Σχ.159. Το ευκαρυωτικό κύτταρο.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Σχ.159. Το ευκαρυωτικό κύτταρο."

Transcript

1 1

2 Σχ.159. Το ευκαρυωτικό κύτταρο. 2

3 Το υδρογονόσωμα Ορισμένοι ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί δεν έχουν μιτοχόνδρια, αλλά ένα αναπνευστικό οργανίδιο περιβαλλόμενο από μεμβράνη, διαφορετικό ως προς τη δομή και λειτουργία από το μιτοχόνδριο, το υδρογονόσωμα. Αν και έχει ίδιο μέγεθος με το μιτοχόνδριο, το υδρογονόσωμα δεν διαθέτει πτυχώσεις, ούτε και ένζυμα του κύκλου του κιτρικού οξέος. Σχ.160. Βιοχημεία του υδρογονοσώματος. 3

4 Το υδρογονόσωμα απαντά σε υποχρεωτικά αναερόβιους ή αερανεκτικούς μικροοργανισμούς, που ο μεταβολισμός τους περιορίζεται αυστηρά στη ζύμωση (παράσιτα, βλεφαριδοφόρα πρωτόζωα που ζουν στον προστόμαχο των μηρυκαστικών, κλπ). Οι βιοχημικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα στα υδρογονοσώματα επικεντρώνονται στην οξείδωση του πυροσταφυλικού προς Η 2 + CO 2 και οξικού. Επισκόπηση της γενετικής των ευκαρύων Μίτωση και μείωση Από γενετική άποψη, τα ευκαρυωτικά είναι 2 ειδών: Α. Απλοειδή, και Β. Διπλοειδή. Κύτταρα του S. cerevisiae (χρησιμοποιείται ως οργανισμός-μοντέλο) μπορούν να βρίσκονται σε απλοειδή βλαστική κατάσταση (16 χρωμοσώματα) επ αόριστον. Περιστασιακά όμως, δύο απλοειδή κύτταρα συγχωνεύονται (συζεύγονται) και σχηματίζουν ένα διπλοειδές κύτταρο (με 32 χρωμοσώματα). Στα κύτταρα των μεταζώων η διπλοειδής κατάσταση υπάρχει στον κυρίως οργανισμό, ενώ η απλοειδής μόνο στους γαμέτες. 4

5 Μίτωση είναι η διαδικασία που ακολουθεί την αντιγραφή του DNA και κατά την οποία τα χρωμοσώματα συμπυκνώνονται, διαιρούνται και χωρίζονται σε δύο ομάδες, μια για κάθε θυγατρικό κύτταρο. Στα απλοειδή κύτταρα του S. cerevisiae η μίτωση λαμβάνει χώρα πριν από την κυτταρική διαίρεση, έτσι ώστε να διατηρείται ο αριθμός των 16 χρωμοσωμάτων/κύτταρο. Μείωση είναι η διαδικασία μετάβασης από τη διπλοειδή στην απλοειδή κατάσταση και περιλαμβάνει 2 διαιρέσεις: 1. Κατά την πρώτη μειωτική διαίρεση, ομόλογα χρωμοσώματα τοποθετούνται σε διαφορετικά κύτταρα, μεταβάλλοντας τη γενετική κατάσταση από διπλοειδή σε απλοειδή. 2. Η δεύτερη διαίρεση είναι ουσιαστικά μιτωτική, καθώς τα απλοειδή κύτταρα διαιρούνται και σχηματίζουν 4 απλοειδείς γαμέτες. Οι ζυμομύκητες έχουν 2 διαφορετικά είδη απλοειδών κυττάρων, που ονομάζονται συζευκτικοί τύποι (ανάλογοι με τους αρσενικούς και θηλυκούς γαμέτες). Αποτέλεσμα της σύζευξης αντίθετων τύπων είναι ένα διπλοειδές κύτταρο. Από ένα διπλοειδές κύτταρο παράγεται μια δομή (ασκός) που περικλείει 4 γαμέτες, 2 από κάθε τύπο (ασκοσπόρια). 5

6 Σχ.161. Κύκλος ζωής ενός τυπικού ζυμομύκητα. 6

7 Οι 2 συζευκτικοί τύποι του S. cerevisiae χαρακτηρίζονται ως α και a. Τα κύτταρα τύπου a συζεύγνονται μόνο με κύτταρα τύπου α, ενώ ο τύπος του κυττάρου καθορίζεται γενετικά. Ορισμένα στελέχη του S. cerevisiae παραμένουν a ή α, άλλα όμως μεταπηδούν από τον ένα συζευκτικό τύπο στον άλλο. Η αλλαγή συζευκτικού τύπου προκαλείται από ένα ενσωματωμένο γονίδιο. Σε ένα από τα χρωμοσώματα του S. cerevisiae υπάρχει μία και μοναδική θέση (γενετικός τύπος ΜΑΤ) στην οποία μπορεί να εντεθεί μόνο το ένα από τα 2 γονίδια, είτε το a είτε το α. Σε αυτόν τον τόπο, ο υποκινητής ΜΑΤ ελέγχει τη μεταγραφή όποιου γονιδίου βρίσκεται εκεί. Αν βρίσκεται το γονίδιο a, το κύτταρο είναι τύπου a και αντίστοιχα, αν βρίσκεται το γονίδιο α, το κύτταρο είναι τύπου α. Αντίγραφα των γονιδίων a και α υπάρχουν και σε άλλα μέρη του γονιδιώματος, αλλά δεν εκφράζονται. Από αυτά τα ανενεργά (σιωπηλά) αντίγραφα προέρχεται το γονίδιο που εντίθεται στη θέση ΜΑΤ. 7

8 Όταν έχουμε αλλαγή συζευκτικού τύπου, το κατάλληλο γονίδιο (a ή α) αντιγράφεται από τη σιωπηλή θέση και εντίθεται στη θέση ΜΑΤ, αντικαθιστώντας το γονίδιο που βρισκόταν εκεί. Το γονίδιο του προηγούμενο τύπου αποβάλλεται και εντίθενται το νέο γονίδιο (μηχανισμός κασέτας). Σχ.162. Μηχανισμός εναλλαγής συζευκτικών τύπων στον ζυμομύκητα. 8

9 Τα γονίδια a και α είναι ρυθμιστικά γονίδια ρυθμίζοντας την παραγωγή του παράγοντα a ή α (προσδένουν τα κύτταρα αντίθετων συζευκτικών τύπων και επιφέρουν μεταβολές στην κυτταρική επιφάνεια που επιτρέπουν τη σύντηξη). Φυλογενετική επισκόπηση των ευκαρύων Ο φυλογενετικός χαρακτήρας των ευκαρύων βασίζεται στη μελέτη συγκριτικής αλληλούχισης βάσεων του ριβοσωματικού RNA 18S. Πριν από την εποχή της μοριακής φυλογενετικής, τα ευκάρυα είχαν παραδοσιακά χωριστεί σε 4 βασίλεια (δίνοντας μεγάλο βάρος στην εξελικτική σημασία των μεταζώων): 1. Φυτά, 2. Ζώα, 3. Μύκητες, και 4. Πρώτιστα. Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ταυτότητα των εξελεκτικά «πρώιμων» ευκαρυωτών, οι οποίοι εξελίχθηκαν ελάχιστα από τους αρχέγονους προγόνους τους. Τα γένη Giardia, Trichomonas, και Εncephalitozoon είναι ευκαρυώτες χωρίς μιτόχονδρια (αμιτοχονδριακοί), αλλά με πυρήνες που περιβάλλονται από μεμβράνη. 9

10 Σχ.163. Φυλογενετικό δέντρο των ευκαρύων. 10

11 Ορισμένα είδη του Trichomonas έχουν υδρογονοσώματα, ενώ άλλοι δεν έχουν. Μήπως πρόκειται για κατάλοιπα αρχέγονων ευκαρυωτών που κατάφεραν να επιβιώσουν μέχρι σήμερα χωρίς να υποστούν ενδοσυμβίωση? Πιθανόν ναι. Όμως, διαπιστώθηκε ότι αμιτοχονδριακοί ευκαρυώτες περιέχουν στους πυρήνες τους γονίδια που προέρχονται από βακτήρια, υποδηλώνοντας πως κάποτε είχαν ενδοσυμβιώτες, αλλά για κάποιο λόγο αργότερα τους απέρριψαν. Τα μικροσπορίδια είναι ένα εξελικτικό αίνιγμα. Οι οργανισμοί αυτοί στερούνται κάθε οργανιδίου και επιπλέον έχουν πολύ μικρά γονιδιώματα. Πραγματικά, τα μικροσπορίδια έχουν όλα τα χαρακτηριστικά που θα περιμέναμε από έναν «πρώιμο ευκαρυώτη». Μελέτες συλλογικής μοριακής αλληλούχισης υποδεικνύουν ότι τα μικροσπορίδια είναι συγγενείς των μυκήτων (ιδιαίτερα εξελιγμένων ευκαρυωτών). Τελικά, υπάρχουν σήμερα συγγενείς ευκαρυωτικών μικροοργανισμών που δεν υπέστησαν ποτέ ενδοσυμβίωση? Αν ναι, τότε θα πρέπει να στερούνται οργανιδίων, αλλά και γονιδίων βακτηριακής προέλευσης. 11

12 Είναι άγνωστο αν υπάρχουν τέτοια κύτταρα και η ενδεχόμενη ύπαρξή τους αποτελεί μεγάλη πρόκληση για τους επιστήμονες. Πρωτόζωα Κυριότερα γένη: Trypanosoma, Amoeba, Paramecium Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί χωρίς κυτταρικό τοίχωμα. Είναι άχροα με ικανότητα αυτόνομης κίνησης. Διακρίνονται από τους προκαρυώτες γιατί έχουν μεγαλύτερο μέγεθος, από τα φύκη λόγω έλλειψης χλωροφύλλης, από τις ζύμες και και τους λοιπούς μύκητες λόγω αυτοκινησίας και απουσίας κυτταρικού τοιχώματος και από τους μυξομύκητες λόγω αδυναμίας να σχηματίζουν καρποσώματα. Απαντούν σε διάφορα ενδιαιτήματα του γλυκού και του θαλάσσιου νερού, ορισμένα αναπτύσσονται στο έδαφος ή σε εναέρια ενδιαιτήματα (π.χ. επιφάνεια δέντρων) και πολλά είναι παράσιτα ζώων και του ανθρώπου. Τα περισσότερα τρέφονται με εγκόλπωση και αφομοίωση στερεών ουσιών, συνήθως άλλων κυττάρων (φαγοκυττάρωση). Ορισμένα μπορούν ουσιαστικά να καταπιούν βακτήρια ή μικρά ευκαρυωτικά κύτταρα μέσω μιας ειδικής δομής (οισοφάγος). 12

13 Τα περισσότερα διαθέτουν αυτοκινησία, όπως αρμόζει σε οργανισμούς που «συλλαμβάνουν» την τροφή τους. Οι μηχανισμοί κίνησης αποτελούν καίρια χαρακτηριστικά για τον διαχωρισμό τους σε ταξινομικές ομάδες. Μαστιγιοφόρα Κινούνται αυτόνομα με τη χρήση μαστιγίων. Πολλά είναι παράσιτα ή παθογόνα των ζώων και του ανθρώπου. Τα τρυπανοσώματα προξενούν σοβαρές ασθένειες στους ανθρώπους και στα άλλα σπονδυλωτά. Το Trypanosoma (προσβάλλει τους ανθρώπους) είναι μικρό, λεπτό, ημισεληνοειδούς σχήματος. Έχουν ένα μόνο μαστιγιο, που περικλείεται από μια πτυχή της κυτταρικής μεμβράνης, ξεκινά από το βασικό σωμάτιο (κινητόσωμα) και εκτείνεται κατά μήκους του κυττάρου. Το μαστίγιο συμβάλλει στην προώθηση του κυττάρου, καθιστώντας δυνατή την αποτελεσματική κίνηση ακόμα και μέσα στο αίμα. Το Trypanosoma gambiense προκαλεί τη χρόνια και συνήθως θανατηφόρα αφρικανική ασθένεια του ύπνου. 13

14 Το παράσιτο μεταδίδεται από ξενιστή σε ξενιστή μέσω της μύγας τσετσέ και αναπτύσσεται κυρίως στο αίμα, αλλά στα τελευταία στάδια της νόσου προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, προκαλώντας φλεγμονή του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Σχ.164. Το μαστιγιοφόρο Trypanosoma gambiense. 14

15 Σαρκώδη: Οι αμοιβάδες Στα σαρκώδη ανήκει το γένος Amoeba (με γυμνά κύτταρα) και τα τρηματοφόρα. Κινούνται με αμοιβοειδή κίνηση. Μεγάλος αριθμός γυμνών αμοιβάδων είναι παράσιτα του ανθρώπου και άλλων σπονδυλωτών. Συνήθης ενδιαίτημά τους είναι η στοματική κοιλότητα και ο πεπτικός σωλήνας. Σε πολλές περιπτώσεις η μόλυνση δεν συνοδεύεται από έκδηλα συμπτώματα, αλλά ορισμένα άτομα αναπτύσσουν έλκος του πεπτικού σωλήνα. Οι αμοιβάδες μεταδίδονται ύστερα από μόλυνση του νερού και της τροφής με κόπρανα. Τα σαρκώδη με κέλυφος (τρηματοφόρα) είναι αποκλειστικά θαλάσσιοι οργανισμοί που ζουν κοντά στις ακτές. Τα κελύφη συνήθως αποτελούνται από ανθρακικό ασβέστιο, ενώ το κύτταρο δεν είναι σταθερά προσκολλημένο στο κέλυφος, έτσι ώστε να μπορεί να εξέχει για να λαμβάνει τροφή. Όμως, το κύτταρο συνήθως βυθίζεται στον πυθμένα λόγω του βάρους του κελύφους και συνεπώς οι οργανισμοί αυτοί τρέφονται από ιζήματα, κυρίως βακτήρια και τροφικά κατάλοιπα. 15

16 Τα κελύφη είναι ανθεκτικά στην αποσύνθεση και συνεπώς απολιθώνονται εύκολα. Σχ.165. Κινούμενη αμοιβάδα (Amoeba proteus). 16

17 Βλεφαριδοφόρα Σε κάποιο στάδιο του κύκλου ζωής τους διαθέτουν βλεφαρίδες. Έχουν 2 είδη πυρήνων: 1. Τον μικροπυρήνα, που παίζει ρόλο μόνο στην κληρονόμηση και φυλετική αναπαραγωγή, και 2. Τον μακροπυρήνα, που συμμετέχει μόνο στην παραγωγή mrna. Τα πιο πολλά τρέφονται με την κατάποση στερεών σωματιδίων οργανικής ύλης διαμέσου ενός στοματικού ανοίγματος ή «στόματος» που συνδέεται με τον οισοφάγο. Μετά την είσοδό τους, τα σωματίδια της τροφής μεταφέρονται στο κυτταρόπλασμα, όπου τοποθετούνται σε τροφικό κενοτόπιο, στο οποίο εκκρίνονται πεπτικά ένζυμα. Eκτός από τις βλεφαρίδες που βοηθούν στην κίνηση, πολλά βλεφαριδοφόρα έχουν μακριά, λεπτά ινίδια με ικανότητα συστολής, τα οποία φύονται κάτω από την επιφάνεια της εξωτερικής στοιβάδας του κυττάρου (τριχοκύστεις). Οι τριχοκύστεις βοηθούν τα πρωτόζωα να προσκολλώνται σε επιφάνειες και παίζουν ρόλο στην άμυνά τους, προειδοποιώντας το κύτταρο ότι δέχεται επίθεση από θηρευτή, με αποτέλεσμα να ενεργοποιούνται κυτταρικοί αμυντικοί μηχανισμοί. 17

18 Στην περίπτωση των αρπακτικών βλεφαριδοφόρων (όπως το Didinium) οι τριχοκύστεις κρατούν και παραλύουν το θήραμα πριν την κατάποση. Πολλά είδη του γένους Paramecium (καθώς και άλλα πρωτόζωα) είναι ξενιστές ενδοσυμβιωτικών βακτηρίων που ζουν στο κυτταρόπλασμα ή στον μακροπυρήνα. Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτοί οι ενδοσυμβιώτες παίζουν ρόλο στη θρέψη του ξενιστή με το να συνθέτουν βιταμίνες ή άλλους αναπτυξιακούς παράγοντες, που θα έπρεπε ο ξενιστής να προσλάβει από το περιβάλλον. Η παρασιτική φύση είναι λιγότερο ανεπτυγμένη στα βλεφαριδοφόρα σε σύγκριση με άλλες ομάδες πρωτοζώων. Το είδος Balantidium coli είναι κυρίως παράσιτο των οικόσιτων ζώων, αλλά περιστασιακά μολύνει και το πεπτικό σύστημα του ανθρώπου (εκδηλώνονται συμπτώματα δυσεντερίας). Σπορόζωα (Ακροσυμπλεγματικά) Τα σπορόζωα ή ακροσυμπλεγματικά είναι όλα παράσιτα και παρουσιάζουν έλλειψη αυτοκινησίας στα ώριμα στάδια και λήψη υγρής τροφής μέσω του εξωτερικού τοιχώματος, κάτι που παρατηρείται στους προκαρυώτες και στους μύκητες. Δεν παράγουν πραγματικά υπνοσπόρια όπως τα βακτήρια, τα φύκη, και οι μύκητες, αλλά κάποιες ανάλογες δομές, τα σποροζωίδια. 18

19 Ξενιστές των σποροζώων είναι πολλά είδη σπονδυλωτών και ασπόνδυλων ζώων, και σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται εναλλαγή ξενιστών. Ορισμένα στάδια του κύκλου ζωής ολοκληρώνονται σε έναν ξενιστή και κάποια άλλα σε άλλον. Τα σημαντικότερα μέλη των σποροζώων είναι τα κοκκίδια, που συνήθως είναι παράσιτα των πτηνών, και τα πλασμώδια, που προκαλούν ελονοσία. Μύκητες Κυριότερα γένη: Penicillium, Aspergillus, Saccharomyces, Candida Σε αντίθεση με τα πρωτόζωα, οι μύκητες διαθέτουν κυτταρικά τοιχώματα και παράγουν σπόρια. Οι κύριες ομάδες των μυκήτων είναι: 1. Οι μούχλες, 2. Οι ζυμομύκητες, και 3. Τα μανιτάρια. Οι περισσότεροι είναι χερσαίοι, ζουν στο έδαφος και σε νεκρή φυτική ύλη. Ορισμένοι είναι υδρόβιοι και ζουν κυρίως σε γλυκά νερά, ενώ λίγοι ζουν σε θαλάσσιο περιβάλλον. 19

20 Πολλοί είναι παράσιτα χερσαίων φυτών και μερικοί παθογόνοι των ζώων και του ανθρώπου, αλλά γενικά οι μύκητες έχουν μικρότερη σημασία ως παθογόνα των ζώων σε σχέση με τα βακτήρια και τους ιούς. Από δομική άποψη, τα κυτταρικά τοιχώματα των μυκήτων μοιάζουν με αυτά των φυτών (αν και διαφέρουν όσο αφορά τη χημική δομή). Σε ορισμένους μύκητες, τα κυτταρικά τοιχώματα έχουν κυτταρίνη, ενώ το πιο κοινό συστατικό τους είναι η χιτίνη. Σε ορισμένους μύκητες η χιτίνη αντικαθίστανται από άλλες γλυκάνες (μαννάνες, γαλακτοζάνες, χιτοζάνες). Γενικά τα κυτταρικά τοιχώματα των μυκήτων αποτελούνται από πολυσακχαρίτες κατά 80-90% μέσα σε ένα πλέγμα από πρωτεΐνες, λιπίδια, πολυφωσφορικό και ανόργανα άλατα. Οι μύκητες είναι χημειοοργανότροφοι και γενικά έχουν απλές διατροφικές απαιτήσεις. Πολλά είδη αναπτύσσονται σε ακραία ενδιαιτήματα (χαμηλό ph, θερμοκρασία έως 62 o C). 20

21 Μυκηλιακοί μύκητες: Μούχλες Οι μούχλες είναι διαδεδομένες στη φύση (μουχλιασμένο ψωμί, τυρί, φρούτα, κλπ). Είναι μυκηλιακοί μύκητες. Κάθε νημάτιο (υφή) αναπτύσσεται από το άκρο, με επέκταση του τελευταίου κυττάρου. Οι υφές αναπτύσσονται μαζί κατά μήκος μιας επιφάνειας και σχηματίζουν συμπαγείς θυσάνους (μυκήλια). Το μυκήλιο σχηματίζεται καθώς διακλαδίζονται και επεκτείνονται οι υφές σχηματίζοντας ένα συμπαγές στρώμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα βλαστικά κύτταρα των υφών έχουν περισσότερους από ένα πυρήνες (συχνά εκατοντάδες). Μια τυπική υφή είναι ένας σωλήνας γεμάτος κυτταρόπλασμα και πυρήνες (κοινοκυτταρική κατάσταση). Υφές από το μυκήλιο αναπτύσσονται προς τα πάνω και παράγουν σπόρια (κονίδια). Τα κονίδια είναι αφυλετικά σπόρια, συχνά έγχρωμα, ανθεκτικά στην ξηρασία, και η λειτουργία τους έγκειται στη διασπορά των μυκήτων σε νέα ενδιαιτήματα. 21

22 (α) (β) Σχ.166. Δομή και ανάπτυξη μούχλας: (α) Μικροφωτογραφία τυπικής μούχλας, (β) Σχηματική αναπαράσταση του κύκλου ζωής μιας μούχλας. 22

23 Ορισμένοι μύκητες παράγουν επίσης φυλετικά σπόρια που σχηματίζονται από τη σύντηξη είτε μονοκύτταρων γαμετών, είτε εξειδικευμένων υφών (γαμετάγγεια). Εναλλακτικά, φυλετικά σπόρια μπορούν να σχηματιστούν από τη σύντηξη δύο απλοειδών κυττάρων και τον σχηματισμό ενός διπλοειδούς, το οποίο στη συνέχεια υφίσταται μείωση και μίτωση, με τελικό αποτέλεσμα την παραγωγή απλοειδών σπορίων. Ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκει ένας μύκητας, παράγει και διαφορετικά φυλετικά σπόρια. Τα σπόρια που παράγονται μέσα σε σάκκο (ασκό) ονομάζονται ασκοσπόρια, ενώ αυτά που παράγονται στο άκρο ροπαλοειδούς δομής (βασίδιο) ονομάζονται βασιδιοσπόρια. Τα ζυγοσπόρια που παράγονται από τους ζυγομύκητες (παράδειγμα η κοινή μούχλα του ψωμιού γνωστή ως Rhizopus), είναι ορατά με γυμνό μάτι και προκύπτουν με σύντηξη υφών και ανταλλαγή γενετικού υλικού. Τα ζυγοσπόρια ωριμάζουν και παράγουν αφυλετικά σπόρια που διασκορπίζονται με τον αέρα, βλαστάνουν και παράγουν νέα μυκήλια. Τα φυλετικά σπόρια των μυκήτων είναι ανθεκτικά στην ξηρασία, στη θερμότητα, στο ψύχος και σε ορισμένους χημικούς παράγοντες. Ωστόσο, δεν είναι τόσο ανθεκτικά στη θερμότητα όσο τα ενδοσπόρια των βακτηρίων. 23

24 Τόσο τα αφυλετικά όσο και τα φυλετικά σπόρια βλαστάνουν και δημιουργούν νέες υφές και μυκήλια. Μακροσκοπικοί μύκητες: Μανιτάρια Τα μανιτάρια είναι μυκηλιακοί βασιδιομύκητες, οι οποίοι σχηματίζουν μεγάλα καρποσώματα (το εδώδιμο μέρος του μανιταριού). Οι μύκητες-μανιτάρια ζουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους υπό τη μορφή απλού μυκηλίου στο έδαφος, στα φύλλα ή σε κορμούς δέντρων σε αποσύνθεση. Όταν οι συνθήκες του περιβάλλοντος γίνονται ευνοϊκές, συνήθως μετά από περιόδους υγρών και ψυχρών καιρικών συνθηκών, αναπτύσσονται τα καρποσώματα. Ξεκινούν ως ένα μικρό κουμπί μέσα στο χώμα και στη συνέχεια εκτείνονται σε πλήρη καρποσώματα που τα βλέπουμε πάνω στο έδαφος. Τα φυλετικά σπόρια ονομάζονται βασιδιοσπόρια και σχηματίζονται στο κάτω μέρος των καρποσωμάτων, πάνω σε επίπεδα πλαίσια που ονομάζονται ελάσματα. Τα ελάσματα στηρίζονται στον πίλο του μανιταριού. Τα βασιδιοσπόρια των μανιταριών διασκορπίζονται με τη βοήθεια του ανέμου και τελικά καταλήγουν σε ένα ευνοϊκό, συνήθως υγρό και πλούσιο σε οργανικές ουσίες έδαφος, απ όπου αρχίζουν ένα νέο κύκλο ζωής. 24

25 Σχ.167. Κύκλος ζωής ενός τυπικού μανιταριού. Μονοκύτταροι μύκητες: Ζυμομύκητες Οι ζυμομύκητες (ή ζύμες) είναι μονοκύτταροι μύκητες, η πλειονότητα των οποίων κατατάσσεται στους ασκομύκητες. Τα κύτταρα των ζυμομυκήτων είναι συνήθως σφαιρικά, ωοειδή ή κυλινδρικά, και η κυτταρική διαίρεση γίνεται με εκβλάστηση. 25

26 Κατά τη διαδικασία της εκβλάστησης σχηματίζεται ένα νέο κύτταρο υπό τη μορφή μιας μικρής προεξοχής ενός ώριμου κυττάρου. Το «μάτι» βαθμιαία μεγαλώνει και τελικά χωρίζεται. Υπό ορισμένες συνθήκες κάποιοι ζυμομύκητες σχηματίζουν νημάτια. Σε αυτά τα είδη, ορισμένα χαρακτηριστικά εκφράζονται μόνο στις νηματοειδής μορφές (π.χ. η νηματοειδής φάση είναι απαραίτητη για την παθογένεια της Candida albicans). Σχ.168. Ανάπτυξη με εκβλάστηση στον Saccharomyces cerevisiae. 26

27 Tα κύτταρα των ζυμομυκήτων είναι πολύ μεγαλύτερα από τα βακτηριακά κύτταρα και στο μικροσκόπιο ξεχωρίζουν λόγω του μεγέθους τους και της παρουσίας εσωτερικών δομών, όπως ο πυρήνας. Μερικές ζύμες αναπαράγονται φυλετικά με μια διαδικασία που ονομάζεται σύζευξη, κατά την οποία δύο κύτταρα συγχωνεύονται. Στο ζυγώτη τελικά παράγονται ασκοσπόρια. Μυξομύκητες Σημαντικά γένη: Physarum, Dictyostelium Eίναι μικροβιακοί ευκαρυώτες που εμφανίζουν φαινοτυπική ομοιότητα τόσο με τους μύκητες, όσο και με τα πρωτόζωα. Όπως και στους μύκητες, κατά τον κύκλο ζωής τους παράγονται σπόρια. Ωστόσο, όπως και τα πρωτόζωα, διαθέτουν αυτοκινησία (μπορούν να μετακινηθούν σε μια στερεή επιφάνεια αρκετά γρήγορα). Χωρίζονται σε 2 ομάδες: 1. Στους ακυτταρομυξομύκητες των οποίων η βλαστική φάση είναι πρωτοπλασματικές μάζες ακαθόριστου μεγέθους και σχήματος (πλασμώδια), και 27

28 2. Στους κυτταρομυξομύκητες των οποίων η βλαστική φάση είναι αμοιβαδοειδή κύτταρα. Οι ακυτταρομυξομύκητες, όπως το Physarum, είναι μια μάζα πρωτοπλάσματος απροσδιόριστου μεγέθους στη βλαστική φάση, η οποία κινείται με αμοιβαδοειδή κίνηση. Το πλασμώδιο ρέει πάνω στην επιφάνεια του υποστρώματος, εγκολπώντας σωματίδια τροφής καθώς κινείται. Η αμοιβαδοειδής κίνηση είναι αποτέλεσμα κυτταροπλασματικής ροής. Το κυτταρόπλασμα ρέει προς τα εμπρός διότι το άκρο του πλασμωδίου έχει μικρότερη συστολή και χαμηλότερο ιξώδες (το κυτταρόπλασμα ακολουθεί την οδό της μικρότερης αντίστασης). Το πλασμώδιο των ακυτταρομυξομυκήτων είναι γενετικά διπλοειδές. Από την πρωτοπλασματική μάζα παράγονται σποριάγγεια και απλοειδή σπόρια. Υπό ευνοϊκές συνθήκες, τα σπόρια βλασταίνουν και δίνουν απλοειδή κύτταρα. Η σύντηξη δύο απλοειδών κυττάρων, στη συνέχεια, δημιουργεί το διπλοειδές πλασμώδιο. 28

29 Ο κυτταρομυξομύκητας Dictyostelium discoideum έχει ένα εντυπωσιακό κύκλο ζωής, κατά τον οποίο τα βλαστικά κύτταρα συσσωρεύονται, μετακινούνται ως ενιαία μάζα κυττάρων, και τελικά σχηματίζουν καρποσώματα στα οποία τα κύτταρα διαφοροποιούνται και παράγουν σπόρια. Λόγω έλλειψης τροφής, τα κύτταρα του Dictyostelium discoideum συναθροίζονται και σχηματίζουν ένα ψευδοπλασμώδιο, δομή στην οποία τα κύτταρα χάνουν την ατομικότητά τους αλλά δεν συγχωνεύονται. Η συνάθροιση επάγεται από το camp και μια ειδική γλυκοπρωτεΐνη (και οι δύο ενώσεις δρουν ως χημειοτακτικοί παράγοντες). Τα κύτταρα που παράγουν πρώτα αυτές τις ενώσεις αποτελούν κέντρα προσέλκυσης άλλων βλαστικών κυττάρων και κατ αυτό τον τρόπο δημιουργούνται μάζες κυττάρων που σχηματίζουν μια βλεννώδη μετακινούμενη μάζα γνωστή ως «γυμνοσάλιαγκας». Η δημιουργία καρποσωμάτων αρχίζει όταν ο «γυμνοσιάλαγκας» σταματά να κινείται και προσανατολίζεται κάθετα προς την επιφάνεια κίνησης. Το καρπόσωμα διαφοροποιείται σε μίσχο και κεφαλή. Τα κύτταρα του πρόσθιου τμήματος του «γυμνοσιάλαγκα» γίνονται κύτταρα του μίσχου, ενώ του οπίσθιου τμήματος συναθροίζονται στην κορυφή του μίσχου. 29

30 Τα κύτταρα του μίσχου εκκρίνουν κυτταρίνη η οποία του προσδίδει ακαμψία. Τα περισσότερα από τα κύτταρα της κεφαλής διαφοροποιούνται σε σπόρια. Όταν η κεφαλή ωριμάσει τα σπόρια απελευθερώνονται και διασκορπίζονται. Κάθε σπόριο βλασταίνει και απελευθερώνει μια βλαστική αμοιβάδα. Σχ.169. Στάδια σχηματισμού καρποσωμάτων στον κυτταρομυξομύκητα Dictyostelium discoideum. (Α-Γ) Συνάθροιση αμοιβάδων, (Δ-Ζ) Μετακίνηση του «γυμνοσιάλαγκα» που σχηματίστηκε από τη συνάθροιση των αμοιβάδων, (Η-Λ) Κορύφωση και σχηματισμός του καρποσώματος, (Μ) Ώριμο καρπόσωμα. 30

31 Στο Dictyostelium, ο κύκλος σχηματισμού καρποσωμάτων και σπορίων είναι αφυλετικός. Ωστόσο, παράγονται και φυλετικά σπόρια (μακροκύστεις). Οι μακροκύστεις παράγονται από συσσωματώματα αμοιβάδων τα οποία περικλείει ένα τοίχωμα από κυτταρίνη. Μετά από τη σύζευξη δύο αμοιβάδων προκύπτει μια ευμεγέθης αμοιβάδα, η οποία καταναλώνει με φαγοκυττάρωση τις υπόλοιπες. Σε αυτό το στάδιο, βιοσυντίθενται γύρω από τη γιγαντιαία αμοιβάδα ένα παχύ τοίχωμα από κυτταρίνη, οπότε σχηματίζεται η ώριμη μακροκύστη, η οποία παραμένει σε λανθάνουσα κατάσταση για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τελικά, ο διπλοειδής πυρήνας υφίσταται μείωση και δίνει απλοειδείς πυρήνες, οι οποίοι ενσωματώνονται σε νέες αμοιβάδες που αρχίζουν μια νέα βλαστική φάση ανάπτυξης. Φύκη Κυριότερα γένη: Chlamydomonas, Euglena, Gonyaulax Tα φύκη είναι μια μεγάλη και ανομοιογενής ομάδα ευκαρυωτών που διαθέτουν χλωροφύλλη και διενεργούν αερόβια φωτοσύνθεση. 31

32 Αν και η πλειονότητα των φυκών είναι μικροσκοπικά κύτταρα (επομένως ανήκουν οπωσδήποτε στους μικροοργανισμούς), αρκετά είναι μακροσκοπικά, ενώ ορισμένα υπερβαίνουν σε μήκος τα 30 μέτρα. Στη φύση, τα φύκη ζουν είτε ως μεμονομένα κύτταρα, είτε σε αποικίες αποτελούμενες από συναθροίσεις κυττάρων. Όταν τα φύκη διατάσσονται σε σειρά, έχουμε τα νηματοειδή φύκη, μεταξύ των οποίων υπάρχουν μορφές με ή χωρίς διακλαδώσεις. Κάποια είδη φυκών περιέχουν και άλλες χρωστικές εκτός από χλωροφύλλη, οπότε δεν είναι πράσινα, αλλά φαιά ή κόκκινα. Τα κύτταρα των φυκών περιέχουν έναν ή περισσότερους χλωροπλάστες. Πολλές ομάδες φυκών συγγενεύουν με τα φυτά (πράσινα φύκη και σε μικρότερο βαθμό τα ερυθροφύκη), ενώ άλλες ομάδες αποτελούν αρχαιότερες γενεαλογικές γραμμές (φαιοφύκη και διάτομα). Κύτταρα της Euglena μπορούν να αποβάλλουν τους χλωροπλάστες τους και να ζουν ως πλήρως ετερότροφοι οργανισμοί. Οι χλωροπλάστες των ερυθροφυκών περιέχουν φυκοχολοπρωτεΐνες (κύριες φωτοσυλλεκτικές χρωστικές των κυανοβακτηρίων). 32

33 Τα δινομαστιγοφόρα είναι μαστιγιοφόρα, κυρίως θαλάσσια φύκη. Ορισμένα ζουν ελεύθερα, ενώ άλλα ζουν συμβιωτικά με ζώα που σχηματίζουν κοραλλιογενείς υφάλους εξασφαλίζοντας ένα προστατευμένο ενδιαίτημα, ενώ σε αντάλλαγμα προσφέρουν στα κοράλλια οργανικές ενώσεις άνθρακα. Τα δινομαστιγοφόρα (όπως το Gonyaulax) αναπτύσσονται ενίοτε σε πυκνά εναιωρήματα (ανθίσεις), τα οποία έχουν έντονα ερυθρό χρώμα που οφείλεται στην παρουσία βοηθητικών χρωστικών (ερυθρές παλίρροιες). Σχ.170. Ερυθρή παλίρροια προκαλούμενη από τη μαζική ανάπτυξη τοξικών δινομαστιγοφόρων (Gonyaulax). 33

34 Oι ερυθρές παλίρροιες παρατηρούνται σε ζεστά, συνήθως μολυσμένα παράκτια νερά και σχετίζονται με τον θάνατο ψαριών και τη δηλητηρίαση ανθρώπων από την κατανάλωση μολυσμένου νερού και οστρακοειδών. Η τοξικότητα οφείλεται σε μια ισχυρή νευροτοξίνη που παράγεται από το Gonyaulax (επίπεδα ng είναι αρκετά για τον θάνατο των ψαριών). Άλλο τοξικό γένος δινομαστιγοφόρων είναι το Pfiesteria, το οποίο αν και μπορεί να φωτοσυνθέτει, είναι περισσότερο γνωστό ως παθογόνο των ψαριών και περιστασιακά των ανθρώπων. Τοξικοί σπόροι του P. piscicida μολύνουν και τελικά θανατώνουν ψάρια με νευροτοξίνες, τα οποία στη συνέχεια χρησιμοποιούνται από την αμοιβαδοειδή μορφή των Pfiesteria (αθώο σαπρόφυτο) ως τροφή. Σχ.171. Θανατωμένο ψάρι από P. piscicida. 34

35 Περισσότερα από 20 διαφορετικά «στάδια» του κύκλου ζωής του Pfiesteria είναι γνωστά, όμως μόνο τα σπόρια είναι τοξικά. Φαίνεται πως η παρουσία ψαριών πυροδοτεί κατά κάποιο τρόπο την επαγωγή του τοξικού σταδίου του κύκλου ζωής του Pfiesteria. Οι άνθρωποι επίσης προσβάλλονται από το Pfiesteria και τα συμπτώματα είναι πολλά και φαινομενικά ασύνδετα μεταξύ τους (περιλαμβάνονται αναπνευστικά προβλήματα, πονοκέφαλοι, πόνοι στις αρθρώσεις και στους μυς, απώλεια προσανατολισμού και μνήμης). Στην περίπτωση του Gonyaulax οι άνθρωποι ασθενούν όταν έλθουν σε επαφή με μολυσμένο νερό, ψάρια και ιδιαίτερα οστρακοειδή, ενώ αντίθετα το Pfiesteria παράγει μια πτητική νευροτοξίνη η οποία μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα ακόμα και χωρίς επαφή με μολυσμένα υλικά. To μολυσμένο νερό είναι επίσης μέσον μετάδοσης της ασθένειας, ενώ οστρακοειδή που συλλέχθηκαν από μολυσμένα με Pfiesteria νερά δεν φαίνεται να μεταδίδουν την ασθένεια. Για την ταξινόμηση των φυκών χρησιμοποιούνται διάφορα χαρακτηριστικά (είδος χλωροφυλλών, παραγόμενα πολυμερή αποθήκευσης άνθρακα, δομή κυτταρικού τοιχώματος, είδος κίνησης, κλπ). 35

36 Όλα τα φύκη περιέχουν χλωροφύλλη α. Κάποια, όμως, περιέχουν και άλλες χλωροφύλλες που διαφέρουν από τη χλωροφύλλη α. Η πλειοψηφία των φυκών διενεργεί φωτοσύνθεση που καταλήγει στην παραγωγή οξυγόνου, χρησιμοποιώντας Η 2 Ο ως δότη ηλεκτρονίων. Μερικά διενεργούν φωτοσύνθεση που δεν καταλήγει στην παραγωγή οξυγόνου, χρησιμοποιώντας ως ηλεκτρονιοδότη Η 2. Αρκετά είδη μπορούν να αναπτύσσονται χημειοργανοτροφικά και σε συνθήκες σκότους, καταβολίζοντας απλά σάκχαρα ή οργανικά οξέα (το οξικό οξύ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποκλειστική πηγή άνθρακα και ενέργειας). Ορισμένα φύκη είναι σε θέση να αφομοιώνουν απλές οργανικές ενώσεις παρουσία φωτός (φωτοετεροτροφισμός). Φύκη της ομάδας των χλωροφύτων παράγουν άμυλο ως αποθηκευτικό πολυμερές, ενώ φύκη άλλων ομάδων παράγουν ελεύθερα μονομερή. Τα κυτταρικά τοιχώματα των φυκών χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλομορφία ως προς τη δομή και τη χημική σύσταση. 36

37 Σε πολλές περιπτώσεις το κυτταρικό τοίχωμα αποτελείται από ένα δίκτυο ινιδίων κυτταρίνης που συνήθως τροποποιείται με προσθήκη άλλων πολυσακχαριτών, όπως πηκτινών, ξυλανών, μαννανών, αλγινικών οξέων, κλπ. Σε μερικά φύκη το τοίχωμα ενισχύεται περισσότερο με την εναπόθεση ανθρακικού ασβεστίου (ασβεστολιθικά ή κοραλλιοειδή φύκη). Ενίοτε στο κυτταρικό τοίχωμα εναποτίθεται και χιτίνη. Το κυτταρικό τοίχωμα των διατόμων αποτελείται από πυρίτιο, στο οποίο προσδένονται πρωτεΐνες και πολυσακχαρίτες. Ακόμη και μετά τον θάνατο του κυττάρου και την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας, η εξωτερική δομή (δηλ. το κέλυφος) συχνά παραμένει άθικτη. Λόγω της εξαιρετικής αντίστασής τους στη φθορά, τα κελύφη αυτών των διατόμων παραμένουν ανέπαφα για μεγάλα χρονικά διαστήματα (αποτελούν μερικά από τα καλύτερα απολιθώματα που έχουν βρεθεί ποτέ). Τα κυτταρικά τοιχώματα των φυκών έχουν πόρους διαμέτρου 3-5nm, που επιτρέπουν τη διέλευση ουσιών μικρού μόνο μοριακού βάρους (νερό, ανόργανα ιόντα, αέρια και λοιπά θρεπτικά συστατικά απαραίτητα για την ανάπτυξη). Στα φύκη είναι αδύνατη η φαγοκυττάρωση (διαφέρουν από τα πρωτόζωα και τους μυξομύκητες). 37

38 Τα φύκη δεν έχουν βλεφαρίδες, όμως αρκετά φύκη κινούνται με τη βοήθεια μαστιγίων. Οι απλές μαστιγιοφόρες μορφές, όπως η Euglena, έχουν συνήθως 1 πολικό μαστίγιο, ενώ αυτές των χλωρόφυτων 2 ή 4 πολικά μαστίγια. Τα δινομαστιγοφόρα έχουν 2 μαστίγια διαφορετικού μήκους και με διαφορετικά σημεία πρόσδεσης στο κύτταρο. Το κάθετο μαστίγιο στηρίζεται πλευρικά, ενώ το επίμηκες φύεται από την πλευρική αυλάκωση του κυττάρου και εκτείνεται κατά μήκος του. Σε πολλές περιπτώσεις τα φύκη είναι ακίνητα στη βλαστική κατάσταση και σχηματίζουν κινούμενους γαμέτες μόνο κατά τη φυλετική αναπαραγωγή. Τα φύκη αφθονούν στη φύση σε υδάτινα ενδιαιτήματα, τόσο σε γλυκά, όσο και σε θαλάσσια νερά. Απαντούν επίσης σε τεχνητά υδάτινα ενδιαιτήματα (υδατοκαλλιέργειες, πισίνες, λιμνάζοντα νερά, κλπ). Υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα εδάφη (ορισμένα ευδοκιμούν σε ξηρά και άκρως ξηρά εδάφη). Είναι οι κυρίαρχοι ή και οι μόνοι φωτοτροφικοί μικροοργανισμοί σε όξινα ενδιαιτήματα (ph<4-5). 38

39 Ορισμένα είδη φυκών αναπτύσσονται σε πετρώματα (ενδολιθικοί οργανισμοί), π.χ. πετρώματα χαλαζία. Οι ενδολιθικές κοινότητες είναι πολύ συχνές σε ξηρές περιοχές (έρημοι) ή σε ψυχρές και ξηρές περιοχές. Η ζωή στον βράχο έχει πλεονεκτήματα: 1. Τα πετρώματα θερμαίνονται από τον ήλιο, και το νερό που ρέει από την τήξη του χιονιού προσροφάται, προσφέροντας την απαραίτητη υγρασία για την ανάπτυξη. 2. Το νερό που απορροφάται καθιστά το πέτρωμα διαφανές και συνεπώς στις στοιβάδες των φυκών φθάνει το φως. Σχ.172. Ενδολιθικά κυανοβακτήρια Chroococcidiopsis σε ασβεστόλιθο. 39

40 Ενδολιθικές κοινότητες σχηματίζουν και κυανοβακτήρια και διάφορα πράσινα φύκη. Εκτός από τα φωτότροφα που ζουν ελεύθερα, τα πράσινα φύκη και τα κυανοβακτήρια συνυπάρχουν με μύκητες σε ενδολιθικές κοινότητες λειχηνών. Ο μεταβολισμός και η ανάπτυξη αυτών των ιδιότυπων κοινοτήτων αργά αλλά σταθερά διαβρώνει το πέτρωμα. 40

41 41

42 Αντιμικροβιακοί παράγοντες ονομάζονται οι χημικές ουσίες φυσικής ή συνθετικής προέλευσης που θανατώνουν μικροοργανισμούς ή αναστέλλουν την ανάπτυξή τους. Οι διάφοροι αντιμικροβιακοί παράγοντες μπορεί να έχουν διαφορετική επιλεκτική τοξικότητα. Η ευεργετική σημασία των αντιμικροβιακών παραγόντων είναι αποτέλεσμα της εκλεκτικής τοξικότητας έναντι στα μικρόβια. Ο ιδανικός αντιμικροβιακός παράγοντας θα πρέπει να είναι δραστικός έναντι στο μικρόβιο-παράσιτο και αδρανής έναντι στον ξενιστή. Επιδράσεις των αντιμικροβιακών παραγόντων στην αύξηση Η προσθήκη κάποιου αντιμικροβιακού παράγοντα σε μια καλλιέργεια βακτηρίων που βρίσκεται στην εκθετική φάση ανάπτυξης μπορεί να έχει 3 διακριτές επιδράσεις: 1. Βακτηριοστατική, όταν η επίδραση επιφέρει αναστολή της αύξησης αλλά όχι τον θάνατο. Οι βακτηριοστατικοί παράγοντες είναι συνήθως αναστολείς της πρωτεϊνοσύνθεσης και δεσμεύονται στα ριβοσώματα. Ωστόσο, η δέσμευση δεν είναι πολύ σταθερή και αν μειωθεί η συγκέντρωση του παράγοντα, αυτός αποδεσμεύεται από το ριβόσωμα και η βακτηριακή αύξηση ανακάμπτει. 42

43 Σχ.173. Οι 3 τρόποι δράσης των αντιμικροβιακών παραγόντων. Ο αντιμικροβιακός παράγοντας προστέθηκε κατά τη φάση εκθετικής ανάπτυξης (χρονική στιγμή που υποδεικνύει το βέλος). 43

44 2. Βακτηριοκτόνο, όταν ο παράγοντας φονεύει τα κύτταρα χωρίς να προκαλεί λύση. Οι βακτηριοκτόνοι παράγοντες συνήθως δεσμεύονται στον κυτταρικό στόχο και δεν απομακρύνονται με ενδεχόμενη αραίωσή τους. 3. Βακτηριολυτική, όταν επάγουν έμμεσα τον θάνατο προκαλώντας λύση του κυττάρου. Η προσθήκη βακτηριολυτικού παράγοντα επιφέρει μείωση του συνολικού αριθμού ζώντων κυττάρων και αύξηση της θολερότητας της καλλιέργειας. Στους βακτηριολυτικούς παράγοντες ανήκουν τα αντιβιοτικά που αναστέλλουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος (π.χ. πενικιλλίνη), καθώς και οι χημικοί παράγοντες που προκαλούν βλάβες στην κυτταροπλασματική μεμβράνη. Μέτρηση αντιμικροβιακής δράσης Για την μέτρηση της αντιμικροβιακής δράσης ενός παράγοντα, καθορίζεται η μικρότερη δυνατή ποσότητα που αναστέλλει την ανάπτυξη συγκεκριμένου μικροοργανισμού, γνωστή ως ελάχιστη ανασταλτική συγκέντρωση, MIC. 44

45 Σχ.174. Προσδιορισμός ελάχιστης ανασταλτικής συγκέντρωσης MIC αντιβιοτικού. Κάθε σωλήνας εμβολιάζεται με τον υπό έλεγχο μικροοργανισμό και επωάζεται. Ανάπτυξη εμφανίζεται στους σωλήνες όπου η συγκέντρωση του αντιβιοτικού είναι <MIC. 45

46 Σχ.175. Προσδιορισμός αντιμικροβιακής δράσης αντιβιοτικού. 46

47 Αντισηπτικά, απολυμαντικά και αποστειρωτικά Αντισηπτικά ονομάζονται χημικοί παράγοντες που θανατώνουν μικροοργανισμούς ή αναστέλλουν την ανάπτυξή τους. Έχουν χαμηλή τοξικότητα, έτσι ώστε να είναι δυνατή η επάλειψή τους σε ζωντανούς ιστούς. Χρησιμοποιούνται για το πλύσιμο των χεριών ή σε επιφανειακές πληγές. Απολυμαντικά ονομάζονται όσες ενώσεις θανατώνουν μικροοργανισμούς και εφαρμόζονται μόνο σε άψυχα αντικείμενα. Αποστειρωτικά είναι ουσίες που μπορούν να θανατώσουν κάθε μορφή μικροβιακής ζωής. Χρησιμοποιούνται για την αποστείρωση άψυχων αντικειμένων και επιφανειών. Αντιμικροβιακοί παράγοντες χορηγούμενοι in vivo Συνθετικά αντιμικροβιακά φάρμακα Οι χημειοθεραπευτικοί παράγοντες διακρίνονται βάσει της δομής τους και του τρόπου δράσης. 47

48 Σχ.176.Τρόπος δράσης των σημαντικότερων αντιμικροβιακών χημειοθεραπευτικών παραγόντων. 48

49 Σημαντικό κριτήριο για ένα χημειοθεραπευτικό παράγοντα είναι η επιλεκτική τοξικότητα, η ικανότητα δηλαδή να αναστέλλει τη δράση των παθογόνων χωρίς να επηρεάζει δυσμενώς τον ξενιστή. Οι χημειοθεραπευτικοί παράγοντες ταξινομούνται στους: 1. Συνθετικούς παράγοντες, και 2. Στα αντιβιοτικά. Ανάλογα αυξητικών παραγόντων Τα ανάλογα αυξητικών παραγόντων είναι συνθετικές ενώσεις που έχουν παραπλήσια δομή με συγκεκριμένους αυξητικούς παράγοντες, όμως λόγω μικρών δομικών διαφοροποιήσεων είναι ανίκανες να μιμηθούν τη δράση των αυξητικών παραγόντων στο κύτταρο. Σουλφοναμιδικά φάρμακα Το απλούστερο σουλαφαναμιδικό φάρμακο είναι το σουλφανιλαμίδιο, ανάλογο του π-αμινοβενζοϊκού οξέος, το οποίο δρα αναστέλλοντας τη σύνθεση του φολικού οξέος, πρόδρομης ένωσης των νουκλεϊκών οξέων. Το σουλφανιλαμίδιο δρα στα βακτήρια, αλλά όχι στα ανώτερα ζώα, καθώς τα βακτήρια συνθέτουν φολικό οξύ, ενώ τα ανώτερα ζώα το προσλαμβάνουν με την τροφή τους. 49

50 Σχ.177. (α) Σουλφανιλαμίδιο, (β) π-αμινοβενζοϊκό οξύ, (γ) φολικό οξύ. 50

51 Άλλα ανάλογα αυξητικών παραγόντων Σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα ανάλογα αυξητικών παραγόντων για διάφορες βιταμίνες, αμινοξέα, πουρίνες, πυριμιδίνες, κλπ. Το ισονιαζίδιο είναι ένα ανάλογο αυξητικού παράγοντα με ιδιαίτερη κλινική σημασία. Έχει πολύ στενό φάσμα δράσης, καθώς είναι αποτελεσματικό μόνο έναντι του Mycobacterium tuberculosis. Είναι ανάλογο του νικοτιναμιδίου και η δραστικότητά του οφείλεται στο γεγονός ότι παρεμβαίνει στη σύνθεση του μυκολικού οξέος (συστατικό του μυκοβακτηριακού κυτταρικού τοιχώματος). Σχ.178. Δομή ισονιαζιδίου. 51

52 Σχ.179. Αυξητικοί παράγοντες και ανάλογα παραπλήσιας δομής. 52

53 Κινολόνες Δεν είναι ανάλογα αυξητικών παραγόντων, αλλά συνιστούν μια κατηγορία συνθετικών αντιβιοτικών ενώσεων που αλληλεπιδρούν με τη βακτηριακή DNA γυράση, παρεμποδίζοντας την υπερελίκωση του βακτηριακού DNA. Μητρική ένωση των κινολονών είναι το ναλιδιξικό οξύ. Τα φθοροκινολονικά παράγωγα του ναλιδιξικού οξέος (π.χ. σιπροφλοξακίνη) χρησιμοποιούνται ευρύτατα για τη θεραπεία λοιμώξεων του ουροποιητικού συστήματος του ανθρώπου. Η σιπροφλοξακίνη είναι επίσης το συνηθέστερο φάρμακο επιλογής στη θεραπεία λοιμώξεων που προκαλούνται από τα ανθεκτικά στην πενικιλλίνη στελέχη του Bacillus anthracis (αιτιολογικού παράγοντα της ασθένειας του άνθρακα). Επειδή η γυράση του DNA υπάρχει σε όλα τα βακτήρια, οι φθοροκινολόνες είναι αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση λοιμώξεων τόσο από Gram (-) όσο και από Gram (+) βακτήρια. Σχ.180. Δομή (α) ναλιδιξικού οξέος και (β) σιπροφλοξακίνης (κινολόνης). (α) (β) 53

54 Φυσικά αντιμικροβιακά φάρμακα: Αντιβιοτικά Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες που παράγονται από μικροοργανισμούς και αναστέλλουν την αύξηση ή θανατώνουν άλλους μικροοργανισμούς. Διαφέρουν από τα ανάλογα αυξητικών παραγόντων γιατί έχουν φυσική προέλευση. Αν και έχει ανακαλυφθεί πολύ μεγάλος αριθμός αντιβιοτικών, λιγότερο από το 1% έχει πρακτική ιατρική αξία. Πολλά αντιβιοτικά καθίστανται ακόμη αποτελεσματικότερα ύστερα από χημική τροποποίηση στο εργαστήριο (ημισυνθετικά αντιβιοτικά). Η ευαισθησία των μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά και στους διάφορους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ποικίλλει. Τα Gram (+) βακτήρια είναι συνήθως πιο ευαίσθητα στα αντιβιοτικά απ ότι τα Gram (-). Αντιβιοτικά που δρουν τόσο έναντι Gram (-) όσο και έναντι Gram (+) λέγονται αντιβιοτικά ευρέος φάσματος. Στα βακτήρια, σημαντικοί στόχοι της αντιβιοτικής δράσης είναι: 1. Το κυτταρικό τοίχωμα (βανκομυκίνη), 2. Η κυτταροπλασματική μεμβράνη (πολυμυξίνες), 54

55 Σχ.181. Αντιμικροβιακό φάσμα δράσης επιλεγμένων χημειοθεραπευτικών παραγόντων. 55

56 3. Η πρωτεϊνοσύνθεση (μακρολίδια, τετρακυλίνες), 4. Η σύνθεση νουκλεϊκών οξέων (ριφαμπίνη). Αντιβιοτικά που επηρεάζουν την πρωτεϊνοσύνθεση Πολλά αντιβιοτικά αναστέλλουν την πρωτεϊνοσύνθεση αλληλεπιδρώντας με τα ριβοσώματα. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις είναι αρκετά εξειδικευμένες. Η στρεπτομυκίνη αναστέλλει την εκκίνηση της πρωτεϊνικής αλυσίδας, ενώ η πουρομυκίνη, η χλωραμφαινικόλη, το κυκλοεξιμίδιο και οι τετρακυλίνες αναστέλλουν την επιμήκυνσή της. Ακόμα και αν δύο αντιβιοτικά αναστέλλουν το ίδιο στάδιο της πρωτεϊνοσύνθεσης, μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ως προς τον τρόπο δράσης. Η πουρομυκίνη δεσμεύεται στη θέση Α του ριβοσώματος, με αποτέλεσμα η επιμηκυνόμενη πολυπεπτιδική αλυσίδα να μεταφέρεται στην πουρομυκίνη αντί στο σύμπλοκο αμινοξέος-trna. Στη συνέχεια, το σύμπλοκο πουρομυκίνης-πεπτιδίου απελευθερώνεται από το ριβόσωμα, τερματίζοντας πρόωρα την επιμήκυνση. 56

57 Η χλωραμφαινικόλη αναστέλλει επίσης την επιμήκυνση της πεπτιδικής αλυσίδας παρεμποδίζοντας τον σχηματισμό πεπτιδικών δεσμών. Πολλά αντιβιοτικά αναστέλλουν τη ριβοσωματική λειτουργία σε έναν ή δύο «φυλογενετικούς» χώρους, π.χ. η χλωραμφαινικόλη και η στρεπτομυκίνη δρουν εξεδικευμένα στα ριβοσώματα των βακτηρίων, ενώ το κυκλοεξιμίδιο επηρεάζει μόνο τα ριβοσώματα των ευκαρύων. Αντιβιοτικά που επηρεάζουν την πολυμεράση του RNA Ορισμένα αντιβιοτικά αναστέλλουν εξειδικευμένα τη σύνθεση του RNA. Οι ριφαμυκίνες και οι στρεπτοβαρικίνες αναστέλλουν τη σύνθεση του RNA επιτιθέμενες στην υπομονάδα β της RNA πολυμεράσης. Αυτά τα αντιβιοτικά δρουν εξειδικευμένα σε βακτήρια, χλωροπλάστες και μιτοχόνδρια. Η ακτινομυκίνη εισχωρεί στην κοιλότητα της διπλής έλικας του DNA (περιοχές σύνθεσης του RNA) και δεσμεύεται στο DNA (κυρίως σε περιοχές GC), με τελικό αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της επιμήκυνσης του RNA. 57

58 Αντιβιοτικά β-λακτάμης: Πενικιλλίνες και κεφαλοσπορίνες Ανήκουν οι πενικιλλίνες, οι κεφαλοσπορίνες και οι σεφαμυκίνες. Κοινό χαρακτηριστικό στη δομή όλων αυτών των αντιβιοτικών είναι η παρουσία δακτυλίου β-λακτάμης. Οι πενικιλλίνες και οι κεφαλοσπορίνες αποτελούν τουλάχιστον το 50% του συνόλου των αντιβιοτικών που παράγονται και χρησιμοποιούνται παγκοσμίως. Η πενικιλλίνη παράγεται από τον μύκητα Penicillium chrysogenum, ενώ η κεφαλοσπορίνη από ορισμένα είδη του μύκητα Cephalosporium. Σχ.182. Κατανομή της παγκόσμιας παραγωγής αντιβιοτικών. 58

59 Σχ.183.Δομή ορισμένων σημαντικών πενικιλλινών. Το κόκκινο βέλος υποδεικνύει τη θέση δράσης των περισσότερων β- λακταμασών. 59

60 Το πρώτο αντιβιοτικό β-λακτάμης που ανακαλύφθηκε είναι η πενικιλλίνη G, η οποία δρα κυρίως κατά των Gram (+) βακτηρίων, καθώς δεν μπορεί να εισχωρήσει στα Gram (-). Ωστόσο, παρασκευάζονται διαρκώς ημισυνθετικές πενικιλλίνες, πολλές από τις οποίες είναι αποτελεσματικές έναντι των Gram (-) βακτηρίων (π.χ. αμπικιλλίνη, καρβενικιλλίνη, κλπ). Οι δομικές διαφορές στις Ν-ακυλομάδες επιτρέπουν στις ημισυνθετικές πενικιλλίνες να διαπερνούν την εξωτερική μεμβράνη των Gram (-) βακτηρίων. Ενώ η πενικιλλίνη G είναι ευαίσθητη στη β-λακταμάση, η οποία παράγεται από μερικά βακτήρια ανθεκτικά στην πενικιλλίνη, η οξακιλλίνη και μεθικιλλίνη δεν επηρεάζονται από τη β-λακταμάση. Μηχανισμοί δράσης Τα αντιβιοτικά β-λακτάμης είναι ισχυροί αναστολείς της σύνθεσης του κυτταρικού τοιχώματος. Οι τρανσπεπτιδάσες που καταλύουν την τρανσπεπτιδίωση με την οποία συνδέονται σταυροειδώς πεπτιδικές αλυσίδες δύο γειτονικών πολυμερών γλυκάνης, συνδέονται με τον δακτύλιο β-λακτάμης (γνωστές ως πρωτεΐνες δέσμευσης πενικιλλίνης, PBP). 60

61 Η ισχυρή δέσμευση της πενικιλλίνης με τις PBP στερεί στις τελευταίες την ικανότητα κατάλυσης της τρανσπεπτιδίωσης. Συνεπώς, ο επιμηκυνόμενος σκελετός της πεπτιδογλυκάνης προοδευτικά αδυνατίζει. Επιπλέον, το σύμπλοκο αντιβιοτικού-ρβρ διεγείρει την απελευθέρωση αυτολυσινών που διασπούν το ήδη υπάρχον κυτταρικό τοίχωμα. Η βανκομυκίνη (γλυκοπεπτίδιο) δεν δεσμεύεται στις ΡΒΡ, αλλά δρα απευθείας στο ακραίο πεπτίδιο D-αλανυλ-D-αλανίνης των πρόδρομων συστατικών πεπτιδογλυκάνης, αναστέλλοντας την τρανσπεπτιδίωση. Τα αντιβιοτικά β-λακτάμης εμφανίζουν υψηλή εξειδίκευση έναντι των βακτηρίων και δεν είναι συνήθως τοξικά έναντι του ξενιστή, αν και ορισμένοι ασθενείς αναπτύσσουν σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις ύστερα από εκτεταμένη θεραπεία με αντιβιοτικά. Κεφολοσπορίνες Είναι αντιβιοτικά β-λακτάμης αν και διαφέρουν ελαφρώς δομικά από τις πενικιλλίνες. Έχουν τον ίδιο μηχανισμό δράσης με τις πενικιλλίνες. Οι κλινικά σημαντικές είναι ημισυνθετικά αντιβιοτικά ευρύτερου φάσματος και κατά κύριο λόγο ανθεκτικές στη δράση β-λακταμασών. 61

62 Η κεφτριαξόνη, καθώς είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στης β-λακταμάσες, έχει αντικαταστήσει την πενικιλλίνη στη θεραπεία της Neisseria gonorrhoeae, αφού πολλά στελέχη της N. gonorrhoeae παράγουν β-λακταμάσες. Αντιβιοτικά από προκαρυώτες Πολλά από τα αντιβιοτικά που δρουν έναντι προκαρυωτών παράγονται από προκαρυώτες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι αμινογλυκοζίτες, τα μακρολίδια και οι τετρακυκλίνες. Αντιβιοτικά αμινογλυκοζίτη Οι αμινογλυκοζίτες περιέχουν αμινοσάκχαρα που συνδέονται μεταξύ τους με γλυκοζιτικό δεσμό. Στους αμινογλυκοζίτες ανήκουν η στρεπτομυκίνη, η καναμυκίνη, η γενταμυκίνη και η νεομυκίνη. Δρουν αναστέλλοντας την πρωτεϊνοσύνθεση στην υπομονάδα 30S των ριβοσωμάτων και κυρίως χρησιμοποιούνται έναντι των Gram (-) βακτηρίων. Η στρεπτομυκίνη έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στη θεραπεία κατά της φυματίωσης, αλλά πλέον έχει αντικατασταθεί από συνθετικές χημικές ενώσεις, διότι προκαλεί σοβαρές παρενέργειες και οδηγεί στην εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών. 62

63 Σχ.184. Δομή καναμυκίνης. Η αδρανοποίηση οφείλεται σε ακετυλίωση της αμινομάδας. 63

64 Η χρήση των αμινογλυκοζιτών έχει μειωθεί μετά την ανάπτυξη των ημισυνθετικών πενικιλλινών και τετρακυκλινών. Χρησιμοποιούνται σήμερα ως εφεδρικά αντιβιοτικά σε περιπτώσεις που άλλα αντιβιοτικά αποτυγχάνουν (αντιστοιχούν μόλις στο 3% της παγκόσμιας παραγωγής και χρήσης αντιβιοτικών). Αντιβιοτικά μακρολιδίων Τα μακρολίδια με αντιβιοτική δράση περιέχουν στο μόριό τους μεγάλους δακτυλίους λακτόνης στους οποίους συνδέονται διάφορα τμήματα σακχάρων. Το γνωστότερο μακρολιδικό αντιβιοτικό είναι η ερυθρομυκίνη που δρα ως αναστολέας της πρωτεϊνοσύνθεσης επιδρώντας στην υπομονάδα 50S των ριβοσωμάτων. Η ερυθρομυκίνη χρησιμοποιείται ευρέως αντί της πενικιλλίνης ή άλλων αντιβιοτικών β-λακτάμης, ιδιαίτερα έναντι του Legionella pneumophila. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν η ολεανδομυκίνη, η σπιραμυκίνη και η τυλοσίνη. Τετρακυκλίνες Είναι μια σημαντική ομάδα αντιβιοτικών ευρέος φάσματος. Η βασική δομή της τετρακυκλίνης αποτελείται από ένα σύστημα δακτυλίων ναφθακενίου. 64

65 Σχ.185 Δομή ερυθρομυκίνης. 65

66 Με υποκαταστάσεις σε διάφορες θέσεις της βασικής δομής ναφθακενικών δακτυλίων δημιουργούνται νέα ανάλογα τετρακυκλίνης. Η τετρακυκλίνη είναι αναστολέας της πρωτεϊνοσύνθεσης επιδρώντας στη λειτουργία της υπομονάδας 30S των ριβοσωμάτων. Σχ.186. Δομή τετρακυκλίνης και ορισμένα ημισυνθετικά ανάλογα. 66

67 Έλεγχος ιών και παθογόνων ευκαρυωτών Τα φάρμακα που περιορίζουν την ανάπτυξη των ιών και των παθογόνων ευκαρυωτών (π.χ. μύκητες) επηρεάζουν πολύ συχνά τη λειτουργία των ευκαρυωτικών κυττάρων του ξενιστή. Κατά συνέπεια, μόνο ενώσεις που επηρεάζουν επιλεκτικά τις μεταβολικές οδούς ή τα δομικά χαρακτηριστικά των παθογόνων είναι χρήσιμες στην θεραπεία των αντίστοιχων λοιμώξεων. Αντιικά φάρμακα Καθώς οι ιοί χρησιμοποιούν τους ευκαρυωτικούς ξενιστές για τον πολλαπλασιασμό τους και για τις μεταβολικές λειτουργίες τους, τα αντιικά φάρμακα είναι συχνά τοξικά. Ωστόσο, υπάρχουν χημικές ενώσεις πιο τοξικές για τους ιούς παρά για τον ξενιστή, καθώς και μερικές ουσίες που παράγονται από τον ξενιστή με στόχο τους ιούς. Αντιικοί χημειοθεραπευτικοί παράγοντες Οι παράγοντες που έχουν τη μεγαλύτερη επιτυχία είναι τα ανάλογα νουκλεοζιτών. Η πρώτη ένωση που έγινε καθολικά αποδεκτή είναι η ζιδοβουδίνη ή αζιδοθυμίνη (ΑΖΤ). 67

68 Η ΑΖΤ αναστέλλει την ανάπτυξη των ρετροϊών (π.χ. HIV). Συγγενεύει χημικά με τη θυμίνη, καθώς είναι ένα διδεόξυ παράγωγο από το οποίο απουσιάζει η υδροξυλομάδα της θέσης 3. Η ΑΖΤ παρεμποδίζει τη σύνθεση του ενδιάμεσου DNA κατά τη διαδικασία της αντίστροφης μεταγραφής. Για την καταπολέμηση του HIV έχουν παρασκευαστεί και άλλα ανάλογα νουκλεοζιτών με παρόμοιο μηχανισμό δράσης (νουκλεοζιτικοί αναστολείς της αντίστροφης μεταγραφάσης, NRTI). Επειδή τα συγκεκριμένα φάρμακα επηρεάζουν και τη φυσιολογική αντιγραφή των νουκλεϊκών οξέων των ξενιστικών κυττάρων, σχεδόν πάντα έχουν κάποιο βαθμό τοξικότητας. Επίσης, με την πάροδο του χρόνου, πολλά από αυτά χάνουν την αντιική δραστικότητά τους, γιατί επάγουν την ανάπτυξη ανθεκτικών ιικών στελεχών. Ορισμένα άλλα φάρμακα δρουν στο επίπεδο της ιικής πολυμεράσης: - Η νεβιραπίνη είναι μη νουκλεοζιτικός αναστολέας της αντίστροφης μεταγραφάσης NNRTI, καθώς δεσμεύεται απευθείας στο μόριο της αντίστροφης μεταγραφάσης και αναστέλλει την δράση της, - Το φωσφονομυρμηκικό οξύ δρα ως ανάλογο του πυροφωσφορικού και αναστέλλει τη φυσιολογική σύνδεση των νουκλεοτιδίων, 68

69 - Η ριφαμυκίνη, είναι αντιβιοτική ουσία που δεσμεύεται στην RNA πολυμεράση και αναστέλλει τη δράση της. Μια σχετικά καινούργια κατηγορία αντιικών φαρμάκων είναι οι αναστολείς πρωτεάσης, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικοί έναντι του HIV. Οι παράγοντες αυτοί προλαμβάνουν τη μόλυνση μέσω δέσμευσης τους στο ενεργό κέντρο της πρωτεάσης του HIV, αναστέλλοντας την επεξεργασία των ιικών πολυπεπτιδίων και τη διαδικασία ωρίμανσης του ιού. Ιντερφερόνη Οι ιντερφερόνες είναι αντιικές ουσίες που παράγονται από πολλά ζωικά κύτταρα ως απόκριση στη μόλυνση από συγκεκριμένα είδη ιών. Πρόκειται για πρωτεΐνες χαμηλού μοριακού βάρους (ΜΒ: 17000) που διεγείρουν την παραγωγή αντιικών πρωτεϊνών στα φυσιολογικά κύτταρα, αποτρέποντας την εξάπλωση της ιικής μόλυνσης. Ιντερφερόνες από μολυσμένα κύτταρα αλληλεπιδρούν με υποδοχείς μη μολυσμένων κυττάρων, επάγοντας τη σύνθεση αντιικών πρωτεϊνών που εμποδίζουν την εξάπλωση της ιικής μόλυνσης. Υπάρχουν 3 μοριακοί τύποι ιντερφερονών: 69

70 1. Η IFN-α που παράγεται από λευκοκύτταρα, 2. Η IFN-β που παράγεται από ινοβλάστες, και 3. Η IFN-γ που παράγεται από λεμφοκύτταρα. Οι ιντερφερόνες σχηματίζονται ως απόκριση σε ζωντανούς ιούς, σε ιικά νουκλεϊκά οξέα, αλλά και σε αδρανοποιημένους με ακτινοβολία ιούς. Ιντερφερόνη παράγεται σε μεγαλύτερες ποσότητες όταν τα ξενιστικά κύτταρα μολυνθούν με ιούς χαμηλής μολυσματικότητας, ενώ παράγεται σε μικρές ποσότητες όταν η μόλυνση οφείλεται σε επιθετικούς ιούς. Προφανώς οι πολύ επιθετικοί ιοί αναστέλλουν την πρωτεϊνοσύνθεση στα κύτταρα πριν προλάβει να παραχθεί ιντερφερόνη. Σύνθεση ιντερφερόνης επάγεται ακόμη και από δίκλωνα μόρια RNA, τόσο φυσικής όσο και συνθετικής προέλευσης, καθώς δίκλωνο RNA δεν απαντά σε μη μολυσμένα κύτταρα, αλλά μόνο σε κύτταρα που έχουν μολυνθεί από RNA-ιούς. Οι ιντερφερόνες δεν είναι ιο-ειδικές, αλλά ειδικές ως προς τον ξενιστή, δηλαδή οι ιντερφερόνες τις οποίες παράγουν τα κύτταρα ενός είδους αναγνωρίζουν ειδικούς υποδοχείς μόνο σε κύτταρα του ίδιου είδους. Η χρήση τους είναι γενικά περιορισμένη, γιατί η χορήγησή τους πρέπει να γίνεται τοπικά σε υψηλές συγκεντρώσεις προκειμένου να προκαλέσουν την παραγωγή αντιικών πρωτεϊνών. 70

71 Αντιμυκητιακά φάρμακα Επειδή οι μύκητες ανήκουν στα ευκάρυα μεγάλο μέρος των κυτταρικών μηχανών τους είναι ίδιο με εκείνο των ζώων και των ανθρώπων. Συνεπώς, οι χημειοθεραπευτικοί παράγοντες που επηρεάζουν τις μεταβολικές οδούς των μυκήτων εμφανίζουν συχνά τοξικότητα. Ωστόσο, υπάρχουν φάρμακα με επιλεκτική τοξικότητα έναντι των μυκήτων. Η σημασία των ανιμυκητιακών φαρμάκων αυξάνεται συνεχώς, δεδομένου ότι οι μυκητιάσεις είναι ιδιαίτερα έντονες σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα. Αναστολείς της εργοστερόλης Η εργοστερόλη αποτελεί για τη μεμβράνη των περισσότερων μυκήτων ότι και η χοληστερόλη για την κυτταρική μεμβράνη του ανώτερου ευκαρυωτικού κυττάρου. Δύο σημαντικές κατηγορίες αντιμυκητιακών φαρμάκων σχετίζονται με την εργοστερόλη, είτε επιδρώντας απευθείας στο μόριό της, είτε αναστέλλοντας τη σύνθεσή της: 1. Στην πρώτη ομάδα ανήκουν τα πολυένια, μια ομάδα αντιβιοτικών που παράγονται από ορισμένα είδη του Streptomyces. Δεσμεύονται στην εργοστερόλη και επηρεάζουν τη λειτουργία της μεμβράνης αυξάνοντας τη διαπερατότητά της και οδηγώντας τελικά σε κυτταρικό θάνατο. 71

72 2. Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις αζόλες και τις αλλυλαμίνες. Οι αζόλες καθιστούν αδύνατη την παραγωγή φυσιολογικής μεμβράνης, καθώς προκαλούν βλάβες στη μεμβρανική δομή και αλλοιώνουν κρίσιμες μεμβρανικές λειτουργίες, όπως η μεταφορά θρεπτικών ουσιών. Οι αλλυλαμίνες αναστέλλουν τη βιοσύνθεση της εργοστερόλης, αλλά χρησιμοποιούνται μόνο τοπικά, αφού δεν προσλαμβάνονται εύκολα από τα ζωικά κύτταρα και τους ιστούς. Άλλοι αντιμυκητιακοί παράγοντες Υπάρχουν αρκετά άλλα αντιμυκητιακά φάρμακα που αλληλεπιδρούν ειδικά με δομές και λειτουργίες των μυκήτων. Οι πολυοξίνες αναστέλλουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος, εμποδίζοντας τη βιοσύνθεση της χιτίνης. Αν και οι πολυοξίνες χρησιμοποιούνται στη γεωργία, δεν υπάρχει αναστολέας της χιτίνης που να χρησιμοποιείται κλινικά. Η 5-φθοροκυτοσίνη, ένα ανάλογο νουκλεϊκών οξέων, είναι αποτελεσματικός αναστολέας της σύνθεσης των νουκλεϊκών οξέων των μυκήτων. Δυστυχώς, η χρήση αντιμυκητιακών φαρμάκων έχει οδηγήσει στην εμφάνιση ανθεκτικών πληθυσμών και «νέων» παθογόνων μυκήτων. 72

73 Π.χ. τα είδη του γένους Candida, που υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν είναι παθογόνα, σήμερα προκαλούν νοσήματα σε άτομα που παίρνουν αντιμυκητιακά φάρμακα. Αυτά τα ανθεκτικά παθογόνα στελέχη της Candida είναι αδύνατον να αντιμετωπιστούν με κάποιον από τους υπάρχοντες αντικυκητιακούς παράγοντες. Σχ.187. Θέση δράσης ορισμένων αντιμυκητιακών χημειοθεραπευτικών παραγόντων. 73

74 Αντοχή στα αντιμικροβιακά φάρμακα Αντοχή, αντίσταση ή ανθεκτικότητα στα αντιμικροβιακά φάρμακα ονομάζεται η επίκτητη ικανότητα ενός οργανισμού να αντιστέκεται στην επίδραση κάποιου χημειοθεραπευτικού παράγοντα, έναντι του οποίου είναι ευπαθής υπό φυσιολογικές συνθήκες. Οι περισσότερες περιπτώσεις αντοχής οφείλονται σε γονίδια ανθεκτικότητας, που μεταφέρονται με μηχανισμούς γενετικής ανταλλαγής. Για προφανείς λόγους αυτοάμυνας, οι οργανισμοί που παράγουν αντιβιοτικές ουσίες αναπτύσσουν μηχανισμούς εξουδετέρωσης ή καταστροφείς των συγκεκριμένων ουσιών. Τα γονίδια που κωδικεύουν αυτούς τους μηχανισμούς μπορούν περιστασιακά να μεταφερθούν σε άλλους οργανισμούς. Μηχανισμοί αντοχής Ένας μικροοργανισμός μπορεί να έχει εγγενή ανθεκτικότητα σε κάποιο αντιβιοτικό για διάφορους λόγους: 1. Ο οργανισμός μπορεί να μη διαθέτει τη δομή που αναστέλλει το αντιβιοτικό, π.χ. τα μυκοπλάσματα στερούνται τυπικού βακτηριακού κυτταρικού τοιχώματος και συνεπώς είναι ανθεκτικά στην πενικιλλίνη. 74

75 2. Ο οργανισμός μπορεί να είναι αδιαπέρατος όσο αφορά το συγκεκριμένο αντιβιοτικό, π.χ. η πενικιλλίνη G αδυνατεί να εισέλθει στο εσωτερικό των περισσότερων Gram (-) βακτηρίων. 3. Ο οργανισμός μπορεί να έχει την ικανότητα να τροποποιεί τη δομή του αντιβιοτικού και να το καθιστά αδρανές, π.χ. πολλοί σταφυλόκοκκοι παράγουν β- λακταμάσες που διασπούν τον δακτύλιο β-λακτάμης των περισσότερων πενικιλλινών. 4. Ο οργανισμός ενδέχεται να τροποποιεί τον στόχο του αντιβιοτικού. 5. Υπάρχει πιθανότητα ο μικροοργανισμός να μετατρέπει μέσω γενετικών αλλαγών τη μεταβολική οδό την οποία αναστέλλει ο αντιμικροβιακός παράγοντας, δηλαδή να δημιουργεί μια νέα, ανθεκτική βιοχημική οδό, π.χ. ορισμένα ανθεκτικά στα σουλφοναμιδικά φάρμακα βακτήρια αποκτούν ικανότητα πρόσληψης προσχηματισμένου φολικού οξέος από το περιβάλλον. 6. Ο οργανισμός μπορεί να είναι ικανός να ωθεί εκτός κυττάρου το αντιβιοτικό που εισέρχεται στο εσωτερικό του (εκροή). Μηχανισμοί αντίστασης από τα πλασμίδια R Ένας μικροοργανισμός μπορεί να κωδικεύει γενετικά την αντοχή στα αντιβιοτικά, είτε σε επίπεδο χρωμοσώματος, είτε σε επίπεδο πλασμιδίου (πλασμίδα ανθεκτικότητας R). 75

Μικροοργανισμοί: είναι οι οργανισμοί ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ που δεν μπορούμε να Η τους ΜΙΚΡΟΒΙΑ διακρίνουμε με γυμνό μάτι (μέγεθος < 0,1 mm)

Μικροοργανισμοί: είναι οι οργανισμοί ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ που δεν μπορούμε να Η τους ΜΙΚΡΟΒΙΑ διακρίνουμε με γυμνό μάτι (μέγεθος < 0,1 mm) Μικροοργανισμοί: είναι οι οργανισμοί ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ που δεν μπορούμε να Η τους ΜΙΚΡΟΒΙΑ διακρίνουμε με γυμνό μάτι (μέγεθος < 0,1 mm) Πού και πώς ζουν 1. στο φυσικό περιβάλλον (νιτροποιητικά βακτήρια)

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ 34 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ 35 ΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ Απαντώνται πάνω σε δέντρα, στο δάσος μετά τη βροχή, μέσα σε τρόφιμα αλλά και στα πόδια των αθλητών. Οι περισσότεροι από αυτούς μοιάζουν με φυτά, αλλά δεν

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα 23 η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΚΑΙ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα 23 η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΚΑΙ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Γενική Μικροβιολογία Ενότητα 23 η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΚΑΙ ΕΥΚΑΡYΩΤΙΚΟΙ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όνομα καθηγητή: Δ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Όνομα καθηγητή: Γ. ΖΕΡΒΑΚΗΣ Όνομα καθηγητή: ΑΝ. ΤΑΜΠΑΚΑΚΗ Τμήμα:

Διαβάστε περισσότερα

Κατηγοριοποίηση μικροοργανισμών

Κατηγοριοποίηση μικροοργανισμών Κατηγοριοποίηση μικροοργανισμών 1 Μαθησιακά αποτελέσματα 1. Καταγραφή των χαρακτηριστικών των διαφόρων τύπων μικροοργανισμών 2. Κατηγοριοποίηση των μικροοργανισμών σε βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα, ιούς

Διαβάστε περισσότερα

Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου

Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου Δομή και λειτουργία προκαρυωτικού κυττάρου Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Βιοπαθολόγος, Επ. Καθηγητής ΕΚΠΑ Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή ipapapar@med.uoa.gr Γιατί πρέπει να γνωρίζουμε την δομή και τη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα 1.2 Κύτταρο: η μονάδα της ζωής Ιστορικά 1665: Ο Ρ.Χουκ μιλά για κύτταρα. Σύγχρονη κυτταρική θεωρία: Το κύτταρο είναι η θεμελιώδης δομική και λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας

ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ. Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι μικροοργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν αναπόσπαστο τμήμα τόσο της ιστορίας της Γης όσο και της ανθρώπινης εμπειρίας Μικροοργανισμοί o Μικροοργανισμοί ή μικρόβια καλούνται οι οργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΥΚΗΤΩΝ

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΥΚΗΤΩΝ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΥΚΗΤΩΝ Ευκαρυωτικοί οργανισμοί Ετερότροφοι οργανισμοί με υψηλή κυτταρική οργάνωση Μονοκύτταροι ή πολυκύτταροι οργανισμοί Διαθέτουν κυτταρικό τοίχωμα- άκαμπτο & ανθεκτικό Αυστηρά

Διαβάστε περισσότερα

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα).

Β. ΚΑΜΙΝΕΛΛΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ. Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). ΒΙΟΛΟΓΙΑ Είναι η επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς. (Αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα). Είδη οργανισμών Υπάρχουν δύο είδη οργανισμών: 1. Οι μονοκύτταροι, που ονομάζονται μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ. «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν». Ιπποκράτης

ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ. «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν». Ιπποκράτης ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ «Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν». Ιπποκράτης 1.1 ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ο άνθρωπος περιβάλλον συνεχώς μεταβάλλεται Μηχανισμοί που διατηρούν σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΚΗΤΕΣ (Α) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. 9 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

ΜΥΚΗΤΕΣ (Α) ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ. 9 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 9 η ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΜΥΚΗΤΕΣ (Α) Οι μύκητες είναι ευκαρυωτικοί ετερότροφοι οργανισμοί οι οποίοι πολλαπλασιάζονται αγενώς και εγγενώς, και σχηματίζουν σπόρια. Έχουν περιγραφεί περίπου 9.000 είδη μυκήτων

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Μικροβιολογία. (Μύκητες)

Γενική Μικροβιολογία. (Μύκητες) Γενική Μικροβιολογία (Μύκητες) Χαρακτηριστικά των μυκήτων Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί Δεν φωτοσυνθέτουν, είναι χημειοοργανότροφοι. Σημαντικοί αποικοδομητές! Μύκητες και τρόφιμα (Αλλοιώσεις τροφίμων) Μύκητες

Διαβάστε περισσότερα

Στα ευκαρυωτικά συγκατελέγονται ορισμένοι τύποι μικροοργανισμών καθώς και τα φυτά και τα ζώα Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί είναι τα πρώτιστα (όπου

Στα ευκαρυωτικά συγκατελέγονται ορισμένοι τύποι μικροοργανισμών καθώς και τα φυτά και τα ζώα Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί είναι τα πρώτιστα (όπου Κεφάλαιο 5 1 Στα ευκαρυωτικά συγκατελέγονται ορισμένοι τύποι μικροοργανισμών καθώς και τα φυτά και τα ζώα Ευκαρυωτικοί μικροοργανισμοί είναι τα πρώτιστα (όπου ανήκουν τα πρωτόζωα γνωστά ως παράσιτα και

Διαβάστε περισσότερα

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς

Μικροοργανισμοί. Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Μικροοργανισμοί Οι μικροοργανισμοί διακρίνονται σε: Μύκητες Πρωτόζωα Βακτήρια Ιούς Παθογόνοι μικροοργανισμοί Παθογόνοι μικροοργανισμοί ονομάζονται οι μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν τον άνθρωπο ως ξενιστή

Διαβάστε περισσότερα

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ)

1. Να οξειδωθούν και να παράγουν ενέργεια. (ΚΑΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ) Θάνος Α. Β1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Μικροβιολογία. 1. Εισαγωγή

Γενική Μικροβιολογία. 1. Εισαγωγή 1 Γενική Μικροβιολογία 1. Εισαγωγή BIOΛOΓIA TΩN MIKPOOPΓANIΣMΩN ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ 2 Μικροβιολογία: Η επιστήμη που μελετά τους μικροοργανισμούς 3 Οι μικροοργανισμοί ήταν οι πρώτοι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο : ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΑΘΟΓΟΝΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ Ερώτηση 1 Πότε ένας οργανισμός χαρακτηρίζεται ως μικρόβιο ή μικροοργανισμός;

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κεφάλαιο 3 ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί, εκτός από αυτούς από αυτούς που έχουν την ικανότητα να φωτοσυνθέτουν, εξασφαλίζουν ενέργεια διασπώντας τις θρεπτικές ουσιές που περιέχονται

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Απαντήσεις του κριτηρίου αξιολόγησης στη βιολογία γενικής παιδείας 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΘΕΜΑ 1 ο Να γράψετε τον αριθμό καθεμίας από τις ημιτελείς προτάσεις 1 έως και 5, και δίπλα σε αυτόν το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Bιολογία γενικής παιδείας

Bιολογία γενικής παιδείας Bιολογία γενικής παιδείας Α1. 1. δ 2. α 3. β 4. δ ΘΕΜΑ Α Α2. ΟΛΑ ΚΑΠΟΙΑ Τοξίνες + Πλασματική μεμβράνη + Κυτταρικό τοίχωμα + Αποικίες + Κάψα + Πλασμίδια + Μαστίγια + Ριβοσώματα + Πυρηνοειδές + Ενδοσπόρια

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

3. Το τρυπανόσωμα προκαλεί: α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα

3. Το τρυπανόσωμα προκαλεί: α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα Ερωτήσεις κλειστού τύπου που τέθηκαν στις πανελλήνιες εξετάσεις (2000-2014) και αφορούν το 1 ο κεφάλαιο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ. (σελ. 9-26) Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Δημήτρης Η. Β 1 25.3.14 3 Ο Κεφάλαιο 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Η ενέργεια έχει κεντρική σημασία για έναν οργανισμό, γιατί ό,τι και να κάνουμε χρειαζόμαστε ενέργεια. Ο κλάδος της βιολογίας που ασχολείται

Διαβάστε περισσότερα

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί.

2. Τα πρωτόζωα α. δεν έχουν πυρήνα. β. είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. γ. είναι πολυκύτταρα παράσιτα. δ. είναι αυτότροφοι οργανισμοί. 1 ΘΕΜΑΤΑ κεφ 1. Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση η οποία συμπληρώνει σωστά την ημιτελή πρόταση.

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΠ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 18/09/2016 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Τα

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία

Θέματα πριν τις εξετάσεις. Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία Θέματα πριν τις εξετάσεις Καλό διάβασμα Καλή επιτυχία 2013-2014 Θέματα πολλαπλής επιλογής Μετουσίωση είναι το φαινόμενο α. κατά το οποίο συνδέονται δύο αμινοξέα για τον σχηματισμό μιας πρωτεΐνης β. κατά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ)

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1(ΥΓΕΙΑ-ΑΝΘΡΩΠΟΣ) Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. ή μικρόβιο» χρησιμοποιήθηκε. Γάλλο Sedillot. πρωταρχικά. μικρόβια. είναι. μικροοργανισμοί μικροσκοπικού μεγέθους και απλής δομής.

ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. ή μικρόβιο» χρησιμοποιήθηκε. Γάλλο Sedillot. πρωταρχικά. μικρόβια. είναι. μικροοργανισμοί μικροσκοπικού μεγέθους και απλής δομής. ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Ο όρος «μικροοργανισμός ή μικρόβιο» χρησιμοποιήθηκε πρωταρχικά από τον Γάλλο Sedillot. Τα μικρόβια είναι μικροοργανισμοί μικροσκοπικού μεγέθους και απλής δομής. Από φυλογενετικής άποψης η

Διαβάστε περισσότερα

Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων

Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Αρχές Βιοτεχνολογίας Τροφίμων Ενότητα 2: Στοιχεία Μικροβιολογίας και Βιοχημείας των Βιομηχανικών Ζυμώσεων(3/5), 2ΔΩ Τμήμα: Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων Διδάσκων: Δρ. Σεραφείμ Παπανικολαου Μαθησιακοί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΡΗΝΑ ΣΟΤ ΚΤΣΣΑΡΟΤ: ΔΟΜΗ, ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ, ΔΙΑΚΙΝΗΗ ΤΣΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΟΤ ΣΗ ΠΤΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ

ΠΤΡΗΝΑ ΣΟΤ ΚΤΣΣΑΡΟΤ: ΔΟΜΗ, ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ, ΔΙΑΚΙΝΗΗ ΤΣΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΟΤ ΣΗ ΠΤΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ ΠΤΡΗΝΑ ΣΟΤ ΚΤΣΣΑΡΟΤ: ΔΟΜΗ, ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ, ΔΙΑΚΙΝΗΗ ΤΣΑΣΙΚΩΝ ΔΙΑΜΕΟΤ ΣΗ ΠΤΡΗΝΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ ΓΤΜΝΑΙΟ ΚΕΡΑΣΕΑ ΦΟΛ. ΕΣΟ 2011-12 ΣΜΗΜΑ Γ3 ΟΡΥΑΝΙΔΗ ΓΙΩΡΓΟ ΙΔΕΡΗ ΒΑΓΓΕΛΗ Σο κύτταρο είναι η μικρότερη ζωντανή μονάδα,

Διαβάστε περισσότερα

Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα 12 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΟΛΟΓΙΑ

Γενική Μικροβιολογία. Ενότητα 12 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΟΛΟΓΙΑ Γενική Μικροβιολογία Ενότητα 12 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΙΟΛΟΓΙΑ Όνομα καθηγητή: Δ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Όνομα καθηγητή: Γ. ΖΕΡΒΑΚΗΣ Όνομα καθηγητή: ΑΝ. ΤΑΜΠΑΚΑΚΗ Τμήμα: ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στα Αντιβιοτικά

Εισαγωγή στα Αντιβιοτικά Λ. Σ. Τζουβελέκης Εισαγωγή στα Αντιβιοτικά Γενικά Μηχανισμοί δράσης Αντιβιοτικά που δρούν στο κυτταρικό τοίχωμα ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ή ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ή ΑΝΤΙΜΙΚΡΟΒΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ή ΑΝΤΙΒΑΚΤΗΡΙΑΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2012 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. α Α2. γ Α3. δ Α4. γ Α5. α 3 β 1 γ 6 δ 5

Διαβάστε περισσότερα

θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Βιολογία θετικής κατεύθυνσης Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: ΑΡΓΥΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ 1ο κεφάλαιο Το γενετικό υλικό Τι αποτελεί το γενετικό υλικό; Από το 1869, που το DNA εντοπίστηκε στον πυρήνα των κυττάρων,

Διαβάστε περισσότερα

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα.

Η ζητούμενη σειρά έχει ως εξής: αδενίνη < νουκλεοτίδιο < νουκλεόσωμα < γονίδιο < χρωματίδα < χρωμόσωμα < γονιδίωμα. ΚΕΦ. 1 ο ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΩΣ 1. Να κατατάξετε σε σειρά αυξανόμενου μεγέθους τις παρακάτω έννοιες που σχετίζονται με το γενετικό υλικό των οργανισμών: νουκλεόσωμα, χρωμόσωμα, αδενίνη, νουκλεοτίδιο, γονίδιο

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί οργανισμοί μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια με τη διαδικασία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ I 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1 Ι ΕΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ I 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Ο όρος «µικροοργανισµός ή µικρόβιο» χρησιµοποιήθηκε πρωταρχικά από τον Γάλλο Sedillot. Τα µικρόβια είναι µικροοργανισµοί

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015 ΘΕΜΑ 1 Ο 1. γ 2. δ 3. α 4. δ 5. δ ΘΕΜΑ 2 Ο Α) Το γενετικό υλικό των προκαρυωτικών κυττάρων είναι ένα δίκλωνο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή στη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ. Με αναφορά τόσο στους προκαρυωτικούς όσο και στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς

ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ. Με αναφορά τόσο στους προκαρυωτικούς όσο και στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς ΤΟ ΓΕΝΕΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ Με αναφορά τόσο στους προκαρυωτικούς όσο και στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς Λειτουργίες Γενετικού Υλικού o Αποθήκευση της γενετικής πληροφορίας. Η οργάνωση της γενετικής πληροφορίας

Διαβάστε περισσότερα

(αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά ποντίκια νεκρά ποντίκια

(αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά ποντίκια νεκρά ποντίκια Το DNA είναι το γενετικό υλικό 1. Πείραμα Griffith (1928) Βακτήριο πνευμονιόκοκκου (Diplococcus pneumoniae) Χωρίς κάλυμμα Με κάλυμμα (αδρές αποικίες) Θέρμανση (λείες αποικίες) ζωντανά ποντίκια ζωντανά

Διαβάστε περισσότερα

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ H ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ IΩΝ ΙΟΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Είναι ΔΟΜΕΣ στο όριο μεταξύ ζωντανού και μη ζωντανού. Χρησιμοποιούμε τον όρο ενεργοί-μη ενεργοί παρά ζωντανοί-νεκροί Δεν έχουν κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ της αντιγραφής και της

Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ της αντιγραφής και της ΚΕΦ. 2 ο ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΡΙΣΕΩΣ Ποιες είναι οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ της αντιγραφής και της μεταγραφής; Διαφορές Αντιγραφή Μεταγραφή 1. Διατηρείται και μεταβιβάζεται η 1. Μεταβιβάζεται η γενετική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Δ.ΑΡΕΘΑ ΚΥΤΤΑΡΟ 2 Κατά την Βιολογία, κύτταρο ονομάζεται η βασική δομική και λειτουργική μονάδα που εκδηλώνει το φαινόμενο της ζωής. Έτσι, ως κύτταρο νοείται

Διαβάστε περισσότερα

«Άνθρωπος και Υγεία»

«Άνθρωπος και Υγεία» ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ «Άνθρωπος και Υγεία» Ημερομηνία:. Ονοματεπώνυμο:. Βαθμός: ΘΕΜΑ Α Α1. Να σημειώσετε τη σωστή απάντηση στις επόμενες προτάσεις: 1. Προκαρυωτικοί οργανισμοί είναι:

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό

Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης. Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Βιολογία Γ Γενικού Λυκείου Θετικής κατεύθυνσης Κεφάλαιο 1α Το Γενετικό Υλικό Το DNA είναι το γενετικό υλικό Αρχικά οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι οι πρωτεΐνες αποτελούσαν το γενετικό υλικό των οργανισμών.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Στο φλοιό της Γης απαντώνται 92 χημικά στοιχεία, από τα οποία 27 μόνο είναι απαραίτητα για τη ζωή. ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 96% ο άνθρακας (C), το υδρογόνο (H), το οξυγόνο (O) και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ I ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Γεράσιμος Π. Βανδώρος ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ - ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Οι βασικές δομές που εξετάζουμε στην ανατομία μπορούν ιεραρχικά να ταξινομηθούν ως εξής:

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3

Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 Περίληψη Βιολογίας Κεφάλαιο 3 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Η σημασία της ενέργειας στους οργανισμούς. Η ενέργεια είναι ένας παράγοντας σημαντικός για τους οργανισμούς γιατί όλες οι λειτουργίες τους απαιτούν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαντώ Κυριακού 2015

ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ. Μαντώ Κυριακού 2015 ΓΕΝΙΚΗ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Μαντώ Κυριακού 2015 Ενεργειακό Στα βιολογικά συστήματα η διατήρηση της ενέργειας συμπεριλαμβάνει οξειδοαναγωγικές αντιδράσεις παραγωγή ATP Οξείδωση: απομάκρυνση e από ένα υπόστρωμα

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 1 Θεωρία Παρ 1.2

Βιολογία Γ Λυκείου Γενικής Παιδείας Κεφάλαιο 1 Θεωρία Παρ 1.2 1.2 ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΟΡΙΣΜΟΣ: Οι οργανισµοί που δεν τους διακρίνουµε µε γυµνό µάτι (µικρότεροι από 0.1mm)χαρακτηρίζονται ως µικροοργανισµοί ή µικρόβια Βρίσκονται: Στο φυσικό περιβάλλον ( π.χ. νιτροποιητικά

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου Μικροοργανισμοί.

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου Μικροοργανισμοί. Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ανθρώπου Μικροοργανισμοί. 1 ο ΘΕΜΑ Α. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. 1. Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. δυσεντερία. β. ελονοσία. γ. ασθένεια του ύπνου. δ. χολέρα. 2. Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 3 Το θέμα που απασχολεί το κεφάλαιο σε όλη του την έκταση είναι ο μεταβολισμός και χωρίζεται σε τέσσερις υποκατηγορίες: 3.1)Ενέργεια και οργανισμοί,

Διαβάστε περισσότερα

α) φυτοαιματογλουτίνη, κολχικίνη

α) φυτοαιματογλουτίνη, κολχικίνη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 2ο και 4ο ΘΕΜΑ Α ΜΟΝΑΔΕΣ 25 Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις επιλέγοντας την λανθασμένη πρόταση ανάμεσα στις σωστές ή την σωστή ανάμεσα στις λανθασμένες. Α.Το καλαμπόκι (zeamays)

Διαβάστε περισσότερα

1 / 5. Μάθημα 2: Σελ: ( Μικροοργανισμοί, προκαρυωτικοί ευκαρυωτικοί))

1 / 5. Μάθημα 2: Σελ: ( Μικροοργανισμοί, προκαρυωτικοί ευκαρυωτικοί)) Μάθημα 2: Σελ: 11 14 ( Μικροοργανισμοί, προκαρυωτικοί ευκαρυωτικοί)) 1. Να δοθούν σύντομα οι παρακάτω ορισμοί: 1) μικροοργανισμοί ή μικρόβια 2) παράσιτο 3) ξενιστής 4) παθογόνοι μικροοργανισμοί 5) δυνητικά

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 ΕΝΟΤΗΤΑ 14: Ο ΦΟΡΕΑΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ (DNA) 14.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι δύο πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες του DNA αποτελούνται από νουκλεοτίδια τα οποία ενώνονται με φωσφοδιεστερικούς δεσμούς. Πιο συγκεκριμένα

Διαβάστε περισσότερα

Είναι πλέον κοινή παραδοχή ότι το ευκαρυωτικό κύτταρο είναι γενετική χίμαιρα.

Είναι πλέον κοινή παραδοχή ότι το ευκαρυωτικό κύτταρο είναι γενετική χίμαιρα. 1 Οργανίδια και φυλογενετική μικροβιακών ευκαρυωτών Ενδοσυμβίωση και ευκαρυωτικό κύτταρο Είναι πλέον κοινή παραδοχή ότι το ευκαρυωτικό κύτταρο είναι γενετική χίμαιρα. Το κύριο τμήμα του ευκαρυωτικού κυττάρου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Species Plantarum (1753) Systema Naturae (1758) Περιέγραψε όλα τα γνωστά στην εποχή του είδη, φυτικά και ζωικά. 'Ηθελε, με τον τρόπο αυτό, να καταγράψει όλους τους

Διαβάστε περισσότερα

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους;

1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; ΘΩΜΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΗ. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες γονιδίων με κριτήριο το προϊόν της μεταγραφής τους; Βιολογία Γ Ενιαίου Λυκείου / Θετική Κατεύθυνση κεφαλαιο 2ο: αντιγραφη, εκφραση και ρυθμιση τησ ΓενετικηΣ ΠληροφοριαΣ 1. Πού πραγματοποιούνται η αντιγραφή και η μεταγραφή; Ευκαρυωτικά κύτταρα: στον πυρήνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera

ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Α1. 1. β Βιολογία ΘΕΜΑ Α γενιικής παιιδείίας 2. γ 3. γ 4. γ 5. δ Α2. ΣΤΗΛΗ Α Αντιβιοτικό Αντισώματα ιντερφερόνες Τ- Τ- (αντιγόνα) κυτταροτοξικά βοηθητικά Τοξίνες Vibrio cholera Ηπατίτιδα C + Candida albicans

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2.

ΘΕΜΑ Α Α1. γ Α2. γ Α3. α Α4. β Α5. β ΘΕΜΑ B B1. B2. ΘΕΜΑ Α Α1. γ (το πριμόσωμα) Α2. γ (οι υποκινητές και οι μεταγραφικοί παράγοντες κάθε γονιδίου) Α3. α (μεταφέρει ένα συγκεκριμένο αμινοξύ στο ριβόσωμα) Α4. β (αποδιάταξη των δύο συμπληρωματικών αλυσίδων)

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών.

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο. 3. Το DNA των μιτοχονδρίων έχει μεγαλύτερο μήκος από αυτό των χλωροπλαστών. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να γράψετε τον αριθμό της καθεμιάς από τις παρακάτω προτάσεις 1-5 και δίπλα του τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί Όλοι οι οργανισμοί με εξαίρεση τους φωτοσυνθετικούς εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Αντίθετα οι φωτοσυνθετικοί,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β

ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ 4 β 5 α ΘΕΜΑ Β ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α 1 δ 2 β 3 γ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γʹ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΜΑ 1ο Α. Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 1. Με ποιο μηχανισμό αντιγράφεται το DNA σύμφωνα με τους Watson και Crick; 2. Ένα κύτταρο που περιέχει ένα μόνο χρωμόσωμα τοποθετείται σε θρεπτικό υλικό που περιέχει ραδιενεργό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 4 Ο, 7 Ο, 8 Ο, 9 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ 1. Η μεταφορά ανθρώπινου γονιδίου σε βακτήριο δίνει διαφορετικό προϊόν μεταγραφής και μετάφρασης, ενώ σε μύκητες μεταγράφεται κανονικά αλλά το προϊόν μετάφρασης εμφανίζει

Διαβάστε περισσότερα

Αντιβιοτικά Μηχανισμοί δράσης και μηχανισμοί αντοχής

Αντιβιοτικά Μηχανισμοί δράσης και μηχανισμοί αντοχής Αντιβιοτικά Μηχανισμοί δράσης και μηχανισμοί αντοχής Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ipapapar@med.uoa.gr Ομάδες αντιβιοτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1ο Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμιάς από τις παρακάτω ημιτελείς προτάσεις 1 έως 5 και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί στη λέξη ή τη φράση, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Επιλέξτε τη σωστή απάντηση: Το τρυπανόσωμα προκαλεί α. δυσεντερία β. ελονοσία γ. ασθένεια του ύπνου δ. χολέρα Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από β. φυτά γ. ιούς δ. πρωτόζωα Η σύφιλη

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013

ΘΕΜΑ 1 Ο ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι:

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ

Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Βιολογία γενικής παιδείας τάξη Γ Παραδόσεις του μαθήματος Επιμέλεια: Γιάννης Αργύρης Βιολόγος M.Sc. Καθηγητής 3 ου Γεν. Λυκ. Ηλιούπολης Κεφάλαιο 1ο Άνθρωπος και υγεία Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ 1.1 ΠΑΡAΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Ο άνθρωπος, αν και ζει σε ένα περιβάλλον που συνεχώς μεταβάλλεται, διαθέτει μηχανισμούς που διατηρούν σταθερό το εσωτερικό

Διαβάστε περισσότερα

Β1. Β2. ΘΕΜΑ 2ο 1. 2.

Β1. Β2. ΘΕΜΑ 2ο 1. 2. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: BΙΟΛΟΓΙΑ (ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1ο Α1.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ

ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΑ ΟΡΘΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙΒΙΟΤΙΚΩΝ Διονυσία Κουτραφούρη Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Τα αντιβιοτικά είναι φυσικά παράγωγα μικροοργανισμών και δρουν εναντίον άλλων μικροοργανισμών (αντιβιοτικά).

Διαβάστε περισσότερα

KΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία

KΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία KΕΦΑΛΑΟ 1 ο : Άνθρωπος και Υγεία Α. ΕΡΩΤΗΣΕΣ ΚΛΕΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να βάλετε σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συμπληρώνει σωστά την πρόταση: 1. Οι ιοί αποτελούνται από: α.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται:

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται: ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΟΛΟΓΑ ΓΠ Γ Λ (ΘΕΡΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΑ : 09/09/2017 ΕΠΜΕΛΕΑ ΔΑΓΩΝΣΜΑΤΟΣ : ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με

Διαβάστε περισσότερα

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΦΥΤΟΥ Κύτταρο Θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα των ζωντανών οργανισμών Φυτικό κύτταρο Χαρακτηριστικά των κυττάρων των πολυκύτταρων φυτών: 1. Μερική ανεξαρτησία

Διαβάστε περισσότερα

Επιλέξτε τη σωστή απάντηση, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα:

Επιλέξτε τη σωστή απάντηση, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα: ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή 10 Οκτωβρίου 2010 ΘΕΜΑ 1 ο: Επιλέξτε τη σωστή απάντηση, βάζοντας σε κύκλο το αντίστοιχο γράμμα: 1. Ανήκουν στους ευκαρυωτικούς οργανισμούς Α. το τοξόπλασμα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1-5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Τα κύτταρα που παράγουν

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΩΝ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΩΝ Λιμνοθάλασσες οι λιμνοθάλασσες είναι παράκτιες υδάτινες περιοχές με μικρό βάθος και συνήθως χωρίζονται από τη γειτονική θαλάσσια περιοχή με φυσικό φράκτη την αμμολουρίδα η οποία διαχωρίζει και ουσιαστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ Η τροφή αποτελείται και από ουσίες μεγάλου μοριακού βάρους (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, νουκλεϊνικά οξέα). Οι ουσίες αυτές διασπώνται (πέψη) σε απλούστερες (αμινοξέα, απλά σάκχαρα,

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA

Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA Κεφάλαιο 4: Ανασυνδυασμένο DNA 1. Η ανάπτυξη της γενετικής μηχανικής επέτρεψε: α. την κατανόηση των μηχανισμών αντιγραφής του γενετικού υλικού β. την απομόνωση των πλασμιδίων από τα βακτήρια γ. την πραγματοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή. Κεφάλαιο 2: Η Βιολογία των Ιών

Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή. Κεφάλαιο 2: Η Βιολογία των Ιών Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή 1.1 Μικροοργανισμοί, Μικροβιολογία και Μικροβιολόγοι... 19 1.1.1 Μικροοργανισμοί... 19 1.1.2 Μικροβιολογία... 20 1.1.3 Μικροβιολόγοι... 21 1.2 Σύντομη Ιστορική Εξέλιξη της Μικροβιολογίας...

Διαβάστε περισσότερα

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Φάσμα. προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝ.ΠΑΙΔΕΙΑΣ σύγχρονο Φάσμα προπαρασκευή για Α.Ε.Ι. & Τ.Ε.Ι. μαθητικό φροντιστήριο 25ης Μαρτίου 111 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 20 990-210 50 27 990 25ης Μαρτίου 74 - ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ - 210 50 50 658-210 50 60 845 Γραβιάς 85 -

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ Κεφάλαιο 7: Εφαρμογές της Βιοτεχνολογίας 1. Η βιοτεχνολογία άρχισε να εφαρμόζεται α. μετά τη βιομηχανική επανάσταση (18ος αιώνας) β. μετά την ανακάλυψη της δομής του μορίου του DNA από τους Watson και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Οργάνωση της ζωής βιολογικά συστήματα 1.1 Τα μόρια της ζωής Καινούριες γνώσεις Ποια μόρια συμμετέχουν στη δομή και στις λειτουργίες των οργανισμών. Ποια είναι η σημασία του νερού για τη ζωή

Διαβάστε περισσότερα

1. Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας στο 1 ο κεφάλαιο

1. Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας στο 1 ο κεφάλαιο 1. Ερωτήσεις κατανόησης της θεωρίας στο 1 ο κεφάλαιο 1. Τι ονομάζουμε ομοιόσταση 2. Ποιοι ομοιοστατικοί μηχανισμοί υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό 3. Με ποιο τρόπο αντιδρά ο ανθρώπινος οργανισμός σε

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία

Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ. Βιολογία Σάββατο, 25 Μαΐου 2002 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙ ΕΙΑ Βιολογία ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1 5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Ποιο

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2 31-7-14 ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - 2 Στο σχήμα 1 του άρθρου που δημοσιεύσαμε την προηγούμενη φορά φαίνεται η καθοριστικός ρόλος των μικροοργανισμών για την ύπαρξη της ζωής, αφού χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ...

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο... 2 I. Το γενετικό υλικό... 2 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ... 5 ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΕΤΕ ΤΑ ΚΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΛΕΞΗ.... 8 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ... 9 ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο I. Το γενετικό

Διαβάστε περισσότερα

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή.

3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική αναπνοή. 5ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ Μ. ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ 2/4/2014 Β 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 Ενέργεια και οργανισμοί..σελίδα 2 3.2 Ένζυμα βιολογικοί καταλύτες...σελίδα 4 3.3 Φωτοσύνθεση..σελίδα 5 3.4 Κυτταρική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 23-10-11 ΘΕΡΙΝΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Όλα τα βακτήρια: Α. διαθέτουν κυτταρικό

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Εργασία Βιολογίας 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Εργασία Βιολογίας Καθηγητής: Πιτσιλαδής Β. Μαθητής: Μ. Νεκτάριος Τάξη: Β'2 Υλικό: Κεφάλαιο 3 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Την ενέργεια και τα υλικά που οι οργανισμοί εξασφαλίζουν από το περιβάλλον

Διαβάστε περισσότερα

CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010

CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 CAMPBELL REECE, ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΜΟΣ Ι, ΠΕΚ 2010 Μεγεθυντική ικανότητα και διακριτική ικανότητα ή ανάλυση Μέγιστη ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ. Αρχαία Βακτήρια. Προκαρυωτικό κύτταρο: πυρηνοειδές. Πρώτιστα Μύκητες Φυτά Ζώα. Ευκαρυωτικό κύτταρο: πυρήνας

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ. Αρχαία Βακτήρια. Προκαρυωτικό κύτταρο: πυρηνοειδές. Πρώτιστα Μύκητες Φυτά Ζώα. Ευκαρυωτικό κύτταρο: πυρήνας ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Προκαρυωτικό κύτταρο: πυρηνοειδές Αρχαία Βακτήρια Ευκαρυωτικό κύτταρο: πυρήνας Δομή: μεμβρανικά οργανίδια Παραγωγή ενέργειας Δομή γενετικού υλικού Διαίρεση / Αναπαραγωγή Γενετικός ανασυνδυασμός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΣΑΒΒΑΤΟ 26 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) Θέμα Α Μονάδες 25 Α1.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Επαναληπτικό Διαγώνισμα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Επαναληπτικό Διαγώνισμα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ «ΑΛΦΑ» ΒΙΟΛΟΓΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ - ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Επαναληπτικό Διαγώνισμα 18-12-2011 ΘΕΜΑ 1: Μονάδες 25 Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση 1. Τα ενδοσπόρια σχηματίζονται από α. φυτά β. βακτήρια

Διαβάστε περισσότερα