Σκέψου και συζήτησε ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ

Transcript

1 ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΕΣ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Οι καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών αποτελούν ιδιαίτερη περίπτωση για την Ελληνική Γεωργία. Πρόκειται για καλλιεργητές που καλλιεργούν ποικιλίες σπάνιες, σε μικρές εκτάσεις και απευθύνονται σε ειδικό αγοραστικό κοινό, συνήθως τους κατοίκους μικρών χωριών. Αυτό έχει προκύψει διότι με την πάροδο του χρόνου αναπτύχθηκαν ποικιλίες και είδη τα οποία απευθύνονται σε μεγάλες μάζες καταναλωτών και των οποίων τους ικανοποιούν τις γενικές αλλά και τις ειδικές τους ανάγκες. Με τη δημιουργία των ποικιλιών που καταναλώνονται σε μεγάλη κλίμακα επιτυγχάνεται ο σημαντικότερος στόχος των καλλιεργητών, ο οποίος δεν είναι άλλος από την κερδοφορία. Απευθυνόμενοι σε πλατειές λαϊκές μάζες εξασφαλίζουν την κατανάλωση των προϊόντων τους. Έτσι επιτυγχάνουν την απόσβεση των εξόδων τους (τα οποία είναι σημαντικά για τη δημιουργία των ποικιλιών) και πετυχαίνουν επίσης και ένα πολύ καλό κέρδος τόσο για τους οίκους σποροπαραγωγής όσο και για τους ίδιους τους καλλιεργητές. Επίσης οι καταναλωτές απολαμβάνουν χαμηλότερες τιμές και έτσι επιτυγχάνουν την πρόσβαση σε καλή και φθηνή τροφή. Όλα αυτά όμως αποτελούν τα κρίσιμα σημεία εξαιτίας των οποίων οι καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ένα σοβαρό εισόδημα. Απευθύνονται όπως είπαμε σε καθορισμένο καταναλωτικό κοινό, το οποίο πιθανόν και να μην είναι ιδιαίτερα μεγάλης αγοραστικής ικανότητας. Επιπλέον το καταναλωτικό κοινό στο οποίο απευθύνονται δεν είναι δεδομένο πως τους προτιμάει σταθερά, δηλαδή δεν είναι δεδομένο πως θα προτιμάει τα δικά τους προϊόντα. Διόλου απίθανο εάν και εφόσον αλλάξουν οι συνθήκες, όπως για παράδειγμα ευκολότερη πρόσβαση, οι καταναλωτές δεν θα επιμείνουν σε αυτά τα προϊόντα. Πρόκειται δηλαδή για μία ασταθή περίπτωση. Από την άλλη όμως, η κοινωνία καθώς επίσης και η επιστημονική κοινότητα είναι υποχρεωμένη να στηρίξει τους παραγωγούς γηγενών προϊόντων αφού εκτός των άλλων αποτελούν και σταθεροποιητικό παράγοντα της αγοράς, της παραγωγής, της διάθεσης και της επάρκειας των προϊόντων στην αγορά. Που αναπτύσσονται οι γηγενείς ποικιλίες; 1. σε αποµονωµένες περιοχές Γιατί οι παραγόμενες ποικιλίες απευθύνονται σε μεγάλες μάζες καταναλωτών; 1. βελτίωση του οικονοµικού αποτελέσµατος 20 21

2 Περιοχή Λούχας Ζακύνθου Ποιες οι επιδράσεις που έχουν δεχθεί τα Επτάνησα από την Ιταλία; 1. Πολιτισµικές ΟΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ, ΤΗ ΖΑΚΥΝΘΟ, ΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΘΑΚΗ Τα Επτάνησα βρίσκονται στη Δυτική πλευρά της Ελλάδας. Γειτνιάζουν βεβαίως με την ηπειρωτική Ελλάδα παρόλα αυτά έχουν δεχθεί πολύ μεγάλες επιρροές από την υπόλοιπη Ευρώπη. Έως τώρα οι επιρροές θεωρούνταν πως αφορούσαν τον πολιτισμό, τα ήθη και έθιμα. Είναι γνωστή η επίδραση της μουσικής παράδοσης της Ιταλίας (κυρίως) στην μουσική παράδοση των Επτανήσων. Οι Φιλαρμονικές Σχολές, οι καντάδες, η αρέκια, το μονοφωνικό και το πολυφωνικό τραγούδι αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Οι ήχοι, τα μουσικά μοτίβα, οι εκκλησιαστικοί ύμνοι που ακούγονται ακόμα στη Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο, τη Λευκάδα ζωντανεύουν μια μακραίωνη ιστορική παράδοση, η οποία θυμίζει τη συγγένεια με τις κοινότητες της Ιταλίας και της Κεντρικής Ευρώπης Όπως αναφέρθηκε όμως, εκτός από την παράδοση και την ανταλλαγή εμπειριών, η επίδραση της δύσης στην Ελλάδα επεκτάθηκε και στην μεταφορά φυτικού υλικού. Έτσι πολλές ποικιλίες φυτών, όπως αμπελιού, ελιάς, οσπρίων ήλθαν στην Δυτική Ελλάδα με τη μετακίνηση πληθυσμών (όχι πάντοτε με ειρηνικές διαθέσεις) από τις περιοχές της Ευρώπης προς την Ελλάδα. Επιπλέον η Δυτική Ελλάδα έχει μια ξεχωριστή ιδιότητα που τη βοηθά να εξελιχθεί σε μία ξεχωριστή περίπτωση εντός του Ελλαδικού χώρου. Είναι νησιωτικός χώρος, σε τέτοια από απόσταση από την Ηπειρωτική Ελλάδα που να μην είναι τόσο εύκολες οι μεταβολές σε όλες αυτά τα θέματα που έχουν διαμορφωθεί έως τότε. Δηλαδή, όταν διαμορφώνεται μια κατάσταση μετά αυτή παγιώνεται και δεν είναι εύκολο να αλλάξει με την πάροδο του χρόνου. Κατόπιν η κοινωνία συνηθίζει αυτήν την κατάσταση και δεν την αλλάζει. Δηλαδή τα φυτικά είδη που καλλιεργούνται εκεί καλύπτουν τις ανάγκες της οπότε δεν υπάρχει λόγος να τα αλλάξει. Επιπλέον η γεωγραφική διαμόρφωση συνεισφέρει στην παγίωση τακτικών αλλά και την επιμονή στην καλλιέργεια των ειδών που έχουν εισαχθεί στη δεδομένη περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο τόσο τα είδη όσο και οι πρακτικές που εφαρμόζονται παραμένουν σταθερές και αναλλοίωτες με την πάροδο του χρόνου. Εξαιτίας όλων αυτών σήμερα βρισκόμαστε στην πολύ ευχάριστη θέση να διαθέτουμε ένα πλούτο από το φυτικό υλικό που καλλιεργήθηκε τα προηγούμενα χρόνια και το οποίο μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμο για το μέλλον. Για ποιους λόγους ήταν ευχερής η μεταφορά φυτικών ειδών από την Ιταλία και τη Δυτική Ευρώπη γενικότερα προς τα Επτάνησα;

3 Το αμπέλι και η ελιά είναι μία χαρακτηριστική περίπτωση για τη βελτίωση της απόδοσης με τη βελτίωση της λίπανσης. Από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε στο πλαίσιο του προγράμματος προέκυψαν στοιχεία που δείχνουν πως υπάρχουν πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης της απόδοσης. Κατ αρχήν αναγνωρίσαμε τις ποικιλίες ρομπόλα, τσαούσι, ζακυνθικό και γλυκοπάτι οι οποίες είναι γηγενείς ποικιλίες των νησιών Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Λευκάδα και Ιθάκη. Βεβαίως η ρομπόλα είναι αρκετά γνωστή μιας και καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση στην Κεφαλονιά, εμπορεύεται και είναι αναγνωρίσιμη στην αγορά. Οι άλλες ποικιλίες δεν καλλιεργούνται αμιγώς αλλά απαντώνται διάσπαρτες σε αμπελώνες. Αυτό όμως τις κάνει να είναι και επιζήτητες αφού δεν καλλιεργούνται σε μεγάλες εκτάσεις. Από την εργασία που πραγματοποιήθηκε στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων για το πρόγραμμα «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως Πόλου Καινοτομίας» προέκυψε πως στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Λευκάδα, Ιθάκη υπάρχει ένας πλούτος από παλιές γηγενείς ποικιλίες φυτικών ειδών που μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες για το μέλλον. Για τους καλλιεργητές μάλιστα αυτών των γηγενών ποικιλιών, όπως επίσης και για όποιον άλλον ενδιαφέρεται να καλλιεργήσει αυτά τα είδη δίνονται οδηγίες για την ομαλή και επιτυχή καλλιέργειά τους. Οι οδηγίες αφορούν κυρίως τη λίπανση, την φυτοπροστασία και τη διαχείριση του εδάφους στις καλλιέργειες γηγενών ποικιλιών. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΛΙΠΑΝΣΗ ΦΥΤΩΝ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Η λίπανση των καλλιεργειών γηγενών ποικιλιών αποτελεί πολύ κρίσιμο στοιχείο. Η λίπανση αποτελεί πολύ σημαντική καλλιεργητική πρακτική διότι αφενός είναι αυτή που εξασφαλίζει τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία στο φυτό, από την άλλη πλευρά όμως είναι μία από τις πρακτικές που κοστίζουν μεγάλα χρηματικά ποσά στους παραγωγούς. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί πως παρόλη την πρόσθεση λιπασμάτων, δεν παρατηρούνται πάντα οι αναμενόμενες αυξήσεις στην απόδοση των καλλιεργειών και κατά συνέπεια και στο εισόδημα των παραγωγών. Οι καλλιέργειες στις οποίες αναγνωρίσθηκαν οι γηγενείς ποικιλίες ήταν οι ακόλουθες: α) Αμπέλι (Ρομπόλαα, Τσαούσι, Ζακυνθινό, Γλυκοπάτι) β) Ελιά (Σιμωτέικο, Θιακό), Όσπρια και Κηπευτικά (Φακή Λανούς, Φακή Εγκλουβής, Κρεμμύδια και σκόρδα Ερρύσου, Ντομάτα κεφαλληνίας, Πεπόνι Παλλικής). Για αυτά τα είδη αναγνωρίσαμε τις ιδιαίτερες ιδιότητες που έχουν και προτείνουμε τις ακόλουθες οδηγίες προκειμένου η καλλιέργειά τους να γίνει πιο ελκυστική. Η αξία της εδαφολογικής ανάλυσης καθώς επίσης και της ανάλυσης ιστών στην οµαλή θρέψη φυτών αµπελιού, ελιάς, κηπευτικών και οσπρίων. Τα αμπέλια, η ελιά, τα όσπρια και τα κηπευτικά χρειάζονται θρεπτικά στοιχεία. Ειδικά η ποικιλία ρομπόλα και από τις παρατηρήσεις που κάναμε είναι φυτό το οποίο έχει ανάγκη από ομαλή ισορροπία θρεπτικών στοιχείων. Συμπτώματα ανεπαρκούς βλάστησης και ανάπτυξης φυτών ρομπόλας που παρατηρήσαμε στους αμπελώνες που καλλιεργούνται κλήματα ρομπόλας οφείλονται στην ανεπαρκή θρέψη. Αυτά όμως επιτείνονται και από εδαφικούς παράγοντες όπως είναι χημική σύσταση του εδάφους, δηλαδή το ph και η ικανότητα ιοντοανταλλαγής. Έτσι λοιπόν με την προσθήκη λίπανσης τα συμπτώματα ανεπαρκούς θρέψης μειώνονται ή εξαφανίζονται. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι πως μπορεί να γνωρίζει κανείς τις ανάγκες των φυτών σε θρεπτικά στοιχεία. Με δεδομένο πως τα φυτά δεν έχουν την ικανότητα επικοινωνίας με ομιλία παρά μόνο με την ανάπτυξη συμπτωμάτων, είναι προφανές πως απαιτούνται αναλυτικές μέθοδοι για την αναγνώριση των συμπτωμάτων τροφοπενίας ή τοξικότητας εξαιτίας 24 25

4 κάποιου χημικού παράγοντα στο έδαφος. Αυτές οι μέθοδοι είναι η ανάλυση εδάφους και η ανάλυση ιστών. Ενώ λοιπόν είναι γνωστή η αξία αυτών των μεθόδων, εν τούτοις η μέγιστη πλειοψηφία των αμπελουργών δεν αξιοποιεί αυτές τις τεχνικές. Από την έρευνά μας προέκυψε πως ένα μικρό μόνο ποσοστό αμπελουργών, συγκεντρωμένο μάλιστα στην περιοχή που καλλιεργείται η ρομπόλα, είναι αυτό που πραγματοποιεί εδαφολογική ανάλυση, ενώ δεν γίνονται αναλύσεις ιστών. Πλέον αυτό που απομένει είναι η αξιοποίηση των οπτικών παρατηρήσεων κατόπιν επιτόπιων επισκέψεων στους αγρούς. Αυτή ακριβώς την τεχνική εφαρμόζουν οι αμπελοκαλλιεργητές στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Λευκάδα, Ιθάκη. Με αυτήν την τεχνική επιτυγχάνεται η αναγνώριση ελλείψεων μακροστοιχείων, όχι όμως και ιχνοστοιχείων. Δηλαδή όπως φαίνεται με τις μακροσκοπικές παρατηρήσεις τα κλήματα δεν παρουσιάζουν μακροσκοπικές ενδείξεις (όπως χλωρώσεις, καθυστέρηση της ανάπτυξης) τα οποία αποδίδονται σε στοιχεία όπως το άζωτο, το κάλιο ή ο φωσφώρος. Δυστυχώς όμως αυτές οι μέθοδοι αποδεικνύονται εξαιρετικά ανεπαρκείς για την αναγνώριση συμπτωμάτων ιχνοστοιχείων, όπως ο ψευδάργυρος, το βόριο ή το μολυβδαίνιο. Έτσι αυτά τα κλήματα, τα κλαδιά ή τα φυτά ολόκληρα έχουν υποβαθμισμένη ανάπτυξη και μειωμένη τελικά παραγωγή. Ποια θα μπορούσε να είναι η οδηγία για τη βελτίωση αυτής της κατάστασης; Αυτό που πρέπει να γίνει είναι η δημιουργία ενός προγράμματος δειγματοληψιών εδάφους και φύλλων, η οποία θα ακολουθείται προσεκτικά έτσι ώστε να υπάρχει μία συνολική εικόνα της περιοχής σχετικά με τα επίπεδα και τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος. Επιπλέον μερικές αναλύσεις ιστών θα συμβάλλουν στην κατανόηση της απορρόφησης των θρεπτικών στοιχείων από τα φυτά. Τελικά μέσω αυτών θα μπορούν οι αγρότες να αναγνωρίσουν τις ανάγκες των φυτών σε θρεπτικά στοιχεία και αναλόγως να προσαρμόσουν τα σχέδια λίπανσης. Με αυτόν τον τρόπο ευρύτερες αγροτικές περιοχές θα έχουν αναγνωρισμένες ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία το οποίο θα βοηθήσει το έργο των συμβούλων γεωπόνων. Τελικά για την περίπτωση των αμπελουργών και τη βελτίωση της απόδοσής τους στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Λευκάδα και Ιθάκη η πρόταση είναι η δημιουργία ενός χάρτη για τις κύριες τουλάχιστον περιοχές καλλιέργειας του αμπελιού, όπως επίσης και η δημιουργία ενός σχεδίου δειγματοληψιών και η πραγματοποίηση των σχετικών αναλύσεων. Ποια η αξία της εδαφολογικής ανάλυσης και της ανάλυσης ιστών για την ορθολογική λίπανση των γηγενών ποικιλιών; 1. προσδιορισµός του σωστού χρόνου λίπανσης Ποια η αξία ενός ευρέως σχεδίου δειγματοληψιών; 1. αναγνώριση της γονιµότητας µεγάλων εκτάσεων εδάφους Μαυραγάνι Kαρπούζι Ζακύνθου 26 27

5 Πιπεριές μικρόκαρπες Παρόμοια είναι τα στοιχεία για τις γηγενείς ποικιλίες των οσπρίων και των κηπευτικών. Βεβαίως μία πολύ σημαντική διαφορά για τα όσπρια είναι πως αυτά καλλιεργούνται σε εδάφη που δεν προορίζονται για τις κύριες καλλιέργειες των Επτανήσων, δηλαδή την ελιά και το αμπέλι. Τα όσπρια δεν αναμένεται να δώσουν το ίδιο υψηλό εισόδημα στους καλλιεργητές όπως η ελιά και το αμπέλι γι αυτό και αυτά δεν προορίζονται για τα εδάφη υψηλής παραγωγικότητας. Αυτό όμως το χαρακτηριστικό, τα κάνει ιδιαίτερης σημασίας διότι είναι αυτά που θα αξιοποιήσουν τα χαμηλής παραγωγικότητας εδάφη. Βεβαίως τα όσπρια είναι τα φυτά που δεσμεύουν το ατμοσφαιρικό άζωτο και το μεταφέρουν από την ατμόσφαιρα στο έδαφος εμπλουτίζοντάς το και βοηθώντας έτσι την λίπανση των επόμενων καλλιεργειών. Είναι λοιπόν υποχρεωτικό και στην περίπτωση των οσπρίων και των κηπευτικών (οι οποίες είναι μονοετείς καλλιέργειες) να γίνονται εδαφολογικές αναλύσεις ώστε να αναγνωρίζεται η πιθανή έλλειψη κάποιου στοιχείου και αντίστοιχα αυτό να προστίθεται. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΕ ΑΓΡΟΥΣ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Η φυτοπροστασία του αμπελιού και της ελιάς είναι κρίσιμη διεργασία. Η επιτυχημένη φυτοπροστασία θα εξασφαλίσει την ομαλή εξέλιξη του βιολογικού κύκλου του φυτού και κατά συνέπεια την παραγωγή του. Επιπλέον όμως, η επιτυχημένη φυτοπροστασία θα συμβάλλει στην ελαχιστοποίηση των υπολειμμάτων αγροχημικών στα προϊόντα και κυρίως στο κρασί και το λάδι συμβάλλοντας έτσι στην βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων ενώ θα συμβάλει στην ελαχιστοποίηση των ρύπων που θα επιβαρύνουν το περιβάλλον. Επιπλέον θα συμβάλλει και στην ελαχιστοποίηση των κινδύνων για την υγεία του αγρότη, του ψεκαστή αλλά και του καταναλωτή. Η έρευνα έδειξε πως η φυτοπροστασία των γηγενών ποικιλιών αμπελιού στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθος, Λευκάδα και Ιθάκη ακολουθεί πρότυπα τα οποία μπορεί να βελτιωθούν. Έτσι δεν εντοπίσθηκε ούτε ένας καλλιεργητής ο οποίος να έχει λάβει κατάρτιση πάνω στις μεθόδους φυτοπροστασίας, τα μέσα ατομικής προστασίας, τον υπολογισμό του ψεκαστικού διαλύματος και της εφαρμοζόμενης ποσότητας φυτοφαρμάκου, το ξέπλυμα των ψεκαστικών δοχείων και την απόρριψη των άδειων συσκευασιών. Βεβαίως κάθε χρονιά οι αγρότες που παράγουν ρομπόλα, τσαούσι, ζακυνθινό και γλυκοπάτι όπως επίσης Θιακό και Σιμωτέϊκο καταφέρνουν και παίρνουν ικανές ποσότητες προϊόντος (σταφύλια και εληές), όμως όπως αναφέρθηκε όλοι αυτοί έχουν πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Για να γίνει αντιληπτό θα εξειδικεύσουμε πάνω σε ορισμένα προβλήματα φυτοπροστασίας που αντιμετωπίζουν οι καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών αμπελιού και ελιάς. Αυτά είναι: α) εντομολογικά προβλήματα, β) φυτοπαθολογικά προβλήματα και γ) ιώσεις. Όσον αφορά τα εντομολογικά προβλήματα, αυτά εστιάζονται κυρίως στα έντομα που προσβάλλουν το ριζικό σύστημα του αμπελιού, τη Πατάτες λεπτόφλουδες γνωστή φυλλοξήρα. Η φυλλοξήρα είναι έντομο το οποίο προσβάλλει τη ρίζα των φυτών αμπελιού. Όλες οι γηγενείς ποικιλίες που εντοπίσθηκαν στα νησιά είναι ευαίσθητες στη φυλλοξήρα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η ξήρανση των κλημάτων. Όλοι οι αμπελώνες στους οποίους καλλιεργούνται γηγενείς ποικιλίες υποφέρουν από την φυλλοξήρα. Η λύση που έχει δοθεί έως τώρα είναι η ανάπτυξη των γηγενών ποικιλιών πάνω σε αμερικάνικα υποκείμενα, η δε συνύπαρξη γίνεται με εμβολιασμό. Με αυτόν τον τρόπο τα φυτά αποκτούν ανεκτικότητα στη φυλλοξήρα με κόστος μία μικρή μείωση της παραγωγής. Δυστυχώς όμως τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί το σπάσιμο της ανεκτικότητας των αμερικάνικων κλημάτων στη φυλλοξήρα. Έχουν αναφερθεί δηλαδή περιπτώσεις κατά τις οποίες αμερικάνικα κλήματα ξεράθηκε μετά από προσβολή φυλλοξήρας. Η πρόταση που έχουμε να κάνουμε για αυτήν την περίπτωση είναι να καλλιεργούνται μέσα στον αμπελώνα φυτά χλωρής λίπανσης και κυρίως βίκος, τα οποία εκτός από την ευεργετική τους δράση στην αζωτοδέσμευση παρέχουν καταφύγιο σε άλλους οργανισμούς και έντομα τα οποία με τη σειρά τους θηρεύουν την φυλλοξήρα. Πρόκειται για τα «ωφέλιμα έντομα» τα οποία δεν τρέφονται από φυτικά μέρη αλλά είναι αρπακτικά και παράσιτα άλλων εντόμων. Η εδαφοκάλυψη του αμπελώνα με αυτά τα φυτά προσφέρει καταφύγιο στα ωφέλιμα έντομα, τα οποία μετά εξορμούν για να βρουν τη λεία τους, όπως είναι και η φυλλοξήρα. Από την άλλη πλευρά, με την εδαφοκάλυψη επιτυγχάνουμε την προστασία του εδάφους από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες όπως είναι η αυξημένη ένταση της ηλιοφάνειας, ο άνεμος, η βροχή και το χαλάζι. Αυτά τα καιρικά φαινόμενα προκαλούν σοβαρές ζημιές στο έδαφος και κυρίως επιτείνουν τη διάβρωση του εδάφους. Με την εδαφοκάλυψη λοιπόν επιτυγχάνουμε και την προστασία του εδάφους, τη διατήρηση του επιφανειακού στρώματος του εδάφους και τελικά συμβάλλουμε στη διατήρηση της γονιμότητας και της παραγωγικότητας του εδάφους. Επιπλέον δημιουργούμε ένα εξαιρετικό μονωτικό στρώμα το οποίο εμποδίζει την εξάτμιση της εδαφικής υγρασίας, το οποίο είναι εξαιρετικά 28 29

6 σημαντικό ιδιαίτερα για αμπελώνες που βρίσκονται στις ορεινές περιοχές των νησιών οι οποίοι δεν έχουν την ικανότητα να δεχθούν πρόσθετη άρδευση. Αντίστοιχα τα εντομολογικά προβλήματα της ελιάς είναι ο δάκος, ο πυρηνοτρήτης και ο ρυγχίτης. Οι καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών οι οποίοι ακολουθούν συνήθως τις αρχές της βιολογικής γεωργίας δεν μπορούν αν χρησιμοποιήσουν ψεκαστικά διαλύματα για την αντιμετώπισή τους. Η οδηγία λοιπόν που δίνουμε είναι η χρησιμοποίηση φερομονικών παγίδων οι οποίες θα ελέγξουν τους πληθυσμούς των εντόμων και κυρίως τη μη χρησιμοποίηση χημικών σκευασμάτων τα οποία προκαλούν διαταραχές στην ισορροπία των ειδών. Αντιθέτως με την οικολογική προσέγγιση θα αφεθούν να αναπτυχθούν ελεύθερα τα ωφέλιμα έντομα τα οποία σε μεγάλο βαθμό θα ελέγξουν τον πληθυσμό των επιβλαβών εντόμων. Για τα όσπρια και τα κηπευτικά η κατάσταση είναι διαφορετική. Σε αυτές τις καλλιέργειες τα σημαντικά προβλήματα είναι οι αφίδες. Πρόκειται για έντομα που καταπολεμούνται δύσκολα με χημικές επεμβάσεις. Η πρόταση για αυτά τα έντομα είναι η χρησιμοποίηση των ωφέλιμων εντόμων δεδομένου πως λόγω της μικρής εκτάσεως καλλιέργειας των οσπρίων και των κηπευτικών καλλιεργειών, δεν δικαιολογείται η δαπάνη υψηλού τιμήματος για χημική καταπολέμηση. Όσον αφορά τα φυτοπαθολογικά προβλήματα αυτά αφορούν κυρίως το ωΐδιο, τον περονόσπορο, καθώς επίσης και μερικές ασθένειες του ξύλου, κυρίως την ίσκα. Από τις προαναφερθείσες ποικιλίες, η ρομπόλα είναι η πιο ευαίσθητη στο ωΐδιο, ενώ όσον αφορά τον περονόσπορο όλες οι ποικιλίες είναι το ίδιο ευαίσθητες. Οι καλλιεργητές των γηγενών ποικιλιών γνωρίζουν την επικινδυνότητα αυτών των ασθενειών που προσβάλλουν τα κλήματά τους, δυστυχώς όμως δεν έχουν καταφέρει να βρουν τρόπο να αντιμετωπίσουν αυτές τις ασθένειες. Η αδυναμία αυτή της αντιμετώπισης των ασθενειών σχετίζεται και με το επίπεδο γνώσης των αγροτών. Έτσι από την έρευνα που πραγματοποιήσαμε σε αμπελοπαραγωγούς γηγενών ποικιλιών παρατηρήσαμε πως όλοι καθυστερούν να ξεκινήσουν τις προστατευτικές εφαρμογές στα φύλλα του αμπελιού προκειμένου να αντιμετωπίσουν εγκαίρως το ωΐδιο. Επιπλέον είδαμε πως υπάρχει μία μικρή άρνηση για την μείωση του φυλλώματος στα κλήματα αμπελιού με αποτέλεσμα να εγκλωβίζεται η υγρασία εντός του φυλλώματος και κατά συνέπεια να δημιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών. Η πρόταση που κάνουμε για τους αμπελοπαραγωγούς των γηγενών ποικιλιών είναι να ξεκινούν νωρίτερα τις προληπτικές εφαρμογές για την αντιμετώπιση Ποια η σημασία της σωστής φυτοπροστασίας για τις καλλιέργειες γηγενών ποικιλιών; 1. εξασφαλίζει την οµαλή εξέλιξη του βιολογικού κύκλου του φυτού 4. Ποια η αξία της εδαφοκάλυψης σε γηγενείς καλλιέργειες ελιάς; 1. βοηθά στην πρόσληψη των θρεπτικών στοιχείων Ποια η σημασία της εγκατάστασης ωφέλιμων εντόμων σε γηγενείς καλλιέργειες οσπρίων; 1. ορθολογική αντιµετώπιση εντοµολογικών προβληµάτων 30 31

7 του ωϊδίου. Επιπλέον τον καθαρισμό και την αραίωση του φυλλώματος ώστε να κυκλοφορήσει αέρας εντός της κόμης του κλήματος και έτσι να μειωθεί η σχετική υγρασία εντός του χώρου της κόμης των κλημάτων. Όσον αφορά τον περονόσπορο, οι εφαρμογές γίνονται εμπειρικά, χωρίς κάποιο σταθερό και συστηματικό κριτήριο. Όσο και να φαίνεται παράξενο, το κριτήριο που εξακολουθεί να εφαρμόζεται είναι η πρακτική που ακολουθεί ο γείτονας!!! Μόνο που αυτό δεν είναι σταθερό κριτήριο ούτε βέβαια αξιόπιστο κριτήριο. Αντιθέτως θα έπρεπε να λαμβάνονται υπόψιν οι προγνώσεις του καιρού, σε συνδυασμό πάντα με τη μελέτη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της περιοχής και του αμπελιού. Έτσι η πρόταση που κάνουμε για την αντιμετώπηση του περονόσπορου είναι η παρακολούθηση των δελτίων πρόγνωσης των καιρικών φαινομένων και σε συνδυασμό με αυτά των χαρακτηριστικών που έχει η κάθε τοποθεσία και κυρίως το ανάγλυφο του εδάφους μαζί με το μικροκλίμα της περιοχής. Εδώ πρέπει να σημειωθεί πως οι παραγωγοί των γηγενών ποικιλιών αμπελιού συνήθως ασκούν την καλλιέργεια με βάση τις κατευθύνσεις του κανονισμού για τη βιολογική γεωργία. Υπό αυτό το πρίσμα δεν έχουν την πολυτέλεια να χρησιμοποιούν σκευάσματα σαν αυτά που χρησιμοποιούν οι αγρότες που εφαρμόζουν συμβατική καλλιέργεια. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις μας οι αγρότες που καλλιεργούν γηγενείς ποικιλίες προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις μυκητολογικές ασθένειες χρησιμοποιούν αποκλειστικά θειάφι, είτε σε μορφή σκόνης είτε σε μορφή διαλύματος. Επιπλέον του ωϊδίου και του περονοσπόρου μία άλλη σοβαρή μυκητολογική ασθένεια είναι και η ίσκα. Αυτή είναι ασθένεια του ξύλου όπως ονομάζεται. Το ξύλο χάνει τη συνεκτικότητά του και τελικά το κλήμα σαπίζει. Πρόκειται για μία ασθένεια που έχει εξελιχθεί σε μάστιγα για τον ελληνικό αμπελώνα και κυρίως Με ποιο τρόπο μπορούν οι καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών αμπελιού να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα της φυτοπροστασίας έναντι των φυτοπαθογόνων; 1. µε την παρακολούθηση των δελτίων πρόγνωσης καιρικών φαινοµένων για τις φυτείες που καλλιεργούν τις γηγενείς ποικιλίες. Η συσχέτιση της ίσκας με τις γηγενείς ποικιλίες αμπελιού γίνεται επειδή στα αμπέλια με τις γηγενείς ποικιλίες πραγματοποιείται μηχανική κατεργασία του εδάφους (με φρέζα), η οποία προκαλεί ζημιές στις ρίζες του αμπελιού και έτσι δημιουργούνται οπές εισόδου του μύκητα στη ρίζα. Η πρόταση λοιπόν είναι να περιορισθεί η χρήση της φρέζας στους αμπελώνες με γηγενείς ποικιλίες ή η κατεργασία του εδάφους να γίνει επιφανειακά, δηλαδή σε βάθος έως πέντε εκατοστών. Τα φυτοπαθολογικά προβλήματα στην ελιά είναι κυρίως το κυκλοκόνιο. Δυστυχώς οι γηγενείς ποικιλίες (Σιμωτέϊκο και Θιακό) είναι εξαιρετικά ευαίσθητες στις μυκητολογικές ασθένειες. Παρόλο που υπάρχουν συνθετικά μυκητοκτόνα, η οδηγία μας για την αντιμετώπιση των μυκητολογικών ασθενειών είναι η επιμελής εκτέλεση του κλαδέματος η οποία θα συμβάλλει στον επαρκή αερισμό του δέντρου, τη μείωση της σχετικής υγρασίας στην κόμη και δημιουργία ακατάλληλου περιβάλλοντος για την ανάπτυξη αυτών οργανισμών. Όσον αφορά τα όσπρια και τα κηπευτικά και αυτά υποφέρουν από σοβαρές μυκητολογικές ασθένειες. Το πρόβλημα εντείνεται επειδή πρόκειται για χαμηλού ύψους φυτά συνεπώς δημιουργείται ένα ακατάλληλο περιβάλλον κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Η οδηγία μας προκειμένου να μειωθούν τα προβλήματα είναι η αραιή φύτευση όπως επίσης και η υποστύλωση των φυτών (όπως μπορεί αυτό να συμβεί) έτσι ώστε να μειώνεται το επίπεδο σχετικής υγρασίας το οποίο επηρεάζει την εκδήλωση των μυκητολογικών ασθενειών. Όσον αφορά τα προβλήματα που προκαλούνται από τις ιώσεις στο αμπέλι και την ελιά, αυτά είναι καινούργια σχετικά προβλήματα. Κατά σύμπτωση οι ιώσεις άρχισαν να επεκτείνονται όταν άρχισε να διακινείται σε μεγάλες ποσότητες του φυτωριακό υλικό αμπελιού. Είναι γεγονός πως η ρομπόλα διακινείται σε μεγάλους ποσότητες μιάς και φυτεύονται μεγάλες εκτάσεις νέων αμπελώνων. Οι άλλες ποικιλίες (τσαούσι, ζακυνθινό και γλυκοπάτι) δεν φυτεύονται σε μεγάλες εκτάσεις. Παρόλα αυτά και αυτές οι γηγενείς ποικιλίες πέφτουν θύματα 32 33

8 αυτών των ιώσεων. Οι ιώσεις είναι ύπουλοι οργανισμοί. Δεν ανιχνεύονται εύκολα και πλέον όταν ανιχνευτούν είναι πολύ αργά διότι έχουν εγκατασταθεί στο κλήμα, έχουν πολλαπλασιασθεί και έχουν μεταφερθεί σε άλλα κλήματα επιτείνοντας το πρόβλημα. Όπως αναφέρθηκε, συσχετίζεται το πρόβλημα των ιώσεων με το φυτωριακό υλικό. Αυτό είναι έτσι διότι το φυτωριακό υλικό αποτελεί πρώτης τάξεως ευκαιρία για την εξάπλωση των ιώσεων μιάς και στα φυτώρια αναπτύσσονται πάρα πολλά νέα φυτά συνεπώς είναι πολύ εύκολη εκεί η εγκατάστασή τους. Η πρόταση λοιπόν είναι να εξετάζονται πολύ καλά τα μητρικά φυτά στα φυτώρια ώστε να εξασφαλίζεται πως δεν υπάρχει αρχικό μόλυσμα των ιώσεων, ενώ πρέπει να διασφαλίζεται πως και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται δεν είναι μολυσμένα, ενώ απολυμαίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επιπλέον τα ιωμένα φυτά θα πρέπει να εκκριζώνονται και να απομακρύνονται και εάν είναι δυνατόν να καταστρέφονται με φωτιά. Αυτή είναι μία πρακτική η οποία δεν κοστίζει μιάς και δεν απαιτείται ιδιαίτερος εξοπλισμός, ενώ η μοναδική μέριμνα που πρέπει να ληφθεί είναι αφενός είναι η φωτιά να γίνει εντός της περιόδου που επιτρέπουν οι αρμόδιες κρατικές αρχές και βεβαίως να μην εξαπλωθεί. Πρέπει να τονισθεί για άλλη μία φορά πως το πρόβλημα των ιώσεων είναι εξαιρετικά σημαντικό διότι είναι ένα πρόβλημα το οποίο δεν επιδέχεται χημική αντιμετώπιση για τους καλλιεργητές των γηγενών ποικιλιών οι οποίοι είτε εφαρμόζουν τις οδηγίες του κανονισμού για τη βιολογική γεωργία είτε δεν έχουν σοβαρά κέρδη από τη δραστηριότητά τους δεδομένου πως οι γηγενείς ποικιλίες καλλιεργούνται σε πολύ μικρή έκταση και έτσι δεν εφαρμόζεται σε αυτούς η οικονομία κλίμακας. Ομοίως, το πρόβλημα των ιώσεων είναι πολύ σοβαρό και στα όσπρια και στα κηπευτικά. Και σε αυτές τις καλλιέργειες δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπισθούν με χημικές επεμβάσεις. Η οδηγία μας για την αντιμετώπιση των ιώσεων είναι η προσεκτική επιλογή του φυτωριακού υλικού μιας και εκεί υπάρχουν οι συνθήκες για την μετάδοση αυτών των προβλημάτων και επίσης χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να είναι καθαρός ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται μιας και έτσι μεταφέρεται το μόλυσμα. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΣΕ ΑΓΡΟΥΣ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Η μηχανική κατεργασία είναι μία συνήθης διεργασία στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις στα Επτάνησα και ιδιαίτερα στις εκμεταλλεύσεις γηγενών ποικιλιών. Με την μηχανική κατεργασία οι καλλιεργητές αναμένουν να δημιουργήσουν ευνοϊκές συνθήκες στο εδαφικό περιβάλλον της ρίζας, κάνοντας το έδαφος πιο αφράτο και βοηθώντας επίσης την διήθηση του νερού στο έδαφος. Η μηχανική κατεργασία του εδάφους αποτελεί παράδοση στα Επτάνησα και στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Λευκάδα και Ιθάκη. Τα τελευταία χρόνια η πρακτική αυτή επεκτάθηκε ιδιαίτερα στα νησιά αυτά, φθάνοντας στο αντίθετο άκρο και προκαλώντας ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η μηχανική κατεργασία του εδάφους είναι μία παλιά πρακτική που εφαρμόζεται στη γεωργία, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Είναι τόσο παλιά όσο και η άσκηση της γεωργίας. Αυτό έχει αποτυπωθεί και στη λαϊκή παράδοση με τους μύθους που αναφέρονται κατά τόπους. Στο παρελθόν η κατεργασία του εδάφους 34 Πως μπορεί το κλάδευμα των φυτών αμπελιού να συνεισφέρει στην προστασία τους από μυκητολογικές ασθένειες; 1. µειώνει τη σχετική υγρασία στην κόµη Ποια η σημασία του υγιούς φυτωριακού υλικού για τις γηγενείς ποικιλίες; 1. εξασφαλίζει οµοιόµορφα και εύρωστα φυτά 35

9 Ντομάτα Ιθάκης Ντομάτα Κεφαλονιάς μικρόφυλλη γινόταν χρησιμοποιώντας ζώα για την κίνηση. Τέτοια ζώα ήταν το άλογο και το βόδι. Σε άλλες περιοχές έχει αναφερθεί η χρησιμοποίηση της καμήλας. Έτσι όπως εφαρμοζόταν η κατεργασία του εδάφους ήταν χαμηλής περιβαλλοντικής επιβάρυνσης διότι η απόδοση ήταν μικρή. Έτσι όλες οι δυσμενείς επιπτώσεις (όπως η συμπίεση του εδάφους λόγω του βάρους των ζώων) ήταν μικρές. Επιπλέον η κατεργασία του εδάφους περιοριζόταν τότε στην αναστροφή του εδάφους και όχι στ σκάψιμο και τεμαχισμό του. Τώρα όμως με τη χρήση αφενός των ελκυστήρων ως πηγή ενέργειας και αφετέρου της φρέζας υπάρχουν πολλές δυσμενείς συνέπειες τις οποίες οι παραγωγοί γηγενών ποικιλιών δεν μπορούν να αγνοήσουν. Καταρχήν λοιπόν υπάρχει συμπίεση του εδάφους εξαιτίας του βάρους των μηχανημάτων και του ελκυστήρα. Αυτό βεβαίως δεν φαίνεται από την πρώτη στιγμή, όμως με την πάροδο του χρόνου το πρόβλημα συσσωρεύεται και αναδύεται στην επιφάνεια όταν πλέον είναι πολύ αργά και δεν είναι εύκολο να αντιμετωπισθεί από τους αγρότες. Και βέβαια υπάρχει το πρόβλημα της ενέργειας δεδομένου πως η φρέζα απαιτεί βενζίνα για το καύσιμο Τα μηχανήματα τα οποία χρησιμοποιούνται για τη μηχανική κατεργασία του εδάφους είναι η φρέζα και ο καλλιεργητής. Το άροτρο δεν χρησιμοποιείται αφού θα προκαλέσει ζημιές κόβοντας τις ρίζες των κλημάτων. Επίσης χρησιμοποιείται και το χορτοκοπτικό αλλά αυτό δεν προκαλεί αναμόχλευση του εδάφους. Έτσι λοιπόν, η πρακτική που αναπτύσσεται στα Επτάνησα σχετικά με την κατεργασία του εδάφους είναι να γίνονται αρκετά περάσματα με τη φρέζα. Λόγω του μικρού κλήρου που έχουν τα αγροτεμάχια στη Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Λευκάδα και Ιθάκη καθώς επίσης και του ανώμαλου ανάγλυφου του εδάφους χρησιμοποιούνται μικρές φρέζες, ερασιτεχνικού τύπου. Δεν χρησιμοποιούνται φερόμενες μεγάλες φρέζες διότι κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί. Αυτό μειώνει σχετικά την απόδοση της εργασίας δεδομένου πως ο μεγάλος εξοπλισμός αποδίδει καλύτερα και σε μικρότερο χρόνο, από την άλλη όμως, οι μικρές φρέζες δεν ζημειώνουν ιδιαίτερα το περιβάλλον, μιας και έχουν μικρότερο βάρος. Θα πρέπει βεβαίως να τονισθεί πως η χρήση των σκαπτικών εργαλείων εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για το περιβάλλον και για το χειριστή. Έτσι η χρήση των σκαπτικών μηχανημάτων και μάλιστα η λάθος χρήση, δηλαδή η χρήση όταν το έδαφος δεν είναι στο ρόγο του, δημιουργεί σοβαρό πρόβλημα. Δηλαδή το σκάψιμο του εδάφους όταν αυτό είναι ξηρό ή όταν είναι υγρό προκαλεί αντίστοιχα ρύπανση στο περιβάλλον και διάβρωση αφού μεγάλες ποσότητες γόνιμου μάλιστα εδάφους μεταφέρονται μακρυά (στην περίπτωση του ξηρού εδάφους) ή προκαλεί συμπίεση του εδάφους με δυσμενείς συνέπειες για τις καλλιέργειες (στην περίπτωση του υγρού εδάφους). Καθίσταται λοιπόν προφανές πως ειδικά για τους καλλιεργητές των γηγενών ποικιλιών, η μηχανική κατεργασία, παρόλο που είναι παραδοσιακή μέθοδος, είναι από τις πλέον ζημιογόνες για το περιβάλλον. Επιπλέον όπως αναφέρθηκε είναι επικίνδυνη για τον χειριστή. Πάρα πολλά ατυχήματα και δυστυχήματα έχουν συμβεί κοστίζοντας τραυματισμούς και θανάτους. Πολλοί χειριστές έχασαν τη ζωή τους μη λαμβάνοντας τα απαραίτητα μέτρα προστασίας ή ακόμα μη έχοντας την κατάλληλη εκπαίδευση για να χειρισθούν αυτά τα μηχανήματα Η περίπτωση των χορτοκοπτικών και των καταστροφέων είναι διαφορετική. Αυτά τα μηχανήματα δεν θεωρούνται σκαπτικά διότι δεν αναμοχλεύουν το έδαφος. Η δουλειά που κάνουν είναι να κόβουν και να τεμαχίζουν τα φυτικό υλικό που είναι πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Δεν έρχονται σε επαφή με το έδαφος αλλά εργάζονται σε ύψος τουλάχιστο 5 εκατοστών πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Υπό αυτήν την σκοπιά δεν προκαλείται ζημειά στο έδαφος αφού αυτό δεν τεμαχίζεται, δεν τεμαχίζονται οι ρίζες των φυτών, δεν Ποια η αξία της μηχανικής κατεργασίας του εδάφους; 1. δηµιουργούνται ευνοϊκές συνθήκες στο περιβάλλον της ρίζας Ποιες οι δυσμενείς επιπτώσεις από τη μηχανική κατεργασία του εδάφους; 1. προκαλείται συµπίεση εδάφους 36 37

10 εισέρχονται ασθένειες σε αυτά και τελικά τα φυτά παραμένουν πιο εύρωστα και πιο δυνατά. Επίσης μιας και δεν γίνεται διαταραχή και αναμόχλευση του εδάφους δεν σηκώνεται σύννεφο σκόνης συνεπώς δεν ρυπαίνεται η ατμόσφαιρα και δεν προκαλείται διάβρωση του εδάφους. Θα πρέπει να επισημάνουμε πως οι ποικιλίες των κηπευτικών και των οσπρίων εξαιτίας του λιγότερου δυνατού ριζικού τους συστήματος είναι πιο ευαίσθητες στις αρνητικές συνέπειες από την κατεργασία του εδάφους συγκριτικά με τις ρίζες του αμπελιού και της ελιάς οι οποίες είναι πιο δυνατές και μπορούν και διεισδύουν σε βαθύτερα Αγγούρι Ζακύνθου εδαφικά στρώματα. Βεβαίως ακόμα και αυτές ζημειώνονται όταν το εδαφικό υπόστρωμα εις το οποίο αναπτύσσονται υποβαθμίζεται. Η οδηγία λοιπόν προς τους καλλιεργητές των γηγενών ποικιλιών είναι να μειώσουν όσο το δυνατόν την εξάρτησή τους από τα σκαπτικά μηχανήματα και να χρησιμοποιήσουν περισσότερο τα χορτοκοπτικά αφού και το επιθυμητό αποτέλεσμα επιτυγχάνουν και λιγότερη περιβαλλοντική ρύπανση και ζημειές στα φυτά προκαλούν. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται επίσης το γεγονός πως τα χορτοκοπτικά, επειδή δεν προκαλούν σκάψιμο του εδάφους απαιτούν μικρότερη ποσότητα ενέργειας συνεπώς είναι πιο οικονομικά κάτι το οποίο είναι απαραίτητο υπό τις σημερινές συνθήκες του οικονομικού περιβάλλοντος. ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΛΑΔΕΜΑ ΔΕΝΤΡΩΝ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Το κλάδεμα είναι η αποκοπή και η εξαίρεση κλάδων από τα δέντρα των γηγενών ποικιλιών. Προφανώς αυτή η πρακτική αφορά δενδρώδεις ή πολυετείς καλλιέργειες και στην προκειμένη περίπτωση την ελιά και το αμπέλι. Τα όσπρια προφανώς είναι φυτά που δεν κλαδεύονται. Το κλάδεμα των δέντρων είναι ευεργετικό για τα φυτά. Απομακρύνεται βλάστηση δίνοντας το ερέθισμα στα φυτά να δημιουργήσουν νέα και δυνατή βλάστηση ενώ αερίζεται το δέντρο και μειώνεται το ποσοστό της σχετικής υγρασίας και αντίστοιχα η πιθανότητα ανάπτυξης ασθενειών στα δέντρα. Βεβαίως το κλάδεμα περικλείει και ορισμένους κινδύνους αφού μπορεί να υπάρξουν τραυματισμοί και θύματα εξαιτίας πτώσεων από τα δέντρα, τραυματισμοί από κλάδεμα του αμπελιού. Επίσης με το κλάδεμα μπορεί να γίνει μεταφορά ασθενειών με τον εξοπλισμό κλαδέματος οπότε να μολυνθούν τα κλήματα με ασθένειες κάτι το οποίο είναι επικίνδυνο και ανεπιθύμητο αφού αυτές οι ασθένειες είναι συνήθως πολύ επικίνδυνες, χαρακτηρίζονται δε «ασθένειες καραντίνας». Εκτός όλων αυτών δημιουργείται το ερώτημα της τύχης των κλαδεμάτων. Προφανώς αυτά δεν μπορεί να παραμένουν εκτεθειμένα στον αγρό διότι αποτελούν εστία μόλυνσης από άλλα έντομα (ξυλοφάγα) τα οποία αργότερα μπορεί να μεταπηδήσουν στα καλλιεργούμενα δέντρα. Επίσης αυτά τα κλαδέματα δεν μπορεί να καούν διότι και απώλεια οργανικής ουσίας έχουμε και κίνδυνος για το περιβάλλον (πυρκαγιά) υπάρχει. Αυτό σημαίνει πως τα κλαδέματα αυτά πρέπει να «χωνεύονται», δηλαδή να αφήνονται να αποσυντεθούν και η οργανική ουσία πλέον να επιστρέψει στο έδαφος. Αυτή στην πραγματικότητα είναι η οδηγία προς τους καλλιεργητές των γηγενών ποικλιών. Μάλιστα οι καλλιεργητές της ελιάς (γηγενείς ποικιλίες Σιμωτέικο, Θιακό) αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο θέμα με αυτήν διότι παράγει πολλά κλαδιά συνεπώς υπάρχει σοβαρό θέμα πρέπει να δουν τι θα κάνουν με τα κλαδέματα διότι ειδικά το Θιακό είναι μεγάλο δέντρο που παράγει πολύ μάζα. Έτσι συμπληρωματικά με την επιμελή και αυστηρή εφαρμογή του κλαδέματος θα πρέπει να υπάρχει πολύ προσεκτική αποσύνθεση και όχι κάψιμο των κλαδιών, ειδικά μάλιστα που υπάρχουν νομικές διατάξεις που απαγορεύουν το κάψιμο αυτό. Ποιες οι δυσμενείς συνέπειες από τη χρήση των σκαπτικών μηχανημάτων για τους καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών; 1. προκαλούνται ατυχήµατα και δυστυχήµατα Ποια τα οφέλη από τη χρήση των χορτοκοπτικών για τους καλλιεργητές γηγενών ποικιλιών; 1. δεν τεµαχίζονται οι ρίζες 38 39

11 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τμήμα Τεχνολογίας Βιολογικής Γεωργίας & Τροφίμων Εκπαιδευτικό υλικό για ψηφιακό σχολείο «Οδηγίες για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αγροτικών εκμεταλεύσεων που καλλιεργούν γηγενείς ποικιλίες» Στο πλαίσιο του έργου «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως διεθνούς πόλου εκπαίδευσης και καινοτομίας» και της Δράσης 4: Καταγραφή, Ανάδειξη και Δημιουργία Τράπεζας Γενετικού Υλικού για τις Γηγενείς Ποικιλίες Φυτικών Ειδών στα Επτάνησα Παραδοτέο 7. Οργάνωση Εκπαιδευτικού Υλικού Ψηφιακού Σχολείου