ιερεύνηση γνώσεων των χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων και το εµβόλιο κατά του ιού.

Transcript

1 Interscientific Health Care (2010) Τόµος 2, Τεύχος 4, ιερεύνηση γνώσεων των χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων και το εµβόλιο κατά του ιού. Νοταρά Β 1, Σουλτάτου Π. 2, Τσελίκα Α. 3 1 Καθηγήτρια Εφαρµογών, Τµήµα Επισκεπτών/τριών Υγείας, ΣΕΥΠ, ΤΕΙ Αθήνας, 2 Εργαστηριακή Συνεργάτης, τµήµα Επισκεπτών/τριών Υγείας, ΣΕΥΠ, ΤΕΙ Αθήνας 3 Καθηγήτρια, Τµήµα Επισκεπτών/τριών Υγείας, ΣΕΥΠ, ΤΕΙ Αθήνας ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός: Ο ιός των ανθρώπινων θηλωµάτων (HPV) είναι σεξουαλικώς µεταδιδόµενος, έχει τεκµηριωµένη ογκογενετική επίδραση αλλά η πρόσφατη ανακάλυψη του εµβολίου κατά του ιου HPV µπορεί πλέον να προσφέρει προστασία έναντι ορισµένων ογκογόνων ιών. Η παρούσα διερευνητική µελέτη, λαµβάνοντας υπόψη τον υψηλό επιπολασµό αλλά και τη δυνατότητα πρόληψης του ιού, επιχειρεί να διερευνήσει τις τρέχουσες γνώσεις χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον HPV και το εµβόλιο κατά του ιού. Υλικό και Μέθοδος: Το πληθυσµιακό δείγµα αποτέλεσαν άτοµα (n=144) αναπαραγωγικής ηλικίας (19-49 ετών) ως χρήστες υπηρεσιών υγείας στην Αττική και στην Κρήτη. ιεξήχθη περιγραφική ποσοτική µελέτη µε χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου µε 23 ερωτήσεις κλειστού τύπου. Το ερωτηµατολόγιο περιέλαβε ερωτήσεις σχετικά µε το κοινωνικοδηµογραφικό προφίλ των ερωτηθέντων, τις σεξουαλικές συµπεριφορές, τις γνώσεις των χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον HPV και το εµβόλιο κατά του HPV. Για τη στατιστική επεξεργασία χρησιµοποιήθηκε το στατιστικό λογισµικό SPSS 13.0 και εφαρµόστηκε περιγραφική στατιστική. Αποτελέσµατα: Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων (93%) ανέφερε ολοκληρωµένες σεξουαλικές επαφές, σε µεγάλο ποσοστό (62%) αναφέρθηκε συστηµατική χρήση µέσου προφύλαξης ενώ το 1/3 των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι δε χησιµοποιούν ποτέ προφυλακτικό. Αναφορικά µε την πληροφόρηση, µόνο το 16% χρησιµοποιεί ενδεδειγµένες πηγές, ενώ παρατηρείται σηµαντική σύγχυση σε ό,τι αφορά στη γνώση σχετικά µε τη συµπτωµατολογία του ιού και των µεθόδων ανίχνευσής του. Το 1/5 του πληθυσµού δεν γνωρίζει τον κύριο τρόπο µετάδοσης του ιου και το 1/3 αναφέρει εσφαλµένες οδούς µετάδοσης του HPV. Τέλος, µόνο το 8% έχει εµβολιασθεί κατά του HPV ενώ το 30% αγνοεί την ύπαρξη του εµβολίου. Συµπέρασµα: Οι αυτοαναφερόµενες σεξουαλικές συµπεριφορές, η πληροφόρηση σχετικά µε τον ιό των ανθρωπίνων θηλωµάτων αλλά και η πληροφόρηση σχετικά µε τον προφυλακτικό εµβολιασµό έναντι του HPV κρίνονται ικανοποιητικές. Ωστόσο ένα εξαιρετικά µικρό ποσοστό των ερωτηθέντων έχει εµβολιασθεί ενώ παράλληλα παρουσιάζονται σηµαντικές ελλείψεις αναφορικά µε τις γνώσεις του πληθυσµού ως προς τον ιό και τον εµβολιασµό κατά του ιού HPV. Λέξεις-κλειδιά: ιός ανθρώπινων θηλωµάτων, εµβολιασµός κατά των ανθρώπινων θηλωµάτων, χρήστες υπηρεσιών υγείας, γνώσεις 184 Υπεύθυνος Αλληλογραφίας: Νοταρα Β. ΤΕΙ ΑΘΗΝΩΝ Θηβών 274, ΤΚ 12241,Αιγάλεω, Τηλ.: , venotara@yahoo.gr

2 Interscientific Health Care (2010) Vol 2, Issue 4, Exploration of health service users knowledge of HPV and immunization against the virus Notara V. 1, Soultatou P. 2, Tselika A Lecturer, Department of Health Visiting, Faculty of Health and Caring Professions, TEI of Athens 2 Laboratory Partner, Department of Health Visiting, Faculty of Health and Caring Professions, TEI of Athens 3 Professor, Department of Health Visiting, Faculty of Health and Caring Professions, TEI of Athens ABSTRACT Purpose: The human papiloma virus is sexually transmitted and is related to cancer mostly in female reproductive system. However it is nowadays possible to prevent the particular virus due to the vaccine against HPV. The present exploratory descriptive research study, taking into account the high prevalence of HPV and also the potentiality of its prevention, attempts to explore the current knowledge of health service users of reproductive age regarding HPV and immunization against it. Material and method: The population sample constituted individuals (n=144) of reproductive age (19-49 years old) selected as health service users in Attica and Crete. A descriptive quantitative survey was conducted employing a structured closed type questionnaire with 23 items was used. The questionnaire comprised questions about the socio-demographic profile of the respondents, sexual behaviors, knowledge of health service users on HPV and the vaccine against HPV. For the statistical analysis the SPSS 13.0 software was used, whereas descriptive statistics were applied to analyzing the data. Results: The vast majority of the respondents (93%) however reported having sexual intercourse, a significant percentage (62%) of the respondents reported regular use of a protective means (62%), although 1/3 of the respondents report never use condoms. Regarding information sources, only 16% of the sample uses valid sources of information, whereas considerable confusion in respect to the symptoms of HPV and the methods of detecting HPV is observed. The 1/5 of the population does not appear to know the main transmission way of HPV, while 1/3 of the sample reports wrong transmission canals. Finally, only 8% of the population has been vaccinated against HPV, while 30% of the population shows ignorance as for the existence of HPV vaccine. Conclusions: The self-reported sexual behaviors, information on HPV and the vaccine against this virus are satisfactory. However an extremely small proportion of the respondents is immunized against HPV, while concurrently significant knowledge gaps are evident regarding the sample population s knowledge regarding HPV and immunization against HPV. Keywords: HPV, human papiloma virus, HPV immunization, HPV vaccine, health service users, knowledge ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ιός των ανθρώπινων θηλωµάτων (HPV) είναι ένα σεξουαλικώς µεταδιδόµενο νόσηµα (ΣΜΝ), από τα πλέον διαδεδοµένα σε άτοµα αναπαραγωγικής ηλικίας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύµφωνα µε πρόσφατη επιδηµιολογική καταγραφή στις ΗΠΑ ο συνολικός υψηλός κίνδυνος επιπολασµού της νόσου ανέρχεται στο 23%, ενώ η κύρια ηλικιακή οµάδα που προσβάλλεται από τον ιό είναι νεαρά άτοµα ετών (35%)(CDC 2008). Σύµφωνα µε πολύ πρόσφατη µελέτη που διεξήχθη στον ελληνικό πληθυσµό, η ανίχνευση του ιού µε προληπτικές γυναικολογικές εξετάσεις ανέρχεται στο 22.7% του πληθυσµιακού δείγµατος, ποσοστό το οποίο δικαίως κρίνεται από τους ερευνητές ως ιδιαιτέρως υψηλό (Stamataki et al. 2010). Αξιοσηµείωτη επίσης είναι η τεκµηριωµένη ογκογενετική επίδραση ορισµένων τύπων του HPV (ιοί Ν.16,18,32,34). Θα πρέπει όµως να διευκρινιστεί ότι η οικογένεια του ιού περιλαµβάνει περισσότερους από 100 διαφορετικούς τύπους εκ των οποίων ένα συγκεκριµένο πλήθος είναι ογκογόνοι (Στρατηγός 2003). Η ευρέως γνωστή και καλώς τεκµηριωµένη ογκογόνος δράση από συγκεκριµένα στελέχη της οικογένειας του HPV αφορά στο γυναικείο γεννητικό σύστηµα µε πρώτο τον καρκίνο του τραχήλου της Corresponding Author: Notara V. TEI of Athens Thivon 274 Str, Egaleo Tel: , venotara@yahoo.gr 185

3 µήτρας. Σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας, ο HPV ευθύνεται για το 99% των περιπτώσεων του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας, ενώ ο συγκεκριµένος καρκίνος είναι ο δεύτερος πιο συχνός τύπος καρκίνου ανάµεσα στις γυναίκες διεθνώς. Ενοχοποιείται συγκεκριµένα για το θάνατο γυναικών ετησίως, ενώ νέες περιπτώσεις καταγράφονται κάθε χρόνο (World Health Organization 2008). Πληθώρα µελετών όµως έχει δείξει ότι η ογκογόνος επίδραση του ιού αφορά και σε άλλους βλενογόννους. Ο ιός των ανθρώπινων θηλωµάτων φαίνεται πως προδιαθέτει θετικά στην εµφάνιση καρκινώµατος και ενδοεπιθηλιακής νεοπλασίας του αιδοίου, του πρωκτού, του πέους και του κόλπου (De Vuyst et al. 2008). Επιπλέον, έχει εντοπισθεί σχέση µεταξύ του λεπιδώδους καρκινώµατος των κυττάρων της κεφαλής και του αυχένα µε την ύπαρξη του ιού (Kreimer et al. 2005). Ο καρκίνος του στόµατος και του λάρυγγα, για παράδειγµα, έχει συσχετισθεί µε την νόσηση από τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων, σε συνδυασµό προπάντων µε τη χρήση οινοπνευµατωδών ποτών και το κάπνισµα (Smith et al. 1998). Οµοίως, µολονότι ένα µεγάλο ποσοστό γυναικών (50-70%) µολύνεται στη διάρκεια της ζωής τους από τον HPV, είναι προφανές ότι για την εµφάνιση, τελικά, καρκίνου στον τράχηλο απαιτείται η ύπαρξη και η δράση διάφορων άλλων ενδογενών (πιθανώς γονιδιακών) και εξωγενών (καπνίσµατος, ανοσοκατασταλτικών φαρµάκων, περιβάλλοντος) παραγόντων (Αγοραστός 2007). Πέραν όµως από τη µεταδοτικότητα και την ογκογενετική επίδραση του ιού, υπάρχουν σαφείς δυνατότητες πρόληψης. Πρώτον, η συστηµατική χρήση προφυλακτικού κατά τη συνουσία προσφέρει τη δυνατότητα αποφυγής διασποράς της µετάδοσης του ιού µέσω της σεξουαλικής επαφής. εύτερον, η ανίχνευση προκαρκινικών αλλοιώσεων µε το Τεστ Παπανικολάου καθώς και η τυποποίηση του DNA του HPV (HPV DNA test) ως µέθοδος µαζικού πληθυσµικού ελέγχου (screening test) παρέχoυν τη δυνατότητα έγκαιρης παρέµβασης προκειµένου για την αποφυγή εκδήλωσης τραχηλικού καρκίνου. Τρίτον, την πλέον καθοριστική δυνατότητα πρωτογενούς πρόληψης του ιογενούς αιτιολογίας καρκίνου της µήτρας αποτελεί το εµβόλιο κατά του HPV. Εποµένως, όπως είναι φανερό από τα παραπάνω, ο ιός των ανθρώπινων θηλωµάτων χρήζει ιδιαίτερης προσοχής από την ακαδηµαϊκή και επιστηµονική κοινότητα για τρεις βασικούς λόγους: α) αποτελεί µια άκρως µεταδοτική µολυσµατική νόσο, β) συσχετίζεται µε καρκινογένεση και γ) υπάρχουν σαφείς και αποτελεσµατικοί τρόποι πρόληψης της νόσου. Οι συγκεκριµένοι παράγοντες αποτελούν και τη βάση της παρούσας ερευνητικής εργασίας. Σκοπός της παρούσας περιγραφικής µελέτης είναι η ανίχνευση του επιπέδου των γνώσεων του πληθυσµού σε ό,τι αφορά τόσο στον ιό HPV όσο και στη δυνατότητα πρόληψής του µε εµβολιασµό. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΣ Το πληθυσµιακό δείγµα της παρούσας περιγραφικής συγχρονικής µελέτης (descriptive cross-sectional study) αποτέλεσαν 144 άνδρες και γυναίκες (n=144) µέσης αναπαραγωγικής ηλικίας (19-49 ετών). Πιο συγκεκριµένα, 144 άτοµα, προσερχόµενοι ως χρήστες 186 υπηρεσιών υγείας στα το Ι.Κ.Α. Αγίων Αναργύρων και στο Βενιζέλειο-Πανάνειο Νοσοκοµείο Ηρακλείου Κρήτης, επιλέγησαν ταυτόχρονα κατά τους µήνες Μάρτιο- Αύγουστο 2009 µε την µέθοδο της απλής τυχαίας δειγµατοληψίας. Ενήµερη συγκατάθεση (informed consent) ζητήθηκε από όλους τους συµµετέχοντες ενώ εγγυήθηκε η ανωνυµία και εµπιστευτικότητα των απαντήσεών τους. Το κύριο όργανο συλλογής δεδοµένων αποτέλεσε συνέντευξη µε χρήση δοµηµένου ερωτηµατολογίου 23 ερωτήσεων κλειστού τύπου. Οι θεµατικές ενότητες που απαρτίζουν το ερωτηµατολόγιο είναι οι ακόλουθες: α) κοινωνικοδηµογραφικό προφίλ των ερωτηθέντων (π.χ. ηλικία, φύλο, µορφωτικό επίπεδο, επάγγελµα, οικογενειακή κατάσταση), β) σεξουαλικές συµπεριφορές (π.χ. «έχετε ολοκληρωµένες σεξουαλικές επαφές», «χρησιµοποιείτε αντισυλληπτικές µεθόδους», «εάν ναι, τι είδος αντισυλληπτικής µεθόδου επιλέγετε», «πόσο συχνά χρησιµοποιείτε προφυλακτικό»), γ) τις γνώσεις των χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον HPV(π.χ. «γνωρίζετε τι είναι τα κονδυλώµατα», «γνωρίζετε πώς µεταδίδεται ο ιός των κονδυλωµάτων», «γνωρίζετε ποια από τα παρακάτω είναι συµπτώµατα του HPV», «µεταδίδεται ο ιός HPV κατά τον φυσιολογικό τοκετό» ), δ) το εµβόλιο κατά του HPV («γνωρίζετε εάν υπάρχει εµβόλιο κατά του HPV», «έχετε εµβολιασθεί κατά του HPV», «θα κάνατε το εµβόλιο κατά του HPV»), καθώς και ε) τις πηγές άντλησης πληροφοριών σε θέµατα σεξουαλικής υγείας (π.χ. «ποιες πηγές πληροφόρησης χρησιµοποιείτε»). Το ειδικά διαµορφωµένο ερωτηµατολόγιο σχεδιάστηκε µε βάση την εµβριθή ανασκόπηση της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας στο θέµα. Κωδικοποίηση µεταβλητών: Το κοινωνικο δηµογραφικό προφίλ µε βάση τη µόρφωση και την επαγγελµατική κατάσταση. Η ακαδηµαϊκή µόρφωση προσδιορίστηκε σε οκτώ επίπεδα ( ηµοτικό-γυµνάσιο Λύκειο - Τεχνικό Λύκειο Πανεπιστήµιο - ΤΕΙ-Μεταπτυχιακό- ιδακτορικό κλίµακα 1-8) ενώ η επαγγελµατική κατάσταση σε 7επίπεδα ( ηµόσιος Υπάλληλος, Ιδιωτικός Υπάλληλος, Ελεύθερος Επαγγελµατίας, Οικιακά, Φοιτητής, Άνεργος, Μαθητής). Η οικογενειακή κατάσταση εκτιµήθηκε σε τρία επίπεδα ( άγαµος, έγγαµος, διαζευγµένος /χήρος) και η ηλικία σε 6 επίπεδα (<19, 20-24, 25-29, 30-34, 35-39, >40). Η µέθοδος της περιγραφικής στατιστικής εφαρµόστηκε προκειµένου για τη στατιστική ανάλυση των δεδοµένων. Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν πίνακες και γραφήµατα που απεικονίζουν τη συχνότητα ως προς τις απαντήσεις του πληθυσµιακού δείγµατος. Το στατιστικό λογισµικό πακέτο SPSS 13.0 χρησιµοποιήθηκε για την στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Κοινωνικοδηµογραφικό προφίλ: Στο πληθυσµιακό δείγµα (n=144) παρατηρείται υπεραντιπροσώπευση των γυναικών (68%) σε σχέση µε το σύνολο των ερωτηθέντων. Το κοινωνικοδηµογραφικό προφίλ των χρηστών υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας που πήραν µέρος στην έρευνα διαµορφώνεται ως ακολούθως: οι συµµετέχοντες είναι οριακά σε µεγαλύτερο ποσοστό (54%) απόφοιτοι ΑΕΙ (41% απόφοιτοι Παν/µίων και 13% απόφοιτοι ΤΕΙ) και κατά το πλείστον έγγαµοι (56%). Το µεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσµιακού δείγµατος αποτελείται από φοιτητές τριτοβάθµιας

4 εκπαίδευσης (39%) ενώ ένα σηµαντικό ποσοστό απασχολείται στον ιδιωτικό τοµέα (37%). Σεξουαλικές συµπεριφορές : Αναφορικά µε τις σεξουαλικές συµπεριφορές, η συντριπτική πλειοψηφία (93%) ανέφερε ολοκληρωµένες σεξουαλικές επαφές, ενώ κατά το ήµισυ οι ερωτώµενοι ανέφεραν συστηµατική χρήση προφυλακτικού(47%) ως µέθοδο προφύλαξης από ΣΜΝ και αντισύλληψης. Παρόλαυτα, µόνο το 46% ανέφερε ότι χρησιµοποιεί προφυλακτικό σε κάθε σεξουαλική επαφή ενώ ένα εξίσου µεγάλο ποσοστό ανέφερε ότι δεν κάνει ποτέ χρήση προφυλακτικού (34%). Όµως σηµαντικό είναι το ποσοστό των ερωτηθέντων που χρησιµοποιεί τη διακεκοµµένη σεξουαλική επαφή ως µέθοδο αντισύλληψης (22%), η οποία δεν προστατεύει από τα ΣΜΝ και άρα τη µετάδοση του ιού HPV. Τέλος το 34% του δείγµατος αναφέρει ότι δε χρησιµοποιεί ποτέ προφυλακτικό κατά τη σεξουαλική επαφή ενώ αξιοσηµείωτο είναι ότι το ποσοστό αυτό αφορά στην ηλικιακή οµάδα µεταξύ 20 έως 24 ετών. Πηγές πληροφόρησης: Τέλος, σε ό,τι αφορά στις πηγές πληροφόρησης σχετικά µε θέµατα σεξουαλικής υγείας και οικογενειακού προγραµµατισµού, οι συµµετέχοντες αναφέρουν κατά κύριο λόγο φίλους και συνοµιλήκους (32%) ενώ ακολουθούν σχετικά εγχειρίδια και το διαδίκτυο (24%). Τα Κέντρα Οικογενειακού Προγραµµατισµού και το σχολείο καταλαµβάνουν ένα µικρό ποσοστό (10% και 6% αντίστοιχα) συγκριτικά µε άλλες πηγές πληροφόρησης. Γνώσεις σχετικά µε τον ιό HPV και το εµβόλιο κατά του ιού: Αναφορικά µε τις γνώσεις των ερωτηθέντων σχετικά µε τους τρόπους µετάδοσης, µόνο το ½ του δείγµατος αναφέρθηκε στη σεξουαλική επαφή ενώ στατιστικά σηµαντικά ποσοστά ανέφεραν ότι δε γνωρίζουν την κύρια οδό µετάδοσης του ιού (20%), ενώ ένα επίσης αξιοσηµειώτο ποσοστό (34%) ανέφερε εσφαλµένους τρόπους µετάδοσης (14% µε το άγγιγµα και 14% µε χρήση τουαλέτας). Αναφορικά µε τα συµπτώµατα του ιού, δόθηκαν ποικίλλες απαντήσεις, στην πλειονότητά τους εσφαλµένες. Για παράδειγµα, µόνο το 8% δήλωσε πως η παρουσία του ιού στον ανθρώπινο οργανισµό είναι ασυµπτωµατική, ενώ το 26% ανέφερε πόνο και το 24% εξάνθηµα. Σύγχυση φαίνεται ότι επικρατεί και στη γνώση σχετικά µε το αν ο ιός µπορεί να µεταδοθεί κατά τον τοκετό από τη µητέρα στο νεογνό: 46% του δείγµατος απάντησε θετικά και 46% αρνητικά, ενώ η επικρατέστερη επιστηµονική άποψη καταδεικνύει ότι ο ιός του ανθρώπινου θηλώµατος µπορεί να µεταδοθεί µε τον φυσιολογικό τοκετό. Περίπου το 1/3 του δείγµατος (37%) φαίνεται να γνωρίζει ότι ο ιός HPV έχει ογκογόνο επίδραση. Ένα πολύ µεγάλο ποσοστό (70%) των ερωτηθέντων φαίνεται να γνωρίζει την ύπαρξη του εµβολίου κατά του ιού HPV, ενώ από το 30% όσων δε γνωρίζουν την ύπαρξη του εµβολίου, η πλειονότητα (28.7%) αφορά σε άνδρες, καθώς δεν συµπεριλαµβάνονται στο εθνικό πρόγραµµα εµβολιασµών κατά του ιού. Παρόλαυτα,ένα εξαιρετικά µικρό ποσοστό (8%) έχει εµβολιασθεί κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωµάτων. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων γνώριζε ότι ο ιός ανιχνεύεται µέσω του Τέστ Παπανικολάου (65%) ενώ ένα ποσοστό 30% απάντησε ότι ο ιός δεν ανιχνεύεται µε τη συγκεκριµένη µέθοδο. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Σε αδρές γραµµές, το επίπεδο των γνώσεων των χρηστών υπηρεσιών υγείας ως προς τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων κρίνεται ικανοποιητικό, εάν ληφθεί υπόψη ότι οι περισσότεροι από τους µισούς γνωρίζουν ότι αποτελεί ΣΜΝ, το 1/3 των ερωτηθέντων γνωρίζει ότι προκαλεί καρκινογένεση και η µεγάλη πλειονότητα φαίνεται να είναι ενήµερη ως προς την ύπαρξη του εµβολίου. Το ικανοποιητικό επίπεδο των γνώσεων ερµηνεύεται µε βάση το, κατά κανόνα, υψηλό µορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων. Το συγκεκριµένο εύρηµα, έρχεται σε αντίθεση µε αντίστοιχες µελέτες σε λιγότερο ανεπτυγµένες χώρες. Για παράδειγµα, πολύ πρόσφατη έρευνα επικεντρώνεται στην ανίχνευση των γνώσεων του πληθυσµού στη Μαλαισία, καταλήγοντας στο συµπέρασµα ότι η γνώση τόσο για τον HPV όσο και για τις δυνατότητες πρόληψης της µετάδοσής του είναι εξαιρετικά φτωχή (Wong & Sam 2010). Όµοια ευρήµατα προέρχονται από πρόσφατη έρευνα στην Ταϋλάνδη, όπου επίσης το επίπεδο των γνώσεων ιερόδουλων γυναικών κυµαίνεται σε πολύ χαµηλά επίπεδα (Kietpeerakool et al. 2009). Ωστόσο, επισηµαίνεται ότι σε επιµέρους ζητήµατα ενηµέρωσης αναφορικά µε τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων παρατηρείται άγνοια ή σύγχυση ανάµεσα στους ερωτώµενους. Για παράδειγµα, οι µισοί ερωτηθέντες έδωσαν εσφαλµένες απαντήσεις ως προς τον τρόπο µετάδοσης του ιού, αναφέροντας ότι µεταδίδεται µε απλή επαφή, µε τη χρήση τουαλέτας και ασφαλώς όχι µε τη σεξουαλική επαφή. Οµοίως, η πλειονότητα των ερωτηθέντων φάνηκε να αγνοεί το γεγονός ότι η παρουσία του HPV είναι κατά κανόνα ασυµπτωµατική στον ανθρώπινο οργανισµό. Ακόµη, ενώ ένα σηµαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων γνώριζε ότι ο ιός ανιχνεύεται µέσω του Τέστ Παπανικολάου (65%), ενώ το 1/3 του πληθυσµιακού δείγµατος εξακολουθεί να µην γνωρίζει ότι ο ιός ανιχνεύεται µε το συγκεκριµένο τεστ. Τα ανησυχητικά αυτά ευρήµατα µπορούν να ερµηνευθούν ως προς την ηλικιακή κατανοµή του πληθυσµιακού δείγµατος όπου περίπου οι µισοί ερωτηθέντες είναι νέοι (>19 έως 29 ετών). Το νεαρό της ηλικίας επηρεάζει αρνητικά τα επίπεδα γνώσης ως προς τον ιό των ανθρώπινων θηλωµάτων και την ανίχνευση µέσω Τεστ Παπανικολάου, όπως έχει φανεί και σε άλλες µελέτες επικεντρωµένες σε νέους και εφήβους (Dell et al. 2000). Επιπλέον, ανησυχητικό είναι το εύρηµα που αφορά στη µη συστηµατική χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική επαφή. Εάν µάλιστα συνδυαστεί µε τις παραπάνω εσφαλµένες γνώσεις και το νεαρό της ηλικίας τότε καθίσταται πιο επιτακτική η ανάγκη Προαγωγής Υγείας και συστηµατικής πρόληψης του HPV στον γενικό πληθυσµό, όπως φαίνεται και παρακάτω. Η παρούσα µελέτη έδειξε ότι ένα εξαιρετικά µικρό ποσοστό των χρηστών υπηρεσιών υγείας (8%) έχει εµβολιασθεί κατά του ιού HPV. Όµως, το εύρηµα αυτό ελέγχεται ως προς την εγκυρότητά του δεδοµένου ότι το δείγµα περιέλαβε άτοµα µε ηλικιακό εύρος (19-49 έτη), ενώ ο εµβολιασµός αφορά στις νεαρές ηλικίες (12-26 ετών). Επίσης, το συγκεκριµένο εύρηµα έρχεται σε σχετική συµφωνία µε το ποσοστό εµβολιασµένων γυναικών σε εθνικό επίπεδο, αφού µόνο το 11% του πληθυσµού έχει εµβολιασθεί κατά του HPV. 187

5 Παρόλαυτα όµως, αναγνωρίζεται η ανάγκη οργάνωσης στοχευµένου προγράµµατος εµβολιασµού ενάντια στον ιό HPV, καθώς πρόσφατη αναλύση κόστουςαποτελεσµατικότητας στον ελληνικό χώρο δείχνει ότι ο προφυλακτικός εµβολιασµός κοριτσιών είναι οικονοµικά πολύ επωφελής (Ροβίθης et al. 2010). Μάλιστα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο κύριος ανασταλτικός παράγοντας για τον εµβολιασµό κατά του HPV αποτελεί η χαµηλή κοινωνικο-οικονοµική τάξη, όπως έδειξε πολύ πρόσφατη µελέτη, η οποία διεξήχθη µε χρήση ελληνικού πληθυσµιακού δείγµατος (Danis et al. 2010). Τέλος, τονίζεται ότι οι πηγές άντλησης πληροφοριών και ενηµέρωσης δεν είναι οι πλέον ενδεδειγµένες σύµφωνα µε την παρούσα µελέτη. Για παράδειγµα, οι κυριότερες πηγές πληροφόρησης (π.χ. φιλικό περιβάλλον, ηλεκτρονικά και έντυπα µµε και διαδίκτυο) που αναφέρθηκαν από τους συµµετέχοντες ελέγχονται ως προς εγκυρότητα και την αξιοπιστία τους. Αντίθετα, θεσµοθετηµένα προγράµµατα Αγωγής Υγείας στα ελληνικά σχολεία και και στις υπηρεσίες υγείας και πρόνοιας κατέχουν ένα πολύ µικρό µερίδιο στην ενηµέρωση του πληθυσµού. Το εύρηµα αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση µε ανάλογες µελέτες σε οικονοµικά ανεπτυγµένα κράτη. Για παράδειγµα, η έρευνα των Brown et al. (2000) που επίσης εστιάζει στην ανίχνευση του επιπέδου γνώσεων νεαρών φοιτητών παν/µίων ως προς τον ιό HPV, έδειξε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων ήταν επαρκώς ενήµερη σχετικά µε το θέµα. Το σηµαντικότερo όµως εύρηµα αφορά στο ότι το 87% των ερωτηθέντων είχαν αποκτήσει τις γνώσεις τους από τα προγράµµατα αγωγής υγείας που εφαρµόζονται συστηµατικά στις ΗΠΑ. Συµπερασµατικά, καταλήγουµε στο ότι το επίπεδο γνώσεων των χρηστών κρατικών υπηρεσιών υγείας και πρόνοιας είναι σχετικά ικανοποιητικό αναφορικά µε τον ιό HPV και την ύπαρξη εµβολίου. Αναγνωρίζεται όµως ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσµάτων στο γενικό πληθυσµό λόγω περιορισµένου µεγέθους του πληθυσµιακού δείγµατος. Ακριβώς για το λόγο αυτό θεωρούµε ότι η ανίνχευση του επίπεδου των γνώσεων στο σύνολο του ελληνικού πληθυσµού χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Σε συµφωνία µε προηγούµενες ερευνητικές εργασίες, προτείνουµε την οργάνωση σε πανελλαδικό επίπεδο συστηµατικών προγραµµάτων πρόληψης της µετάδοσης του ιού των ανθρώπινων θηλωµάτων και κατ επέκταση του καρκίνου της µήτρας (Γκεσούλη κ.α. 2009, Ροβίθης κ.α. 2010, Danis et al. 2010). Αφενός µεν προτείνεται η γενίκευση της ενηµέρωσης τόσο των εφήβων όσο και των ενηλίκων µέσω προγραµµάτων προαγωγής υγείας στα σχολεία και στην κοινότητα. Ο σχεδιασµός και εφαρµογή οργανωµένων καινοτόµων παρεµβάσεων αγωγής και προαγωγής υγείας θα βοηθούσαν, εκτός των άλλων, στο να ξεπεραστεί το ταµπού της ενασχόλησης µε ζητήµατα που άπτονται της σεξουαλικής ζωής (Frisiras et al.1991; Gerouki 2009). Αφετέρου δε συνίσταται η εντατικότερη συµµετοχή σε προληπτικές εξετάσεις και η µαζικότερη εφαρµογή του προφυλακτικού εµβολιασµού από τον ιό HPV. 188 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αγοραστός Θ. (2007), HPV-Εµβόλιο: Νέα εποχή στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου, Κοινωνία και Υγεία IV, Εθνικό Κέντρο Ερευνών, Αθήνα. 2. Γκεσούλη-Βολτυράκη Ε., Τσιώτα Μ., Υφαντής A., Τηνιακού Ι., Κουτκιά Χ., Βλαχάκη Α., Νούλα Μ. (2009) Γνώσεις γυναικών - επαγγελµατιών υγείας σχετικά µε τον καρκίνο του τραχήλου της µήτρας και τη δυνατότητα δευτερογενούς πρόληψής του, Interscientific Health Care, 1(3), Ροβίθης,.,Καϊτελίδου,., Λιαρόπουλος, Λ. (2010) Ανάλυση κόστους-αποτελεσµατικότητας προφυλακτικού εµβολιασµού κατά του καρκίνου του τραχήλου της µήτρας στην Ελλάδα, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 27 (1), Στρατηγός, Ι..(2003) Σεξουαλικώς Μεταδιδόµενα Νοσήµατα: σηµερινά προβλήµατα και αυριανές προοπτικές, Κοινωνία και Υγεία ΙΙ, Εθνικό Κέντρο Ερευνών, Αθήνα. 5. Baer, H., Allen, S., Braun, L. (2000) Knowledge of Human Papillomavirus Infection Among Young Adult Men and Women: Implications for Health Education and Research, Journal of Community Health, 25(1), CDC. Sexually Transmitted Diseases Surveillance Centres for Disease Control and Prevention. 7. Danis, K., Georgakopoulou, T., Stavrou, T., Laggas, D., & Panagiotopoulos, T. 2010, "Socioeconomic factors play a more important role in childhood vaccination coverage than parental perceptions: a cross-sectional study in Greece", Vaccine, vol. 28, no. 7, pp Dell, DL., Chen, H., Ahmad, F., Stewart, DE (2000) Knowledge about human papillomavirus among adolescents, Obstetrics& Gynecology, 96 (1), De Vuyst, H., Clifford, G., Nascimento, M., Madeleine, M., & Franceschi, S. 2008, "Prevalence and type distribution of human papillomavirus in carcinoma and intraepithelial neoplasia of the vulva, vagina and anus: A meta-analysis", International Journal of Cancer, vol. 124, no. 7, pp Frisiras, S., Lagiou, A., Sourtzi, P., & Vidalaki, M. 1991, "Sex education and family planning messages in Greek school books", Planned Parenthood in Europe, vol. 20, no. 1, pp Gerouki, M. 2009, "Innovations" on hold: sex education in Greek primary school", Health Education, vol. 49, no. 1, pp Kietpeerakool, C., Phianmongkhol, Y., Jitvatcharanun, K., Siriratwatakul, U., & Srisomboon, J. 2009, "Knowledge, awareness, and attitudes of female sex workers toward HPV infection, cervical cancer, and cervical smears in Thailand", International Journal of Gynecology and Obstetrics, vol. 107, pp Kreimer, A. R., Clifford, G. M., Boyle, P., & Franceschi, S. 2005, "Human Papillomavirus Types in Head and Neck Squamous Cell Carcinomas Worldwide: A Systematic Review", Cancer Epidemiology Biomarkers & Prevention, vol. 14, no. 2, pp Smith, E. M., Hoffman, H. T., Summersgill, K. S., Kirchner, H. L., Turek, L. P., & Haugen, T. H. 1998, "Human papillomavirus and risk of oral cancer", The Laryngoscope, vol. 108, no. 7, pp Stamataki P, Papazafiropoulou A, Elefsiniotis I, Giannakopoulou M, Brokalaki H, Apostolopoulou E, Sarafis P, Saroglou G. (2010) Prevalence of HPV infection among Greek women attending a gynecological outpatient clinic, BCM Infectious Diseases, 10: Wong, P. L. & Sam, I. C. 2010, "Ethnically diverse female university students' knowledge and attitudes toward human papillomavirus (HPV), HPV vaccination and cervical cancer", European Journal of Obstetrics &

6 Gynecology and Reproductive Biology, vol. 148, pp World Health Organization. Cervical cancer, human papillomavirus (HPV), and HPV vaccines. pdf WHO. Ref Type: Electronic Citation 189