ΕΙΣΑΓΩΓΗ MΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣYΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ WORDPRESS

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ MΕΤΑΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΣYΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ WORDPRESS Διπλωματική Εργασία της Χριστίνα Σκαρλατοπούλου (ΑΕΜ: 463) Εξεταστική Επιτροπή Επιβλέπων: Βασιλειάδης Νικόλαος, Αναπληρωτής Καθηγητής Μέλη: Βλαχάβας Ιωάννης, Καθηγητής Κουσενίδης Δημήτριος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015 i

2 Περίληψη Το αντικείμενο αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι η παρουσίαση, η εισαγωγή και η χρήση πρόσθετων (plugins) του Συστήματος Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ) WordPress, σχετικών με την εισαγωγή μεταδεδομένων σε ιστοσελίδες. Αρχικά εισάγεται ο αναγνώστης στις βασικές έννοιες για την κατανόηση των μεταδεδομένων και του σημασιολογικού ιστού. Στη συνέχεια, παρουσιάζεται η περιγραφή, η διαδικασία εγκατάστασης και η διαδικασία χρήσης μίας ποικιλίας από πρόσθετα (plugins), τα οποία καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα διαχείρισης μεταδεδομένων στο WordPress. Εφαρμόζεται μία σειρά από επιλεγμένα πρόσθετα και ένα ειδικά κατασκευασμένου πρόσθετου για την δημιουργία και ενσωμάτωση μεταδεδομένων στην ιστοσελίδα του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) στην «Πληροφορική και Διοίκηση» των Τμημάτων Πληροφορικής και Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Τέλος, η εργασία κλείνει συνοψίζοντας τα αποτελέσματά και προτείνοντας κάποιες μελλοντικές εργασίες για την περαιτέρω εισαγωγή μεταδεδομένων στην ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ.

3 Ευχαριστίες Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Βασιλειάδη Νικόλαο, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Πληροφορικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επιβλέποντα αυτής της διπλωματικής εργασίας για την πολύτιμη βοήθεια του και υποστήριξη που προσέφερε κατά την εκπόνησή της, άλλα περισσότερο από όλα για την κατανόηση που έδειξε μέχρι το πέρας της εργασίας. Ακόμη θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Μωυσή Συμεωνίδη απόφοιτος του ΠΜΣ Πληροφορικής ΑΠΘ και τον κ. Κοκκόρα Φώτη, για τις εύστοχες υποδείξεις του. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου και τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος μου που με ενθάρρυναν, με υπέμειναν και μου συμπαραστάθηκαν κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου. Σκαρλατοπούλου Χριστίνα 10/11/2015

4 iii

5 Abstract The object of this thesis is the presentation and the use of plugins in a Content Management System (CMS) and particularly at WordPress, for the enrichment of websites with metadata. First, the reader is introduced to the basic concepts of metadata and the basic issues of the Semantic Web. Thereafter, various plugins are described, along with the installation process and the process of using those plugins that cover a wide range of putting metadata to WordPress. Furthermore a number of selected plugins are applied on the website of the Interdisciplinary MSc Course on "Informatics and Management" of the Departments of Informatics and Economics of the Aristotle University of Thessaloniki, along with a custommade plugin to generate and embed metadata into the above site. Finally, the thesis concludes with summarizing the results. iv

6 v

7 Περιεχόμενα 1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ ΣΚΟΠΌΣ ΕΡΓΑΣΊΑΣ ΔΟΜΉ ΕΡΓΑΣΊΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΌ ΥΠΌΒΑΘΡΟ ΤΑ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΈΝΑ Ανακάλυψη σχετικής πληροφορίας Οργάνωση πηγών Διαλειτουργικότητα Ψηφιακή Ταυτοποίηση (Digital Identification) Αρχειοθέτηση (Archiving) και Συντήρηση (Preservation) Δημιουργία/ Δόμηση Μεταδεδομένων Καθορισμός Σύνταξης Πρότυπα Μεταδεδομένων Σχήματα Μεταδεδομένων Dublin Core The Text Encoding Initiative (TEI) Metadata Encoding and Transmission Standard (METS) FOAF (Friend Of A Friend) ΟΝΤΟΛΟΓΊΕΣ Στοιχεία Οντολογίας Χρησιμότητα Οντολογιών Ο ΣΗΜΑΣΙΟΛΟΓΙΚΌΣ ΙΣΤΌΣ Αρχιτεκτονική Σημασιολογικού Ιστού Σημασιολογικά Δίκτυα (Semantic Nets) Αναζήτηση στο Σημασιολογικό Παγκόσμιο Ιστό Στόχος του Σημασιολογικού Ιστού ΠΡΟΣΠΆΘΕΙΕΣ ΤΥΠΟΠΟΊΗΣΗΣ ΔΟΜΗΜΈΝΩΝ ΔΕΔΟΜΈΝΩΝ Open Graph Schema.org Twitter Cards...29 vi

8 2.5 ΣΎΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΠΡΌΣΘΕΤΑ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΈΝΩΝ WORDPRESS ΣΎΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΟΥ (ΣΔΠ) ΤΟ ΣΎΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΟΥ (ΣΔΠ) WORDPRESS ΠΡΌΣΘΕΤΑ (PLUGIN) POSTS 2 POSTS LH RELATIONSHIP LH RDF LH TOOLS WPLINKEDDATA POOLPARTY THESAURUS CLIMATE CHANGE GLOSSARY WPRDFA WP FACEBOOK OPEN GRAPH PROTOCOL ALL IN ONE SCHEMA.ORG RICH SNIPPETS SCHEMA CREATOR BY RAVEN ORGANIZATION SCHEMA WIDGET TWITTER CARDS META FACEBOOK OPEN GRAPH, GOOGLE+ AND TWITTER CARD TAGS ADD META TAGS ΣΎΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ ΧΡΉΣΗΣ ΠΡΌΣΘΕΤΩΝ ΔΙΑΧΕΊΡΙΣΗΣ ΜΕΤΑΔΕΔΟΜΈΝΩΝ ΣΤΟ ΔΠΜΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΌΤΗΤΕΣ ΙΣΤΟΧΏΡΟΥ ΔΠΜΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΉ ΠΡΌΣΘΕΤΟΥ MODIPPAGES ΕΓΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΠΡΌΣΘΕΤΟΥ MODIPPAGES ΕΦΑΡΜΟΓΉ ΠΡΌΣΘΕΤΩΝ Posts2Posts Add Tags Meta LHRDF LHTools Organization Schema Widget...72 vii

9 4.5 ΣΎΝΟΨΗ ΚΕΦΑΛΑΊΟΥ ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ ΣΎΝΟΨΗ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ...75 Πίνακας Εικόνων Εικόνα 1: Παράδειγμα FOAM & dc σχημάτων...16 Εικόνα 2: Εξέλιξη του Ιστού (web)...21 Εικόνα 3: Εξέλιξη του Ιστού (web)...22 Εικόνα 4: The Semantic Web Layer Tower...24 Εικόνα 5: Points2Points πρόσθετο. Στο δεξί τμήμα εμφανίζονται οι επιλογές σύνδεσεις...40 Εικόνα 6: LHRelationship πρόσθετο. Δυνατές επιλογές συσχέτισης...41 Εικόνα 7: LHRDF πρόσθετο. Επιλογές πρόσθετου...43 Εικόνα 8: LHTools πρόσθετο. Επιλογές δημιουργίας SPARQL endpoint...44 Εικόνα 9: wplinkeddata πρόσθετο. Επιλογές WebID, RSA Public key, Additional RDF triples...46 Εικόνα 10: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. Εισαγωγή SKOS Thesaurus...47 Εικόνα 11: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. επισκόπηση επισημείωσης...48 Εικόνα 12: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. Σελίδα Γλωσσαρίου...48 Εικόνα 13: wprdfa πρόσθετο. Επιλογές FOAF και Dublic Core...50 Εικόνα 14: WP Facebook Open Graph protocol πρόσθετο. Εισαγωγή στοιχείων λογαριασμού...51 Εικόνα 15: All In One Schema.org Rich Snippets πρόσθετο. Παράδειγμα δημιουργίας σύντομης περίληψης (snippet) Video...52 Εικόνα 16: Schema Creator by Raven πρόσθετο. Εισαγωγή μεταδεδομένων ταινίας...53 Εικόνα 17: Organization Schema Widget πρόσθετο. Μικροεφαρμογή εισαγωγής στοιχείων...54 viii

10 Εικόνα 18: Twitter Cards Meta πρόσθετο. Επιλογές μετά την εγκατάσταση...55 Εικόνα 19: Facebook Open Graph, Google+ and Twitter Card Tags πρόσθετο. Επιλογή αντιπροσωπευτικής εικόνας δημοσίευσης...56 Εικόνα 20: Κώδικας σελίδας προτύπου course.php...61 Εικόνα 21: Πρότυπο Σελίδας WordPress "Course", για την αντιπροσώπευση κάθε μαθήματος...62 Εικόνα 22: Dublic Core μεταδεδομένα που περιγράφουν το μάθημα (πραγματικό στιγμιότυπο)...62 Εικόνα 23: Κομμάτι κώδικα προσαρμοσμένης κεφαλίδας (headercourse.php) για την εκμαίευση των τιμή των DC μεταδεδομένων από <table>...63 Εικόνα 24: Κομμάτι κώδικα προσαρμοσμένης κεφαλίδας (headercourse.php) για την εκμαίευση των τιμή των DC μεταδεδομένων από <div>...64 Εικόνα 25: Σελίδα Μαθήματος βασισμένη στο πρότυπο "course.php"...65 Εικόνα 26: Σελίδα πρόσθετου MODIPpages...66 Εικόνα 27: Επιλογή μαθημάτων για εισαγωγή στο μενού...66 Εικόνα 28: Μενού "Μαθήματα" με όλες τις σελίδες μαθημάτων (το μενού θα πρέπει να καθοριστεί χειροκίνητα)...67 Εικόνα 29: Παραμετροποίηση plugin Advancedcustomfields...68 Εικόνα 30: Υλοποίηση κατάλληλων μεθόδων για τη δημιουργία σχέσεων μεταξύ καθηγητών και μαθημάτων στο αρχείο functions.php του child θέματος...69 Εικόνα 31: Συσχέτιση Μαθήματος με τον Καθηγητή Βασιλειάδη Νικόλαο...69 Εικόνα 32: Ρυθμίσεις LHTools...71 Εικόνα 33: Μικροεφαρμογή απεικόνισης στοιχείων ΔΠΜΣ...72 Εικόνα 34: LHTools πρόσθετο. Επιλογές δημιουργίας SPARQL endpoint...72 Εικόνα 35: Schema.org υποσημειώσεις πίσω από την μικροεφαρμογή...73 Πίνακας Πινάκων Πίνακας 1: Ενδεικτικά πρότυπα μεταδεδομένων...12 Πίνακας 2: Dublin Core Metadata Element Set Version...15 ix

11 1 Εισαγωγή Σε αυτήν την ενότητα, παρουσιάζεται ο σκοπός, η συνεισφορά και η δομή της παρούσας διπλωματικής εργασίας. 1.1 Σκοπός Εργασίας Ο σκοπός της παρούσας διπλωματικής εργασίας είναι η εισαγωγή μεταδεδομένων στην ιστοσελίδα του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΔΠΜΣ) στην «Πληροφορική και Διοίκηση» των Τμημάτων Πληροφορικής και Οικονομικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Για το σκοπό αυτό αναπτύχθηκε ένα πρόσθετο (plugin) το όποιο αντιμετωπίζει το πρόβλημα που υπάρχει από τη φύση της ιστοσελίδας. Η ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» φορτώνει ή αλλιώς στέλνει σε μία άλλη ιστοσελίδα της Μονάδας Διαχείρισης Ποιότητας ΑΠΘ (ΜΟΔΙΠ) ( όταν κάποιος θέλει να δει ένα μάθημα τι εμπεριέχει. 'Έτσι η δημιουργία με αυτοματοποιημένο τρόπο των μεταδεδομένων δεν είναι εφικτή άλλα δεν είναι εφικτό ούτε και χειροκίνητα. Για αυτόν το σκοπό δημιουργήσαμε ένα ειδικά διαμορφωμένο πρόσθετο, το όποιο ονομάστηκε Modippages, το οποίο αντιμετωπίζει αυτήν την ιδιαιτερότητα με μεγάλο βαθμό αυτοματοποίησης. Δηλαδή με την προσθήκη του συγκεκριμένου πρόσθετου, που φτιάχτηκε πάνω στις ιδιαιτερότητες που πρέπει να αντιμετωπιστούν για τη συγκεκριμένη ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» και μόνο, πλέον είναι εφικτό να δημιουργηθούν αυτοματοποιημένα τα μεταδεδομένα. 1.2 Δομή Εργασίας Η παρούσα εργασία αποτελείται από δύο μέρη, το θεωρητικό και το πρακτικό και απαρτίζεται από 5 Κεφάλαια. Το Κεφάλαιο 1 αποτελεί μία εισαγωγή στο αντικείμενο της διπλωματικής. Στο Κεφάλαιο 2 παρουσιάζεται το θεωρητικό υπόβαθρο που χρειάζεται ένας αναγνώστης για την κατανόηση της συγκεκριμένης διπλωματικής. Ειδικότερα παρατίθεται το 1

12 θεωρητικό υπόβαθρο για την κατανόηση της έννοιας των μεταδεδομένων, μιας οντολογίας, του Σημασιολογικού Ιστού (ΣΙ) και για τις προσπάθειες τυποποίησης Δομημένων Δεδομένων. Στο πρακτικό κομμάτι της εργασίας, το όποιο απαρτίζεται από τα κεφάλαια 3 και 4, στο κεφαλαίο 3 αναφέρονται τα πρόσθετα που βρέθηκαν και έγινε προσπάθεια εφαρμογής τους ενώ στο κεφάλαιο 4 γίνεται αναφορά στη χρήση των πρόσθετων διαχείρισης μεταδεδομένων στην ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ακόμη στο κεφαλαίο 4 γίνεται αναφορά στο ειδικού σκοπού πρόσθετο (Modippages), που έχει προαναφερθεί, που κατασκευάστηκε για την ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο τελευταίο κεφάλαιο γίνεται μια σύνοψη της διπλωματικής για το τι επιτεύχθηκε και γίνονται κάποιες προτάσεις ούτως ώστε να δημιουργηθούν τα μεταδεδομένα για την ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση». Από εδώ και πέρα για λόγους συντομίας όπου αναφέρεται η ιστοσελίδα του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης θα αναγράφεται ως ιστοσελίδα ΔΠΜΣ. 2

13 2 Θεωρητικό Υπόβαθρο Σε αυτό το κεφάλαιο γίνεται μιας εκτενής αναφορά στο τι είναι τα Μεταδεδομένα, μια Οντολογία, ο Σημασιολογικός Ιστός και οι προσπάθειες τυποποίησης Δομημένων Δεδομένων. 2.1 Τα Μεταδεδομένα Ορισμός Τα μεταδεδομένα ορίζονται ως τα δεδομένα για τα δεδομένα Είναι δομημένη πληροφορία η οποία χρησιμοποιείται για την περιγραφή, την επεξήγηση, τον εντοπισμό, τη χρήση και τη διαχείριση μίας πληροφοριακής πηγής, όπως ένα βιβλίο ή ένα μουσειακό αντικείμενο. [6] Μια άλλη εκδοχή είναι ότι τα μεταδεδομένα είναι δομημένη πληροφορία που περιγράφει, εξηγεί, εντοπίζει ή κάνει ευκολότερη την ανάκτηση και διαχείριση πληροφορίας. Με άλλα λόγια είναι δεδομένα που περιγράφουν άλλα δεδομένα. Τα μεταδεδομένα συχνά αποκαλούνται τα δεδομένα για τα δεδομένα ή αλλιώς πληροφορία σχετική με την πληροφορία. [7] Ο όρος μεταδεδομένα χρησιμοποιείται διαφορετικά στις διάφορες κοινότητες χρηστών, όπως για παράδειγμα επιστημονικές, κοινών ενδιαφερόντων κλπ. Αλλού αναφέρεται πάνω στις πληροφορίες που αντιλαμβάνεται μια μηχανή και αλλού αναφέρεται μόνο για να περιγράψει τις διάφορες εγγραφές που πραγματοποιούνται στις ηλεκτρονικές πηγές. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται συνήθως για να περιγράψουν οποιοδήποτε επίσημο σύστημα πόρων με οποιοδήποτε τύπο δεδομένων. Συναντώνται καθημερινά, π.χ., σε ένα σύστημα αρχείων: Όνομα αρχείου Τύπος αρχείου Μέγεθος αρχείου Ημερομηνία αλλαγής αρχείου Επιπλέον σε αρχεία εικόνων 3

14 Φυσικές διαστάσεις εικόνας Ανάλυση, μορφή αποθήκευσης, τρόπος συμπίεσης Άλλα παραδείγματα μεταδεδομένων: Βιβλία ( Το πρότυπο Marc περιγράφει τέτοια μεταδεδομένα) Τίτλος Συγγραφέας Εκδότης Ημερομηνία Έκδοσης ISBN Μουσικό κομμάτι Τίτλος κομματιού Καλλιτέχνης κομματιού Τίτλος δίσκου Είδος Αριθμός κομματιού Αριθμός δίσκου Έτος Βίντεο Ημερομηνία παραγωγής Διάρκεια Κωδικοποίηση Ήχου Κωδικοποίηση βίντεο Μέγεθος αρχείου Σύντομη Περίληψη του τι είναι στο κλιπ Εκπαιδευτικά Αντικείμενα Δημιουργός Ημερομηνία δημιουργίας Επιστήμη / Θεματική Ενότητα Βαθμίδα εκπαίδευσης 4

15 Βαθμός αλληλεπίδρασης Βαθμός δυσκολίας Τύπος αντικειμένου (προσομοίωση, παιχνίδι, άσκηση, ανάγνωσμα, παρουσίαση, βίντεο) Τα μεταδεδομένα διακρίνονται σε τρεις βασικούς τύπους τα Περιγραφικά μεταδεδομένα, τα Δομικά μεταδεδομένα και τα Διοικητικά μεταδεδομένα: Περιγραφικά μεταδεδομένα (Descriptive metadata), περιγράφουν ένα αντικείμενο με στόχο τη μελλοντική αναγνώριση και ανάκτηση. Περιλαμβάνουν στοιχεία όπως τίτλο, περίληψη, συγγραφέα και λέξεις κλειδιά. Δομικά μεταδεδομένα (Structural metadata), περιγράφουν σύνθετα αντικείμενα από τα συστατικά τους, όπως για παράδειγμα, πως ένα σύνολο ταξινομημένων σελίδων δημιουργεί ένα κεφάλαιο. Διοικητικά ή Διαχειριστικά μεταδεδομένα (Administrative metadata) παρέχουν πληροφορίες για να βοηθήσουν στη διαχείριση ενός πόρου. Περιλαμβάνουν βοηθητικές πληροφορίες όπως για παράδειγμα πότε δημιουργήθηκε ένα αντικείμενο, τι τύπος αρχείου είναι, ποιος έχει δικαιώματα προσπέλασης κλπ. Από την κατηγορία αυτή συνήθως εμφανίζονται δύο τύποι μεταδεδομένων: Μεταδεδομένα διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων (Rights management metadata) Μεταδεδομένα αρχειοθέτησης (Preservation metadata), τα οποία περιέχουν πληροφορία για την αρχειοθέτηση αντικειμένων. Τα μεταδεδομένα μπορούν να περιγράψουν πόρους σε οποιοδήποτε μορφή ομαδοποίησης και αν γίνεται. Τα μεταδεδομένα μπορεί να περιγράφουν μια ολόκληρη συλλογή ή ένα απλό αντικείμενο ή ένα επιμέρους τμήμα του και ενσωματώνονται με τα δεδομένα ή αποθηκεύονται σε ξεχωριστό αρχείο. Συνήθως ενσωματώνονται σε HTML κείμενα ή τις επικεφαλίδες (headers) αρχείων εικόνων. Αυτό προσδίδει κάποια πλεονεκτήματα όπως ότι τα μεταδεδόμενα δε θα χαθούν, αποφεύγονται προβλήματα σύνδεσής δεδομένων και μεταδεδομένων και διασφαλίζεται ότι τα μεταδεδομένα και αντικείμενο θα ενημερώνονται ταυτόχρονα. Τα παραπάνω προσδίδουν τα πλεονεκτήματα της ευκολότερης ενημέρωσης και ανάκτησης. Ωστόσο πολλές φορές δεν είναι δυνατή η αποθήκευση των μεταδεδομένων με κάποιους συγκεκριμένους 5

16 τύπους δεδομένων στο ίδιο αρχείο. Έτσι συνήθως, τα μεταδεδομένα αποθηκεύονται σε βάσεις δεδομένων και συνδέονται με τα αντικείμενα που περιγράφουν Ανακάλυψη σχετικής πληροφορίας Ένας σημαντικός λόγος για τη δημιουργία των περιγραφικών μεταδεδομένων είναι να διευκολυνθεί η ανεύρεση των σχετικών πληροφοριών. Τα μεταδεδομένα βοηθούν επίσης στην οργάνωση των ηλεκτρονικών πηγών, στη διευκόλυνση της διαλειτουργικότητας και στην ενσωμάτωση της κληρονομικότητας των πόρων, στην παροχή ψηφιακής αναγνώρισης, αρχειοθέτησης και υποστήριξης και τέλος στη συντήρηση. Εκτός από την ανεύρεση των διάφορων πληροφοριών τα μεταδεδομένα προσφέρουν τις ίδιες λειτουργίες στην αναζήτηση αντικειμένων όπως προσφέρει και μία καταλογογράφηση αντικειμένων: Επιτρέπουν την αναζήτηση με σχετικά κριτήρια Εντοπίζουν πηγές πληροφορίας Ομαδοποιούν όμοιες πηγές πληροφορίας Ξεχωρίζουν ανόμοιες πηγές και Δίνουν τη θέση της πληροφορίας Επιπλέον τα μεταδεδομένα μπορούν να βοηθήσουν στην οργάνωση περιεχομένου την διαλειτουργικότητα (interoperability). Τα μεταδεδομένα προσφέρουν με δομημένο τρόπο πληροφορίες για ψηφιακά αντικείμενα. Μεταδεδομένα υπάρχουν για κάθε αντικείμενο ή σύνολο αντικειμένων είτε είναι αποθηκευμένα σε ηλεκτρονική μορφή είτε όχι. Οι βασικές λειτουργίες που επιτελούν[7]: Ταυτοποίηση (identification) Ευρετηρίαση (indexing) Τεκμηρίωση και Περιγραφή (description) Ανάκτηση (resource discovery, retrieval) Διατήρηση (preservation) 6

17 2.1.2Οργάνωση πηγών Καθώς το μέγεθος των Webbased πόρων μεγαλώνει εκθετικά, η οργάνωση γίνεται πιο αναγκαία από πότε και πρέπει να γίνεται με βάση τους χρήστες ή το θέμα. Έτσι δημιουργούνται portals (π.χ. Yahoo!) για την οργάνωση των πηγών πληροφορίας με συνδέσμους. Τέτοιες λίστες με ονόματα και διευθύνσεις μπορεί να είναι στατικές HTML λίστες. Ωστόσο, είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να δημιουργούνται τέτοιες λίστες από σελίδες δυναμικά με μεταδεδομένα και να αποθηκεύονται σε βάσεις δεδομένων. Διάφορα εργαλεία λογισμικού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να εξάγουν αυτόματα και να αναδιατυπώνουν πληροφορίες για Web εφαρμογές Διαλειτουργικότητα Η περιγραφή ενός αντικειμένου με μεταδεδομένα επιτρέπει να είναι κατανοητό τόσο από τους ανθρώπους όσο και από μια μηχανή, έτσι προωθείτε η διαλειτουργικότητα. Η διαλειτουργικότητα είναι η ικανότητα διαφορετικών συστημάτων με διαφορετικό υλικό και λογισμικό, δομές δεδομένων και διεπαφές να ανταλλάζουν δεδομένα με ελάχιστη απώλεια και ελάχιστο κόστος περιεχομένου και λειτουργικότητας. Χρησιμοποιώντας γνωστά σχήματα μεταδεδομένων, κοινά πρωτόκολλα επικοινωνίας μεταξύ συστημάτων, και τρόπους επικοινωνίας μεταξύ των σχημάτων μεταδεδομένων, μπορεί να γίνει μια επικοινωνία και μία αναζήτηση πιο ομαλά σε ένα δίκτυο. Το πρωτόκολλο Z39.50 είναι το πλέον συνηθισμένο για αναζήτηση μεταξύ συστημάτων. Οι χρήστες του Z39.50 μπορεί να μην έχουν κοινά μεταδεδομένα αλλά απεικονίζουν τις δικές τους δυνατότητες αναζήτησης σε ένα κοινό σύνολο ιδιοτήτων αναζήτησης. Μια άλλη προσέγγιση από την πρωτοβουλία των ανοιχτών αρχείων (Open Archives) είναι για όλους τους παρόχους δεδομένων να μεταφράζουν τα δικά τους μεταδεδομένα σε ένα κοινό σύνολο στοιχείων και έτσι να τα εκθέσουν για χρήση. Μια υπηρεσία αναζήτησης τότε μπορεί να συγκεντρώσει τα μεταδεδομένα σε ένα κεντρικό ευρετήριο επιτυγχάνοντας έτσι αναζήτηση μεταξύ βάσεων δεδομένων παρόλο που μπορεί να έχουν διαφορετικά σύνολα μεταδεδομένων. 7

18 2.1.4Ψηφιακή Ταυτοποίηση (Digital Identification) Τα περισσότερα σχήματα μεταδεδομένων περιλαμβάνουν στοιχεία όπως τυποποιημένους αριθμούς για να αναγνωρίσουν μοναδικά το αντικείμενο στο οποίο αναφέρονται τα μεταδεδομένα. Η θέση ενός ηλεκτρονικού εγγράφου μπορεί επίσης να δοθεί με ένα όνομα αρχείου (file name), ή URL (Uniform Resource Locator), ή κάποιο περισσότερο σταθερό αναγνωριστή PURL (Persistent URL) ή DOI (Digital Object Identifier). Οι σταθεροί αναγνωριστές προτιμώνται επειδή συχνά η θέση των αντικειμένων αλλάζει το οποίο καθιστά τα URL άκυρα. Επιπρόσθετα με τα πραγματικά στοιχεία που δείχνουν στο αντικείμενο, τα μεταδεδομένα μπορεί να συνδυαστούν και να χρησιμοποιηθούν για να εντοπιστούν τα δεδομένα, λειτουργώντας ως ένα σύνολο δεδομένων ταυτοποίησης, που διαφοροποιεί ένα αντικείμενο από ένα άλλο για σκοπούς επαλήθευσης Αρχειοθέτηση (Archiving) και Συντήρηση (Preservation) Τα μεταδεδομένα μπορεί να εξασφαλίσουν ότι τα έγγραφα θα επιζήσουν στο μέλλον και θα είναι προσπελάσιμα. Οι περισσότερες τρέχουσες προσπάθειες μεταδεδομένων επικεντρώνονται στην αναζήτηση εγγράφων που έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα. Τώρα τελευταία υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για το λόγο ότι τα ηλεκτρονικά έγγραφα ενδέχεται να μην έχουν μεγάλη διάρκεια στο μέλλον. Η ηλεκτρονική πληροφορία είναι ευαίσθητη, μπορεί να αλλοιωθεί ή να αλλάξει, ηθελημένα ή αθέλητα για διάφορους και ποικίλους λόγους. Μπορεί να γίνει άχρηστη με την ανακάλυψη νέων τεχνολογιών αποθήκευσης ή την αλλαγή μορφοτύπων. Η αρχειοθέτηση και η διατήρηση των εγγράφων απαιτεί ειδικά στοιχεία ώστε να κρατηθούν όλες οι αλλαγές ενός ηλεκτρονικού εγγράφου από τη στιγμή που δημιουργήθηκε. Τα μεταδεδομένα είναι ίσως το κλειδί για να εξασφαλιστεί ότι οι πόροι θα επιβιώσουν και θα συνεχίσουν να είναι προσβάσιμοι και στο μέλλον. Η αρχειοθέτηση και η διατήρηση απαιτούν ειδικά στοιχεία για την παρακολούθηση της γενεαλογίας ενός ψηφιακού αντικειμένου (από που προήλθε και πώς έχει αλλάξει μέσα στην πάροδο του χρόνου), με λεπτομερειακή καταγραφή των φυσικών του χαρακτηριστικών και συμπεριφοράς, προκειμένου να μπορούν να μιμηθούν κατάλληλα οι τεχνολογίες του μέλλοντος τις παρελθοντικές τεχνολογίες. 8

19 Πολλές οργανώσεις σε διεθνές επίπεδο έχουν εργαστεί για τον καθορισμό συστημάτων μεταδεδομένων για την ψηφιακή συντήρηση των πόρων. Μερικά παραδείγματα είναι η εθνική βιβλιοθήκη της Αυστραλίας (National Library of Australia), το βρετανίκο Cedars Project (CURL Exemplars in Digital Archives), μια κοινή Ομάδα Εργασίας του OCLC και η Ερευνητική Ομάδα Βιβλιοθηκών (Research Libraries Group (RLG)) Δημιουργία/ Δόμηση Μεταδεδομένων Τα μεταδεδομένα αποθηκεύονται σε κατάλληλο αρχείο με συγκεκριμένη δομή και σύνταξη δηλαδή σχήμα (schema). Η Metadata Syntax (Σύνταξη Μεταδεδομένων) αναφέρεται στους κανόνες για τη δόμηση των πεδίων και των στοιχείων περιγραφής Ένα σχήμα μεταδεδομένων μπορεί να αποτυπωθεί σε διάφορες γλώσσες σήμανσης όπως HTML, XML και RDF. [6] Τα σχήματα μεταδεδομένων είναι σύνολα στοιχείων μεταδεδομένων σχεδιασμένα για ένα ειδικό σκοπό, όπως περιγραφή συγκεκριμένου τύπου ψηφιακών αντικειμένων. Ο ορισμός ή έννοια των στοιχείων τους είναι γνωστή ως η σημασιολογία του σχήματος (semantics of the scheme). Οι τιμές που παίρνουν τα μεταδεδομένα είναι ουσιαστικά το περιεχόμενο. Τα σχήματα μεταδεδομένων γενικά καθορίζουν τα ονόματα των στοιχείων και τη σημασιολογία (semantics) τους. Προαιρετικά, μπορούν να καθορίζουν κάποιους κανόνες για το πώς το περιεχόμενο των περιεχόμενων πρέπει να διαμορφώνεται (για παράδειγμα, πώς να αναγνωριστεί ο βασικός τίτλος), η εκπροσώπηση των κανόνων περιεχομένου για παράδειγμα, οι κανόνες κεφαλαιοποίησης (capitalization rules), και οι επιτρεπτές τιμές που μπορεί να παίρνει το περιεχόμενο (για παράδειγμα, πρέπει να χρησιμοποιούνται όροι για τον έλεγχο του λεξιλογίου). Γενικότερα χρησιμοποιείται κάποια βασική ορολογία στα σχήματα μεταδεδομένων όπως ο χώρος ονομάτων, τα στοιχεία, η τιμή και το λεξιλόγιο[7]. Χώρος ονομάτων namespace: Ένα σύνολο από όρους, που συνδέονται βάσει κάποιου αλγορίθμου ή πολιτικής. Κάθε σύνολο στοιχείων (element set) θεωρείται ένα namespace με δικούς του κανόνες, που μπορεί να περιέχει κανόνες για το περιεχόμενο, κανόνες παρουσίασης ή κανόνες σύνταξης. Αυτό ορίζεται μέσα από τις διεργασίες του W3C XML schema και επιτρέπει την μοναδική ταυτοποίηση των στοιχείων/ πεδίων. 9

20 Στοιχείο element: Αυτά συνθέτουν ένα σχήμα μεταδεδομένων. Κάθε στοιχείο αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο γεγονός ή κατηγορία πληροφορίας, ανάλογα με τον ορισμό του. Τιμή value: Τα δεδομένα παίρνουν κάποιες επιτρεπτές τιμές και μπορούν να αναπαρασταθούν ως απαριθμημένες λίστες. Κάθε απαριθμήσιμη τιμή είναι μια συμβολοσειρά που για λόγους συντομίας αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη σημασία. Για παράδειγμα, για ένα PersonGenderCode οι έγκυρες τιμές θα μπορούσαν να είναι "αρσενικό", "γυναικεία" ή "άγνωστο". Πρέπει να ακολουθούνται πρότυπα ISO για το περιεχόμενο των τιμών. Ένα άλλο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι οι τιμές που παίρνουν τα ακίνητα ανάλογα με την τοποθεσία τους όπως είναι οι ταχυδρομικοί κωδικοί. Μερικές φορές είναι δύσκολο να καθοριστεί εάν ένα στοιχείο δεδομένων είναι ένας κώδικας ή ένα αναγνωριστικό. Επίσης πολλές φορές αυτό που χρειάζεται είναι μόνο δύο τιμές τότε ένας δείκτης (boolean true / false) μπορεί να χρησιμοποιηθεί. [36] Ελεγχόμενο λεξιλόγιο controlled vocabulary: Καθιερώνει ορολογία εξασφαλίζοντας τη χρήση κοινών όρων Καθορισμός Σύνταξης Πολλά σχήματα χρησιμοποιούν την XML για τον καθορισμό της σύνταξης. Τα σχήματα μεταδεδομένων αναπτύσσονται και συντηρούνται από οργανισμούς προτύπων (π.χ. ISO) ή οργανισμούς που έχουν αναλάβει τη συγκεκριμένη ευθύνη π.χ. Dublin Core Metadata Initiative ή IEEE Learning Technology Standards Committee. Πολλά συστήματα μεταδεδομένων χρησιμοποιούν SGML (Standard Generalized Markup Language) ή XML (Extensible Markup Language). Η XML αναπτύχθηκε από το World Wide Web Consortium (W3C)είναι μία εκτεταμένη μορφή HTML η οποία επιτρέπει τοπικά να ορίζονται σύνολα ετικετών και να γίνεται εύκολα μια αλλαγή δομης πληροφορίας. Η SGML είναι ένα υπερσύνολο τόσο της HTML όσο και της XML και επιτρέπει μεγαλύτερη προσαύξηση ενός εγγράφου. Μπορεί επίσης να υπάρχουν κανόνες σύνταξης για το πώς τα στοιχεία θα πρέπει να κωδικοποιήσουν το περιεχόμενο. Ένα σχήμα μεταδεδομένων χωρίς προβλεπόμενους κανόνες σύνταξης καλείται ανεξάρτητη σύνταξη (syntax independent). XML Η XML (extensible Markup Language επεκτάσιμη γλώσσα σήμανσης) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε πολλά συστήματα πληροφορικής. Για το λόγο αυτό, 10

21 είναι σημαντικό για όλους τους προγραμματιστές λογισμικού να έχουν μια καλή κατανόηση της XML. [11] Η συγκεκριμένη γλώσσα είναι μια απλή, πολύ ευέλικτη μορφή κειμένου όπου προέρχεται από την SGML (ISO 8879). Αρχικά είχε σχεδιαστεί για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της μεγάλης κλίμακας ηλεκτρονικών εκδόσεων. Με την XML δομούμε κείμενα με την χρήση tags που περιγράφουν το περιεχόμενο τους. Επόμενο είναι οτί διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην ανταλλαγή μιας ευρείας ποικιλίας δεδομένων στον Παγκόσμιο Ιστό όπως και αλλού. [9] Με άπλα λόγια είναι μια γλώσσα σήμανσης όπως η HTML και σχεδιάστηκε για να αποθηκεύει και να μεταφέρει δεδομένα όπως επίσης και να είναι αναγνώσιμη τόσο από τον άνθρωπο όσο και από τις μηχανές. Τέλος είναι μία αυτοπεριγραφική γλώσσα και αποτελεί όπως ξανά ειπώθηκε σύσταση του W3C. [11,8] Η XML είναι η επικρατέστερη γλώσσα για την περιγραφή και ανταλλαγή δεδομένων και κειμένων στο Διαδίκτυο, παρέχοντας τη δυνατότητα δημιουργίας κειμένων με απεριόριστα πολύπλοκη δομή και συντακτικό. Έτσι, μπορούν να δομηθούν οι πληροφορίες που περιέχονται στα κείμενα για να επεξεργάζονται πιο εύκολα από τους υπολογιστές. Στις ιστοσελίδες, τα υπάρχοντα κείμενα θα αντικατασταθούν με δομημένα κείμενα σε μορφή XML. [13] Το πρότυπο XML συμπληρώνεται από το πρότυπο ΧML Schema, η όποια είναι μια γλώσσα με την οποία μπορούν να γραφτούν «λεξικά» και «γραμματικές» για XML κείμενα. Το XML Schema ορίζει τα επιτρεπόμενα στοιχεία, τις ιδιότητές τους, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται μεταξύ τους μέσα στο XML κείμενο. [13] Τα XML Schema με άλλα λόγια εκφράζουν τα κοινά λεξιλόγια για να επιτραπεί στις μηχανές μία εκτέλεση κανόνων που έχουν θεσπιστεί από τους ανθρώπους. Παρέχουν ένα μέσο για τον καθορισμό δομής, περιεχομένου και τη σημασιολογία των XML εγγράφων με περισσότερες λεπτομέρειες. Το XML Schema 1.0 εγκρίθηκε ως σύσταση του W3C στις 2 Μαΐου 2001 και μία δεύτερη έκδοση του που ενσωματώνει πολλές διορθώσεις δόθηκε στη δημοσιότητα στις 28 Οκτωβρίου 2004.[10] Ένα XML Schema περιγράφει τη δομή ενός εγγράφου XML, χρησιμοποιώντας ένα έγγραφο XML με σωστή σύνταξη ονομάζεται «καλά σχηματισμένα». Ένα έγγραφο XML επικυρώνεται σε σχέση με ένα XML Schema όταν είναι "καλά σχηματισμένα» (Well Formed) και «έγκυρο» (Valid). [14] Τα XML Namespaces παρέχουν μια μέθοδο για να αποφευχθεί μια ενδεχόμενη σύγκρουση ονομάτων.[12] 11

22 2.1.7Πρότυπα Μεταδεδομένων Υπάρχουν διάφορα πρότυπα που έχουν δημιουργηθεί ανάλογα με τον τύπο και το είδος που θέλουν να περιγράψουν. Μερικά φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα 1[6]. Πρότυπο Εφαρμογή Περιγραφή MARC Βιβλιοθήκες MARC MAchine Readable Cataloging Πρότυπο για την αναπαράσταση βιβλιογραφικής πληροφορίας σε μορφή αναγνώσιμη από μηχανή MEI Μουσική Music Encoding Initiative Κοινότητα με σκοπό τη δημιουργία κοινής ψηφιακής αναπαράστασης της πληροφορίας σχετικής με τη μουσική MPEG7 Πολυμέσα Το MPEG7 είναι ένα πρότυπο ISO/IEC το οποίο καθορίζει ένα σύνολο πεδίων για την περιγραφή διαφόρων τύπων πολυμεσικής πληροφορίας CSDGM Γεωγραφικά Content Standard for Digital Geospatial Metadata δεδομένα συντηρείται από την Federal Geographic Data Committee (FGDC). IEEE LOM Εκπαίδευση Learning Objects Metadata Καθορίζει τη σύνταξη και τη σημασιολογία για τα μεταδεδομένα μαθησιακών αντικειμένων Πίνακας 1: Ενδεικτικά πρότυπα μεταδεδομένων 2.1.8Σχήματα Μεταδεδομένων Υπάρχουν πολλά σχήματα μεταδεδομένων ανάλογα με τη φύση των δεδομένων που θέλουμε να προσθέσουμε μεταδεδομένα. Ίσως από τα πιο δημοφιλή σχήματα μεταδεδομένων είναι το Dublin Core που χρησιμοποιείται και σε αυτή την πτυχιακή. Για το λόγο ότι υπάρχουν πολλά πρότυπα και θα ξεφύγει από τα όρια αυτής της διπλωματικής αναπτύσσεται εκτενέστερα το πρότυπο Dublin Core ενώ κάποια άλλα απλά αναφέρονται επιγραμματικά. Μερικά σχήματα μεταδεδομένων που δεν περιγράφονται παρακάτω είναι τα Metadata Object Description Schema (MODS), The Encoded Archival Description (EAD), Learning Object Metadata, ECommerce and ONIX, ECommerce and 12

23 ONIX, MPEG Multimedia Metadata, Metadata for Datasets, Extensions and Profiles κ.α. Στο ερώτημα ποιος δημιουργεί τα μεταδεδομένα και με ποιόν τρόπο, δηλαδή ποιο σχήμα ακολουθεί, η απάντηση δεν είναι συγκεκριμένη. Η απάντηση διαφέρει ανάλογα με την πειθαρχία που πρέπει να ακολουθηθεί, ο πόρος που περιγράφεται, τα διαθέσιμα εργαλεία και τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε ότι τα διάφορα σχήματα μεταδεδομένων εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες και ομάδες χρηστών. Πολλά και διαφορετικά συστήματα μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και να χρησιμοποιηθούν για να περιγράφουν την ίδια πηγή άλλα για διαφορετικούς και πολλαπλούς σκοπούς ώστε να εξυπηρετήσει μια συγκεκριμένη ομάδα χρηστών. Τα Resource Description Framework (RDF) που αναπτύχθηκε από τον World Wide Web Consortium (W3C), είναι ένα μοντέλο δεδομένων για την περιγραφή πόρων στο Web και παρέχει ένα μηχανισμό ενσωμάτωσης πολλαπλών συστημάτων μεταδεδομένων, στο όποιο θα γίνει αναφορά εκτενέστερη παρακάτω στο υποκεφάλαιο στη σελίδα Dublin Core Το σύνολο μεταδεδομένων γνωστό ως Dublin core, (Dublin Core Metadata Εlement Set) προέκυψε από συζητήσεις το 1995 στο συνέδριο OCLC/NCSA Metadata Workshop που χρηματοδοτήθηκε και οργανώθηκε από τους OCLC (Online Computer Library Center) και τη NCSA (National Center for Supercomputing Applications). Επειδή το workshop έγινε στη πόλη Dublin, του Ohio, προέκυψε και η ονομασία ενός συνόλου μεταδεδομένων (element set) που ονομάστηκε Dublin Core. Η ανάπτυξη και οι όποιες προδιαγραφές ακόμα και τώρα πραγματοποιούνται από το Dublin Core Metadata Initiative (DCMI). Αντιμετωπίζοντας τον πολλαπλασιασμό των ηλεκτρονικών πηγών και την αδυναμία κατάλογογράφησης όλων των πόρων, ο στόχος αρχικά της πρωτοβουλίας αυτής ήταν να οριστεί ένα σύνολο από στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τους συγγραφείς για να περιγράψουν τα έγγραφά τους στον ιστό (Web). Επειδή όμως δεν είναι εύκολο να περιγράψει κανείς ότι δημοσιεύεται στο web, σκοπός ήταν να καθοριστούν κάποια λίγα στοιχεία και μερικοί απλοί κανόνες που θα 13

24 μπορούσαν να εφαρμόζονται από τους noncatalogers, δηλαδή χρήστες που δεν είναι ειδικοί. Έτσι δημιουργήθηκε ένα σύνολο από 15 στοιχεία μεταδεδομένων τα οποία δίδονται στον παρακάτω Πίνακα 2. Ο αρχικός πυρήνας αποτελούταν από 13 στοιχεία που αργότερα αυξήθηκαν σε 15. Τα όποια είναι: Τίτλος, Συγγραφέας, Θέμα, Περιγραφή,Εκδότης, Συντελεστής, Ημερομηνία,Τύπος, Τύπος, αριθμός ταυτότητας, Πηγή,Γλώσσα, Σχέση, Κάλυψη, και Δικαιώματα. Το Dublin Core δημιουργήθηκε για να είναι απλό και σύντομο. Το σύνολο στοιχείων μεταδεδομένων Dublin Core (Dublin Core Metadata Element Set) είναι ένα γενικό σχήμα περιγραφής πόρων που σχεδιάστηκε αρχικά για να διευκολύνει την ανακάλυψη ψηφιακών πόρων του Διαδικτύου. Ωστόσο, το Dublin Core έχει χρησιμοποιηθεί και σε άλλες εφαρμογές που απαιτούν μεγαλύτερη πολυπλοκότητα. Έτσι έχουμε δύο εκδόσεις του Dublin Core: μια απλή και μια περισσότερο σύνθετη που χρησιμοποιεί προσδιοριστές (Qualifiers) οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δώσουν πιο συγκεκριμένη τιμή σε ένα στοιχείο. Όλα τα στοιχεία του Dublin Core είναι προαιρετικά και μπορεί να επαναλαμβάνονται πολλές φορές. Τα στοιχεία μπορεί να εμφανίζονται σε οποιαδήποτε σειρά. Ιδιαίτερα σχήματα έχει δώσει το Dublin Core για εφαρμογές εκπαίδευσης, κυβερνητικά έγγραφα (egovernment) και βιβλιοθήκες. Λόγω της απλότητας του το Dublin Core σύνολο μεταδεδομένων χρησιμοποιείται από πολλούς πέραν των βιβλιοθηκονόμων ερευνητές, σε μουσεία, συλλέκτες μουσικής κά. Η ευρύτερη υιοθέτηση, ιδιαίτερα στο δημόσιο τομέα σε πολλές χώρες, κατέστησε την επίσημη τυποποίηση ιδιαίτερα σημαντική. Ακολουθεί ο Πίνακας 2 με όλες τις ετικέτες που χρησιμοποιούνται, δηλαδή τα στοιχεί του συνόλου του Dublin Core. 14

25 Ετικέτες Τίτλος "Title" Συγγραφέας ή Δημιουργός "Creator" Θέμα και Λέξεις Κλειδιά "Subject" Περιγραφή "Description" Εκδότης "Publisher" Συντελεστής "Contributor" Ημερομηνία "Date" Τύπος Πόρου "Type" Μορφότυπο "Format" Κωδικός Πόρου "Identifier" Πηγή "Source" Γλώσσα "Language" Σχέση "Relation" Κάλυψη "Coverage" Δικαιώματα Χρήσης " Rights" Πίνακας 2: Dublin Core Metadata Element Set Version The Text Encoding Initiative (TEI) Η πρωτοβουλία, Text Encoding Initiative (TEI) είναι ένα διεθνές project το οποίο αναπτύχθηκε με οδηγίες για το πως μπορεί να επισημειωθεί ένα ηλεκτρονικό έγγραφο, όπως για παράδειγμα ένα διήγημα, ένα θεατρικό έργο, ένα ποίημα με σκοπό την υποστήριξη της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες Metadata Encoding and Transmission Standard (METS) Η Metadata Encoding and Transmission Standard (METS) που σημαίνει Κωδικοποίηση Μεταδεδομένων με Πρότυπο Μετάδοσης αναπτύχθηκε για να καλύψει την ανάγκη για μία τυποποιημένη δομή δεδομένων ούτως ώστε να περιγραφεί μία σύνθετη ψηφιακή βιβλιοθήκη αντικείμενων. Η METS είναι ένα XML Schema για τη δημιουργία ενός εγγράφου XML και χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που χρήζει αποκωδικοποίηση της δομής των ψηφιακών αντικειμένων βιβλιοθήκης και περιγράφουν 15

26 συνδεδεμένα διοικητικά μεταδεδομένα όπως είναι ονόματα και θέσεις των αρχείων που μπορεί να περιλαμβάνει ένα ψηφιακό αντικείμενο FOAF (Friend Of A Friend) Η FOAF σχεδιάστηκε για την περιγραφή ατόμων και σχέσεων μεταξύ τους για τη δημιουργία κάποιου κοινωνικού δικτύου. Ο στόχος είναι η διάθεση της πληροφορίας στο Web ώστε να είναι δυνατή η χρήση από μηχανές.[15] Η πιο ενδιαφέρουσα παράμετρος η οποία περιέχεται στο λεξιλόγιο του FOAF είναι το foaf:knows, δηλαδή η έννοια ότι κάποιος γνωρίζει κάποιον άλλον χρήστη.[16,17] Ένα παράδειγμα φαίνεται στην Εικόνα 1 που ακολουθεί με χρήση foam και dc. Εικόνα 1: Παράδειγμα FOAM & dc σχημάτων 2.2 Οντολογίες Οντολογία είναι ένας τυπικός και σαφής ορισμός μιας κοινής και συμφωνημένης εννοιολογικής μορφοποίησης που αφορά σε ένα πεδίο ενδιαφέροντος. Αυτή η τυπική αναπαράσταση γνώσης ως ένα σύνολο εννοιών, σχέσεων και ιδιοτήτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για συλλογιστική (εξαγωγή συμπερασμάτων/νέας γνώσης) και για την δομημένη περιγραφή γνώσης ενός πεδίου ενδιαφέροντος. 16

27 Οι οντολογίες έχουν καθιερωθεί ως δομημένα πλαίσια για την οργάνωση πληροφορίας και χρησιμοποιούνται κυρίως στην Τεχνητή Νοημοσύνη, στον Σημασιολογικό Ιστό, στη Βιοπληροφορική, στην επιστήμη Βιβλιοθηκονομίας, και σε άλλες επιστήμες/κλάδους ως μια μορφή αναπαράστασης γνώσης για τον κόσμο.[22] Αλλιώς μπορεί να ειπωθεί ότι μια οντολογία ορίζει ένα κοινό λεξιλόγιο για μια κοινότητα με κοινά ενδιαφέροντα. Επιτρέπει τον διαμοιρασμό πληροφοριών πάνω σε ένα πεδίο γνώσης περιλαμβάνοντας ορισμούς βασικών εννοιών του πεδίου γνώσης και των σχέσεων μεταξύ τους και οι ορισμοί αυτοί μπορούν να γίνουν κατανοητοί από προγράμματα υπολογιστών. [24] Σύμφωνα με τον Gruber η έννοια της οντολογίας έχει υιοθετηθεί από την Τεχνητή Νοημοσύνη και σημαίνει μια διαμοιρασμένη και κοινή κατανόηση κάποιου τομέα, η οποία μπορεί να ανταλλαχθεί μεταξύ ανθρώπων και συστημάτων εφαρμογών. [25] Ο Gruber επίσης είπε «H οντολογία είναι μια τυπική, σαφής προδιαγραφή μιας διαμοιρασμένης εννοιολογικής αναπαράστασης (conceptualization)» [26,27] Μία άλλη διατύπωση από τα μέλη της Κοινοπραξίας για τον Παγκόσμιο Ιστό (W3C World Wide Web Consortium) είναι «Μια οντολογία καθορίζει εκείνους τους όρους που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή και την αναπαράσταση ενός πεδίου γνώσης. Περιλαμβάνει ορισμούς τόσο των βασικών εννοιών του πεδίου γνώσης όσο και των μεταξύ τους σχέσεων με τρόπο μηχανικά αναγνώσιμο. Η οντολογία κωδικοποιεί γνώση για ένα πεδίο όπως επίσης και γνώση που συνδέει πεδία. Κατά αυτό τον τρόπο, παράγει γνώση επαναχρησιμοποιήσιμη» [28] Η οντολογία είναι μια τυπική (formal), κατηγορηματική (explicit) προδιαγραφή μιας διαμοιρασμένης (shared) εννοιολογικής αναπαράστασης (conceptualization). Ο όρος εννοιολογική αναπαράσταση (conceptualization) αναφέρεται σε ένα αφηρημένο μοντέλο φαινομένων του κόσμου, στο οποίο έχουν προσδιοριστεί οι έννοιες που σχετίζονται με τα φαινόμενα αυτά. Ο όρος κατηγορηματική (explicit) χρησιμοποιείται όταν κάτι είναι προσδιορισμένα με σαφήνεια και ακρίβεια. Ο όρος αυστηρή (formal) αναφέρεται στο ότι η οντολογία πρέπει να είναι μηχανικά αναγνώσιμη. Ο όρος διαμοιρασμένη (shared) αναφέρεται στο ότι η οντολογία πρέπει να αποτυπώνει γνώση κοινής αποδοχής στα πλαίσια μιας κοινότητας. [23,25] Οι οντολογίες ορίζουν την τυπική σημασιολογία της πληροφορίας διευκολύνοντας την επεξεργασία της πληροφορίας από τον Η/Υ όπως επίσης και τη σημασιολογία του πραγματικού κόσμου επιτρέποντας τη σύνδεση του περιεχομένου το 17

28 οποίο επεξεργάζεται μηχανικά, με τη σημασία που του δίνουν οι άνθρωποι βασιζόμενοι σε κοινά αποδεκτή ορολογία. Μια οντολογία μπορεί να πάρει διάφορες μορφές αλλά οπωσδήποτε θα περιλαμβάνει ένα λεξιλόγιο όρων και κάποιας μορφής προδιαγραφές για τη σημασία τους. Σχετικά με τον βαθμό της τυπικότητας της αναπαράστασης μιας οντολογίας αυτή μπορεί να είναι: Άτυπη (informal), εκφρασμένη σε μια φυσική γλώσσα. Ημιάτυπη (semiinformal): για παράδειγμα διατυπωμένη σε ένα περιορισμένο και δομημένο υποσύνολο κάποιας φυσικής γλώσσας. Ημιτυπική (semiformal): διατυπωμένη σε μια τεχνητή και αυστηρά ορισμένη γλώσσα. Αυστηρά τυπική (rigorously formal): ορισμοί όρων με αυστηρή σημασιολογία, θεωρήματα και αποδείξεις ιδιοτήτων όπως η η ορθότητα (soundness) και η πληρότητα (completeness) Στοιχεία Οντολογίας Τα βασικά στοιχεία μιας οντολογίας είναι: Κλάσεις (classes) ή έννοιες (concepts) Είναι ίσως το κυριότερο στοιχείο των οντολογιών. Αποτελούν έννοιες που σχετίζονται με ένα πεδίο ή κάποιες εργασίες, οι οποίες είναι συνήθως οργανωμένες σε κάποιο ταξινομικό σύστημα. Για παράδειγμα στο μεταπτυχιακό του ΔΠΜΣ κλάσεις αποτελούν οι καθηγητές, οι φοιτητές, τα μαθήματα κ.α. Ένα παράδειγμα υποκλάσεων αποτελούν οι φοιτητές του ΔΠΜΣ του πρώτου έτους και οι φοιτητές του δευτέρου έτους που έχουν διαφορετικά δικαιώματα επιλογής μαθημάτων άλλα όλοι είναι φοιτητές του ΔΠΜΣ. Σχέσεις (relations) Ένας τύπος αλληλεπίδρασης μεταξύ εννοιών ενός πεδίου όπως subclassof, isa. Συναρτήσεις (functions) μια ειδική περίπτωση σχέσης στην οποία το νοστό στοιχείο της σχέσης προσδιορίζεται μοναδικά από τα ν1 προηγούμενα στοιχεία. Ένα παράδειγμα είναι η τιμή ενός σπιτιού σε μια συγκεκριμένη περιοχή που μπορεί να προσδιοριστεί σαν συνάρτηση της αρχικής τιμής ενός καινούριου ακινήτου στην ίδια περιοχή, με βάση τον όροφο, αν έχει μπαλκόνι κ.α. 18

29 Αξιώματα (axioms) αναπαριστούν προτάσεις που είναι πάντα αληθείς ένα παράδειγμα αποτελεί αν η Μαρία έχει πτυχίο από θετική σχολή ή πολυτεχνείο ή οικονομικού ενδιαφέροντος πτυχίο τότε μπορεί να κάνει αίτηση για το Μεταπτυχιακό του ΔΠΜΣ. Στιγμιότυπα (instances) αναπαριστούν συγκεκριμένα στοιχεία ένα παράδειγμα αποτελεί το μάθημα με το όνομα Διαχείριση Γνώσης είναι ένα στιγμιότυπο της κλάσης Μαθήματα ΔΠΜΣ. [25] Μια άλλη προσέγγιση που δε διαφέρει πολύ, όπως είναι λογικό, είναι η ακόλουθη: Κλάσεις (classes) ή έννοιες (concepts) : περιγράφηκε πιο πάνω και είναι ακριβώς το ίδιο. Ιδιότητες (properties) των εννοιών ή κλάσεων οι οποίες περιγράφουν χαρακτηριστικά τους (features, attributes). Αλλιώς ονομάζονται και σχισμές (slots) ή ρόλοι (roles). Περιορισμοί (restrictions) των ιδιοτήτων. Ονομάζονται όψεις (facets) ή περιορισμοί ρόλων (role restrictions). Για την ανάπτυξη μιας οντολογίας τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος είναι τα έξης: 1. Ορισμός κλάσεων 2. Τακτοποίηση των κλάσεων σε μια ταξινομική ιεραρχία κλάσεων υποκλάσεων. 3. Ορισμός σχισμών και περιγραφή των επιτρεπτών τιμών για αυτές. 4. Δημιουργία στιγμιότυπων των κλάσεων και γέμισμα των σχισμών με συγκεκριμένες τιμές. Δεν υπάρχουν κάποιοι συγκεκριμένοι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος που θέλει να φτιάξει μια οντολογία. Είναι στην ευχέρεια του καθενός το πώς και με ποίον τρόπο θα χωρίσει τις κλάσεις και τι ορισμό σχισμών θα κάνει. [24] 2.2.2Χρησιμότητα Οντολογιών Οι οντολογίες χρειάζονται για την κοινή κατανόηση της δομής των πληροφοριών που ανταλλάσσονται μεταξύ ανθρώπων και προγραμμάτων πράκτορες, δηλαδή αν οι ιστοσελίδες χρησιμοποιούσαν μια κοινή ορολογία, τότε προγράμματα πράκτορες θα μπορούν να εξάγουν και να συγκεντρώσουν πληροφορία από αυτές τις ιστοσελίδες. Επίσης χρειάζονται για την επαναχρησιμοποίηση της γνώσης σε κάποιο πεδίο γνώσης, δηλαδή αν αναπτυχθεί μια τέτοια οντολογία που καλύπτει τα πιο κοινά 19

30 χρησιμοποιούμενα στοιχεία σε ένα τομέα τότε πολύ απλά μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί. Επίσης χρειάζεται στο ξεκαθάρισμα των υπονοούμενων, δηλαδή αν οι υποθέσεις αυτές είναι ξεκάθαρες δηλαδή αν βρίσκεται κάπου ξεχωριστά η πληροφορία τότε υπάρχει σαφής και ξεκάθαρη αναπαράσταση και είναι πιο ευνόητη η γνώση αλλιώς είναι χαμένη στις γραμμές ενός κώδικα και δύσκολα τροποποιήσιμη. Τότε μπορούν να αλλάξουν οι υποθέσεις εύκολα αλλιώς αν ενσωματωθούν οι υποθέσεις σε μια γλώσσα προγραμματισμού είναι δύσκολο να εντοπιστούν μέσα στο πρόγραμμα και να αλλάξουν, ιδιαίτερα από κάποιον μη ειδικό και πολλές φόρες και από τον ίδιο που έχει συντάξει το πρόγραμμα. Βοηθάει επίσης στο διαχωρισμό της στατικής γνώσης από την διαδικαστική γνώση για ένα συγκεκριμένο πεδίο γνώσης και τέλος για την ανάλυση της γνώσης. Η ανάλυση της γνώσης βοηθάει αν κάποιος έχει πρόσβαση σε μια δηλωτική αναπαράσταση των όρων ενός πεδίου γνώσης και των σχέσεών τους τότε μπορεί να εφαρμόσει μαθηματικές τεχνικές για την ανάλυση της γνώσης. Η ανάλυση αυτή μπορεί να βοηθήσει στην επαναχρησιμοποίηση και στην επέκταση των οντολογιών. Αλλά μπορεί να οδηγήσει και σε επανασχεδιασμό της οντολογίας. [24] 2.3 Ο Σημασιολογικός Ιστός Ο Παγκόσμιος Ιστός (World Wide Web) έχει αλλάξει οτιδήποτε έχει να κάνει με την αναζήτηση πληροφορίας. Επίσης ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της σημερινής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων καλύπτεται από το Διαδίκτυο και τον παγκόσμιο ιστό (Word Wide Web, WWW). Το μεγαλύτερο ποσοστό των πληροφοριών που βρίσκονται στον Ιστό είναι αποθηκευμένες σε HTML σελίδες. Μία HTML σελίδα περιέχει μεταδεδομένα σχετικά με την παρουσίαση της πληροφορίας που περιέχει, αλλά όχι για την ίδια την πληροφορία. Άρα βρίσκεται σε μορφή κατάλληλη για τον άνθρωπο, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για έναν υπολογιστή. Αυτό θεωρείται από πολλούς σαν ένα σημαντικό και καθόλου αμελητέο μειονέκτημα, μιας και επιτρέπεται η αυτόνομη επεξεργασία περιεχομένου στο Διαδίκτυο. Αλλά μια τέτοια επεξεργασία προϋποθέτει μια καταλληλότερη περιγραφή των περιεχομένων που είναι αναρτημένα και αλγόριθμους που να προσδίδουν την επιθυμητή ευφυΐα στο υπολογιστικό περιβάλλον. Εκτός αυτού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται δεδομένα, προς χρήση αποκλειστικά από τους υπολογιστές, που θα περιγράφουν τη σημασιολογία(semantic). 20

31 Οι αλγόριθμοι που θα ακολουθούνται, εφόσον έχουν σαν προϋπόθεση μια σωστή περιγραφή των δεδομένων, θα αναπτύσσονται ανάλογα την περίπτωση.[2,19] Ο Σημασιολογικός Ιστός που οραματίστηκε ο θεμελιωτής του ίδιου του Παγκόσμιου Ιστού, Tim BernersLee αντιμετωπίζει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι υπολογιστές όσον αφορά στη μη κατανόηση των δημοσιευμένων περιεχομένων και αντιμετωπίζει τα προβλήματα της μη ύπαρξης αυτόνομης επεξεργασίας. Αυτό το εξελικτικό στάδιο του WWW ονομάστηκε από Tim BernersLee σαν Σημασιολογικός Ιστός (Semantic Web).[2] Ο Σημασιολογικός Ιστός είναι μία επέκταση του σημερινού Ιστού, όπως φαίνεται στην Εικόνα 2 και στην Εικόνα 3, στον οποίο η πληροφορία και τα δεδομένα είναι κατανοητά από τις μηχανές, διευκολύνοντας τη συνεργασία μεταξύ υπολογιστών, μεταξύ ανθρώπων, άλλα και μεταξύ υπολογιστών με ανθρώπους. Οι υπολογιστές μπορούν να βγάζουν ασφαλή συμπεράσματα από τη γνώση που αποκτούν, με αποτέλεσμα να μπορούν να εκτελούν πολύπλοκες λειτουργίες, οι οποίες αλλιώς δεν θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς την ανθρώπινη εμπλοκή. Η λογική που κρύβεται είναι ότι τα δημοσιευμένα περιεχόμενα και πληροφορίες θα περιέχουν μεταδεδομένα (meta data), τα οποία θα είναι κοινά για όλους και θα μπορούν να «κατανοούνται» και από μηχανές (σημασιολογική περιγραφή). 21

32 Ο Σημασιολογικός Ιστός προσπαθεί να δώσει δομή στο νόημα του περιεχομένου των ιστοσελίδων, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου οι πράκτορες λογισμικού(software agents) περιπλανώμενοι από σελίδα σε σελίδα θα έχουν τη δυνατότητα να εκτελούν προηγμένες εργασίες για τους χρήστες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Σημασιολογικός Ιστός αποτελεί τη βάση για μια πλήρως κατανεμημένη μορφή τεχνητής νοημοσύνης. Η τεχνητή νοημοσύνη ασχολείται κυρίως με δύο θέματα: την αναπαράσταση γνώσης (knowledge representation) και τις μεθόδους αναζήτησης και συμπερασμού (reasoning) [3] Εν κατακλείδι λοιπόν η παγκόσμια ερευνητική κοινότητα έχει στραφεί εδώ και λίγα χρόνια σε μία νέα κατεύθυνση εξέλιξης του ιστού, η οποία ονομάζεται "Σημασιολογικός Ιστός" (Semantic Web) και περιλαμβάνει τη σαφή αναπαράσταση του νοήματος των πληροφοριών και των εγγράφων, επιτρέποντας την αυτόματη επεξεργασία και ενοποίηση διαδικτυακών πόρων από "έξυπνα" προγράμματαπράκτορες. Ο Σημασιολογικός Ιστός αποσκοπεί στο γρήγορο και ακριβή εντοπισμό πληροφοριών στον παγκόσμιο ιστό καθώς και την ανάπτυξη ευφυών διαδικτυακών πρακτόρων οι οποίοι θα διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ πληθώρας ετερογενών ηλεκτρονικών συσκευών με πρόσβαση στο διαδίκτυο. 22

33 Το όραμα του Tim BernersLee για τον Σημασιολογικό Παγκόσμιο Ιστό προβλέπει σημασιολογία της πληροφορίας η οποία είναι εύκολο να γίνει κατανοητή μηχανικά, και εκατομμύρια από μικρές εξειδικευμένες υπηρεσίες συλλογισμού (reasoning services) οι οποίες παρέχουν υποστήριξη στην επιτυχή επίτευξη εργασιών βασιζόμενες στην προσπελάσιμη πληροφορία.[25] Η κεντρική ιδέα είναι η ύπαρξη δεδομένων στον ιστό, οριζόμενων και συνδεδεμένων με έναν τρόπο που να επιτρέπει την αποδοτική ανακάλυψη, αυτοματοποίηση, ενσωμάτωση και επαναχρησιμοποίηση τους μέσω διαφόρων εφαρμογών χωρίς να είναι απαραίτητη η ανθρώπινη παρέμβαση. Ο Σημασιολογικός Ιστός περιέχει πόρους (resources) που αντιστοιχούν σε αντικείμενα υπερμέσων και ιστοσελίδες, αλλά και αντικείμενα όπως φυσικά πρόσωπα, οργανισμοί ή γεγονότα. Εμπεριέχει πολλά και διαφορετικά ήδη σχέσεων ανάμεσα στους πόρους, ενσωματώνοντας έννοιες και όρους κατανόησης του περιεχομένου. Έτσι ο Σημασιολογικός Ιστός δεν αποτελεί έναν ιστό από έγγραφα, αλλά έναν ιστό σχέσεων μεταξύ των πόρων, αναδεικνύοντας τα αντικείμενα του πραγματικού κόσμου. Η δομή του ιστού όπου τα αντικείμενα αναγνωρίζονται με μοναδικό και κοινώς αποδεκτό τρόπο μπορεί να αποκαλύψει τον ορισμό των αντικειμένων, τις πιθανές σχέσεις τους με οποιαδήποτε άλλα αντικείμενα, να επιτρέψει την εφαρμογή κανόνων λογικής και την εξαγωγή συμπερασμάτων. [18] Για να λειτουργήσει ο Σημασιολογικός Ιστός θα πρέπει οι υπολογιστές να έχουν πρόσβαση σε δομημένες βάσεις γνώσης και σε κανόνες συμπερασμού τους οποίους να μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να διενεργήσουν αυτόματη συλλογιστική. Οι κλασικές μέθοδοι αναπαράστασης γνώσης προϋποθέτουν μια κοινή, παγκόσμια βάση γνώσης και κανόνων έτσι ώστε όλοι να χρησιμοποιούν τους ίδιους κανόνες. Ο Σημασιολογικός Ιστός δεν επιβάλει την απόλυτη συμφωνία μεταξύ των διαφόρων συστημάτων που ενώνει. Μέχρι τώρα το μεγαλύτερο κέρδος από τη συμβολή του Σημασιολογικού Ιστού είναι η προτυποποίηση που παρέχει σε γλώσσες και τεχνολογίες Αρχιτεκτονική Σημασιολογικού Ιστού Κατά τον Tim Berner Lee της W3C ο σημασιολογικός ιστός θα έχει αυτή τη μορφή: 23

34 Απ ότι μπορούμε να δούμε από την παραπάνω Εικόνα 4 ο σημασιολογικός ιστός σύμφωνα με το όραμα του Tim Berner Lee έχει την παρακάτω μορφή. Στο κατώτερο επίπεδο βρίσκονται το Unicode που εξασφαλίζει την επικοινωνία ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες, δηλαδή πως θα αναπαρασταθούν οι χαρακτήρες URI (Uniform Resource Identifier), που ορίζει τη διευθυνσιοδότηση των εγγράφων και των αντικειμένων σε όλο τον ιστό, δηλαδή οι διευθύνσεις των πόρων. Στο αμέσως επόμενο επίπεδο βρίσκεται η XML, η NS και το XMLSchema ως κύρια γλώσσα έκφρασης στον ιστό. XML layer περιέχει τα μεταδεδομένα και αποτελεί μια συντακτική βάση για την αποστολή εγγράφων μέσω web. Μεταφέρει πληροφορία άλλα δε μεταφέρει το σημασιολογικό νόημα της πληροφορίας. RDF(Resource Description Framework) layer είναι ένα πρότυπο του W3C, το οποίο δημιουργήθηκε αρχικά σαν ένα μοντέλο μεταδεδομένων για να αποθηκεύει τη σημασία της πληροφορίας. Είναι ένα πλαίσιο το οποίο μας βοηθάει να μοντελοποιήσουμε σε μορφή γράφου δεδομένα και τις συσχετίσεις τους. Η RDF κωδικοποιεί τις έννοιες, τις λογικές συσχετίσεις και τους κανόνες που εκφράζει η σημασία του περιεχομένου. Δηλαδή, χρησιμοποιείται ένα σύνολο λογικών κανόνων που συνδέουν δεδομένα και έννοιες, ώστε η ίδια η πληροφορία να μη βασίζεται μόνο σε λέξεις κλειδιά αλλά σε λογικές έννοιες που απορρέουν από την ανθρώπινη γνώση. Αποτελεί κύρια γλώσσα μεταδεδομένων. Εμπεριέχει μεταδεδομένα σε σημασιολογικό 24

35 επίπεδο. Είναι το βασικό μοντέλο δεδομένων και λαμβάνει συγκεκριμένα στοιχεία που δεν βασίζονται σε XML, αλλά η σύνταξη βασίζεται σε XML. Οι βασικές έννοιες της RDF είναι τρεις: οι πόροι, οι ιδιότητες και οι προτάσεις/δηλώσεις. Οι πόροι είναι ότι θέλουμε να ασχοληθούμε. Για κάθε πόρο υπάρχει ένα αναγνωριστικό, το URI του, το οποίο μπορεί να είναι μία διεύθυνση ιστού (URL) ή κάποιο άλλο είδος μοναδικού αναγνωριστικού. Οι ιδιότητες είναι μία ειδική περίπτωση πόρων που περιγράφουν τις σχέσεις μεταξύ πόρων άλλα και τους ίδιους τους πόρους, για παράδειγμα «τίτλος», «δημιουργός», «ημερομηνία γέννησης», κ.α. Οι ιδιότητες, ως πόροι και αυτές, καθορίζονται επίσης από μοναδικά URIs, μειώνοντας το πρόβλημα που υπάρχει της ομωνυμίας που «μαστίζει» στην αναπαράσταση των δεδομένων σήμερα. Πρόταση είναι μία τριάδα (triple) υποκειμένου κατηγορήματος αντικειμένου (subject predicate object). Υποκείμενο είναι ένας πόρος, κατηγόρημα είναι μία ιδιότητα και αντικείμενο είναι είτε ένας πόρος είτε ένα λεκτικό (literal), δηλαδή αλφαριθμητικά (strings). Μια πρόταση δηλώνει τις σχέσεις μεταξύ μιας οποιαδήποτε τριάδας. RDF Schema (RDFs) είναι μια απλή γλώσσα οντολογίας (λεξιλόγιο μεταδεδομένων). Προσδιορίζει το λεξιλόγιο που χρησιμοποιείται στην RDF μοντελοποίηση. Έχει παρόμοια μορφή με το RDF, και το χρησιμοποιούμε για να δηλώνουμε σημασιολογικές έννοιες, λογικούς περιορισμούς για το τι μπορούμε να δηλώσουμε στο RDF και για να μπορούμε να εκφράσουμε ιεραρχικές συσχετίσεις μεταξύ των δεδομένων μας. Ontology layer ή Ontology vocabulary Είναι μια πιο εκφραστική γλώσσα από την RDF Schema και εμπεριέχει τα τρέχοντα πρότυπα Ιστού OWL. Είναι η τεχνολογία που μας επιτρέπει να εκφράσουμε τη σημασία (την έννοια) των δεδομένων. Logic Layer ενισχύει περαιτέρω τις ontology languages για συγκεκριμένες εφαρμογές Proof Layer παραγωγή, ανταλλαγή, επικύρωση Trust Layer Εμπεριέχει τις ψηφιακές υπογραφές, συστάσεις και οργανισμούς αξιολόγησης [18] Παρατηρείται ότι ο Σημασιολογικός Ιστός αποτελείται από στρώματα (layers). Κάθε στρώμα υλοποιεί μια λειτουργικότητα (functionality), χρησιμοποιώντας και επεκτείνοντας τη λειτουργικότητα και τις τεχνολογίες που παρέχονται από τα χαμηλότερα στρώματα. Έτσι λοιπόν στα χαμηλά επίπεδα υλοποιούνται λειτουργίες οι 25

36 οποίες είναι πολύ κοντά στον Παγκόσμιο Ιστό και στις μηχανές, όπως είναι οι τεχνολογίες που ασχολούνται με τον καθορισμό και την αναγνώριση των πόρων (URIs), ενώ καθώς ανεβαίνουμε στην ιεραρχία των επιπέδων διατρέχουμε επίπεδα τα οποία υλοποιούν λειτουργικότητες αναπαράστασης γνώσης, πολύπλοκης συλλογιστικής και εμπιστοσύνης πλησιάζοντας στην ανθρώπινη γνώση και σκέψη. [30] Η κύρια γλώσσα έκφρασης στον ιστό είναι η XML (extensible Markup Language). Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτών των γλωσσών που βασίζονται στην XML, είναι ότι πέρα από την ευχέρεια να περιγράψουν έννοιες, αντικείμενα και ιδιότητες κάτω από συγκεκριμένες διαδικασίες με τρόπο κατανοητό από τις μηχανές, προσφέρουν τη δυνατότητα δημιουργίας συνδέσμων μεταξύ πόρων του διαδικτύου, φτιάχνοντας έτσι ένα κατανοητό για τις μηχανές σημασιολογικό πλέγμα, ανάλογο με αυτό που δημιούργησαν για τον άνθρωπο οι σύνδεσμοι υπερκειμένου (Hyperlinks) στο Web 2.0. Όμως δεν καταφέρνει να αποτελέσει μια απόλυτη λύση για το σημασιολογικό ιστό, αυτό που κάνει είναι να παρουσιάσει κάποιες σημασιολογικές ιδιότητες μέσα από τη συντακτική δομή της. Αυτό εξαρτάται όμως από τον ορισμό κειμένου που δίνει κάποιο DTD (Document Type Definition) για το συγκεκριμένο αρχείο. Επομένως, παρόλο που μπορεί κανείς να εξάγει κάποιες σημασιολογικές έννοιες από τις ετικέτες XML, η σημασιολογική έννοια κάθε ετικέτας δεν ορίζεται έξω από ένα DTD. Για την ανάπτυξη λοιπόν ενός σημασιολογικού ιστού είναι απαραίτητο οι πόροι στον ιστό να αναπαρίστανται ή να σχολιάζονται με δομημένες περιγραφές του περιεχομένου και των σχέσεων τους, κατανοητές από Η/Υ. Αυτό είναι εφικτό με τη χρήση λεξιλογίων και κατασκευασμάτων που δηλώνονται ρητά σε μια οντολογία περιοχής Σημασιολογικά Δίκτυα (Semantic Nets) Ένας από τους λόγους που ξεκίνησε η ανάπτυξη του Σημασιολογικού Ιστού ήταν η λύση του προβλήματος της επιτυχούς αναζήτησης, επεξεργασίας, διαχείρισης και αποθήκευσης πληροφορίας που δίνεται από τις εφαρμογές του Web 2.0. Έτσι για λόγους που έχουν ήδη ειπωθεί όπως ότι το δημοσιευμένο περιεχόμενο ήταν σε μορφή φιλική μόνο προς τους χρήστες και όχι προς τις μηχανές και άρα δεν μπορούσαν να πραγματοποιήσουν απλές λειτουργίες παρόλο που είχαν τις προδιαγραφές ήρθε η ανάγκη κατασκευής κάποιας μορφής αναπαράστασης γνώσης για εφαρμογές του διαδικτύου βάσει της ήδη υπάρχουσας αποθηκευμένης πληροφορίας, η ανάκτηση της 26

37 οποίας ήταν δύσκολη, λόγω του άναρχου δημοσιευμένου κειμένου. Με τον Σημασιολογικό Ιστό, η αναπαράσταση αυτή είναι πλέον εφικτή με τη δημιουργία Σημασιολογικού Δικτύου (semantic net), στο οποίο οι έννοιες και οι σχέσεις με τις οποίες προσδιορίζονται είναι διακριτές και μοναδικές. Αυτό αποτελεί τη βάση της ανάπτυξης για τις γλώσσες του Σημασιολογικού Ιστού RDF, RDFS και OWL [21]. Οι γλώσσες που βασίζονται στη γλώσσα XML πέρα από το να περιγράψουν όπως έχει ήδη ειπωθεί έννοιες, αντικείμενα και ιδιότητες δημιουργούν καταλλήλους συνδέσμους μεταξύ πόρων ανάλογων προδιαγραφών όπως αυτό που προϋπήρχε από το web 2.0 που ήταν φτιαγμένο για τα φυσικά πρόσωπα Αναζήτηση στο Σημασιολογικό Παγκόσμιο Ιστό Έστω η εξέταση μιας περίπτωσης εύρεσης κατάλληλου υλικού από μια πηγή του σημασιολογικού δικτύου. Τα βήματα ενέργειας που ακολουθούνται είναι τα παρακάτω: Υποβολή ερώτησης με τα κατάλληλα δεδομένα περιγραφής Εντοπισμός και ανάκτηση δεδομένων από απομακρυσμένη πηγή Εντοπισμός και ανάκτηση των κανόνων λογισμικού που χρειάζονται ή της κατάλληλης οντολογίας που ταιριάζει Εξέταση του βαθμού εμπιστοσύνης των κανόνων λογισμικού με ψηφιακές υπογραφές που συνοδεύουν το υλικό που βρέθηκε Λογική επεξεργασία των δεδομένων Παραγωγή αποδείξεων αξιοπιστίας και καταγραφής τους με χρήση κατάλληλων γλωσσών Έλεγχος των αποδείξεων με χρήση κατάλληλων γλωσσών επαλήθευσης Τόσο η έλλειψη καθολικά αποδεκτών τεχνολογιών όσο και η μη ύπαρξη τους (σχετικά με το επίπεδο εμπιστοσύνης και ελέγχου αξιοπιστίας) καθιστά το παραπάνω σενάριο ακόμη μη εφαρμόσιμο. Μελλοντικά ένα σημασιολογικό δίκτυο θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανταλλαγή δεδομένων. Στις τρέχουσες τεχνολογίες μηχανών αναζήτησης που χρησιμοποιούν λέξεις κλειδιά υπάρχει υψηλός βαθμός επανάληψης ανάκτησης και με μικρή ακρίβεια, ακόμη 27

38 υπάρχει μια ευαισθησία στο λεξιλόγιο δηλαδή δε λαμβάνουν υπ όψιν το υπονοούμενο περιεχόμενο. Οι μηχανές αναζήτησης στο Σημασιολογικό Παγκόσμιο Ιστό θα αναζήτουν με βάση τις έννοιες αντί για τις λέξεις κλειδιά. Θα υπάρξει σημασιολογική εστίαση και διεύρυνση των ερωτήσεων με ερωταπαντήσεις ως προς περισσότερα του ενός κείμενα και χρήση τελεστών μετασχηματισμού των κειμένων. [25] 2.3.4Στόχος του Σημασιολογικού Ιστού Στόχος του σημασιολογικού διαδικτύου είναι επιτρέψει τόσο στους χρήστες όσο και στα πληροφοριακά συστήματα να μπορούν να κατανοούν και να επεξεργάζονται λογικά τις ίδιες πληροφορίες και δεδομένα. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα πέρα από το να παραθέτουν ένα πλήθος πληροφοριών που πολλές δεν είναι το ζητούμενο, για παράδειγμα στην ερώτηση θα βρέξει σήμερα; η απάντηση που περιμένει κάποιος είναι ναι ή όχι ή κάποια απάντηση με βάση τις πιθανότητες. Αντί για αυτό θα πάρει σαν αποτέλεσμα ένα πλήθος άρθρων και ένα πλήθος ιστοσελίδων σχετικών. Ο σημασιολογικός ιστός αλλάζει αυτά τα δεδομένα αφού τα πληροφοριακά συστήματα θα μπορούν πέρα από το να αντλούν μεγάλες ποσότητες πληροφοριών, όπως κάνουν σήμερα, να τις επεξεργάζονται λογικά και να εξάγουν λογικά συμπεράσματα. Στο επόμενο στάδιο, θα δημιουργηθούν και θα λειτουργούν έξυπνες υπηρεσίες οι οποίες θα μπορούν να εντοπίζουν και να χρησιμοποιούν η μια την άλλη, να συνεργάζονται μεταξύ τους, και όλα αυτά αυτόματα χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση. 2.4 Προσπάθειες Τυποποίησης Δομημένων Δεδομένων Κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες τυποποίησης των δομημένων δεδομένων, προσφέροντας προκαθορισμένα σύνολα μεταδεδομένων για την επισημείωση των τμημάτων των ιστοχώρων. Υπάρχουν 3 κύριες προσπάθειες (Open Graph, Shcema.org, Twitter Cards) οι οποίες έχουν γνωρίσει ευρεία αναγνώριση κυρίως λόγω των εταιριών που τις υποστηρίζουν. [32] 28

39 2.4.1Open Graph Το Open Graph προσφέρει ένα προκαθορισμένο σύνολο μεταδεδομένων για την επισημείωση των ιστοχώρων. Υποστηρίζεται από την εταιρία Facebook και χρησιμοποιείται επιπρόσθετα από το Google+ και το Twitter. Για την εισαγωγή μεταδεδομένων χρησιμοποιούνται meta tags στο header του ιστοχώρου. Για παράδειγμα με το <meta property="og:site_name" content="disney movies"> όπου ορίζεται ο τίτλος του ιστοχώρου disney movies. Η χρήση αυτών των μεταδεδομένων είναι πολύ εύκολη, ενώ εξασφαλίζεται η σωστή απεικόνιση των ανάδημοσιεύσεων και δημιουργείται μία σύνδεση μεταξύ της επίσημης σελίδας και της σελίδας στο Facebook. [33] 2.4.2Schema.org Το Schema.org προωθείται από τις εταιρίες Google, Microsoft και Yahoo και αποτελεί ένα επεκτάσιμο λεξικό για την επισημείωση των δεδομένων. Σε αντίθεση με το Open Graph χρησιμοποιούνται inline επισημειώσεις και όχι meta tags. Για παράδειγμα με το <div itemscope itemtype=" ορίζεται ότι σε αυτό το αντικείμενο υπάρχουν πληροφορίες για κάποια ταινία. Το Schema.org επεκτείνει την HTML5. [34] 2.4.3Twitter Cards Το Twitter Cards υποστηρίζεται όπως δηλώνει και το όνομα του από το Twitter και η χρήση του είναι απαραίτητη για την αναδημοσίευση περιεχομένου σε αυτό. Με τη χρήση του ελέγχεται ο τρόπος με τον οποίο θα παρουσιαστεί το περιεχόμενο στο Twitter και ουσιαστικά δημιουργείται ένας σύνδεσμος μεταξύ του επίσημου ιστοχώρου με το Twitter. Η χρήση του είναι πολύ απλή και όμοια με αυτή του Open Graph, καθώς περιλαμβάνει τη χρήση meta tags στο header του ιστοχώρου. [35] 2.5 Σύνοψη Κεφαλαίου Στο κεφάλαιο αυτό, έγινε εκτενής αναφορά αρχικά σχετικά με τα μεταδεδομένα στη συνέχεια σχετικά με τις οντολογίες. Έπειτα αναφερθήκαμε στο Σημασιολογικό Ιστό και σε ποιες γλώσσες βασίζεται, ποια είναι η αρχιτεκτονική του και που αποσκοπεί. Τέλος έγινε μια μικρή αναφορά στις προσπάθειες τυποποίησης Δομημένων Δεδομένων. 29

40 30

41 3 Πρόσθετα Διαχείρισης Μεταδεδομένων WordPress Στο παρόν κεφάλαιο γίνεται μια εισαγωγή στο τι είναι γενικότερα ένα Συστήμα Διαχείρισης Περιεχομένου(ΣΔΠ) και στη συνέχεια ειδικότερα στο Συστήμα Διαχείρισης Περιεχομένου WordPress. Στη συνέχεια γίνεται μια αναφορά στο τι είναι τα πρόσθετα (plugins) και έπειτα παρατίθενται ένα πλήθος από πρόσθετα που βρέθηκαν για την εισαγωγή μεταδεδομένων σε μια ιστοσελίδα WordPress. 3.1 Σύστηματα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ) Ο όρος Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ) προέρχεται από τη μετάφραση του όρου Content Management Systems (CMS). Επιγραμμάτικα τα ΣΔΠ είναι διαδικτυακές εφαρμογές που επιτρέπουν την τροποποίηση σε απευθείας σύνδεση (online) του περιεχομένου ενός δικτυακού τόπου. Οι διαχειριστές μέσω του διαδικτύου ενημερώνουν το περιεχόμενο στο ΣΔΠ, το οποίο είναι εγκατεστημένο σ' ένα διακομιστή. Οι αλλαγές αυτές γίνονται αυτόματα διαθέσιμες πάλι μέσω του διαδικτύου, σε όλους τους επισκέπτες και χρήστες του δικτυακού τόπου. [37,39] Αλλιώς ο όρος Content Management Systems (CMS, Συστήματα Διαχείρισης Περιεχομένου) αναφέρεται στις εφαρμογές που επιτρέπουν σε έναν απλό χρήστη να διαχειρίζεται το δικτυακό του περιεχόμενο, όπως κείμενα, εικόνες κ.λπ., με εύκολο τρόπο. Οι εφαρμογές διαχείρισης περιεχομένου επιτρέπουν την αλλαγή του περιεχόμενου χωρίς να είναι απαραίτητες ειδικές γνώσεις σχετικές με τη δημιουργία ιστοσελίδων ή γραφικών, καθώς συνήθως τα κείμενα γράφονται μέσω κάποιων online WYSIWYG ("What You See Is What You Get") html editors, ειδικών δηλαδή κειμενογράφων, παραπλήσιων με το MS Word, που επιτρέπουν την επεξεργασία κειμένων όποτε παραστεί ανάγκη. Παρέχοντας εργαλεία σε χρήστες με μικρές τεχνικές γνώσεις σε γλώσσες σήμανσης ή προγραμματισμό ούτως ώστε να μπορούν να δημιουργήσουν και να διαχειριστούν τα περιεχόμενα μιας σελίδας με ευκολία. 31

42 Οι αλλαγές μπορούν να γίνουν από οποιονδήποτε υπολογιστή που είναι συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο, χωρίς να χρειάζεται να έχει εγκατεστημένα ειδικά προγράμματα επεξεργασίας ιστοσελίδων, γραφικών κ.λπ. Μέσω ενός απλού φυλλομετρητή ιστοσελίδων (browser), ο χρήστης μπορεί να ενημερώσει άμεσα το δικτυακό του τόπο, μη απαιτώντας προχωρημένες δεξιότητες στη χρήση υπολογιστών. Τα συστήματα αυτά αλλιώς λέγονται webbased αφού βασίζονται στην τεχνολογία του παγκοσμίου ιστού. Αυτό που αποκαλείται "δυναμικό περιεχόμενο" σε μια ιστοσελίδα (website) είναι οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στην σελίδα και μπορούν να αλλάξουν από τους ίδιους τους διαχειριστές του μέσω κάποιας εφαρμογής, η οποία ουσιαστικά μπορεί να εισάγει, διορθώνει και να διαγράφει εγγραφές σε πίνακες βάσεων δεδομένων. Τα περισσότερα συστήματα χρησιμοποιούν μια βάση δεδομένων για την αποθήκευση και ένα επίπεδο παρουσίασης για την εμφάνιση περιεχομένου στους επισκέπτες του website βάσει ενός προτύπου (template). Τα ΣΔΠ διαφέρουν από τα εργαλεία συγγραφής ιστοσελίδων (π.χ. το Microsoft FrontPage ή το Adobe Dreamweaver). Αυτό συνεπάγεται ότι δε χρειάζεται να δημιουργηθούν ξεχωριστές σελίδες για την προσθήκη των πληροφοριών σε μια σελίδα, αλλά αρκεί ένας ενιαίος σχεδιασμός στα σημεία όπου θέλει ο χρήστης να εμφανίζεται το περιεχόμενό. Επίσης δε χρειάζεται να υπάρχει κάποιος ειδικός σε κάποια συγκεκριμένη γλώσσα προγραμματισμού (ASP, PHP, Coldfusion, Perl, CGI κ.λπ.), ο οποίος θα αναλαμβάνει να εμφανίσει τις σωστές πληροφορίες στις επιθυμητές θέσεις. Ένα ΣΔΠ επιτρέπει σε χρήστες χωρίς τεχνικές γνώσεις να πραγματοποιήσουν αλλαγές σε υφιστάμενες σελίδες με λίγη ή καθόλου εκπαίδευση. Οι διαδικασίες ενός ΣΔΠ είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε να επιτρέπουν σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων να συνεισφέρουν και να μοιραστούν αποθηκευμένα δεδομένα. Ελέγχεται η πρόσβαση στα δεδομένα, βάσει των ρόλων των χρηστών (προσδιορίζοντας ποια πληροφορία μπορεί να προσπελάστει/επεξεργαστεί/δημοσιεύτει από ένα χρήστη ή μια ομάδα χρηστών). Βοηθάει στην εύκολη αποθήκευση και ανάκτηση δεδομένων, μειώνοντας την επαναλαμβανόμενη διπλή είσοδο και βελτιώνοντας την επικοινωνία μεταξύ των χρηστών. Έτσι, για το δικτυακό τόπο για παράδειγμα μιας ηλεκτρονικής εφημερίδας που χρήζει καθημερινής ενημέρωσης αλλά δεν χρησιμοποιεί κάποιο ΣΔΠ, θα πρέπει ο υπεύθυνος για το σχεδιασμό του (designer) να δημιουργήσει μια σελίδα με τα γραφικά, 32

43 την πλοήγηση και το περιβάλλον διεπαφής (interface) της ιστοσελίδας, ο υπεύθυνος ύλης να τοποθετήσει το περιεχόμενο στα επιθυμητά σημεία της ιστοσελίδας, και να ενημερωθούν οι σύνδεσμοι των υπόλοιπων σελίδων ώστε να συνδέθουν με την καινούργια. Στη συνέχεια αφού αποθηκεύσει τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν, θα πρέπει να ανεβάσει την ιστοσελίδα μαζί με τις υπόλοιπες ιστοσελίδες που άλλαξαν. Αντιθέτως, αν ο δικτυακός τόπος λειτουργεί με χρήση κάποιου ΣΔΠ, το μόνο που έχει να κάνει ο διαχειριστής της σελίδας είναι να ανοίξει τη σχετική φόρμα εισαγωγής στη διαχειριστική εφαρμογή της ιστοσελίδας και να γράψει ή να επικολλήσει τα στοιχεία που επιθυμεί όπως έχει ήδη ειπωθεί με τη βοήθεια κάποιου απλού κειμενογράφου όπως το MS Word. Αυτόματα, μετά την καταχώριση γίνονται από το ίδιο το σύστημα διαχείρισης περιεχομένου όλες οι απαραίτητες ενέργειες, ώστε το άρθρο να είναι άμεσα διαθέσιμο στους επισκέπτες και όλοι οι σύνδεσμοι προς αυτό ενημερωμένοι.[38,39,40] Συνοπτικά παρέχει την ευκαιρία ο διαχειριστής του να επικεντρωθεί στο περιεχόμενο και όχι στην τεχνολογία. Αυτοματοποιεί τις εργασίες ρουτίνας π.χ. εφαρμόζει την ίδια μορφοποίηση ( layout) σε όλες τις ιστοσελίδες. Οι επιλογές (menus) και γενικότερα η πλοήγηση αναπαράγεται επίσης αυτόματα. Παρέχει απλά εργαλεία (επεξεργαστές σαν το MS Word) για τη δημιουργία του περιεχομένου. Επίσης παρέχει τη δυνατότητα διαχείρισης της δομής του ιστότοπου, της εμφάνισης των δημοσιευμένων σελίδων καθώς και της πλοήγησης σε αυτές. Ανεξαρτητοποίηση από τους τεχνικούς κατασκευαστές και σχεδιαστές. Οι αλλαγές μπορούν να γίνουν οποιαδήποτε ώρα απαιτηθούν, ημέρα ή νύχτα. Τις τεχνικές λεπτομέρειες τις χειρίζεται το ίδιο το σύστημα, επιτρέποντας έτσι οποιονδήποτε να διαχειριστεί και να ενημερώνει τον ιστότοπο με μειωμένα έξοδα συντήρησης και διαχείρισης.[41] Με την αυξητική τάση χρήσης των ΣΔΠ, γίνεται εμφανές ότι το μέλλον του Διαδικτύου σε ό,τι αφορά περιεχόμενο και πληροφορίες που πρέπει να ανανεώνονται τακτικά, όπως για παράδειγμα τις ηλεκτρονικές εφημερίδες που ήδη αναφέρθηκε, σελίδες σχετικές με την ενημέρωση του χρηματιστηρίου κ.α, ανήκει στα προγράμματα διαχείρισης περιεχομένου, αφού προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα, ταχύτητα και ευκολίες στη χρήση τους. [38,40] Ένα ολοκληρωμένο ΣΔΠ πρέπει να διαχειρίζεται όλες τις δυναμικές πληροφορίες μιας ιστοσελίδας και να προσφέρει υπηρεσίες που εξυπηρετούν πλήρως τις ανάγκες των διαχειριστών του. 33

44 Επιγραμματικά, μερικά από τα πλεονεκτήματα και τα χαρακτηριστικά ενός ολοκληρωμένου CMS είναι: Γρήγορη ενημέρωση, διαχείριση και αρχειοθέτηση του περιεχομένου του δικτυακού τόπου Ενημέρωση του περιεχομένου από οπουδήποτε Ταυτόχρονη ενημέρωση από πολλούς χρήστες και διαφορετικούς υπολογιστές Να μην απαιτούνται ειδικές τεχνικές γνώσεις από τους διαχειριστές Εύκολη χρήση και άμεση γνώση του τελικού αποτελέσματος, όπως γίνεται με τους γνωστούς κειμενογράφους Δυνατότητα αναζήτησης του περιεχομένου που καταχωρείται και αυτόματη δημιουργία αρχείου Ασφάλεια και προστασία του σχεδιασμού του site από λανθασμένες ενέργειες, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προβλήματα στην εμφάνισή του Διαχωρισμός του περιεχομένου από το σχεδιασμό και την πλοήγηση (navigation) του δικτυακού τόπου Αλλαγή σχεδιασμού ή τρόπου πλοήγησης χωρίς να είναι απαραίτητη η ενημέρωση όλων των σελίδων από τον ίδιο το χρήστη Αυτόματη δημιουργία των συνδέσμων μεταξύ των σελίδων και αποφυγή προβλημάτων ανύπαρκτων σελίδων (404 error pages) Μικρότερος φόρτος στον εξυπηρετητή (server) και χρήση λιγότερου χώρου, αφού δεν υπάρχουν πολλές επαναλαμβανόμενες στατικές σελίδες, από τη στιγμή που η ανάπτυξη των σελίδων γίνεται δυναμικά Όλο το περιεχόμενο καταχωρείται στις βάσεις δεδομένων, τις οποίες μπορούμε εύκολα και γρήγορα να τις προστατεύσουμε τηρώντας αντίγραφα ασφαλείας Υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά και πρόσθετες υπηρεσίες, ανάλογα με το ΣΔΠ, που άλλοτε χρεώνονται επιπλέον και άλλοτε ενσωματώνονται και προσφέρονται δωρεάν προς χρήση, όπως: Εφαρμογή διαχείρισης και προβολής διαφημιστικών banners, δημοσκοπήσεων και παραμετροποίησης (personalisation) Δυνατότητα (syndication) 34 παρουσίασης του περιεχομένου σε συνεργαζόμενα sites

45 Στατιστικά Διαχείριση μελών Newsletters Forum[38] Υπάρχουν δύο κατηγόριες ΣΔΠ. Αυτή του κλειστού κώδικα και αυτή του ανοιχτού. Τα πλεονεκτήματα του κλειστού κώδικα είναι τα έξης: Εμπορική υποστήριξη με σαφώς προσδιορισμένες υπηρεσίες Ετοιμοπαράδοτο Καλύτερη τεκμηρίωση και εκπαίδευση Με μεγάλη ασφάλεια Το μόνο μειονέκτημα, άλλα καθόλου αμελητέο, είναι το κόστος. Τα πιο δημοφιλή ΣΔΠ κλειστού κώδικα είναι τα Vignette Content Management, IBM Workplace Web Content Management, Jalios JCMS, Powerfront CMS. Από την άλλη μεριά είναι τα ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα. Τα πλεονεκτήματα του ανοιχτού κώδικα είναι: Χαμηλό κόστος (πολλές φόρες μηδενικό άλλα όχι απαραίτητα) Ευκολία παραμετροποίησης Ευκολία ολοκλήρωσης με υπάρχοντα λογισμικά Υποστήριξη από την κοινότητα Επιλογή δοκιμής Γρήγορη διόρθωση σφαλμάτων Εξασφάλιση συνέχειας Τα μειονεκτήματα σε ένα ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα είναι τα έξης: Δεν είναι απαραίτητο ότι δεν υπάρχει κόστος Έλλειψη εμπορικής υποστήριξης Δεν είναι πάντα τόσο ώριμα Πολλές φορές δεν υπάρχει αρκετή τεκμηρίωση Τα πιο δημοφιλή ΣΔΠ ανοιχτού είναι τα Joomla, Drupal, Plone, Typo3, Xoops με πιο πρόσφατο που έχει εισχώρηση δυναμικά στο διαδίκτυο κερδίζοντας συνέχεια 35

46 χώρο το WordPress. Η σελίδα που προτείνεται για σύγκριση ΣΔΠ ανοιχτού κώδικα είναι [41] Η διαχείριση περιεχομένου ιστοσελίδων (WCM) είναι ένα σύστημα CMS σχεδιασμένο για να απλοποιήσει τη δημοσίευση του δικτυακού περιεχομένου των web sites και των κινητών συσκευών, μεταξύ άλλων, επιτρέπει στους δημιουργούς περιεχομένου να υποβάλουν περιεχόμενο χωρίς να απαιτεί τεχνική γνώση HTML ή μεταφόρτωση των αρχείων. Η Διαχείριση Περιεχομένου Ιστού (WCM) περιλαμβάνει τις λειτουργίες εκείνες οι οποίες εμπλέκονται στη δημιουργία και διάθεση ψηφιακού περιεχομένου σε πρόσωπα όπως πελάτες, προμηθευτές, συνεργάτες και προσωπικό τα οποία προσπελαύνουν περιεχόμενα του Ιστού μέσο extranet, Internet ή intranet. Ένα Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου Ιστού (WCMS) αποτελείται από τα εργαλεία λογισμικού τα οποία χρησιμοποιούνται για να παρέχουν αυτοματοποιημένη υποστήριξη σε δραστηριότητες WCM. Πολλά webbased συστήματα διαχείρισης περιεχομένου υφίστανται τόσο Ανοιχτού Κώδικα όσο και με εμπορικά κατωχυρωμένα πνευματικά δικαιώματα. Ωστόσο, αυτός είναι ένας τομέας στον οποίο το OSS (Open Source Software) έχει αποκτήσει δεσπόζουσα θέση έναντι των ιδιοκτησιακής μορφής ομολόγων του. [37,41] 3.2 Το Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ) WordPress Το WordPress είναι ελεύθερο και ανοικτού κώδικα λογισμικό ιστολογίου και πλατφόρμα δημοσιεύσεων, γραμμένο σε PHP και MySQL. Συχνά τροποποιείται για χρήση ως Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (ΣΔΠ). Έχει πολλές δυνατότητες, συμπεριλαμβανομένων μιας αρχιτεκτονικής για πρόσθετες λειτουργίες, και ενός συστήματος προτύπων. Οι πρόσθετες λειτουργίες έχουν τη μορφή μικρών μονάδων κώδικα plugins τα οποία εγκαθίστανται στην ήδη υπάρχουσα υποδομή Wordpress επεκτείνοντας τη λειτουργία της με πρόσθετα χαρακτηριστικά. Το WordPress χρησιμοποιείται σε περισσότερα από το 14% των μεγαλύτερων ιστότοπων. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στις 27 Μαΐου 2003, από τον Matt Mullenweg ως παραλλαγή του b2/cafelog. Από τον Φεβρουάριο του 2011, η έκδοση 3.0 έχει ληφθεί περισσότερες από 32,5 εκατομμύρια φορές. 36

47 Το WordPress έχει ένα σύστημα προτύπων ιστού το οποίο χρησιμοποιεί έναν επεξεργαστή προτύπων. Οι χρήστες του μπορούν να αλλάζουν τη θέση διαφόρων στοιχείων του γραφικού περιβάλλοντος χωρίς να χρειάζεται να επεξεργάζονται κώδικα PHP ή HTML. Μπορούν επίσης να εγκαθιστούν και να αλλάζουν μεταξύ διαφόρων οπτικών θεμάτων. Μπορούν ακόμα να επεξεργαστούν τον κώδικα PHP και HTML στα οπτικά θέματα, προκειμένου να επιτύχουν προχωρημένες τροποποιήσεις. Το WordPress έχει επίσης δυνατότητα ενσωματωμένης διαχείρισης συνδέσμων, μόνιμους συνδέσμους οι οποίοι είναι φιλικοί προς τις μηχανές αναζήτησης, δυνατότητα ανάθεσης πολλαπλών κατηγοριών και υποκατηγοριών στα άρθρα, και υποστήριξη για ετικέτες στα άρθρα και τις σελίδες. Συμπεριλαμβάνονται επίσης αυτόματα φίλτρα, τα οποία παρέχουν προτυποποιημένη μορφοποίηση του κειμένου (για παράδειγμα μετατροπή των διπλών εισαγωγικών σε «έξυπνα» εισαγωγικά (δηλαδή " " σε ). Το WordPress υποστηρίζει επίσης τα πρότυπα Trackback και Pingback για προβολή συνδέσμων προς άλλους ιστότοπους, οι οποίοι με τη σειρά τους έχουν συνδέσμους προς μια δημοσίευση ή άρθρο. Τέλος, το WordPress έχει μια πλούσια αρχιτεκτονική πρόσθετων λειτουργιών, η οποία επιτρέπει στους χρήστες και στους προγραμματιστές να επεκτείνουν τη λειτουργικότητά του πέρα από τις δυνατότητες οι οποίες αποτελούν μέρος της βασικής εγκατάστασης. [29,31] 3.3 Πρόσθετα (plugin) Ως plugin ή αλλιώς plugin, ορίζεται ένα σύστημα συστατικών κάποιου λογισμικού που προσθέτει ιδιαίτερες δυνατότητες σε ένα μεγαλύτερο λογισμικό. Τα plugin είναι εξειδικευμένες μορφές αυτού που αποκαλείται addon ή πρόσθετο και περιλαμβάνει επεκτάσεις ή οπτικά θέματα. Οι διάφορες διαδικτυακές εφαρμογές υποστηρίζουν plugin για πολλούς λόγους, ανάμεσα στους οποίους περιλαμβάνονται οι παρακάτω: η δυνατότητα άλλων προγραμματιστών να προγραμματίσουν επιπλέον δυνατότητες κάποιας εφαρμογής η υποστήριξη εύκολης πρόσθεσης νέων χαρακτηριστικών τη μείωση του μεγέθους του πυρήνα μιας εφαρμογής ο διαχωρισμός του πηγαίου κώδικα από την εφαρμογή σε περίπτωση ασύμβατων αδειών [43] 37

48 Το WordPress φημίζεται για την ιδιαίτερη εύκολη και γρήγορη εγκατάσταση του. Το ίδιο απλό και εύκολο να εγκατασταθεί ένα plugin στο ΣΔΠ WordPress. Αρκεί να πάει κάποιος στην επιλογή Πρόσθετα και από εκεί και πέρα επιλέγοντας Νέο πρόσθετο δίνεται η επιλογή Αναζήτηση προσθέτων. Ένα απλό και τυπικό plugin περιλαμβάνει κώδικα PHP / Javascript / CSS & HTML που εκτελεί τις λειτουργίες που επιθυμούμε μέσα από έναν συνδυασμό δικών μας συναρτήσεων με έτοιμες συναρτήσεις του WordPress. [42] Τα plugin είναι κομμάτια λογισμικού που μπορούν να ανέβουν και να επεκτείνουν τις λειτουργίες μιας WordPress σελίδας. [44] Υπάρχουν πάρα πολλά plugin που διατίθενται δωρεάν άλλα επίσης υπάρχουν και πολλά επί πληρωμή. Προκύπτει ευλόγα το ερώτημα για ποιο λόγο να πληρώσει κάνεις αφού υπάρχει αυτή η πληθώρα των δωρεάν plugins. Ενώ λοιπόν υπάρχουν χιλιάδες plugins που είναι διαθέσιμα δωρεάν από τον κατάλογο των plugins, με τα plugins που είναι επί πληρωμή, συνήθως, προσφέρεται οποιαδήποτε στιγμή κάποιο προσωπικό στήριξης όπως είναι εξειδικευμένοι προγραμματιστές που εργάζονται για τη διατήρηση της ασφάλειας και της συμβατότητας των plugins με την τελευταία έκδοση του WordPress, καθώς και με άλλα θέματα και plugins. Τις περισσότερες φορές, τα plugins δεν έχουν κάποιο πρόβλημα συμβατότητας με τον πυρήνα του WordPress και με τα υπόλοιπα plugins που είναι ενεργοποιημένα, αλλά μερικές φορές ο κώδικας ενός plugin θα δημιουργεί προβλήματα στον κώδικα ενός άλλου plugin, προκαλώντας προβλήματα συμβατότητας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές να δημιουργούνται προβλήματα όπως να μη μπορεί να ενεργοποιηθεί το plugin ή να προκαλεί άλλα θέματα. Με ένα επί πληρωμή plugin, απλά προσφέρεται το προσωπικό στήριξης που μπορεί να βοηθήσει αν τυχόν υπάρξει κάποια αστοχία.[44] Παρακάτω παρουσιάζονται ένα σύνολο από 15 πρόσθετα του WordPress τα οποία χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία και διαχείριση μεταδεδομένων. 3.4 Posts 2 Posts URL: Περιγραφή Το πρόσθετο Posts 2 Posts αποτελεί ένα σύστημα για τη δημιουργία σχέσεων μεταξύ τμημάτων περιεχομένου σε μία ιστοσελίδα. Επιτρέπει τον καθορισμό σχέσεων μεταξύ δημοσιεύσεων ή άλλων ειδών περιεχομένου ακόμη και μεταξύ διαφορετικού τύπου 38

49 ειδών. Για παράδειγμα επιτρέπει των καθορισμό σχέσεων μεταξύ χρηστών και δημοσιεύσεων ή σελίδων, ή προσαρμοσμένων ειδών δημοσιεύσεων. Επίσης επιτρέπει τη δημιουργία συνδέσεων ΠΟΛΛΑΠΡΟΣΠΟΛΛΑ, οπότε δύνεται η δυνατότητα δημιουργίας αγαπημένων δημοσιεύσεων χρηστών ή δημοσιεύσεων με πολλαπλούς χρήστες. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι και έχει δημιουργηθεί από το χρήστη scribu που έχει φτιάξει συνολικά 32 plugin και το χρήστη Alex Ciobica που έχει φτιάξει 2 plugin. Απαιτεί έκδοση του Wordpress από 3.5 έως Η αξιολόγηση του συγκεκριμένου plugin έχει πραγματοποιηθεί από 76 χρήστες όπου και οι 76 το βαθμολόγησαν με 5 αστέρια. Η σελίδα που υποστηρίζει το συγκεκριμένο plugin είναι και ο σύνδεσμος που χρησιμοποιεί ο δημιουργός του είναι Ο δημιουργός δεν παρέχει πλέον κάποια υποστήριξη. Για τη διατήρηση του plugin παραπέμπει στον ιστοτόπο Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του είναι πολύ απλή καθώς γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Για τη χρήση του ο χρήστης θα πρέπει να καθορίσει τις οντότητες οι οποίες μπορούν να συνδεθούν, γράφοντας χειροκίνητα κώδικα PHP μέσα στο αρχείο functions.php του τρέχοντος ενεργού θέματος. Ο κώδικας είναι της μορφής: <?php function my_connection_types() { p2p_register_connection_type( array( 'name' => 'posts_to_pages', 'from' => 'post', 'to' => 'page' ) ); } add_action( 'p2p_init', 'my_connection_types' );?> 39

50 Στη συνέχεια έχοντας καθορίσει όλους τους τύπους σύνδεσης, ο χρήστης μέσα από τον πίνακα ελέγχου μπορεί να δημιουργήσει δημοσιεύσεις για κάθε τύπο και να τις συνδέσει μεταξύ τους μέσα από μία εύκολη στη χρήση διεπαφή. Παρακάτω εικονίζεται ένα παράδειγμα όπου ο χρήστης έχει δημιουργήσει δημοσιεύσεις τύπου Week, Workshop, Exercise και τις συνδέει μεταξύ τους μέσα από τις επιλογές που εμφανίζονται στο δεξί μέρος του πίνακα ελέγχου. Εικόνα 5: Points2Points πρόσθετο. Στο δεξί τμήμα εμφανίζονται οι επιλογές σύνδεσεις 3.5 LH Relationship URL: Περιγραφή Το πρόσθετο LH Relationships επιτρέπει τη δημιουργία σχέσεων μεταξύ των δημοσιεύσεων. Δημιουργήθηκε ως τμήμα του πυρήνα του localhero project που έχει ως στόχο να μετατρέψει το wordpress σε μία πραγματική μηχανή σημασιολογικού ιστολογίου. Οι σχέσεις μεταξύ των δημοσιεύσεων ορίζονται ως RDF τριάδες καθώς 40

51 κάθε σχέσει απαρτίζεται από το υποκείμενο (subject), το κατηγόρημα (predicate) και το αντικείμενο (object). Λεπτομέρειες Το συγκεκριμένο plugin βρίσκεται στην έκδοση 0.21 και δημιουργός του είναι ο Peter Shaw. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.0 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι Δεν εμφανίζεται βαθμολόγηση για το συγκεκριμένο plugin από κάποιον χρήστη. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του είναι πολύ απλή καθώς γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Ο χρήστης μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress μέσα από την καρτέλα Δημιουργίας/Επεξεργασίας μίας δημοσίευσης, έχει τη δυνατότητα επιλογής μίας σχέσεις μέσα από μία προκαθορισμένη λίστα, πληκτρολογώντας το μοναδικό αναγνωριστικό της δημοσίευσης που επιθυμεί να συνδέσει. Εικόνα 6: LHRelationship πρόσθετο. Δυνατές επιλογές συσχέτισης 3.6 LH RDF URL: Περιγραφή Το πρόσθετο LH RDF δημιουργεί αυτόματα ένα RDF XML feed από τις δημοσιεύσεις τις κατηγορίες, τις επισημειώσεις (tags) και τους συγγραφείς. το οποίο είναι συμβατό με 41

52 την σημασιολογική διαδικτυακή τεχνολογία SOIC ( Δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του localhero project. Οι οντολογίες που περιέχονται στο feed είναι οι εξής: RDF: Resource Description Framework Ontology SIOC: SemanticallyInterlinked Online Communities Ontology OAIORE Vocabulary for Resource Aggregation DCTerms: Dublin Core Metadata Ontology FOAF: Friend of a Friend Ontology SKOS: Simple Knowledge Organization System Ontology Το πρόσθετο επίσης συνεργάζεται με το LHRelationship και το Posts2Posts δίνοντας τη δυνατότητα συμπερίληψης των σχέσεων που δημιουργήθηκαν από αυτά τα πρότυπα στο RDF XML feed. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η 1.21 και ο δημιουργός του είναι πάλι ο Peter Shaw όπως και στο προηγούμενο plugin που περιγράφηκε, το LH Relationship. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.0 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι 4.3. Δεν εμφανίζεται βαθμολόγηση για το συγκεκριμένο plugin από κάποιον χρήστη. Εγκατάσταση Απαιτεί PHP 5.4 και νεότερη, καθώς η σύντομη έκφραση δήλωσης πινάκων κάνοντας χρήση αγκυλών (π.χ. a = []), εισήχθη από την έκδοση 5.4 και έπειτα. Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Με την εγκατάσταση του προσθέτου δημιουργείτε αυτόματα το RDF XML feed, το οποίο είναι προσβάσιμο άμεσα από τη διεύθυνση Το πρόσθετο εισάγει και μία νέα καρτέλα στον πίνακα ελέγχου του WordPress στην οποία ο χρήστης καθορίζει τις σχέσεις που επιθυμεί να συμπεριλάβει στο feed. 42

53 Εικόνα 7: LHRDF πρόσθετο. Επιλογές πρόσθετου 3.7 LH Tools URL: Περιγραφή Το πρόσθετο LH Tools δημιουργεί ένα SPARQL endpoint το οποίο επιτρέπει τη σημασιολογική αναζήτηση στο δεδομένα του WordPress είτε μέσα από το ίδιο το site είτε από εξωτερικούς παρόχους τριάδων RDF. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η 1.21 και ο δημιουργός του είναι πάλι ο Peter Shaw όπως και στα προηγούμενα δύο plugin που περιγράφηκαν, το LH Relationship και το LH RDF. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.0 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι Δεν εμφανίζεται βαθμολόγηση για το συγκεκριμένο plugin από κάποιον χρήστη. Εγκατάσταση Απαιτεί PHP 5.4 και νεότερη, καθώς η σύντομη έκφραση δήλωσης πινάκων κάνοντας χρήση αγκυλών (π.χ. a = []), εισήχθη από την έκδοση 5.4 και έπειτα. Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση 43

54 Μετά την εγκατάσταση ο χρήστης μπορεί να ενεργοποιήσει και να καθορίσει τις παραμέτρους του SPARQL endpoint. Εικόνα 8: LHTools πρόσθετο. Επιλογές δημιουργίας SPARQL endpoint 3.8 wplinkeddata URL: Περιγραφή Το πρόσθετο wplinkeddata δημοσιεύει Συνδεδεμένα Δεδομένα (Linked Data) που αφορούν στα περιεχόμενα του ιστολογίου και βοηθά στη φιλοξενία ή στη σύνδεση με το WebID του χρήστη. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η 0.3 και ο δημιουργός του είναι ο Angelo Veltens, όπου έχει δημιουργήσει από ότι φαίνεται μόνο αυτό το plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι Εγκατάσταση 44

55 Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Με ένα HTTP GET request (και το κατάλληλο header π.χ. Accept: text/turtle) ο χρήστης μπορεί να έχει πρόσβαση σε Τurtle ( και RDF/XML έγγραφα. Η πρόσβαση στα έγγραφα των δημοσιεύσεων και των σελίδων γίνεται με την εισαγωγή του αναγνωριστικού #it στο τέλος του αρχικού URI του εγγράφου. Για παράδειγμα αν μία δημοσίευση είναι προσβάσιμη στη διεύθυνση η δημοσίευση (ως αφαιρετική οντότητα ) είναι προσβάσιμη στη διεύθυνση Για πρόσβαση στους συγγραφής εισάγουμε στο τέλος του URI το αναγνωριστικό #me π.χ. Δίνεται επίσης η δυνατότητα αντί να χρησιμοποιείται το WordPress για τη φιλοξενία του FOAF προφίλ ( του χρήστη να συνδέεται κατευθείαν ο WordPress λογαριασμός με το WebID ( του. Επίσης δίνεται η δυνατότητα χρήσης κάποιου RSA Public Key επιτρέποντας στον χρήστη να χρησιμοποιεί τον WordPress λογαριασμό του για την είσοδο σε άλλους ιστοχώρους. Τέλος ο χρήστης μπορεί να εισάγει επιπλέον τριάδες RDF ή Turlte ή N3 πληροφορίες επιθυμεί να συμπεριλαμβάνονται στον λογαριασμό του. 45

56 Εικόνα 9: wplinkeddata πρόσθετο. Επιλογές WebID, RSA Public key, Additional RDF triples 3.9 PoolParty Thesaurus URL: Περιγραφή Το πρόσθετο PoolParty Thesaurus βοηθά στο να καταστούν τα ιστολόγια και οι ιστοσελίδες που υποστηρίζονται από το WordPress πιο εύκολα κατανοητές. Οι δημοσιεύσεις συνδέονται με όρους και οι όροι με άλλους όρους. Το πρόσθετο εισάγει ένα ελεγχόμενο λεξικό (SKOS thesauros) ή αποκτά πρόσβαση σε έναν δημόσιο θησαυρό μέσω ενός SPARQL endpoint στο διαδίκτυο. Βάση του θησαυρού, οι όροι στις δημοσιεύσεις επισημειώνονται αυτόματα και οι ορισμοί των όρων μαζί με τον σύνδεσμο στον όρο του θησαυρού, εμφανίζονται καθώς το ποντίκι περνά πάνω από πάνω τους. Ο θησαυρός που χρησιμοποιείται είναι διαθέσιμος στους χρήστες ως επιπλέον πόρος στον ιστοχώρο τον οποίο μπορεί κανείς να εξερευνήσει για να εκμαιεύσει άμεσα περισσότερη γνώση για το αντικείμενο. Το πρόσθετο είναι συμβατό με πολύγλωσσους ιστοχώρους και κάνει χρήση του Dbpedia (linked data) σε περίπτωση που κάποιος όρος δεν υπάρχει στον θησαυρό. Κάθε SKOS/RDF θησαυρός μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέσα από ένα SPARQL endpoint για την επισημείωση των δημοσιεύσεων με όρους. Λεπτομέρειες 46

57 Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργός του είναι ο Kurt Moser, όπου έχει δημιουργήσει από ότι φαίνεται μόνο αυτό το plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.1 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη 4.3. Οι βαθμολογήσεις που εμφανίζονται για το συγκεκριμένο plugin είναι μόνο από τρεις χρήστες οι οποίοι βαθμολογούν ο ένας με πέντε αστέρια και οι υπόλοιποι δύο με ένα και δύο αστέρια αντίστοιχα. Ο μέσος όρος που προκύπτει από τη βαθμολόγηση είναι 2,5 στα πέντε αστέρια. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Μετά την εγκατάσταση ο χρήστης θα πρέπει να εισάγει είτε ένα αρχείο με τον SKOS/RDF θησαυρό είτε τη διεύθυνση του SPARQL endpoint στην οποία είναι διαθέσιμος ο θησαυρός. Χρειάζονται λίγα λεπτά μέχρι να φορτωθεί και να είναι έτοιμος για χρήση ο θησαυρός. Εικόνα 10: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. Εισαγωγή SKOS Thesaurus 47

58 Εικόνα 11: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. επισκόπηση επισημείωσης Επίσης δημιουργείτε μία σελίδα με τους όρους του λεξικού για την άμεση πρόσβαση στις μεταφράσεις τους. Εικόνα 12: PoolParty Thesaurus πρόσθετο. Σελίδα Γλωσσαρίου 3.10 climate change glossary URL: Περιγραφή Το πρόσθετο climate change glossary επιτελεί ακριβώς τον ίδιο σκοπό με το PoolParty Thesaurus που παρουσιάστηκε προηγουμένως. Όπως υποδηλώνει και το όνομα του έχει προεγκατεστημένο έναν θησαυρό με όρους που αφορούν στην κλιματική αλλαγή. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργός του είναι ο reegle, όπου έχει δημιουργήσει από ότι φαίνεται μόνο αυτό το plugin. Απαιτείται έκδοση του 48

59 WordPress από τη 3.1 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη 4.3. Δε δίνεται κάποια πληροφορία για βαθμολόγηση. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί (ενεργοποιηθεί) εάν ήδη χρησιμοποιείται (είναι) ενεργοποιημένο το πρόσθετο PoolParty Thesaurus. Η χρήση του είναι ίδια ακριβώς με αυτή του PoolParty Thesaurus wprdfa URL: Περιγραφή Το πρόσθετο wprdfa επιτρέπει τη δημιουργία δομημένων δεδομένων για ιστολόγια προσθέτοντας αυτόματα Dublin Core επισημειώσεις. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η 0.3 και ο δημιουργός του είναι ο Richard Harvey, όπου έχει δημιουργήσει από ότι φαίνεται δύο plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 2.7 και υποστηρίζεται έως τη 2.8. Στο συγκεκριμένο plugin έχει να γίνει οποιαδήποτε αναβάθμιση πάνω από δύο χρόνια και πιο συγκεκριμένα ο κώδικας του έχει να ανανεωθεί έξι χρόνια. Δε δίνεται κάποια πληροφορία για βαθμολόγηση. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Ενώ αναφέρει ότι υποστηρίζει FOAF και Dublin Core επισημείωση, ωστόσο αν και υπάρχουν οι σχετικές ρυθμίσεις για το FOAF δεν μπορέσαμε να βρούμε πώς ορίζονται οι συσχετίσεις μεταξύ των χρηστών. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι ο κώδικας του έχει να ενημερωθεί 6 χρόνια όπως ειπώθηκε πιο πάνω, οπότε ενδέχεται να έχει προβλήματα συμβατότητας με τις τελευταίες εκδόσεις του WordPress. Η 49

60 υποστήριξη υποσημείωσης Dublin Core λειτουργεί χωρίς κανένα πρόβλημα, εφόσον ενεργοποιηθεί από τις ρυθμίσεις. Εικόνα 13: wprdfa πρόσθετο. Επιλογές FOAF και Dublic Core Ακολουθεί μία σειρά από πρόσθετα τα οποία υποστηρίζουν τα Open Graph, Schema.org, Twitter Cards. Καθώς αυτά τα πρότυπα είναι πολύ δημοφιλή υπάρχει πολύ μεγάλη πληθώρα προσθέτων που τα υποστηρίξει. Σε αυτήν την εργασία επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε μόνο τα πρόσθετα τα οποία έχουν περισσότερες από ενεργές εγκαταστάσεις WP Facebook Open Graph protocol URL: Περιγραφή Το πρόσθετο WP Facebook Open Graph protocol προσθέτει Open Graph μεταδεδομένα. Χρειάζεται ελάχιστη παραμετροποίηση και είναι συμβατό με το Facebook, το Google+ και το Linkedin. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και οι δημιουργοί του είναι ο Chuck Reynolds που έχει δημιουργήσει 8 plugin και ο Andrew Ryno, που έχει δημιουργήσει 5 plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.0. και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη Οι βαθμολογήσεις που εμφανίζονται για το συγκεκριμένο plugin βάσει 31 αξιολογήσεων δίνουν ένα μέσο όρο τέσσερα στα πέντε αστέρια. Εγκατάσταση 50

61 Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Όπως αναφέρει και η περιγραφή του η παραμετροποίησή του είναι ελάχιστη και πολύ απλή, όπως δείχνει και η εικόνα που ακολουθεί. Εισάγοντας το Facebook User ή Application ID και επιλέγοντας πώς επιθυμούμε να χειριστεί τις εικόνες των δημοσιεύσεων το πρόσθετο είναι έτοιμο να λειτουργήσει. Εικόνα 14: WP Facebook Open Graph protocol πρόσθετο. Εισαγωγή στοιχείων λογαριασμού 3.13 All In One Schema.org Rich Snippets URL: Περιγραφή Το πρόσθετο All In One Schema.org Rich Snippets ουσιαστικά δημιουργεί μία σύντομη περίληψη (snippet) των κομματιών του ιστολογίου εμπλουτισμένη με μεταδεδομένα του Schema.org, η οποία χρησιμοποιείται στα αποτελέσματα των Google, Yahoo, Bing και ορισμένες φορές στο Facebook. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και οι δημιουργοί του είναι η ομάδα Brainstorm Force, που αποτελείται από τους χρήστες Sujay που έχει δημιουργήσει 1 51

62 plugin και τον Nitin Yawalkar, που έχει δημιουργήσει 8 plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.7. και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη Δε δίνονται πληροφορίες βαθμολόγησης. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Ο χρήστης επιλέγει για κάθε είδος σύντομης περίληψης (π.χ. Person, Recipe, Video κ.α.) ποιες πληροφορίες και με ποιον τρόπο επιθυμεί να εμφανίζονται (π.χ. Τίτλος, Περιγραφή, κ.α.). Εικόνα 15: All In One Schema.org Rich Snippets πρόσθετο. Παράδειγμα δημιουργίας σύντομης περίληψης (snippet) Video Στη συνέχεια κατά τη δημιουργία μίας νέας δημοσίευσης ο χρήστης επιλέγει τον τύπο της δημοσίευσης και αυτομάτως παράγεται και αντιστοιχίζεται για αυτήν μία σύντομη περίληψη μέσω της χρήσης μεταδεδομένων του Scema.org Schema Creator by Raven URL: Περιγραφή Το πρόσθετο Scema Creator by Raven παρέχει μία φόρμα για την εισαγωγή μεταδεδομένων του Schema.org στις δημοσιεύσεις και στις σελίδες του WordPress. Λεπτομέρειες 52

63 Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και οι δημιουργοί του οι χρήστες Andrew Norcross που έχει δημιουργήσει 36 plugin και ο raventools, που έχει δημιουργήσει 1 plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη 3.4 και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη Βάσει 19 αξιολογήσεων ο μέσος όρος που προκύπτει είναι 4 στα 5 αστέρια. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Το πρόσθετο δεν χρειάζεται κάποια παραμετροποίηση για να λειτουργήσει, αν και προσφέρει κάποιες επιλογές για την εμφάνιση και την επισημείωση των αποτελεσμάτων. Ο χρήστης κατά τη δημιουργία μίας καινούριας δημοσίευσης έχει τη δυνατότητα επιλογής εισαγωγής κάποιας Schema.org επισημείωσης μέσα από μία εύχρηστη φόρμα επιλογών. Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζεται η φόρμα για εισαγωγή επισημειώσεων σχετικών με ταινία. Εικόνα 16: Schema Creator by Raven πρόσθετο. Εισαγωγή μεταδεδομένων ταινίας 3.15 Organization Schema Widget URL: Περιγραφή 53

64 Το πρόσθετο Organization Schema Widget προσφέρει την πιο πλήρη γκάμα μεταδεδομένων του Schema.org. Χρησιμοποιείται για την επισημείωση ολόκληρου του ιστολογίου και όχι συγκεκριμένων δημοσιεύσεων. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργος του είναι ο χρήστης rickrduncan που έχει δημιουργήσει 1 plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη Βάσει 2 αξιολογήσεων ο μέσος όρος που προκύπτει είναι 5 στα 5 αστέρια. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Το πρόσθετο εμφανίζεται με τη μορφή μικροεφαρμογής (widget) και τοποθετείται σε κάποια Περιοχή Μονάδας (Sidebar) εμφανίζοντας τις πληροφορίες στους επισκέπτες, οι οποίες συνοδεύονται από τα κατάλληλα μεταδεδομένα τα οποία φυσικά δεν είναι ορατά παρά μόνο από τους πράκτορες. Τα μεταδεδομένα που περιέχονται είναι άφθονα. Στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζεται μόνο η αρχή της μικροεφαρμογής η οποία αποτελεί το το 1/6 του συνολικού της μήκους. Το Οrganization Schema Type περιέχει 143 επιλογές. Εικόνα 17: Organization Schema Widget πρόσθετο. Μικροεφαρμογή εισαγωγής στοιχείων 54

65 3.16 Twitter Cards Meta URL: Περιγραφή Το πρόσθετο Twitter Cards Meta προσθέτει αυτόματα Twitter Cards μεταδεδομένα στις υπάρχουσες και στις νέες δημοσιεύσεις και σελίδες. Προσφέρει επίσης αυτόματη έγκριση από το Twitter Cards Application που είναι απαραίτητη για την αναδημοσίευση περιεχομένου στο Twitter. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργός του είναι ο χρήστης WPDeveloper. Στο συγκεκριμένο plugin δε δίδονται περισσότερες λεπτομέρειες. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Μετά την εγκατάσταση του προσθέτου ο χρήστης θα πρέπει να κάνει κάποια παραμετροποίηση όπως η εισαγωγή του Twitter Account του ιστολογίου. Το πρόσθετο επιτρέπει τον καθορισμό του τύπου του Twitter Card ανά δημοσίευση. Προς το παρόν υπάρχουν δύο τύποι (i) Summary Card, (ii) Photo + Summary Card (επί πληρωμή). Εικόνα 18: Twitter Cards Meta πρόσθετο. Επιλογές μετά την εγκατάσταση 55

66 3.17 Facebook Open Graph, Google+ and Twitter Card Tags URL: Περιγραφή Το πρόσθετο Facebook Open Graph, Google+ and Twitter Card Tags κάνει αυτό ακριβώς που αναφέρει το όνομά του, υποστηρίζοντας κυρίως το Open Graph και το Twitter Cards αλλά προσφέροντας και μερική υποστήριξη για το Schema.org. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργός του είναι ο χρήστης Webdados. Στο συγκεκριμένο plugin δε δίδονται περισσότερες λεπτομέρειες. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Αμέσως μετά την εγκατάσταση είναι έτοιμο προς χρήση, ωστόσο προσφέρει μεγάλη γκάμα παραμετροποίησης. Ο χρήστης μέσα από μία φόρμα παραμετροποίησης μπορεί να ενεργοποιήσει/απενεργοποιήσει/καθορίσει όλες τις παραμέτρους αυτού του προσθέτου για κάθε είδος μεταδεδομένων. Προσφέρεται επίσης υποστήριξη και για τον τύπο Twitter Cards Photo + Sumary Cards ο οποίος όπως είδαμε στο προηγούμενο πρόσθετο (Twitter Cards Meta) προσφέρονταν μόνο επί πληρωμής. Όλα τα μεταδεδομένα εισάγονται αυτόματα, ο χρήστης μετά την αρχική παραμετροποίηση απλά διαλέγει μία αντιπροσωπευτική εικόνα για τη δημοσίευση. Εικόνα 19: Facebook Open Graph, Google+ and Twitter Card Tags πρόσθετο. Επιλογή αντιπροσωπευτικής εικόνας δημοσίευσης 3.18 Add Meta Tags URL: 56

67 Περιγραφή Το πρόσθετο Add Meta Tags αποτελεί το πιο δημοφιλές πρόσθετο στην κατηγορία του έχοντας περισσότερες από ενεργές εγκαταστάσεις και υπάρχει από το Το πρόσθετο προσφέρει υποστήριξη για μεταδεδομένα Open Graph, Schema.org, Twitter Cards και Dublin Core δωρεάν. Λεπτομέρειες Η έκδοση του συγκεκριμένου plugin είναι η και ο δημιουργός του είναι ο χρήστης George Notaras που έχει υλοποίησει 5 plugin. Απαιτείται έκδοση του WordPress από τη και υποστηρίζεται από όλες τις νεότερες μέχρι τη 4.3. Από τις 68 αξιολογήσεις οι 62 δίνουν 5 στα 5 αστέρια. Από τους 6 που απομένουν οι 5 δίνουν 4 στα 5 αστέρια και μόλις ένας δίνει 4 αστέρια. Εγκατάσταση Η εγκατάστασή του γίνεται μέσα από τον πίνακα ελέγχου του WordPress και δεν έχει κάποια εξάρτηση από κάποια εξωτερική βιβλιοθήκη που να χρειάζεται χειροκίνητη εγκατάσταση. Χρήση Η χρήση του είναι πλήρως αυτοματοποιημένη. Προσφέρει μεγάλο βαθμό παραμετροποίησης για κάθε λειτουργία που επιτελεί, με άριστη τεκμηρίωση (διαθέσιμη και στα Ελληνικά). Επιπρόσθετα προσφέρονται και κάποιες επιλογές SEO. Επισημειώνει αυτόματα δημοσιεύσεις, σελίδες και συγγραφείς (χειροκίνητα) Σύνοψη Κεφαλαίου Σε αυτό το κεφαλαίο είδαμε τα πρόσθετα που βρέθηκαν και σχετίζονται με την εισαγωγή μεταδεδομένων. Σε κάθε ένα από αυτά είδαμε τις δυσκολίες που ενδεχομένως παρουσιάστηκαν και που συνεισφέρουν ειδικότερα. Έκδοση Open Graph Twitter Cards Schema.org Dublin Core Ευχρηστία (010) P2P LH Εγκατάσταση Ιδιαιτερότητες Πρόσθετο Relashios 57

68 hip LHRDF PHP LHTools PHP PoolParty ccg wprdfa wpfogp OSW TGM FGT Add meta tags Wplinkeddata Allinone Shema Creator 58

69 4 Περίπτωση Χρήσης Πρόσθετων Διαχείρισης Μεταδεδομένων στο ΔΠΜΣ Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζεται η διαδικασία εισαγωγής μεταδεδομένων στον διαδικτυακό χώρο του ΔΠΜΣ στην «Πληροφορική και Διοίκηση» του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών των τμημάτων Πληροφορικής και Οικονομικών Επιστημών του ΑΠΘ. Αρχικά εκτίθενται οι ιδιαιτερότητες αυτής της εφαρμογής και στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τρόποι με τους οποίους αντιμετωπίστηκαν οι όποιες ιδιαιτερότητες. Για την εισαγωγή και διαχείριση των μεταδεδομένων επιλέχθηκαν και εφαρμόστηκαν 5 πρόσθετα από αυτά που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ενότητα. Η επιλογή τους έγινε με τέτοιον τρόπο, ούτως ώστε να μην επικαλύπτονται οι δυνατότητές τους και να καλύπτεται μία ευρεία γκάμα διαχείρισης μεταδεδομένων. Τα επιλεγμένα πρότυπα είναι τα εξής: 1. Posts 2 Posts για την εισαγωγή συσχετίσεων μεταξύ των μαθημάτων και των καθηγητών. 2. LH RDF για την παραγωγή RDF triples βάσει των προηγούμενων συσχετίσεων, αλλά και όλων υποσημειώσεων συνολικά του ιστοχώρου. 3. LH Tools για τη δημιουργία ενός SPARQL endpoint για αναζήτηση στα RDF triples, 4. Organization Schema Widget για την επισημείωση Schema.org του ΔΠΜΣ, 5. Add Meta Tags για τη βελτίωση του SEO του ιστοχώρου και την άμεση σύνδεσή του με λογαριασμούς facebook, google+ και twitter. Έγινε επίσης προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το πρόσθετο PoolParty Thesaurus για την εισαγωγή επεξηγήσεων στους όρους που εμφανίζονται στον ιστοχώρο του ΔΠΜΣ (βάση ενός κατάλληλου θησαυρού). Δεν καταφέραμε να χρησιμοποιήσουμε αυτό το πρόσθετο καθώς αρχικά όποτε το ενεργοποιούσαμε η σελίδα του ΔΠΜΣ χαλούσε 59

70 εμφανίζοντας μόνο κάποιο τμήμα του περιεχομένου. Όταν δοκιμάσαμε το πρόσθετο σε μία καινούρια εγκατάσταση Wordpress η δοκιμαστική σελίδα εμφανίζονταν κανονικά, ωστόσο το πρόσθετο δεν μπορούσε να φορτώσει τον θησαυρό καθώς προέκυπτε κάποιο σφάλμα. Σε forums βρήκαμε και άλλους χρήστες με αυτό το σφάλμα, ωστόσο πουθενά δε βρήκαμε κάποια λύση. Στο πλαίσιο αυτής της εργασίας, εκτός από τη χρήση των προκαθορισμένων πρόσθετων εισαγωγής και διαχείρισης μεταδεδομένων, δημιουργήσαμε ένα δικό μας πρόσθετο (Modippages) αποκλειστικά προσαρμοσμένο στις ανάγκες του ιστοχώρου του ΔΠΜΣ. Στις επόμενες υπόενότητες θα παρουσιάσουμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό το εγχείρημα και με την εφαρμογή των 6 προσθέτων. 4.1 Ιδιαιτερότητες ιστοχώρου ΔΠΜΣ Ο ιστοχώρος του ΔΠΜΣ υποστηρίζονταν από μία ειδικά διαμορφωμένη έκδοση ενός πεπαλαιομένου θέματος το οποίο δεν υποστηρίζεται πλέον από τους δημιουργούς του. Επόμενο ήταν να επιλέξουμε την αντικατάσταση αυτού του θέματος, με ένα πιο σύγχρονο, το οποίο ακολουθεί τα σύγχρονα πρότυπα συγγραφής και εμφάνισης. Το νέο θέμα ονομάζεται Responsive και προσφέρεται δωρεάν από την εταιρία CyberChimps. Πρόκειται για ένα πολύγλωσσο (υποστηρίζει 45 γλώσσες) θέμα το οποίο προσφέρει 9 πρότυπα σελίδας, 11 περιοχές για μικροεφαρμογές, 6 πρότυπα διατάξεων και 4 θέσεις μενού. Για να είναι πιο ευέλικτη η προσαρμογή του στις ανάγκες του ΔΠΜΣ αξιοποιήσαμε μία δυνατότητα του WordPress που λέγεται Child Theme. Με αυτή τη δυνατότητα δημιουργείται ένα παρακλάδι του αρχικού θέματος στον οποίο μπορεί να εφαρμοστεί οποιαδήποτε αλλαγή τόσο στον κώδικα όσο και στην εμφάνιση (css) χωρίς να αλλάξει κάτι στο αρχικό θέμα. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι με την εφαρμογή των πιθανών αναβαθμίσεων του θέματος ο ιστοχώρος θα παραμείνει ανεπηρέαστος. Μία άλλη ιδιαιτερότητα του ιστοχώρου του ΔΠΜΣ είναι ότι για την προβολή των μαθημάτων του ΔΠΜΣ δεν χρησιμοποιούνται σελίδες στο WordPress αλλά χρησιμοποιείται ένα iframe στο οποίο φορτώνεται το σχετικό τμήμα με τα μαθήματα του ΔΜΠΣ από τη σελίδα της Μονάδας Διαχείρισης Ποιότητας ΑΠΘ (ΜΟΔΙΠ) ( Καθώς δεν υπάρχουν πραγματικές σελίδες WordPress δεν μπορούν να εφαρμοστούν/προστεθούν υποσημειώσεις μεταδεδομένων σε αυτές ούτε με κάποιο πρόσθετο ούτε χειροκίνητα. Για αυτόν το σκοπό δημιουργήσαμε ένα ειδικά 60

71 διαμορφωμένο πρόσθετο (Modippages) το οποίο αντιμετωπίζει αυτήν την ιδιαιτερότητα με μεγάλο βαθμό αυτοματοποίησης. 4.2 Κατασκευή πρόσθετου Modippages Εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι κάθε μάθημα στη σελίδα της ΜΟΔΙΠ αντιστοιχίζεται με κάποιο μοναδικό URL αρχικά δημιουργήσαμε ένα πρότυπο σελίδας (couse.php) Εικόνα 20 το οποίο χρησιμοποιεί ένα custom field (ΜΟΔΙΠ course γραμμή 24) για τον καθορισμό του URL του μαθήματος, μία κατάλληλα προσαρμοσμένη κεφαλίδα (headercourse.php γραμμή 26) Εικόνα 21, για την προσθήκη Dublin Core μεταδεδομένων και ένα κομμάτι κώδικα PHP (γραμμές 3049) το οποίο παίρνει ένα τμήμα της σελίδας της ΜΟΔΙΠ και το εκτυπώνει ως τμήμα της σελίδας του ΔΠΜΣ. 61

72 Εικόνα 21: Πρότυπο Σελίδας WordPress "Course", για την αντιπροσώπευση κάθε μαθήματος Σκοπός είναι η δημιουργία μίας σελίδας WordPress για κάθε μάθημα, στην οποία θα φορτώνεται η αντίστοιχη σελίδα του μαθήματος της ΜΟΔΙΠ, με τρόπο αδιαφανή προς τον χρήστη. Δημιουργώντας μία σελίδα WordPress για κάθε μάθημα μπορούμε να εισάγουμε Dublic Core μεταδεδομένα στην κεφαλίδα της κάθε σελίδας σχετικά με το εκάστοτε μάθημα. Εικόνα 22: Dublic Core μεταδεδομένα που περιγράφουν το μάθημα (πραγματικό στιγμιότυπο) Τα μεταδεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν είναι τα εξής: 1. DC.title για τον καθορισμό του τίτλου του μαθήματος 2. DC.identifier για τον καθορισμό του μοναδικού αναγνωριστικού του μαθήματος 3. DC.contributor για τον καθορισμό του διδάσκοντος 4. DC.date όπου αντιπροσωπεύει το ακαδημαϊκό έτος του μαθήματος 5. DC.desciption η περιγραφή του μαθήματος 6. DC.keywords για τον καθορισμό των αντιπροσωπευτικών λέξεων κλειδιών. 62

73 7. DC.source το URL της σελίδας της ΜΟΔΙΠ 8. DC.language η γλώσσα της σελίδας. Η κεφαλίδα της σελίδας εκμαιεύει αυτόματα τις απαραίτητες πληροφορίες από το URL του custom field που καθορίστηκε στο πρότυπο σελίδας course.php. Αρχικά για την εκμαίευση των δεδομένων προσπαθήσαμε να χρησιμοποιήσουμε JQuery ajax,καθώς όμως το domain της ΜΟΔΙΠ είναι διαφορετικό από αυτό του ΔΠΜΣ, απέκλειε τα αιτήματα ο φυλλομετρητής για λόγους ασφαλείας. Καταφέραμε να ξεπεράσουμε αυτή τη δυσκολία χρησιμοποιώντας DOMDocuments μέσα από κώδικα PHP. Εικόνα 23: Κομμάτι κώδικα προσαρμοσμένης κεφαλίδας (headercourse.php) για την εκμαίευση των τιμή των DC μεταδεδομένων από <table> Όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα 23, βάσει της δομής της σελίδας της ΜΟΔΙΠ εκμαιεύουμε τις πληροφορίες για κάθε μεταδεδομένο. Στην εικόνα παρουσιάζεται ένα τμήμα από το αρχείο headercourse.php, το οποίο δημιουργήσαμε εμείς και είναι υπεύθυνο για την εκτύπωση της κεφαλίδας της WordPress σελίδας course.php. Στην γραμμή 43 φορτώνεται η σελίδα του μαθήματος της ΜΟΔΙΠ ως DOMDocument για να έχουμε εύκολη πρόσβαση στα τμήματα HTML που το απαρτίζουν. Καθώς όλες οι πληροφορίες που χρειαζόμαστε βρίσκονται μέσα σε table, στη γραμμή 48 ζητούμε όλες τις γραμμές κάθε πίνακα (getelementsbytagname('tr')). Στη συνέχεια για κάθε γραμμή ζητούμε τις στήλες, γραμμή 50 (getelementsbytagname('td')). Η πρώτη στήλη περιέχει τη λέξη κλειδί (π.χ. Τίτλος) ενώ η δεύτερη την τιμή που αναζητούμε για το μεταδεδομένο. Στη συνέχεια στη γραμμή 50 εκτυπώνουμε το μεταδεδομένο (echo '<meta name=...'). Χρησιμοποιούμε Boolean μεταβλητές για να σταματήσουμε την 63

74 αναζήτηση μόλις βρεθεί η τιμή που ψάχνουμε καθώς η ίδια πληροφορία μπορεί να υπάρχει περισσότερες από μία φορά στη σελίδα. Υπάρχουν επίσης πληροφορίες που είναι εκτός πίνακα, όπως η περιγραφή του μαθήματος. Αυτές οι πληροφορίες υπάρχουν μέσα σε <div> με μοναδικό αναγνωριστικό. Για παράδειγμα η περιγραφή βρίσκεται στο <div> με αναγνωριστικό courseelemcontentsyllabus. Αυτό το <div> οποίο περιέχει άλλα δύο <div> με συγκεκριμένο είδος κλάσης. Το <div> με κλάση value είναι αυτό που περιέχει την τιμή που αναζητούμε. Εικόνα 24: Κομμάτι κώδικα προσαρμοσμένης κεφαλίδας (headercourse.php) για την εκμαίευση των τιμή των DC μεταδεδομένων από <div> Όπως φαίνεται στην Εικόνα 24 στη γραμμή 64 αρχικά παίρνουμε το <div> με αναγνωριστικό courseelemcontentsyllabus και στη συνέχεια κάνοντας χρήση της μεθόδου getelementsbyclass() παίρνουμε το <div> με κλάση value. Χρειάστηκε να υλοποιήσουμε εμείς την μέθοδο getelementsbyclass() καθώς δεν υπήρχε υλοποιημένη. Η υλοποίησή της υπάρχει μέσα στο αρχείο functions.php του child θέματος οπότε δε θα επηρεαστεί από τυχόν αναβάθμιση του θέματος. Για την καλύτερη αναπαράσταση χρησιμοποιήθηκε CSS στο αρχείο style.css του child θέματος. Με την εφαρμογή των παραπάνω προκύπτει η σελίδα μαθήματος που φαίνεται στην Εικόνα 25. Οπτικά το αποτέλεσμα δε δείχνει ότι πρόκειται για τη σελίδα του μαθήματος της ΜΟΔΙΠ. Στον κώδικα της σελίδας έχουν εισαχθεί αυτόματα τα κατάλληλα Dublin Core μεταδεδομένα, όπως φαίνονται στην Εικόνα

75 Για την περαιτέρω αυτοματοποίηση της διαδικασίας, αποφεύγοντας την χειροκίνητη δημιουργία της κάθε σελίδας δημιουργήσαμε ένα πρόσθετο. Ως είσοδο δέχεται μία λίστα από τα URLs των μαθημάτων της σελίδα της ΜΟΔΙΠ βάση της οποίας δημιουργούνται αυτόματα οι αντίστοιχες σελίδες WordPress εκμαιεύοντας αυτόματα τους τίτλους των μαθημάτων. Ο χρήστης έχει επιπλέον την επιλογή να καθορίσει τη σελίδα γονέα (parent page) όλων των σελίδων μαθημάτων Εικόνα

76 Εικόνα 26: Σελίδα πρόσθετου MODIPpages Πατώντας στο κουμπί Create Pages δημιουργούνται όλες οι σελίδες των μαθημάτων του ΔΠΜΣ αυτόματα Εικόνα 28. Πριν από αυτό πρέπει να πάμε στο Εμφάνιση Μενού και από εκεί να επιλέξουμε τα μαθήματα που θέλουμε να εισαχθούν στη λίστα μας όπως φαίνεται στην Εικόνα 27 και χειροκίνητα να τα βάλουμε μία θέση πιο μέσα με drop down για να εμφανιστούν σαν υπομενού (sub menu) στα Μαθήματα έχοντας επιλέξει στο Menu Settings το μενού κεφαλίδα. 66

77 Εικόνα 28: Μενού "Μαθήματα" με όλες τις σελίδες μαθημάτων (το μενού θα πρέπει να καθοριστεί χειροκίνητα). 4.3 Εγκατάσταση πρόσθετου Modippages Η εγκατάσταση του πρόσθετου που κατασκευάστηκε είναι πολύ απλή και γίνεται με χειροκίνητο τρόπο, ακολουθώντας τον παραδοσιακό τρόπο χειροκίνητης εγκατάστασης προσθέτων του Wordpress (αντιγραφή του στον φάκελο wordpress_path/wpcontent/plugins). Ωστόσο, υπάρχει μία σειρά από προαπαιτούμενες ενέργειες πριν τη λειτουργία του πρόσθετου: 1. Αρχικά, θα πρέπει να έχει γίνει η εγκατάσταση και ενεργοποίηση του child θέματος που δημιουργήσαμε. Η διαδικασία είναι απλή καθώς χρειάζεται απλά να αντιγραφεί ο φάκελος responsivechild μέσα στον φάκελο wordpress_installation/wpcontent/themes/ και στη συνέχεια να ενεργοποιηθεί μέσα από τον Πίνακα Ελέγχου του Wordpress (λαμβάνοντας υπόψιν ότι ήδη είναι εγκατεστημένο το θέμα responsive). Με την εγκατάσταση του child θέματος εγκαθίστανται το πρότυπο σελίδας course.php και η προσαρμοσμένη κεφαλίδα headercourse.php που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία του προσθέτου μας. 67

78 3. Το πρόσθετο Modippages είναι έτοιμο για χρήση. 4.4 Εφαρμογή πρόσθετων 4.4.1Posts2Posts Δημιουργήσαμε τις κατάλληλες μεθόδους στο αρχείο functions.php του child θέματος Εικόνα 30, για να μπορούν οι καθηγητές να συνδέονται (συσχετίζονται) με τα μαθήματα. 68

79 Εικόνα 30: Υλοποίηση κατάλληλων μεθόδων για τη δημιουργία σχέσεων μεταξύ καθηγητών και μαθημάτων στο αρχείο functions.php του child θέματος Στην Εικόνα 31 φαίνεται η επιλογή του καθηγητή Βασιλειάδη Νικολάου ως συσχετιζόμενου με κάποιο από τα μαθήματα. Εικόνα 31: Συσχέτιση Μαθήματος με τον Καθηγητή Βασιλειάδη Νικόλαο 4.4.2Add Tags Meta Όσον αφορά στις ρυθμίσεις του πρόσθετου Add Tags Meta, στις ρυθμίσεις εκδότη μπορούμε να εισάγουμε τους λογαριασμούς facebook και twitter και στη συνέχεια να επιλέξουμε τα εξής (εκτός από τα ήδη επιλεγμένα): 1. Αυτόματη παραγωγή μεταδεδομένων Opengraph. 69

80 2. Αυτόματη παραγωγή μεταδεδομένων Twitter Cards. 3. Αυτόματη παραγωγή μεταδεδομένων Dublin Core. 4. Αυτόματη παραγωγή και ενσωμάτωση Μικροδεδομένων Schema.org. 5. Automatically set the HTML document's lang attribute according to the locale of the content. 6. Αρχείο βάσει ημερομηνίας 4.4.3LHRDF Με την ενεργοποίηση του LHRDF στη διέυθυνση αποκτούμε πρόσβαση στο RDF σχήμα της σελίδας το οποίο παρουσιάζεται στο Παράρτημα. Όπως φαίνεται και από το RDF σχήμα δεν κατάφερε να βρει τις συσχετίσεις που παρήχθησαν με το Posts2Posts. Ζητήσαμε βοήθεια από το support του πρόσθετου αλλά δυστυχώς δεν πήραμε κάποια απάντηση και οι πληροφορίες στο διαδίκτυο είναι λιγοστές LHTools Χρησιμοποιώντας το πρόσθετο LHTools με τις ρυθμίσεις που εμφανίζονται στην Εικόνα 32 δημιουργήσαμε ένα READ ONLY SPARQL endpoint στη διεύθυνση Το RDF feed το οποίο χρησιμοποιείται είναι το το οποίο περιέχει τις δημοσιεύσεις του ιστοχώρου. 70

81 Εικόνα 32: Ρυθμίσεις LHTools 4.4.5Organization Schema Widget Όσον αφορά στο πρόσθετο Organization Schema Widget, εισάγαμε τη σχετική μικροεφαρμογή στο κάτω μέρος του δεξιού sidebar συμπληρώνοντας τα στοιχεία που εμφανίζονται στην Εικόνα

82 Εικόνα 33: Μικροεφαρμογή απεικόνισης στοιχείων ΔΠΜΣ Εικόνα 34: LHTools πρόσθετο. Επιλογές δημιουργίας SPARQL endpoint 72

83 Εικόνα 35: Schema.org υποσημειώσεις πίσω από την μικροεφαρμογή 4.5 Σύνοψη Κεφαλαίου Σε αυτό το κεφαλαίο είδαμε τα πρόσθετα που βάλαμε στον ιστοχώρο του ΔΠΜΣ με απώτερο σκοπό τη δημιουργία μεταδεδομένων. Είδαμε πως δημιουργήθηκε του ειδικού σκοπού πρόσθετο ( ModipPages) για την επίλυση της ιδιαιτερότητας του ιστοχώρου ούτως ώστε να μπορέσουν να εισαχθούν μεταδεδομένα στα μαθήματα. 73