθέτει αξία στο μάρκετινγκ της επιχείρησης. Με το ηλεκτρονικό εμπόριο επιτυγχάνεται σε πολλές περιπτώσεις καλύτερη και ταχύτερη εξυπηρέτηση των πελατών. Η άμεσα συνδεδεμένη εξυπηρέτηση -33-

42 αυξάνει την ικανοποίηση των πελατών. Αντί να υπάρχει τηλεφωνική εξυπηρέτηση σε ένα ηλεκτρονικό κατάστημα μπορεί για παράδειγμα να δοθεί η δυνατότητα στους πελάτες για άμεση σύνδεση με τον προσωπικό τους λογαριασμό. Αυτό εξοικονομεί χρόνο και χρήμα για την επιχείρηση. Νέα προϊόντα. Η ροή και επεξεργασία των πληροφοριών, που γίνεται δυνατή χάρη στη φύση του ηλεκτρονικού εμπορίου, επιτρέπει τη σύλληψη νέων προϊόντων ή την εξειδίκευση υπαρχόντων προϊόντων με πρωτοποριακούς τρόπους. Το ηλεκτρονικό εμπόριο δεν προσφέρει μόνο την ευκαιρία πώλησης των υπαρχόντων προϊόντων από ένα νέο κανάλι διανομής, αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας και βελτίωσης προϊόντων. Χαμηλότερες τιμές προϊόντων. Η μείωση των τιμών είναι ένα έμμεσο αποτέλεσμα του χαμηλότερου κόστους συναλλαγής. Το ηλεκτρονικό εμπόριο επιτρέπει την απλοποίηση και την αυτοματοποίηση πολλών δραστηριοτήτων, ιδίως αυτών που αφορούν την επικοινωνία με πελάτες ή προμηθευτές. Έτσι, ο συνολικός κύκλος από τη σχεδίαση του προϊόντος ως την παράδοση στον τελικό καταναλωτή απλοποιείται, πολλά στάδια που περιλάμβαναν τη χρήση ενδιαμέσων καταργούνται ή ενοποιούνται, και το κόστος παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων μειώνεται. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μειώνει υλικοτεχνικά προβλήματα και μπορεί να βάλλει μια μικρή επιχείρηση σε ισότιμη βάση με άλλες μεγαλύτερες. Σε αντίθεση με ένα κανονικό κατάστημα στο ηλεκτρονικό εμπόριο, δεν υπάρχει φυσικός χώρος παρουσίασης των προϊόντων. Το γεγονός αυτό καθιστά το ηλεκτρονικό εμπόριο πολύ πιο οικονομικό. Επίσης σε πολλές περιπτώσεις μία υπηρεσία μέσω του διαδικτύου κοστίζει λιγότερο από ότι αν αυτή πραγματοποιούνταν με φυσικό τρόπο. Παράδειγμα αποτελούν οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν με ηλεκτρονικές διαδικασίες με γρήγορο και αποδοτικό τρόπο Περιορισμοί του ηλεκτρονικού εμπορίου Για την βελτίωση και ευρύτερη διάδοση του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι απαραίτητο να ξεπεραστούν κάποιοι περιορισμοί που το χαρακτηρίζουν. Οι περιορισμοί αυτοί εμφανίζονται τόσο προς τους καταναλωτές όσο και προς τις επιχειρήσεις (Shaw, Blanning και Strader,2000) και (Kendall 1999). -34-

43 Οι περιορισμοί προς τις επιχειρήσεις είναι οι ακόλουθοι: Δυσκολία αναδιάρθρωσης επιχειρηματικών διαδικασιών. Η προετοιμασία μιας επιχείρησης για την υιοθέτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι χρονοβόρα και δύσκολη. Η αντίσταση προς το ηλεκτρονικό εμπόριο συχνά είναι μια ένδειξη για τους πόρους που είναι αναγκαίο να επενδυθούν. Η μετατροπή σε ηλεκτρονική μορφή των υπαρχόντων εντύπων και διαδικασιών μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό φραγμό για την υιοθέτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις είναι επίσης πιθανό να διαπιστώσουν πως ο υπάρχων εξοπλισμός τους σε Η/Υ και λογισμικό, οι τύποι αρχείων και οι προδιαγραφές τους, δεν είναι συμβατά με τη νέα τεχνολογία. Μπορεί επίσης να υπάρξουν οργανωτικοί φραγμοί. Τα τεχνολογικά προβλήματα γενικά μπορούν να ξεπεραστούν, με την προϋπόθεση ότι θα διατεθούν οι αναγκαίοι πόροι. Τα προβλήματα που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα είναι δυσκολότερο να λυθούν με δεδομένο ότι οι άνθρωποι συχνά αντιδρούν στις αλλαγές, όχι μόνο το προσωπικό της ίδιας της επιχείρησης, αλλά επίσης οι πελάτες και οι προμηθευτές της. Επεκτασιμότητα του συστήματος. Μια ιστοσελίδα πρέπει να είναι επεκτάσιμη, και να αναβαθμίζεται σε τακτική βάση προκειμένου η επιχείρηση να είναι σε θέση να καλύπτει τις ανάγκες των πελατών της. Αν για παράδειγμα ένα ηλεκτρονικό κατάστημα ξεπεράσει κατά πολύ τον αριθμό των πελατών που αρχικά είχε προβλεφθεί τότε η απόδοση της ιστοσελίδας θα μειωθεί και οι πελάτες θα αντιμετωπίσουν υποβάθμιση και καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα την απώλεια πελατείας για το κατάστημα. Για να σταματήσει αυτό το πρόβλημα θα πρέπει η σελίδα να μπορεί εύκολα να επεκταθεί. Δυσκολία εκτίμησης των πλεονεκτημάτων έναντι του κόστους των νέων εφαρμογών. Πολλές επιχειρήσεις εμφανίζονται αρνητικές ή διστακτικές όταν εξετάζουν τις δυνατότητες επέκτασής τους, και λαμβάνουν υπόψη μόνο το άμεσο κόστος και τα άμεσα πλεονεκτήματα, αποτυγχάνοντας να δουν τα μακροπρόθεσμα οφέλη. Το κόστος της απαιτούμενης επένδυσης είναι γενικά ευδιάκριτο, αλλά τα πλεονεκτήματα μπορεί να απαιτούν ένα πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Έτσι είναι δυσκολότερο να εκτιμηθούν, και κατά συνέπεια είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί η αρχική επένδυση. Η σημασία αυτών -35-

44 των φραγμών αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, λόγω της τεχνολογικής προόδου στους τομείς του ηλεκτρονικού εμπορίου και των συστημάτων πληροφορικής που χρησιμοποιούνται ως ψηφιακή υποδομή. Οι περιορισμοί προς τους χρήστες είναι οι ακόλουθοι: Ασφάλεια. Η ασφάλεια των αγορών μέσω διαδικτύου είναι ένας από τους παράγοντες που δρουν ανασταλτικά προς τους καταναλωτές για την πραγματοποίηση αγορών. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου έγκειται η έλλειψη προστασίας των προσωπικών δεδομένων του αγοραστή (ονοματεπώνυμο, κατοικία, τηλέφωνο, πιστωτική κάρτα) και η ασφάλεια των συναλλαγών. Επίσης η ύπαρξη ιών στους υπολογιστές δημιουργεί ένα κλίμα δυσπιστίας. Οι ιοί προκαλούν περιττές καθυστερήσεις, καταστρέφουν αρχεία, προβλήματα αποθήκευσης, καθώς και άλλες παρόμοιες δυσκολίες. Ο κίνδυνος πρόσβασης των χάκερς σε αρχεία και λογαριασμούς προσθέτει περισσότερο άγχος τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στους καταναλωτές. Ο καταναλωτής που ψωνίζει μέσω διαδικτύου πρέπει να αναζητά όλες τις πληροφορίες που αφορούν στη συναλλαγή του. Ο προμηθευτής είναι υποχρεωμένος να αναφέρει στην ιστοσελίδα όλα τα στοιχεία του, δηλαδή την ταυτότητα, την κύρια δραστηριότητά του, τη γεωγραφική διεύθυνση στην οποία είναι εγκατεστημένος, το εμπορικό μητρώο στο οποίο είναι εγγεγραμμένος, τον αριθμό καταχώρησής του, αν είναι καταχωρημένος σε μητρώο, καθώς και τα στοιχεία της αρμόδιας εποπτεύουσας αρχής, αν η δραστηριότητα του προμηθευτή υπόκειται σε καθεστώς έγκρισης. Είναι επίσης απαραίτητο να μπορεί να επιβεβαιωθεί η ταυτότητα του αποστολέα ενός μηνύματος, ώστε ο αποδέκτης να είναι σίγουρος πως το μήνυμα προέρχεται πράγματι από αυτόν που το υπογράφει και δεν έχει παραποιηθεί ή πλαστογραφηθεί από κάποιον τρίτο. Χρόνος παράδοσης και επιστροφής των προϊόντων. Το ηλεκτρονικό εμπόριο χρησιμοποιείται συχνά για την αγορά φυσικών αγαθών τα οποία πρέπει να παραδοθούν στους καταναλωτές, γεγονός που κοστίζει σε χρόνο και χρήμα (χρόνος παράδοσης και κόστος μεταφοράς). Αντίθετα με την επίσκεψη σε ένα τοπικό κατάστημα ο καταναλωτής βρίσκει αμέσως αυτό που θέλει χωρίς να υπάρχει ο χρόνος της αναμονής για την παράδοση και το κόστος μεταφοράς. Όταν ένας καταναλωτής αγοράζει ένα φυσικό προϊόν από ένα κατάστημα ξέρει -36-

45 τι είναι αυτό που αγοράζει και πώς φαίνεται. Στο ηλεκτρονικό εμπόριο οι αγορές γίνονται με εμπιστοσύνη σε αυτό που βλέπει ο καταναλωτής σε κάποιες φωτογραφίες ή περιγραφές στο ηλεκτρονικό κατάστημα. Αυτό συμβαίνει διότι, πρώτον δεν υπάρχει φυσική πρόσβαση στο προϊόν και δεύτερον γιατί είναι αβέβαιο κατά πόσο ή όχι είναι νόμιμες επιχειρήσεις. Είναι αρκετά δύσκολο για τον καταναλωτή να διαμαρτυρηθεί ή να ζητήσει νομική προσφυγή στην περίπτωση που κάτι πραγματοποιηθεί λάθος κατά την αγορά ενός προϊόντος με ηλεκτρονικό τρόπο. Τρίτον, ακόμη και αν το προϊόντων έχει σταλθεί μπορεί κάποιος να αρχίσει να αναρωτιέται αν θα φτάσει ή όχι. Η επιστροφή των εμπορευμάτων εμπεριέχει μία δυσκολία. Οι αβεβαιότητες που μπορεί να υπάρχουν στην αρχική πληρωμή και παράδοση των εμπορευμάτων μπορεί να επιδεινωθούν κατά την διαδικασία επιστροφής των αγαθών. Ερωτηματικά όπως θα επιστρέψουν τα εμπορεύματα στην πηγή τους, ποιος πληρώνει για τα ταχυδρομικά τέλη επιστροφής, πόσο καιρό θα πάρει, γεννιούνται στους καταναλωτές σε αντίθεση με την εμπειρία της επιστροφής των προϊόντων σε κατάστημα. Περιορισμός των πληροφοριών. Το διαδίκτυο είναι αποτελεσματικό όταν πρόκειται για οπτικές και ακουστικές πληροφορίες. Ωστόσο, δεν αφήνει ελεύθερο το πεδίο για όλες τις ανθρώπινες αισθήσεις μας όπως όσφρηση, η αφή και η γεύση. Για παράδειγμα κατά την αγορά ενός αυτοκινήτου στο διαδίκτυο, ο καταναλωτής θα δει τις φωτογραφίες που ο πωλητής έχει επιλέξει, ενώ θα είχε διαφορετική εικόνα αν ήταν σε θέση να το δει από κοντά. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους το διαδίκτυο δεν μεταφέρει τον πλούτο των εμπειριών του κόσμου. Αυτή η έλλειψη πληροφοριών που να καλύπτουν όλο το φάσμα των αισθήσεων υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι αγοράζουν μέσω του διαδικτύου εμπορεύματα γενικής χρήσης ή πράγματα που έχουν δει ή βιώσει προηγουμένως και για την οποία υπάρχει μικρή αμφιβολία. Έλλειψη προσωπικής εξυπηρέτησης. Το ηλεκτρονικό εμπόριο δεν μπορεί να προσφέρει την αλληλεπίδραση που προσφέρει η προσωπική εξυπηρέτηση. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει περιορισμένη ανατροφοδότηση σχετικά με το πώς οι άνθρωποι βλέπουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρονται. Εάν το μόνο στοιχείο είναι η αγορά ή όχι προϊόντων τότε αυτό είναι ανεπαρκές για την αξιολόγηση του πώς να αλλάξει ή να βελτιώσει τόσο τη στρατηγική του ένα -37-

46 ηλεκτρονικό κατάστημα όσο και τα προϊόντα και υπηρεσίες του. Η επιτυχής επιχειρηματική χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου κατά κανόνα συνεπάγεται στρατηγικές για την απόκτηση και την εφαρμογή σχολίων και κριτικής των πελατών. Αυτό βοηθά τις επιχειρήσεις να κατανοήσουν, να προβλέπουν και να ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προτιμήσεις των πελατών, γεγονός σημαντικό λόγω των συνεχών αλλαγών που συμβαίνουν στο διαδίκτυο. Μέγεθος και αριθμός των συναλλαγών. Το μέγεθος των συναλλαγών επηρεάζεται από το κόστος της μεταφοράς των υλικών αγαθών. Για παράδειγμα, οποιαδήποτε οφέλη ή ευκολίες προκύπτουν με την αγορά προϊόντων από μία επιχείρηση με έδρα την Ελλάδα επισκιάζεται από το κόστος που πρέπει να πληρώσει ο καταναλωτής αν αυτά πρέπει να παραδοθούν στην Αυστραλία. Το υψηλό κόστος παράδοσης δρα ανασταλτικά στην αγορά μεμονωμένων αγαθών από μια σειρά διαφορετικών επιχειρήσεων στο εξωτερικό. Είναι προτιμότερη η αγορά όλων των προϊόντων από μια επιχείρηση επειδή τα εμπορεύματα μπορούν να συσκευαστούν και να αποσταλούν όλα μαζί συγκρατώντας έτσι το κόστος παράδοσης. Δυσκολία της χρήσης πολύπλοκων ηλεκτρονικών συστημάτων Πληροφορικής. Η εκθετική αύξηση της ποσότητας των πληροφοριών που είναι διαθέσιμες μέσα από τη ψηφιακή υποδομή, κάνει διαρκώς δυσκολότερο το διαχωρισμό και την ανεύρεση συγκεκριμένων πληροφοριών. Οι χρήστες επιθυμούν να μπορούν να βρουν πληροφορίες με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια, αλλά συχνά δεν διαθέτουν τα εργαλεία και τις γνώσεις που απαιτούνται για μια αποτελεσματική αναζήτηση. Οι επιχειρήσεις που επιθυμούν να στηρίξουν τις δραστηριότητές τους πάνω στη ψηφιακή υποδομή αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επιλογή του κατάλληλου εξοπλισμού Η/Υ και λογισμικού, κάτι που όχι σπάνια οφείλεται στην απουσία ή στη συνεχή αλλαγή των προδιαγραφών. Επίσης, ακόμη και αν μια επιχείρηση έχει βρει τη σωστή λύση, οι υποψήφιοι πελάτες της μπορεί να έχουν πρόβλημα να βρουν την επιχείρηση, μια τυπική περίπτωση φαύλου κύκλου. -38-

47 4 Το λεξιλόγιο GoodRelations Μια πολλά υποσχόμενη περιοχή, για εφαρμογή τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού, είναι η σχολιασμός των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρονται στο διαδίκτυο, έτσι ώστε οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις να μπορούν να αναζητήσουν τους κατάλληλους προμηθευτές πιο εύκολα και με μεγαλύτερη ακρίβεια, και οι λιανοπωλητές να μπορούν εύκολα να επαναχρησιμοποιήσουν το μοντέλο δεδομένων του προϊόντος από τους προμηθευτές. 4.1 Εισαγωγή Η GoodRelations είναι ένα ελαφρύ και γενικό λεξιλόγιο για το Σημασιολογικό Ιστό, που επιτρέπει την έκφραση όλων των τυπικών πτυχών των προσφορών για αγαθά και υπηρεσίες στο διαδίκτυο. Για παράδειγμα, συχνά θέλουμε να εκφράσουμε ότι μια συγκεκριμένη τοποθεσία Web περιγράφει μια προσφορά πώλησης για κινητά τηλέφωνα ενός συγκεκριμένου κατασκευαστή και μοντέλου σε μια ορισμένη τιμή, ότι ένα κατάστημα για πιάνα προσφέρει υπηρεσίες συντήρησης για πιάνα που ζυγίζουν λιγότερο από 150 kg, ή ότι μια εταιρεία ενοικίασης αυτοκινήτων εκμισθώνει αυτοκίνητα ενός συγκεκριμένου κατασκευαστή και μοντέλου σε ένα συγκεκριμένο σύνολο καταστημάτων σε όλη τη χώρα. Η GoodeRelations λοιπόν είναι μια οντολογία για το Ηλεκτρονικό εμπόριο (ecommerce). Επιτρέπει σε ιστοσελίδες να δημοσιεύουν πληροφορίες για το περιεχόμενο τους με τέτοιο τρόπο ώστε να αναγνωρίζονται εύκολα από μηχανές αναζήτησης, εφαρμογές κινητών και άλλες επεκτάσεις περιηγητών (browser extensions). H GoodRelations έχει πλήρως ενοποιηθεί με το schema.org και έχει την υποστήριξη των Google, Yahoo!, Bing/Microsoft καιyandex κ.α. Οι πληροφορίες που περιγράφονται με την GoodRelations μπορούν να ενσωματωθούν στις ιστοσελίδες χρησιμοποιώντας είτε HTML5 Microdata είτε RDFa. Η GoodRelations σχεδιάστηκε για να λύσει το πρόβλημα της μη ύπαρξης κοινού λεξιλογίου για τις διαδικτυακές προσφορές. Το πρόβλημα δεν ήταν άλλο από το μεγάλο -39-

48 πλήθος αποτελεσμάτων, συνήθως μη σχετικά, με το αρχικό ερώτημα σε μία μηχανή αναζήτησης, όπως όταν δεν γνωρίζαμε τις ακριβείς λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή μιας προσφοράς. Για παράδειγμα αν κάποιος έψαχνε για τηλεοράσεις με τη λέξη κλειδί TV δεν θα έβλεπε σελίδες που χρησιμοποιούσαν τη λέξη television. Ακόμη δεν υπήρχαν τρόποι να περιοριστεί το πλήθος αποτελεσμάτων της αναζήτησης, να γίνει χρήση συγκεκριμένων κριτηρίων, όπως μέγεθος οθόνης, τρόποι αποστολής κτλ. Ενώ η αναζήτηση για τον κατάλληλο προμηθευτή είναι η πιο προφανής περίπτωση χρήσης, δεν ήταν η μόνη στην οποία η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία Web ήταν ελλιπής. Βασικά, η μεγάλη ποσότητα των δεδομένων που ανταλλάσσονταν για το προϊόν μέσω της ιστοσελίδας ήταν πρόβλημα από τη σκοπιά της διαχείρισης δεδομένων. Απαιτείται πολλή ανθρώπινη εργασία για την εξαγωγή των δεδομένων στοιχείο-στοιχείο από μια ιστοσελίδα και εισαγωγή τους σε ένα in-house σύστημα. Ενώ υπάρχουν τυποποιημένα σχήματα ταξινόμησης για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, όπως UNSPCS και eclass, και ακόμη και μια πλήρης παραλλαγή OWL του τελευταίου, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την περιγραφή των προσφορών ή τις ανάγκες. Επίσης, οι διαχειριστές ηλεκτρονικών καταστημάτων αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην περιγραφή των στοιχείων των προϊόντων τους σύμφωνα με τις πληροφορίες στις σελίδες των προμηθευτών τους. Μόνο με συμφωνίες μεταξύ τους και την χρήση XML schemas τα δεδομένα θα ανταλλάσσονται και επεξεργάζονται εύκολα. Προς αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος το λεξιλόγιο της GoodRelations επιτρέπει την έκφραση της ακριβής έννοιας των προσφορών που γίνονται στο διαδίκτυο με αναγνώσιμο τρόπο από τις μηχανές. Αυτό επιτρέπει στις μηχανές αναζήτησης να πραγματοποιούν πιο ακριβή αναζήτηση, και στους εταίρους της αλυσίδας αξίας να αυτοματοποιούν τις εργασίες για το περιεχόμενο. Η GoodRelations συμπληρώνει την οντολογία eclassowl, η οποία είναι η πρώτη οντολογία για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Η τελευταία έκδοση της eclassowl παρέχει περισσότερες από κλάσεις προϊόντων και περισσότερα από χαρακτηριστικά για την περιγραφή των χαρακτηριστικών του προϊόντος. Η σχέση ανάμεσα στις δυο οντολογίες είναι η εξής: Η eclassowl παρέχει κλάσεις, χαρακτηριστικά και αξίες για να περιγράψει τι είναι ένα προϊόν ή μια υπηρεσία. Η GoodRelations παρέχει όλα όσα χρειάζονται για την περιγραφή της πραγματικής προσφοράς και τα στοιχεία της, δηλαδή τη σχέση μεταξύ μιας -40-

49 επιχειρηματικής οντότητας και ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας. Αυτή είναι και η προέλευση του ονόματος, είναι μια οντολογία για τις σχέσεις μεταξύ των αγαθών και των επιχειρηματικών φορέων. 4.2 Η οντολογία eclassowl Η eclassowl είναι μια οντολογία OWL για την περιγραφή των τύπων και των ιδιοτήτων των προϊόντων και υπηρεσιών στο Σημασιολογικό Ιστό (επίσης γνωστή ως "Web of Linked Data"). Η eclassowl προορίζεται να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την GoodRelations οντολογία για το ηλεκτρονικό εμπόριο, η οποία καλύπτει τις εμπορικές πτυχές των προσφορών και της ζήτησης, π.χ. τις τιμές, την πληρωμή ή τις επιλογές παράδοσης. Για την περιγραφή της φύσης και των χαρακτηριστικών των προϊόντων, υπάρχουν πολλά καθιερωμένα πρότυπα από τα παραδοσιακά περιβάλλοντα EDI, όπως UNSPSC, ή RNTD. Μεταξύ αυτών η είναι το πιο εξελιγμένο, διότι καλύπτει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών (πάνω από είδη) και ορίζει έναν τεράστιο αριθμό ιδιοτήτων και χαρακτηριστικών των προϊόντων (πάνω από ιδιότητες). Όταν θέλουμε να δημοσιεύσουμε πλούσια μετα-δεδομένα σχετικά με τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που η επιχείρησή προσφέρει, θα πρέπει να έχουμε μια αναγνώσιμη από τις μηχανές γλώσσα, για την περιγραφή τουλάχιστον δύο πτυχών: Πρώτον, το είδος και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων ή των υπηρεσιών (π.χ. "τηλεόραση με μέγεθος οθόνης 20 ιντσών»), και δεύτερον τις εμπορικές λεπτομέρειες της προσφοράς (π.χ. τιμή και τις επιλογές πληρωμής). Για το τελευταίο πρόβλημα, η οντολογία GoodRelations είναι άμεσα διαθέσιμη και ευρέως σε χρήση, π.χ. από BestBuy, Yahoo, O'Reilly, κ.α.. Η eclassowl προσπαθεί να διατηρήσει όσο περισσότερο γίνεται τους αρχικούς σημασιολογικούς ορισμούς της Μια σημαντική διαφορά είναι ότι η eclassowl ορίζει δύο κλάσεις OWL για κάθε προϊόν ή υπηρεσία Μια "γενική" κλάση, που αντιπροσωπεύει τα πραγματικά προϊόντα ή τις υπηρεσίες του αντίστοιχου τύπου, και -41-

50 Μια "ταξινομική" κλάση, που αντιπροσωπεύει ένα ευρύτερο σύνολο αντικειμένων που μπορεί να σχετίζονται με την εν λόγω κατηγορία. Η υποστηρίζει δύο βασικούς τύπους ιδιοτήτων: ιδιότητες τύπου δεδομένων (datatype properties) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με οποιαδήποτε λεκτικό (literal value) του αντίστοιχου τύπου δεδομένων και ιδιότητες με προκαθορισμένες τιμές στο Το μοντέλο μεταδεδομένων της GoodRelations, το οποίο είναι η εννοιολογική βάση για την eclassowl, υποστηρίζει τρεις τύπους ιδιοτήτων προϊόντων, για παράδειγμα ποσοτικές ιδιότητες, για τυπικά χαρακτηριστικά του προϊόντος, με αριθμητικό εύρος, ποιοτικές ιδιότητες, για τα χαρακτηριστικά προϊόντων με προκαθορισμένες τιμές στιγμιοτύπων, και ιδιότητες τύπου δεδομένων, που χρησιμοποιούνται μόνο για λίγα χαρακτηριστικά με τους τύπους δεδομένων string, ate, time, datetime, ή boolean Όλες οι προκαθορισμένες τιμές στο παρουσιάζονται σαν στιγμιότυπα της κλάσης gr:qualitativevalue στην eclassowl. Όλα τα eclassowl URIs παράγονται από τον συνδυασμό: Η βάση URI της eclassowl (" Ένα πρόθεμα (prefix) για τις κλάσεις ("C_"), τις ιδιότητες (P_), ή τις τιμές (V_), Το πρωτότυπο προσδιοριστικό (π.χ. "AKF303003"), και Η κατάληξη "-gen" ή "-tax" για τη διάκριση των «γενικών» από τις «ταξινομικές» τάξεις. Προϊόντα («γενική» κλάση): Προϊόντα και σχετικά αντικείμενα («ταξινομική» κλάση):

51 Ιδιότητες: Τιμές / Ιδιώτες HTML5 Microdata Η RDFa δεν αποτελεί την μοναδική σύνταξη για την προσθήκη σημασιολογίας στην HTML. Τα Microdata αποτελούν μια εναλλακτική λύση, αναπτύχθηκαν από το WHATWG (Web Hypertext Application Technology Working Group) και υποστηρίζονται από μεγάλες εταιρείες αναζήτησης (Google, MSFT,Yahoo). Όπως η RDFa, χρησιμοποιεί HTML ετικέτες χαρακτηριστικών για να φιλοξενήσει τα μεταδεδομένα. Τα λεξιλόγια ελέγχονται και παρουσιάζονται στο Schema.org. (Τα λεξιλόγια ελέγχονται και φιλοξενούνται στο schema.org). Αυτή η προσπάθεια μικροδεδομένων (microdata) έχει δύο μέρη: σήμανση και ένα σύνολο λεξιλογίων. Η σήμανση είναι παρόμοια με την RDFa στο ότι παρέχει έναν τρόπο για τον εντοπισμό αντικειμένων, ειδών, ιδιοτήτων και αντικειμένων Τα λεξιλόγια βρίσκονται στο schema.org και περιλαμβάνουν ένα μικρό αριθμό πολύ χρήσιμων στοιχείων: άνθρωποι, ταινίες, κ.λπ. Ένα παράδειγμα <div> <h1>avatar</h1> <span>director: James Cameron (born 1954) </span> <span>science fiction</span> <a href= avatar-trailer.html">trailer</a> </div> Τα μικροδεδομένα προορίζονται για να δουλεύουν με ένα λεξιλόγιο, αυτό που βρίσκεται στο schema.org. Πλεονεκτήματα: Απλά, οργανωμένα, καλά σχεδιασμένα Ελέγχονται από τους ανθρώπους του schema.org -43-

52 Μειονεκτήματα: πάρα πολύ απλά, ελεγχόμενα Πολύ απλά, στενά, μόνο-γλωσσικά Ελέγχονται από τους ανθρώπους του schema.org Συμπεράσματα Τα Μικροδεδομένα είναι μια καλή προσπάθεια από τις εταιρείες αναζήτησης για να πειραματιστούν με μια απλή σημασιολογική γλώσσα. Δεν είναι ένα μεγάλο πρότυπο. Η RDFa έχει μια πιο ισχυρή κωδικοποίηση και συνεργάζεται με τη στοίβα RDF. Υπάρχει βέβαια ένα κομμάτι φαγωμάρας σχετικά με αυτό στη διαδικτυακή κοινότητα. Έτσι, η RDFa Lite είναι ίσως μια καλή λύση 4.4 Πως χρησιμοποιείται η GoodRelations Στη συνέχεια, ακολουθούν παραδείγματα για το πώς η οντολογία GoodRelations χρησιμοποιείται σε τυπικά σενάρια. Επειδή η eclassowl είναι αρκετά μεγάλη και χρησιμοποιεί δυσκολονόητα αναγνωριστικά για τα στοιχεία, κάτι που θα κάνει τα παραδείγματα δύσκολο να διαβαστούν, θα φτιάξουμε μια οντολογία για προϊόντα και υπηρεσίες που περιέχει τέσσερις κλάσεις προϊόντων, "Cellphone", "Piano", "Wine" και "Battery", και τις ποσοτικές ιδιότητες "hasweight" και "hastalktime". Η προκύπτουσα οντολογία παρουσιάζεται παρακάτω. Κατ αρχάς, πρέπει να καθορίσουμε τα κατάλληλα προθέματα (prefixes) για να είναι τα παραδείγματα αναγνώσιμα. # Base: gr: xsd: default: protege: rdfs: rdf: owl: < Στη συνέχεια εισάγουμε την οντολογία GoodRelations. < a owl:ontology ; owl:imports < -44-

53 Ορίζουμε επίσης ένα λεξιλόγιο για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες, διότι αυτό κρατά τα παραδείγματα σύντομα και πιο διαισθητικά. default:battery a owl:class ; rdfs:subclassof gr:productorservice. default:cellphone a owl:class ; rdfs:subclassof gr:productorservice. default:piano a owl:class ; rdfs:subclassof gr:productorservice. default:wine a owl:class ; rdfs:subclassof gr:productorservice. default:hasweight a owl:objectproperty ; rdfs:subpropertyof gr:quantitativeproductorserviceproperty. default:hastalktime a owl:objectproperty ; rdfs:subpropertyof gr:quantitativeproductorserviceproperty. Υποθέτουμε ότι υπάρχουν τρεις επιχειρηματικές οντότητες, Sony AG ως κατασκευαστής, Amazon ως πωλητής δι 'αλληλογραφίας, και ο Peter Miller ως μια μικρή επιχείρηση που πουλάει κινητά τηλέφωνα στο διαδίκτυο, κυρίως μέσω του ebay. Και οι τρεις διατηρούν μια τοποθεσία Web της εταιρείας, αντίστοιχα. Η GoodRelations παρέχει ιδιότητες για τους DUNS και GLN / ILN αριθμούς των επιχειρήσεων. Στο παράδειγμά μας, υποθέτουμε ότι ο αριθμός DUNS της Amazon είναι , και ο GLN / ILN αριθμός της SONY AG είναι Έτσι έχουμε του εξής κώδικες: default:amazon a gr:businessentity ; rdfs:comment "Amazon"^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasduns " "^^xsd:string ; gr:legalname "Amazon Inc."^^xsd:string. default:petermiller a gr:businessentity ; rdfs:comment "Peter Miller"^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:legalname "Peter Miller's Shop"^^xsd:string. -45-

54 default:sony a gr:businessentity ; rdfs:comment "Sony AG"^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasgloballocationnumber " "^^xsd:string ; gr:legalname "Sony AG"^^xsd:string. Ως επόμενο βήμα, θα περιγράψουμε τα πραγματικά προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προσφέρονται, καθώς και την προσφορά π.χ., τη πραγματική λειτουργία των επιχειρήσεων (πώληση, επισκευή, διάθεση, κλπ.) και άλλες εμπορικές ιδιότητες. Για κάθε προϊόν ή υπηρεσία που περιλαμβάνεται στην προσφορά, πρέπει να γνωρίζουμε αν αυτό είναι ένα πραγματικό στιγμιότυπο (π.χ. μου MacBook Pro), τη μάρκα και το μοντέλο (π.χ. το σήμα MacBook Pro), ή πολλαπλά ανώνυμα στιγμιότυπα (π.χ. όλοι οι υπολογιστές MacBook Pro που ένα συγκεκριμένο κατάστημα πουλάει). Ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που διαφημίζεται ορίζεται ως rdfs:subclassof τόσο από τη κατάλληλη κλάση προϊόντος όσο και από μία από τις τρεις κλάσεις της GoodRelations gr:actualproductorserviceinstance, gr:productorservicemodel, ή gr:productorservicesomeinstancesplaceholder Υποθέτουμε ότι υπάρχει ένα Sony κινητό τηλέφωνο, μοντέλο s1234. Έχει βάρος 100g και έχει αυτονομία για 120 ώρες. Το μοντέλο περιγράφεται στην ιστοσελίδα default:sonycellphonemodel_s1234 a gr:productorservicemodel, default:cellphone ; rdfs:comment "Sony cellphone model s1234"^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; default:hastalktime default:quantitativevalueinteger_9 ; default:hasweight default:quantitativevaluefloat_10. default:quantitativevaluefloat_10 a gr:quantitativevaluefloat ; rdfs:comment "The value node representing a weight of 100 grams"^^xsd:string ; gr:hasvaluefloat "100.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "GRM"^^xsd:string. default:quantitativevalueinteger_9 a gr:quantitativevalueinteger ; rdfs:comment "The node representing a time duration of 120 hours."^^xsd:string ; gr:hasvalueinteger "120"^^xsd:int ; gr:hasunitofmeasurement "HUR"^^xsd:string. -46-

55 Να σημειωθεί ότι οι αντίστοιχοι UN/ CEFACT κοινοί κώδικες για τις μονάδες μέτρησης είναι τα εξής: Unit of Measurement Hour Gram UN/CEFACT Common Code HUR GRM Ο κατασκευαστής αυτού του μοντέλου κινητού τηλεφώνου είναι η Sony. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούμε την ιδιότητα gr:hasmanufacturer, με παραγόμενο κώδικα τον εξής: default:sonycellphonemodel_s1234 gr:hasmanufacturer default:sony ; Ας υποθέσουμε τώρα ότι θέλουμε να περιγράψουμε κάποιες ειδικές προσφορές για το προϊόν. Προσφορά 1. Η Amazon πουλάει δέσμες αυτού του μοντέλου συν δύο μπαταρίες μέσω του καταστήματος της. Αυτό ανακοινώθηκε στην ιστοσελίδα Η γενική προσφορά ισχύει από 1 Ιουλ έως 31 Δεκ Ο κώδικας για τα προϊόντα τις προσφοράς είναι: default:cellphone_3 a gr:productorservicessomeinstancesplaceholder, default:cellphone ; gr:hasmakeandmodel default:sonycellphonemodel_s1234. default:cellphonebattery_instanceplaceholder a gr:productorservicessomeinstancesplaceholder. default:battery. Στη συνέχεια καθορίζεται η προσφορά και όσα περιλαμβάνει, και συνδέεται με την επιχειρηματική οντότητα amazon. default:amazon gr:offers default:amazonofferingabundle. default:amazonofferingabundle a gr:offering ; rdfs:comment "Amazon is offering a bundle, composed of s1234 phones and two batteries."^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasbusinessfunction gr:sell ; gr:includesobject default:typeandquantitynode_amazon1, default:typeandquantitynode_amazon2 ; gr:validfrom " T00:00:00Z"^^xsd:dateTime ; gr:validthrough " T23:59:59Z"^^xsd:dateTime. -47-

56 default:typeandquantitynode_amazon1 a gr:typeandquantitynode ; rdfs:comment "This node represents that the Amazon offering includes two batteries."^^xsd:string ; gr:amountofthisgood "2.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "C62"^^xsd:string ; gr:typeofgood default:cellphonebattery_instanceplaceholder. default:typeandquantitynode_amazon2 a gr:typeandquantitynode ; rdfs:comment "This instance reflects that the Amazon offering includes 1 unit (Code C62) of the instances placeholder Cellphone_3."^^xsd:string ; gr:amountofthisgood "1.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "C62"^^xsd:string ; gr:typeofgood default:cellphone_3. Προσφορά 2. Ο Peter Miller πουλάει ένα μεταχειρισμένο κινητό αυτού του παράδειγματος μέσω ebay και προσφέρει την επισκευή οποιουδήποτε Sony s1234. Αυτό ανακοινώθηκε στην ιστοσελίδα και αντίστοιχα. Και οι δύο προσφορές του ισχύουν από την 1 Δεκέμβριος έως 31 Δεκέμβριος 2008 default:petersusedcellphone a gr:actualproductorserviceinstance, default:cellphone ; gr:hasmakeandmodel default:sonycellphonemodel_s1234. default:anonymouscellphoneinstancesoftypesony_s1234 a gr:productorservicessomeinstancesplaceholder, default:cellphone ; rdfs:comment "This node represents all of the anonymous cell phone instances of Sony s1234 which Peter Miller is willing to try to repair."^^xsd:string ; gr:hasmakeandmodel default:sonycellphonemodel_s1234. default:petermiller gr:offers default:millersoffertorepair, default:millersofferingebay. default:millersofferingebay a gr:offering ; rdfs:comment "Peter Miller's Offering to sell his cell phone on ebay."^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasbusinessfunction gr:sell ; gr:includesobject default:typeandquantitynode_peterebay ; gr:validfrom " T00:00:00Z"^^xsd:dateTime ; gr:validthrough " T23:59:59Z"^^xsd:dateTime. default:millersoffertorepair a gr:offering ; rdfs:comment "Peter Miller's Offering to repair Sony s1234 cell phones."^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasbusinessfunction gr:repair ; gr:includesobject default:typeandquantitynode_millersrepair ; gr:validfrom " T00:00:00Z"^^xsd:dateTime ; gr:validthrough " T23:59:59Z"^^xsd:dateTime. -48-

57 default:typeandquantitynode_peterebay a gr:typeandquantitynode ; gr:amountofthisgood "1.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "C62"^^xsd:string ; gr:typeofgood default:petersusedcellphone. default:typeandquantitynode_millersrepair a gr:typeandquantitynode ; rdfs:comment "The node that represents that Peter Miller's offer to repair Sony s1234 cell phones refers to 1 cell phone. This node may become significant in combination with Unit Price Specifications."^^xsd:string ; gr:amountofthisgood "1.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "C62"^^xsd:string ; gr:typeofgood default:anonymouscellphoneinstancesoftypesony_s Προσφορά 3. Η Sony παράγει το μοντέλο και το πουλάει και η ίδια. Αυτό ανακοίνωθηκε στην ιστοσελίδα Η γενική προσφορά ισχύει από 1 Ιανουάριος - 31 Δεκέμβρης Έχει ήδη οριστεί παραπάνω το μοντέλο του τηλεφώνου, default:sonycellphonemodel_s1234, οπότε μένει να οριστούν τα άγνωστα στιγμιότυπα του τηλεφώνου που προσφέρει η Sony. default:cellphone_somesonys a gr:productorservicessomeinstancesplaceholder, default:cellphone ; gr:hasmakeandmodel default:sonycellphonemodel_s1234. default:sony gr:offers default:sonyoffering_s1234_phones. default:sonyoffering_s1234_phones a gr:offering ; rdfs:comment "The general Sony offer to sell s1234s"^^xsd:string ; rdfs:seealso < ; gr:hasbusinessfunction gr:sell ; gr:includesobject default:typeandquantitynode_sony ; gr:validfrom " T00:00:00Z"^^xsd:dateTime ; gr:validthrough " T23:59:59Z"^^xsd:dateTime. default:typeandquantitynode_sony a gr:typeandquantitynode ; rdfs:comment "The node representing the fact that the general Sony offer refers to one cellphone. C62 is the common code for \"unit\"."^^xsd:string ; gr:amountofthisgood "1.0"^^xsd:float ; gr:hasunitofmeasurement "C62"^^xsd:string ; gr:typeofgood default:cellphone_somesonys. -49-

58 Παρόμοια ορίζονται πληροφορίες για: Υποψήφιους πελάτες και περιοχές Πληροφορίες για τις τιμές Τρόποι αποστολής και επιβαρύνσεις Τρόποι πληρωμής Εγγυήσεις Εκπτωτικές προσφορές Υπηρεσίες υποστήριξης Τοποθεσία καταστήματος και ώρες λειτουργίας Ανταλλακτικά και παρόμοια προϊόντα 4.5 Εργαλεία για την GoodRelations Για την ανάπτυξη και επικράτηση της GoodRelations ως το κυρίαρχο λεξιλόγιο για την περιγραφή μεταδεδομένων για semantic SEO (search engine optimization), σχεδιάστηκαν και διατίθενται εργαλεία όπως: GoodRelations Snippet Generator. Με αυτό το εργαλείο, μπορούμε να δημιουργήσετε αποσπάσματα (snippets), χρησιμοποιώντας το RDFa για απλή αντιγραφή-και-επικόλληση. Στη συνέχεια απλά τους εισάγουμε στις ιστοσελίδες και ανανεώνουμε το XHTML / HTML, Έτοιμες επεκτάσεις που προσθέτουν την Goodrelations σε εφαρμογές eshop, όπως: Drupal Commerce, Magento, Prestashop, Joomla/Virtuemart, Oxid eshop κ.α.. RDF2RDFa converter. Αυτό το εργαλείο μετατρέπει RDF/XML ή Turtle/Ν3 σε RDFa αποσπάσματα που μπορούν εύκολα να προστεθούν σε υπάρχουσες ιστοσελίδες XHTML. Αυτός είναι ένας πολύ εύκολος τρόπος δημιουργίας περιγραφών για το ηλεκτρονικό εμπόριο βασιζόμενες στο λεξιλόγιο της GoodRelations για μηχανές αναζήτησης που αναγνωρίζουν RDF, όπως για παράδειγμα οι Yahoo SearchMonkey ή το Google. BMEcat2GoodRelations converter. Το BMEcat είναι ένα δημοφιλές πρότυπο XML για την ανταλλαγή δεδομένων καταλόγου μεταξύ των επιχειρήσεων στις -50-

59 ρυθμίσεις B2B. PIM, κατάστημα, και ERP πακέτα λογισμικού μπορούν να δημιουργήσουν έγγραφα BMEcat XML. Αυτό το εργαλείο μετατρέπει έναν κατάλογο BMEcat στην GoodRelations παραλλαγή σε RDF/XML. Μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει/διατηρήσει περισσότερες χαρακτηριστικά από οποιοδήποτε άλλο εργαλείο. Multi-format Data Markup Converter. Είναι ένα εργαλείο που παρέχει μεταφράσεις δεδομένων από RDF / XML σε RDFa ή Microdata. Επιτρέπει μετατροπές είτε με URI ή με άμεση εισαγωγή κειμένου. GoodRelations for PHP (GR4PHP). Το εργαλείο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις έλλειψης γνώσης στο λεξιλόγιο GoodRelations και σε ερωτήματα SPARQL. Παρέχει τις ακόλουθες έξι αφηρημένες λειτουργίες, οι οποίες μετατρέπονται αυτόματα σε ερωτήματα SPARQL για Goodrelations: o getcompany: επιστρέφει πληροφορίες για την επιχειρηματική οντότητα o getlocation: επιστρέφει τα καταστήματα που βρίσκονται εντός των γεωγραφικών ορίων που ορίστηκαν o getoffers: επιστρέφει προσφορές σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίστηκαν o getopeninghours: επιστρέφει τις ώρες λειτουργίας του καταστήματος o getproductmodel: επιστρέφει πληροφορίες σχετικά με το πορϊόν o getstore: επιστρέφει πληροφορίες για το κατάστημα GoodRelations Statistics. Παρέχει στατιστικές πληροφορίες για τα στοιχεία της Goodrelations που χρησιμοποιούνται GoodRelations Validator. Εντοπίζει τις σημασιολογικές ασυνέπειες στα δεδομένα. GoodRelations Notify. Αποθηκεύει τα URIs και να τα προωθεί σε Linked Open Commerce & Semantic Web search engines. -51-

60 4.6 Περιπτώσεις χρήσης Ο Σημασιολογικός Ιστός δίνοντας «σημασία» στις λέξεις, επιτρέπει την ανάπτυξη πιο έξυπνων και πιο εξατομικευμένων εφαρμογών στο διαδίκτυο. Πολλές επιχειρήσεις αναγνώρισαν τη χρησιμότητα της οντολογίας Goodrelations και την εισήγαγαν στα ηλεκτρονικά καταστήματα τους. Η εταιρεία bestbuy.com, είναι μια από τις εταιρείες που χρησιμοποιούν τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού στην ηλεκτρονική τους επιχείρηση. Όλα ξεκίνησαν με σκοπό η εταιρεία να έχει μεγαλύτερη προβολή στο διαδίκτυο. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της εταιρείας αυτής, η χρήση των τεχνολογιών του Σημασιολογικού Ιστού, έχει ήδη οδηγήσει στην αύξηση των χρηστών της εφαρμογής αλλά και στην καλύτερη εξυπηρέτηση των πελατών της. Ο επικεφαλής της ομάδας που ανάπτυξε αυτή την εφαρμογή, Jay Myers, επισήμανε ότι ο πρωταρχικός λόγος που αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τεχνολογίες του Σημασιολογικού Ιστού, ήταν η αύξηση της προβολής των προϊόντων και των υπηρεσιών της. Επίσης, το γεγονός ότι τα δεδομένα όπως όνομα, διεύθυνση, ωράριο καταστήματος και γεωγραφικά δεδομένα, επισημαίνονται χρησιμοποιώντας την RDF, καθιστά τις μηχανές αναζήτησης ικανές να αναγνωρίσουν τα στοιχεία αυτών των δεδομένων πιο εύκολα. Το ίδιο έπραξαν και πολλές άλλες επιχειρήσεις που επιθυμούν να συμβαδίζουν με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Όπως: Sears.com Rachel Ray Store Tradoria -52-

61 Έστω ότι θέλουμε να αγοράσουμε ένα ipad και ψάχνουμε στο διαδίκτυο προσφορές και πληροφορίες. Έστω ότι προέκυψαν τα ακόλουθα τέσσερα αποτελέσματα της αναζήτησης. Ποιο αποτέλεσμα θα τραβήξει την προσοχή περισσότερο; Η πιθανότερη απάντηση είναι το τρίτο αποτέλεσμα του Amazon, με βαθμολογία πέντε αστέρια και δεκατέσσερις αξιολογήσεις. Φυσικά, ακόμη και αν η θέση του είναι πιο χαμηλά κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων από τη μηχανή αναζήτησης, η επιπλέον οπτική λεπτομέρεια δίνει μια πολύ καλύτερη πιθανότητα να προσελκύσει την προσοχή ενός υποψήφιου πελάτη (και τελικά, να οδηγήσει στην πώληση). Σύμφωνα με ένα πείραμα από το Catalyst Search Marketing, παρατηρήθηκε 150% βελτίωση σε CTR (click-through rates) με την χρήση rich snippets. -53-

62 Μερικά ενδιαφέροντα στατιστικά από την Econsultancy.com ενισχύουν την παραπάνω άποψη: Είναι 63% πιθανότερο να πραγματοποιήσει κάποιος μια αγορά εάν η προσφορά συνοδεύεται από κριτικές για το προϊόν Οι κριτικές αυξάνουν τις πωλήσεις κατά 18% Οι άσχημες κριτικές ενισχύουν τη συζήτηση σχετικά με το προϊόν κατά 67% -54-

63 5 Υλοποίηση Στόχος της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη και δημιουργία ενός ηλεκτρονικού καταστήματος (eshop) εμπλουτισμένου με μεταδεδομένα μέσω της χρήσης του λεξιλογίου GoodRelations και της RDFa. Το λεξιλόγιο GoodRelations, όπως έχει αναφερθεί, είναι ένα δημοφιλές λεξιλόγιο ιστού για το ηλεκτρονικό εμπόριο, που επιτρέπει τη δημοσίευση όλων των πληροφοριών που αφορούν στα προϊόντα και τις υπηρεσίες ενός καταστήματος, επιτρέποντας έτσι σε μηχανές αναζήτησης και εφαρμογές να τα εντοπίζουν εύκολα και γρήγορα. Για να γίνει αυτό εφικτό, το λεξιλόγιο GoodRelations υλοποιείται μέσω της RDFa, που είναι σε θέση να παρέχει δομημένη πληροφορία για το ηλεκτρονικό κατάστημα. Το ηλεκτρονικό κατάστημα που επιλέχθηκε και υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας αφορά ένα κατάστημα ηλεκτρονικών ειδών, που ονομάστηκε «TechEShop», και παρέχει πληροφορίες πραγματικών προϊόντων. Για τις ανάγκες της υλοποίησης του χρησιμοποιήθηκε η πλατφόρμα OXID eshop, μια αξιόπιστη και ευέλικτη πλατφόρμα ανοικτού κώδικα, που θα περιγραφεί στη συνέχεια. 5.1 Τεχνολογίες Εργαλεία Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκε πλήθος τεχνολογιών και εργαλείων, πέραν του λεξιλογίου GoodRelations που αναλύθηκε στην προηγούμενη ενότητα. Οι βασικότερες τεχνολογίες και εργαλεία περιγράφονται αναλυτικά σε αυτή την ενότητα Η επιλογή των Oxid και GoodRealtions Σε προηγούμενες ενότητες παρουσιάστηκαν τα οφέλη της χρήσης τεχνολογιών σημασιολογικού ιστού. Η οντολογία Goodrelations επιλέχθηκε για την υλοποίηση της παρούσας εργασίας, και παρουσιάστηκε αναλυτικά στο κεφάλαιο 4. Ωστόσο, δεν είναι η μόνη οντολογία που προσθέτει σημασιολογικές πληροφορίες σε ιστοσελίδες. Ο οργανισμός W3C αλλά και πανεπιστήμια ή μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της γνώσης και των δεδομένων, έχουν αναλάβει την ανάπτυξη και προώθηση νέων ή υπάρχοντών οντολογιών. Ακολουθεί μια σύντομη -55-

64 λίστα από της πιο σημαντικές, πέραν της GoodRelations, οντολογίες που υποστηρίζονται από τον W3C: FOAF. Είναι μία οντολογία που περιγράφει ανθρώπους, τις δραστηριότητές τους, και τις σχέσεις τους με άλλους ανθρώπους ή αντικείμενα. Για παράδειγμα μπορούμε να αναθέσουμε σε μια μηχανή αναζήτησης να βρει όλους τους ανθρώπους που ζούνε στην Ευρώπη. Για να πραγματοποιηθεί η αναζήτηση χρησιμοποιούνται τα μοναδικά αναγνωριστικά του κάθε ατόμου, πχ ,uri προσωπικών ιστοσελίδων, Jabber ID. Dublincore. Το πρότυπο αυτό χρησιμοποιείται για την περιγραφή ψηφιακών αντικειμένων όπως βίντεο, ήχο, εικόνες, κείμενο αλλά και πιο πολύπλοκων αντικειμένων όπως ιστοσελίδες. Η υλοποίησή του βασίζεται στις μεταγλώσσες XML και RDF. Περιλαμβάνει δύο επίπεδα, το Simple Dublin Core και το Qualified Dublin Core. Το Simple Dublin Core χρησιμοποιεί 15 στοιχεία για την περιγραφή των τεκμηρίων, ενώ το Qualified Dublin Core χρησιμοποιεί τρία επιπλέον στοιχεία (Audience, Provenance, RightsHolder), ενώ ταυτόχρονα δίνει την δυνατότητα εισαγωγής προσδιοριστών (qualifiers), οι οποίοι βοηθούν στον καθορισμό της σημασιολογίας των στοιχείων με στόχο την ακριβέστερη αναζήτηση των ψηφιακών πόρων. SKOS. Είναι ένα κοινό μοντέλο δεδομένων για κοινή χρήση και σύνδεση συστημάτων οργάνωσης γνώσης μέσω του Σημασιολογικού ιστού. Το μοντέλο δεδομένων SKOS εκφράζεται με τριπλέτες RDF. SIOC. Η οντολογία αυτή παρέχει τις βασικές έννοιες και ιδιότητες που απαιτούνται για να περιγραφούν πληροφορίες από online κοινότητες (π.χ., πίνακες μηνυμάτων, wikis, ιστολόγια, κλπ) στο Σημασιολογικό Ιστό. Powder. Σκοπός της οντολογίας είναι να παρέχει ένα μέσο για τα άτομα ή τους οργανισμούς να περιγράψουν ένα σύνολο πόρων με μεταδεδομένα αναγνώσιμα από μηχάνημα, όπως υπαγορεύεται από τις POWDER Use Cases. Productontology. Παρέχει πάνω απο ακριβείς ορισμούς για τους τύπους των προϊόντων ή των υπηρεσιών που επεκτείνουν τα πρότυπα schema.org και GoodRelations, στις σημάνσεις για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Ενώ οι κλάσεις που παρέχονται από την οντολογία αυτή αρχικά προορίζονταν για τη συμπλήρωση των GoodRelations και schema.org, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οποιαδήποτε εφαρμογή Σημασιολογικού. -56-

65 Η επιλογή της GoodRealation στην παρούσα εργασία έγινε γιατί η συγκεκριμένη οντολογία είναι η πιο ισχυρή και η πιο δημοφιλής στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου. Αυτό άλλωστε το αποδεικνύει και η καθολική αποδοχή της από όλες τις μεγάλες μηχανές αναζήτησης ( Google, Yahoo κτλ.), και από χιλιάδες επιχειρήσεις. Αφού έγινε η επιλογή της κατάλληλης οντολογίας, έπρεπε στη συνέχεια να ενσωματωθεί σε μία ιστοσελίδα ηλεκτρονικού εμπορίου για να διερευνηθούν οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά της. Υπάρχουν διαθέσιμα αρκετά εργαλεία που διευκολύνουν τη δημιουργία ενός e- shop. Για την επιλογή του κατάλληλου εργαλείου έγιναν δοκιμές. Επίσης λήφθηκαν υπόψιν αξιολογήσεις άλλων χρηστών. Ορισμένα από αυτά είναι τα εξής: Prestashop. Το εργαλείο αυτό στις εκδόσεις Prestashop 1.4x και Prestashop1.5x που διατηρούνται καλά ενημερωμένες τουλάχιστον μέχρι το έτος 2015, προσθέτουν το λεξιλόγιο GoodRelations με τη χρήση του plugin version 1.8. Το εργαλείο αυτό αν και είναι μία εναλλακτική του oxide shop, δεν χρησιμοποιήθηκε γιατί το plugin δεν διατίθεται δωρεάν. Magento. Ένα εργαλείο που συγκεντρώνει τόσο θετικές όσο και αρνητικές κριτικές. Η έκδοση Magento φέρεται ως μια ικανοποιητική λύση για τη δημιουργία ενός e-shop με GoodRelations. Και σε αυτήν την περίπτωση όμως δεν διατίθεται δωρεάν. WordPress / WP 4 ecommerce. Το εργαλείο αυτό διατίθεται δωρεάν και δοκιμάστηκε. Παρόλου που είναι εύκολο στην χρήση, τα τελευταία χρόνια σταμάτησαν να το ενημερώνουν και για το λόγο αυτό απορρίφθηκε. Drupal commerce. Ίδια περίπτωση με το προηγούμενο εργαλείο. Η έκδοση 7.x- 1.0-alpha2 ενημερώθηκε τελευταία φορά για τις εξελίξεις στο λεξιλόγιο GoodRelations το Από τα διαθέσιμα εργαλεία επιλέχθηκε το Oxid eshop CE που είναι μία δωρεάν και open source έκδοση. Περισσότερα για το συγκεκριμένο εργαλείο παρατίθενται στις επόμενες ενότητες. -57-

66 5.1.2 WampServer O WampServer (ή αλλιώς WAMP 1 ) είναι ένα περιβάλλον διαδικτυακού εξυπηρετητή (web server), που επιτρέπει τη φιλοξενία εφαρμογών ιστού, καθώς υποστηρίζει απαραίτητες τεχνολογίες όπως οι Apache2, PHP και MySQL για τις βάσεις δεδομένων. Επιπλέον, μέσω του PhpMyAdmin, ενός ελεύθερου εργαλείου γραμμένου στη γλώσσα PHP, επιτρέπει την εύκολη και γρήγορη διαχείριση όλων των βάσεων δεδομένων που χρειάζεται μια εφαρμογή. Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η έκδοση (Εικόνα 5.1) για την δημιουργία ενός τοπικού περιβάλλοντος εξυπηρετητή. Παρότι, υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές επιλογές αντίστοιχων εργαλείων, όπως π.χ. το XAMPP 2, επιλέχθηκε ο WampServer γιατί είναι αρκετά δημοφιλής ενώ παράλληλα προσφέρει σημαντική ελευθερία και ευκολία στην χρήση του. Εικόνα 5.1: O WampServer (έκδοση 3.0.6) Για τις ανάγκες της εργασίας δημιουργήθηκε μια νέα βάση με το όνομα techeshop_db, όπου διατηρούνται όλες οι πληροφορίες για τα διαθέσιμα προϊόντα του ηλεκτρονικού καταστήματος. 1 Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: 2 Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα:

67 5.1.3 OXID eshop Το OXID eshop 3 είναι έργο της εταιρείας OXID esales AG και πρόκειται για αξιόπιστο και ευέλικτο λογισμικό με ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών για την υποστήριξη ηλεκτρονικών καταστημάτων. Η εταιρεία προσφέρει τρεις κύριες εκδόσεις, τις Enterprise, Professional και Community Edition, με την τελευταία να αποτελεί μια ελεύθερη ανοικτού κώδικα επιλογή (GNU GPLv3) σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες που αποτελούν εμπορικές, επί πληρωμή, εφαρμογές. Η αρθρωτή (modular), αντικειμενοστραφής (OOP - object oriented programming) και καλά ενημερωμένη (up-to-date / state-of-the art) αρχιτεκτονική της εφαρμογής συνεισφέρει στην δημιουργία, τροποποίηση, επέκταση και προσαρμογή κάθε ηλεκτρονικού καταστήματος που υιοθετεί ως βάση του την πλατφόρμα OXID, καθώς επιτρέπει μεταξύ άλλων την εύκολη υιοθέτηση επεκτάσεων. Βέβαια, για την χρήση της πλατφόρμας OXID υπάρχει πλήθος απαιτήσεων (system requirements) που πρέπει να πληρούνται (Εικόνα 5.2). Μεταξύ αυτών, φυσικά, περιλαμβάνεται η γλώσσα PHP (τουλάχιστον έκδοσης ) και η MySQL. Στο παράρτημα αναφέρονται αναλυτικότερα οι απαραίτητες απαιτήσεις. Εικόνα 5.2: Οι απαιτήσεις της πλατφόρμας OXID. 5.2 Το Ηλεκτρονικό Κατάστημα TechEShop Το ηλεκτρονικό κατάστημα TechEShop, όπως έχει αναφερθεί, δραστηριοποιείται στο χώρο των ειδών τεχνολογίας, όπως είναι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το λογισμικό. Για να είναι πλήρες και λειτουργικό, συμπεριελήφθησαν όλα τα στοιχεία που είναι 3 Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα:

68 απαραίτητα για την λειτουργία ενός τέτοιου καταστήματος σε πραγματικές συνθήκες, χωρίς να παραλείπεται καμία πληροφορία ή υπηρεσία που διαθέτουν όλα τα πραγματικά αντίστοιχα καταστήματα. Τέτοιες πληροφορίες μπορεί να είναι απλές όπως η διεύθυνση της επιχείρησης ή περισσότερο σύνθετες όπως το ηλεκτρονικό καλάθι. Στις ενότητες που ακολουθούν περιγράφονται όλα αυτά αναλυτικά, με παράθεση των απαραίτητων στιγμιότυπων. Τέλος, να σημειωθεί ότι για τις ανάγκες της εργασίας δημιουργήθηκε ακόμη και ένα λογότυπο για το ηλεκτρονικό κατάστημα (Εικόνα 5.3). Εικόνα 5.3: Λογότυπο ηλεκτρονικού καταστήματος TechEShop Πληροφορίες Επιχείρησης Τα στοιχεία της εταιρείας και το όνομα του καταστήματος είναι ιδιαίτερα σημαντικά καθώς επηρεάζουν την αναγνωρισιμότητα και πολλές φορές την αξιοπιστία του. Οι πληροφορίες της εταιρείας είναι ορατές για τον πελάτη στη σελίδα επικοινωνίας του καταστήματος ενώ το όνομα του καταστήματος χρησιμοποιείται στην σελίδα του καταστήματος και στα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ( ) που στέλνονται. Ειδικότερα, τα στοιχεία που διατίθενται και οι αντίστοιχες τιμές τους, που αποθηκεύονται στη βάση techeshop_db είναι τα εξής: Company Name: TechShop SA Name: Thanasis Kravaris Street: Narthakio ZIP: City: Farsala Country: Greece Phone: Fax: URL: Bank Name: National Bank of Greece Account Number: eshop Name: TechEShop Info Address: Order reply: Order to: Order Subject: Your order at TechEShop -60-

69 Registration Password Subject: Your TechEShop password Shipped now Subject: Your TechEShop esales Order has been shipped Τμήμα της σελίδας επικοινωνίας (Contact) που χρησιμοποιούνται κάποια από το παραπάνω στοιχεία, σχετικά με τις πληροφορίες της επιχείρησης παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα (5.4). Εικόνα 5.4: Απεικόνιση τμήματος της σελίδας επικοινωνίας. Επιπλέον, όπως έχει αναφερθεί, το κατάστημα TechEShop που δημιουργήθηκε στην παρούσα εργασία, υιοθετεί και την χρήση του λεξιλογίου GoodRelations. Στην εικόνα που ακολουθεί (Εικόνα 5.5 φαίνονται μερικές από τις πληροφορίες της επιχείρησης σε RDFa συντακτικό. Εικόνα 5.5: Τμήμα των πληροφοριών της επιχείρησης σε RDFa (GoodRelations). -61-

70 Πρόκειται για πληροφορίες που έχουν ενσωματωθεί στην σελίδα About us και εκεί μπορούμε να δούμε μερικές από τις περισσότερο «παραδοσιακές» πληροφορίες όπως είναι η χώρα και ο τηλεφωνικός αριθμός, με την RDFa σχέση να είναι vcard:adr τύπου vcard:address και τις αντίστοιχες ιδιότητες της vcard:country-name (με τιμή «Greece») και vcard:tel (με τιμή « »). Μπορούμε να δούμε και περισσότερο εξεζητημένες πληροφορίες όπως είναι το γεωγραφικό πλάτος και μήκος της φυσικής επιχείρησης που διαθέτει το ηλεκτρονικό κατάστημα. Η RDFa σχέση σε αυτή την περίπτωση είναι η vcard:geo με τις ιδιότητες vcard:latitude (με τιμή « ») και vcard:longitude (με τιμή « ») Μέθοδοι Πληρωμής και Εκπτώσεις Οι μέθοδοι πληρωμής είναι ένα ακόμη σημαντικό κομμάτι των ηλεκτρονικών καταστημάτων. Ουσιαστικά, περιγράφουν τον τύπο των πληρωμών που δέχεται ο ιδιοκτήτης του καταστήματος. Στο παρόν ηλεκτρονικό κατάστημα προσφέρεται μια σειρά τέτοιων τρόπων, οι οποίοι είναι προκαθορισμένοι στο λεξιλόγιο GoodRelations (περιλαμβάνεται το όνομα της μεθόδου πληρωμής και η περιγραφή της Εικόνα 5.6) ενώ προσφέρεται και η δυνατότητα για απόδειξη (Invoice). Εικόνα 5.6: Τμήμα των πληροφοριών μεθόδων πληρωμής σε RDFa (GoodRelations). Ειδικότερα προσφέρονται τέσσερις επιλογές, με την καθεμία να έχει κάποιες διαθέσιμες υποεπιλογές (όπως αυτές ορίζονται στο λεξιλόγιο GoodRelations και καταγράφονται στον αντίστοιχο RDFa κώδικα): Cash in advance o Invoice o Cash o Direct debit o Google Checkout o PayPal o PaySwarm COD (Cash on Delivery) -62-

71 o Invoice o Cash o Direct debit Direct Card o American Express o Diners Club o Discover o JCB o MasterCard o VISA Direct Debit o Invoice o Google Checkout o PayPal o PaySwarm Επιπλέον, όπως σε όλα τα καταστήματα, υπάρχει ειδική μέριμνα για κάποιες εκπτώσεις. Συγκεκριμένα, υπάρχει μια μόνιμη έκπτωση 10% για αγορές άνω των 200 Ευρώ καθώς και μια έκπτωση 15% μιας ημέρας για όλα τα tablet και wearables, που αφορά την 31 Ιανουαρίου Κανόνες και Μέθοδοι Αποστολής Τα ηλεκτρονικά καταστήματα διαθέτουν διάφορους τρόπους αποστολής. Σε αυτή την εργασία έχουν επιλεγεί δύο, η τυπική αποστολή (standard) και η express (εντός 24 ωρών). Στην συνέχεια παρουσιάζονται οι κανόνες που έχουν οριστεί για κάθε τύπο αποστολής καθώς και οι αντίστοιχες πληροφορίες σε RDFa, που αποτελούν εμπλουτισμένη ουσιαστικά πληροφορία της ιστοσελίδας του καταστήματος με την υιοθέτηση του λεξιλογίου GoodRelations. Συγκεκριμένα, για την πρώτη κατηγορία, την τυπική αποστολή, δημιουργήθηκαν τρεις κανόνες (τύπου gr:deliverychargespecification στο RDFa αρχείο): 1. Shipping costs for Standard: Free shipping for orders over 80 Αφορά την Ελλάδα και προσφέρει δωρεάν μεταφορικά για αγορές άνω των 80 ανά συναλλαγή (καλάθι αγορών). Ο κανόνας παρουσιάζεται στο ακόλουθο απόσπασμα κώδικα, όπου μπορεί κανείς να παρατηρήσει την αναφορά στο νόμισμα με την ιδιότητα gr:hascurrency (με τιμή -63-

72 «EUR») καθώς και την διάρκεια ισχύος του κανόνα με τις ιδιότητες gr:validfrom (με τιμή « T21:50:22Z») και gr:validthrough (με τιμή « T21:50:22Z»). Εικόνα 5.7: Πρώτος κανόνας αποστολής σε RDFa (GoodRelations). 2. Shipping costs for Standard: 3,90 for domestic shipping Αφορά την Ελλάδα και ορίζει την αξία των μεταφορικών ανά συναλλαγή και για συνολικό ποσό έως 79,99 στην τιμή των 3,90. Ο κανόνας παρουσιάζεται στο ακόλουθο απόσπασμα κώδικα. Οι ιδιότητες και αυτού του κανόνα περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων το νόμισμα και την διάρκεια ισχύος του. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιδιότητα gr:hasmaxcurrencyvalue της σχέσης gr:eligibletransactionvolume (τύπου gr:unitpricespecification). Η ιδιότητα αυτή αναφέρεται στην μέγιστη τιμή των αγαθών του πελάτη (καλάθι αγορών) για να εφαρμοστεί αυτός ο κανόνας. Στο τρέχον παράδειγμα έχει επιλεγεί η τιμή 79,99 καθώς έχουμε ορίσει άλλο κανόνα (τον πρώτο που περιγράφηκε παραπάνω) για να προσφέρουμε δωρεάν μεταφορικά για αγορές άνω των 80. Εικόνα 5.8: Δεύτερος κανόνας αποστολής σε RDFa (GoodRelations). -64-

73 3. Shipping costs for Standard: 6.90 to ship in the rest of the EU Ο τελευταίος κανόνας αφορά τους πελάτες που βρίσκονται εκτός Ελλάδας και αποτιμά το κόστος αποστολής για την υπόλοιπη Ευρώπη σε Πάλι και σε αυτό τον κανόνα υπάρχουν οι αντίστοιχες ιδιότητες που περιγράφηκαν παραπάνω. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχέση gr:eligibleregions που ορίζει σε ποιες περιοχές είναι επιλέξιμος ο κανόνας. Εδώ φαίνονται ενδεικτικά δύο περιπτώσεις, η Αυστρία (Austria AT) και η Ελβετία (Switzerland CH). Εικόνα 5.9: Τρίτος κανόνας αποστολής σε RDFa (GoodRelations). Ενώ για την αποστολή Express δημιουργήθηκε ένας κανόνας: 1. Shipping costs for Express: 12,90 Σε κάθε περίπτωση η αποστολή εντός 24 ωρών χρεώνεται με 12,90. Για ακόμη μια φορά εμφανίζονται οι γνωστές σχέσεις και ιδιότητες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι οι επιλέξιμες περιοχές είναι περισσότερες και πέραν της Αυστρίας και της Ελβετίας πλέον συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα (Greece GR), καθώς ο κανόνας αφορά όλες τις περιοχές στις οποίες μπορεί να κάνει αποστολή το κατάστημα. -65-

74 Εικόνα 5.10: Kανόνας αποστολής Express σε RDFa (GoodRelations) Προϊόντα Το ηλεκτρονικό κατάστημα TechEShop διαθέτει έξι (6) κατηγορίες προϊόντων με την κάθε μια από αυτές να περιλαμβάνει μια σειρά υποκατηγοριών. Στην Εικόνα 5.11 που ακολουθεί παρουσιάζεται γραφικά η κατηγοριοποίηση των προσφερόμενων προϊόντων του καταστήματος. Όπως είναι φανερό, το κατάστημα προσφέρει ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Desktops), οι οποίοι διαμοιράζονται σε τέσσερις υποκατηγορίες τις Mainstream, Gaming, All-in-one, Apple. Η υποκατηγορία mainstream περιλαμβάνει τις επικρατούσες τάσεις της τεχνολογίας, η Gaming περιλαμβάνει υπολογιστές αυξημένων επιδόσεων, υποκατηγορία All-in-one περιλαμβάνει υπολογιστές κατάλληλους να καλύψουν όλες τις καθημερινές και επαγγελματικές ανάγκες ενός χρήστης ενώ, τέλος, υποκατηγορία Apple περιλαμβάνει τους υπολογιστές imac-macmini της συγκεκριμένης εταιρείας που διαθέτουν το δικό τους κοινό. Η δεύτερη κατηγορία αφορά φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές (Laptops). Με της σειρά της και αυτή η κατηγορία διαμοιράζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες, τις Windows, Apple, Gaming και Business. Η υποκατηγορία Windows περιλαμβάνει υπολογιστές που διαθέτουν λειτουργικό σύστημα της εταιρείας Microsoft ενώ η υποκατηγορία Apple περιλαμβάνει τους υπολογιστές MacBook της εταιρείας. Οι άλλες δύο υποκατηγορίες, Gaming και Business, περιλαμβάνουν υπολογιστές αυξημένων δυνατοτήτων για εκτέλεση παιχνιδιών και επιχειρηματικών εφαρμογών αντίστοιχα. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει τους λεγόμενους υπολογιστές ταμπλέτες (Tablets) και χωρίζεται σε τρεις υποκατηγορίες ανάλογα με το μέγεθος του tablet (σε ίντσες). Συγκεκριμένα, πρόκειται για ταμπλέτες μέχρι 7 ίντσες, από 7,1 έως 8,9 ίντσες και πάνω από 9 ίντσες. -66-

75 Εικόνα 5.11: Κατηγοριοποίηση προϊόντων καταστήματος TechEShop. Η τέταρτη κατηγορία δεν αφορά πια ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά τηλέφωνα, τα λεγόμενα έξυπνα τηλέφωνα (Smartphones). Εδώ υπάρχουν έξι υποκατηγορίες ανάλογα με τον κατασκευαστή του τηλεφώνου. Συγκεκριμένα, υπάρχουν οι υποκατηγορίες Apple, HTC, Huawei, LG, Microsoft και Sony. Η επόμενη πέμπτη κατηγορία αφορά συσκευές που μπορούν να φορεθούν (Wearables) και περιλαμβάνει δύο υποκατηγορίες, τις Smartbands και Smartwatches. Η πρώτη (Smartbands) περιλαμβάνει ψηφιακές συσκευές που καταγράφουν τα βιομετρικά δεδομένα του χρήστη και μοιάζουν με βραχιόλι. Η δεύτερη (Smartwatches) περιλαμβάνει τα λεγόμενα έξυπνα ρολόγια. Τέλος, η έκτη και τελευταία κατηγορία περιλαμβάνει όχι συσκευές αλλά εφαρμογές. Συγκεκριμένα, διαθέτει τρεις υποκατηγορίες, τις Operating που περιλαμβάνει λειτουργικά συστήματα, Applications που περιλαμβάνει διαφόρων τύπων εφαρμογές και Security που περιλαμβάνει εφαρμογές ασφάλειας. Ένα στιγμιότυπο των κατηγοριών του καταστήματος παρουσιάζεται στη Εικόνα

76 Εικόνα 5.12: Στιγμιότυπο κατηγοριών προϊόντων καταστήματος TechEShop. Έτσι, ο χρήστης μπορεί να επιλέξει όποια κατηγορία θέλει και έπειτα να δει τις υποκατηγορίες της. Στη συνέχεια, μπορεί να περιηγηθεί στα προϊόντα όποιας υποκατηγορίας τον ενδιαφέρει. Για παράδειγμα, εάν ένας χρήστης επιθυμεί επιτραπέζιο υπολογιστή και επιλέξει την κατηγορία Desktops θα οδηγηθεί στην επόμενη σελίδα όπου μπορεί να δει πως υπάρχουν διαθέσιμοι 4 Mainstream ηλεκτρονικοί υπολογιστές, από 2 υπολογιστές στις υποκατηγορίες Gaming και All-in-one, καθώς και 2 στην υποκατηγορία Apple. Το στιγμιότυπο του παραδείγματος φαίνεται στην παρακάτω εικόνα (Εικόνα 5.13). -68-

77 Εικόνα 5.13: Στιγμιότυπο υποκατηγοριών προϊόντων καταστήματος TechEShop. Σε αυτό το σημείο, μπορεί ο χρήστης να περιηγηθεί στα προϊόντα της υποκατηγορίας που τον ενδιαφέρουν. Σε συνέχεια του προηγούμενου παραδείγματος, εάν ο χρήστης επιλέξει την περίπτωση «Mainstream» (μέσω της επιλογής «View products») θα οδηγηθεί στην ακόλουθη σελίδα (Εικόνα 5.14). Εικόνα 5.14: Στιγμιότυπο προϊόντων Mainstream. -69-

78 Ιδιότητες προϊόντων Σε κάθε κατηγορία έχει προστεθεί μια σειρά πραγματικών προϊόντων της αγοράς, όπως φαίνεται και στο προηγούμενο παράδειγμα. Σε κάθε περίπτωση οι ιδιότητες των προϊόντων καταγράφονται και καταχωρούνται οι αντίστοιχες τιμές. Στις υποκατηγορίες των κατηγοριών Desktops και Laptops έχουν ενσωματωθεί δέκα πέντε (15) ιδιότητες ενώ για την περίπτωση των τηλεφώνων (smartphones) έχουν ενσωματωθεί δέκα τέσσερις (14) ιδιότητες. Έτσι, σε κάθε προϊόν αυτής της κατηγορίας καταγράφονται οι τιμές για όσες περισσότερες από αυτές τις ιδιότητες είναι δυνατόν. Ειδικότερα, οι ιδιότητες είναι οι: Πίνακας 5.1: Ιδιότητες προϊόντων Desktop/Laptop και Smartphones. Desktop/Laptop Smartphones 1. Chipset 1. Camera (Back) 2. Motherboard type 2. Camera (Front) 3. Memory 3. Colour 4. Memory type 4. Cores 5. Memory speed 5. Memory 6. Processor manufacturer 6. Processor model 7. Processor model 7. Screen resolution 8. Processor speed 8. Storage space 9. Cores 9. Operating System 10. Hard Drive 10. Dual Sim 11. Graphics 11. Weight 12. Operating System 12. Height 13. Height 13. Width 14. Width 14. Depth 15. Depth Για παράδειγμα, εάν ο χρήστης (σε συνέχεια του προηγούμενου παραδείγματος) επιλέξει το προϊόν με όνομα «Dell Vostro 3650MT i3 Desktop» (επιλέγοντας «More information») θα οδηγηθεί στην αναλυτική περιγραφή του προϊόντος (Εικόνα 5.15) όπου παρουσιάζονται οι ιδιότητες του και μια σύντομη περιγραφή του, καθώς και η τιμή του. -70-

79 Εικόνα 5.15: Πληροφορίες προϊόντος Dell Vostro 3650MT i3 Desktop. Φυσικά, το κατάστημα TechEShop, όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω, υιοθετεί την χρήση του λεξιλογίου GoodRelations. Έτσι, οι πληροφορίες των προϊόντων, των πιο σημαντικών στοιχείων του καταστήματος, παρατίθενται στην ιστοσελίδα και σε RDFa συντακτικό σύμφωνα με τις προδιαγραφές του λεξιλογίου GoodRelations. Όμως δεν συμπεριλαμβάνονται μόνο τα χαρακτηριστικά των προϊόντων αλλά και οι διαθέσιμοι τρόποι αποστολής και πληρωμής, μαζί με τυχόν σχετικούς κανόνες που ισχύουν για το εκάστοτε προϊόν. Στην εικόνα που ακολουθεί (Εικόνα 5.16) φαίνεται το απόσπασμα του κώδικα που αφορά αυτές τις πληροφορίες για ένα άλλο προϊόν. Συγκεκριμένα, πρόκειται για το προϊόν Apple iphone 7 Plus 128GB Jet Black 4G και οι σχετικές πληροφορίες είναι ενσωματωμένες στην σελίδα που περιγράφει αναλυτικά τα χαρακτηριστικά του (More information). Αρχικά, μπορούμε να δούμε μεταξύ άλλων το όνομα, την κατάσταση του προϊόντος αλλά και την κατηγορία στην οποία ανήκει με τις αντίστοιχες ιδιότητες των σχέσεων του λεξιλογίου GoodRelations (σε RDFa συντακτικό) να είναι gr:name (με τιμή «Apple iphone 7 Plus 128GB Jet Black 4G»), gr:condition (με τιμή «new» δεδομένου ότι οι εναλλακτικές επιλογές είναι new, used ή refurbished) και gr:category (με τιμή «Apple»). Μια ακόμη ιδιότητα που παρουσιάζει ενδιαφέρον και είναι σημαντική είναι η gr:hasminvalue (με τιμή «2») της σχέσης gr:hasinventorylevel (τύπου -71-

80 gr:quantitativevalue). Προσδιορίζεται δηλαδή η διαθέσιμη ποσότητα του προϊόντος που εδώ είναι αρκετά μικρή, καθώς είναι διαθέσιμα μόνο δύο τεμάχια του τηλεφώνου. Εικόνα 5.16: Πληροφορίες προϊόντος σε RDFa συντακτικό. Ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι ο χρόνος ισχύος της τιμής ενός προϊόντος, π.χ. μια ημέρα ή μια εβδομάδα, καθώς και αν συμπεριλαμβάνεται στην τιμή ο ΦΠΑ. Οι αντίστοιχες RDFa ιδιότητες για αυτό είναι gr:validfrom (με τιμή « T11:02:19Z») και gr:validthrough (με τιμή « T11:02:19Z») για την ισχύ της τιμής και gr:valueaddedtaxincluded για τον ΦΠΑ (με τιμή «true» καθώς πρόκειται για ιδιότητα τύπου Boolean) της σχέσης gr:haspricespecification (τύπου gr:unitpricespecification) -72-

81 Επιπλέον, όπως έχει ορισθεί και στο λεξιλόγιο GoodRelations θα πρέπει να καθορίζεται η λειτουργία των παραγγελιών. Με άλλα λόγια να προσδιορίζεται η επιχειρηματική προσέγγιση του καταστήματος, εάν δηλαδή η επιχείρηση πουλάει, μισθώνει ή επισκευάζει τα προϊόντα. Το TechEShop είναι κατάστημα πώλησης καινούργιων προϊόντων, έτσι, η σχετική RDFa σχέση gr:hasbusinessfunction παίρνει την τιμή Sell (« Τέλος, μια ακόμη σημαντική και ενδιαφέρουσα σχέση είναι η gr:acceptedpaymentmethods που προσδιορίζει τους αποδεκτούς τρόπους πληρωμής. Στην Εικόνα 5.16 φαίνονται το πλήθος εναλλακτικών που υποστηρίζεται από το κατάστημα για αυτό το προϊόν (αλλά ουσιαστικά και για τα υπόλοιπα διαθέσιμα προϊόντα). Αξίζει να σημειωθεί βέβαια ότι δεν είναι δυνατό να υποστηρίζονται όλοι οι τρόποι πληρωμής για κάθε προϊόν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα προϊόντα λογισμικού (εφαρμογές) που διατίθενται με επιλογή download. Σε αυτή την περίπτωση δεν θα είναι διαθέσιμη η επιλογή της πληρωμής κατά την παράδοση (λόγου χάρη με αντικαταβολή) γιατί το προϊόν δεν θα αποσταλεί με φυσικό τρόπο. Σχόλια χρηστών Το ηλεκτρονικό κατάστημα TechEShop δίνει επιπλέον την δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν εγγραφή (Εικόνα 5.17) και να διαχειρίζονται τις παραγγελίες και τις προτιμήσεις του αλλά και να αφήνουν σχόλια/αξιολογήσεις (Reviews) για κάποιο προϊόν που έχουν αγοράσει και χρησιμοποιήσει. Εικόνα 5.17: Εγγραφή / είσοδος στο κατάστημα. Ένα παράδειγμα αξιολόγησης παρουσιάζεται στην Εικόνα 5.18 και αφορά το προϊόν «Dell Vostro 3650MT i3 Desktop» που χρησιμοποιείται στο τρέχον παράδειγμα. -73-

82 Εικόνα 5.18: Παράδειγμα αξιολόγησης προϊόντος. Price alert και προειδοποίηση διαθεσιμότητας Επιπλέον, στο TechEShop δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να καταχωρίσει ένα price alert προκειμένου να ενημερωθεί μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στην διεύθυνση που έχει καταχωρήσει, πιθανή μειωση της τιμής του προϊόντος (Εικόνα 5.19). Σκοπός αυτής της ενημέρωσης είναι να δοθεί η δυνατότητα να αγοράσει το προϊόν εάν η τιμή του φτάσει στα επιθυμητά όρια για τον χρήστη/πελάτη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η διαδικασία αφορά κάθε μεμονωμένο προϊόν. Επομένως, ο ενδιαφερόμενος χρήστης θα πρέπει να επαναλαμβάνει την διαδικάσια του price alert για κάθε προϊόν που τον ενδιαφέρει. Αυτή η λειτουργία αποτελεί μέρος των λειτουγιών ενημέρωσης του χρήστη σχετικά με την τιμή κάθε προϊόντος, την διαθέσιμη ποσότητα σε περίπτωση που το προϊόν εξαντλείται αλλά και τον εκτιμώμενο χρόνο αποστολής του προϊόντος σε μέρες. Με αυτό τον τρόπο ο πελάτης μπορεί να εκτιμήσει εάν έχει το περιθώριο να περιμένει πιθανή μείωση τιμής ή εάν πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε αγορά γιατί το προϊόν εξαντλείται. -74-

83 Εικόνα 5.19: Φόρμα price alert προϊόντος. Ακόμη, όπως αναφέρθηκε, δίνεται η δυνατότητα ενημέρωσης για πιθανή περιορισμένη διαθεσιμότητα κάποιου προϊόντος καθώς και ο εκτιμώμενος χρόνος παράδοσης στις πληροφορίες κάθε προϊόντος (Εικόνα 5.20). Εικόνα 5.20: Πληροφορίες διαθεσιμότητας / αποστολής προϊόντος. Τέλος, να σημειωθεί ότι το ηλεκτρονικό κατάστημα TechEShop διαθέτει μια ξεχωριστεί κατηγορία στο μενού επιλογών του (τελευταία επιλογή) με την ονομασία «Special Offers». Σε αυτή την κατηγορία συγκεντώνονται όλα τα προϊόντα που είναι σε προσφορά, ανεξάρτητα από το είδος τους. Σε αυτό το σημείο, δηλαδή, θα συγκεντωθούν ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλέφωνο, εφαρμογές και ό,τι άλλο -75-

84 προσφέρεται στο κατάστημα και είναι σε προσφορά. Ένα σχετικό στιγμιότυπο παρουσιάζεται στην παρακάτω εικόνα (Εικόνα 5.21). Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι αυτά τα προϊόντα βρίσκονται διαθέσιμα και στις κατηγιορίες που ανήκουν κανονικά. Έτσι, ο χρήστης δεν χρειάζεται να καταφύγει στα Special Offers για να τα εντοπίσει. Εικόνα 5.21: Προϊόντα σε προσφορά (Special Offers) Συναρτήσεις διαχείρισης RDFa δεδομένων Τέλος να σημειωθεί ότι για την διαχείριση των RDFa δεδομένων που υλοποιηούν την οντολογία GoodRelations υπάρχουν οι κατάλληλες συναρτήσεις με τις κυριότερες να παρουσιάζονται στην συνέχεια. Συγκεκριμένα, όπως έχει ήδη περιγραφεί στις παραπάνω ενότητες υπάρχει πλήθος σχέσεων και ιδιοτήτων που ενσωματώνονται στο -76-