Kodi i Pajisjeve Elektrike

Transcript

1 Kodi i Pajisjeve Elektrike Edicioni i II të 2009 Prishtinë

2 PËRMBAJTJA 0 Parathënie Hyrje Fjalorthi dhe Definicionet Kushtet e Shërbimit Të përgjithshme Rryma Nominale Normale e Pajisjeve Kushtet e Shërbimit Normal Uzinat e brendshme Uzinat e Jashtme Ambientet e Operimit të Pajisjeve të Mbrojtëse dhe Kontrolluese Eliminimi i Defektit Hapja Shumëpolëshe / Ndalja dhe Mbyllja Automatike Kushtet e Shërbimit të Veçantë Nënstacionet Kërkesat Teknike për Nënstacionet e Lidhura me Sistemin e Transmisionit Kërkesat e Përgjithshme Dizajni për Siguri Kërkesat Ligjore Ndikimi Ambiental Jetëgjatësia e Dizajnuar e Instalimeve Qasja Operative Kërkesat e Mirëmbajtjes Mbyllja Transformatorët e Rrymës Izolimi Sekondar i Stabilimenteve Izolimi Sekondar i Transformatorëve të Tensionit Tokëzimi Identikifimi i pajisjeve Pajisjet sekondare Kabllimi Ndihmës i Nënstacionit...17 i

3 4.16 Ndarja e Pajisjeve në pronë të OSTT dhe Përdoruesve të Sistemit Pajisjet e Ngritjes Pajisjet e Nënstacionit Siguria e Objektit Mbrojtja Kundër Zjarrit Regjistruesi i Çrregullimeve Kërkesat e Përgjithshme të Aplikueshme për Nënstacionet AIS Hapsirat Elektrike Hapsirat/Distancat e Sigurisë Hapësirat nga Rrethoja e Perimetrit Hapësirat nga Rruga Profili i Nënstacionit Pajisjet e Tokëzimit Tokëzimi i Lëvizshëm Kërkesat e Përgjithshme të Aplikueshme për Nënsacionet GIS Ndërtesat Lidhjet AIS Pajisjet e Lëvizshme të Tokëzimit për Mirëmbajtje (ang. PMED) Lidhjet e shërbimit të gazit Indikacioni i Shtypjes/Dendësisë Skema e Alaramit të Gazit SF Lokacioni i Pajisjeve Dritës së Rrymës Kërkesat e Performancës për të gjitha Stabilimentet Lidhja e Përçuesve Bartës të Rrymës Pajisjet Primare Testet Rutinore në Teren Përçuesit Bartës të Rrymës Lidhja e Përçuesve në Nënstacione Hyrje në Lidhjen e Përçuesve Udhëzimet për Lidhje Përgatitja e Sipërfaqeve të Pa kallajisura/pa kromuara të Lidhjeve me Bulona Përgatitja e Sipërfaqeve të Kallajisura/Kromuara të Lidhjeve me Bulona Montimi i Lidhjeve me Bulona ii

4 Performanca e Punës së Lidhjeve me Bulona Lidhjet e Salduara të Harkut Elektrik me Mburojë Gazi (ang.mig TIG) Saldimi me Fuzion i Hrakut Elektrik, Ngjitja me Gaz dhe Ngjitja me Temperaturë të Lartë Lidhja Eksplozive / Saldimi me Shtypje të Ulët Lidhja me Kompresion Stabilimentet Kërkesat e Përgjithshme Teknike Gazi i Kompresuar Mekanizmat Operativ dhe Kthinat Variablat e Ndaljes Kërkesat Teknike për Stabilimentet e Izoluara me Gaz Lidhjet e Shërbimit me Gaz SF Matja e Shkarkimit të Pjeshëm Kërkesat e Performancës Gazi i Hexafloridit të Sulfurit (SF 6 ) Ndërprerësit Kërkesat e Përgjithshme Kërkesat e Përgjithshme për Ndërprerësit Kërkesat e Përgjithshme për Sistemet Mekanike dhe të Rezervave të Energjisë Kërkesat e Përgjithshme për Skemat Kontrolluese dhe Qarqet Kërkesat e Përgjithshme Plotësuese për Ndërprerësit e Posaqëm për Rezervat e Vëllimit Kërkesat e Përgjithshme Plotësuese për Ndërprerësit e Posaqëm për Ndërprerësin e Reaktorit të Devijimit Kërkesat e Performancës Kërkesat e Performancës për Ndërprerësit për Nevoja Speciale për Ndërprerprerësin e Vëllimit të Rezervave Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit Kapaciteti i Rrymës së Qëndrueshmërisë së Kohës së Shkurtë Ndarësit me Kornizë të Ndarë dhe Thikat e Tokëzimit Transferi i Zbarrave Vlerat e Kapacitetit të Qëndrueshmërisë Mekanike të Ndarsëve iii

5 7.1.6 Vlerat e Kapacitetit të Qëndrueshmërisë Mekanike të Thikave të Tokëzimit Kërkesat e Përgjithshme për Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit Hapësirat Operimi Njëkohshëm i Poleve Fleksibiliteti i Dizajnit dhe Tolerancat e Përshtatjes së Përcaktimeve Treguesi i Pozicionit Mbyllja me Çelës Mekanik Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit GIS të Kombinuar Pajisja Ndërhyrëse e Sistemit Mekanik të Vozitjes Çelësat Mbyllës Sigurues Pajisja e Ndërprerësit të Tokëzimit me Bulon Magnetik Numruesi i Operimeve Materialet e Ndërtimit dhe Mbështjellat Mbrojtëse Mekanizmat Operues, Pajisjet Ndihmëse dhe Kthinat e tyre Bllombimi i Qarqeve Kontrolluese Ndërprerësi i Kufizuesit të Vozitjes Ndërprerësit Kontrollues Ndërprerësit Ndihmës Skemat e Mbylljes së Nënstacioneve Kërkesat e Përgjithshme Mbyllja Mekanike Kërkesat e Performancës Izolatorët Fundor me Bërthamë të Fortë për Nënstacione Testet e Zakonshme Testet Rutinore Borne...Error! Bookmark not defined Kërkesat e Përgjithshme Kërkesat e Performancës Kërkesat për Teste të Zakonshme Kërkesat për Testet Rutinore Shkarkuesit e Mbitensionit Kërkesat e Përgjithshme për të gjithë Shkarkuesit e Mbitensionit...57 iv

6 Shkarkuesit e Mbitensionit të Izoluar me Ajër Shkarkuesit e Mbitensionit të Izoluar me Gaz Kërkesat Funksionale dhe të Performancës Testet e Zakonshme Testet Rutinore Testet e Komisionimit Monitorimi i Monitorimit dhe Mirëmbajtjes Transformatorët Matës Transformatorët e Rrymës Testet e Zakonshme Testet Rutinore Raportet e Testeve Rutinore Transformatorët e Tensionit Kërkesat e Performancës së TT Testet e Zakonshme Testet Rutinore Raportet e Testeve Rutinore Tokëzimi Rritja e Potencialit të Tokës Elektrodat Tokësore Arnazhimi i Elektrodave Tokësore Pajisjet e Testimit Pajisjet e Lidhura në Sistemin Kryesor të Tokëzimit Instalimi Tokëzimi i Lëvizshëm Strukturat Mbështetëse prej Çeliku Rrethojat Portat e Hyrjes / Daljes Rrethojat e Përkohëshme Shtyllat Fundore Nënstacionet e Izoluara me Gaz Paralajmërimet Kundër Ngjitjes Përgjatë Majave të Mureve v

7 Jetëgjatësia e Dizajnuar e Instalimit Kërkesat e Testimit Furnizimet Ndihmëse Kërkesat e Performancës Ndërrimi i Furnizimeve me Rrymë Furnizimet Direkte me Rrymë Mbrojtja dhe Shkallëzimi i Mbrotjes Principet e Mbrotjes Përdorifimi i Mbrojtes Diferenciale Ushqyesit e Shkurtë Mbikqyrja e Kontakteve Kryesore të Ndërprersëve dhe Qarqeve të Ndaljes Veglat për lokacionin e defektit në qaqet e gjata të linjave arjore Jo Stabiliteti dhe Nën Frekuenca e Sistemit Elektroenergjetik Rrjeti 400kV Rrjeti 220 kv Rrjeti 110kV Mbrojtja e Dështimit të Ndërprerësit Përdorimi i Transformatorëve të përbashkët të Rrymës Mbrojtja e Transformatorit Mbrojtja e Mbirrymës në Rrjetet e Përdoruesve të Sistemit Transformatorët e Energjisë Ndërrtimi i Transformatorëve Kapaciteti dhe Lidhjet e Transfrmatorëve...Error! Bookmark not defined Pompat dhe Ventilatorët Zhurma Humbjet e Garantuara të Transformatorit Kapitalizimi i Humbjeve Rregulluesit e Tensionit Kontrolli i Rregulluesve të Tensionit Pajisjet e Përdoruesve të Sistemit Trajtimi i Sipërfaqes së Rezervarit të Transformatorit dhe Pajisjeve Ndihmëse Revervari i Transformatorit Radiatorët vi

8 16.10 Mbrotja kundë Dështimit Katastrofik Mborjtja Kundër Zjarrit Mbrojtja Ambientale Transformatorët e Përdoruesve të Sistemit Kërkesat e Veçanta Linjat Ajrore Ndërtimi i Shtyllave Formanti i Shtyllave Zgjatjet e Shtyllave Pajisjet Kundër ngjitjes Këmbëzat Pllakat dhe Shenjat e Identifikimit Shenja e sigurisë Indentifikuesi i Numrit të Qarkut dhe Shtyllës Shenja e Sigurisë e Kombinuar me Pllaken Identifikuese të Qarkut dhe Numrit të Shtyllës Identifikuesi i Fazës Identifikusi i Majës së Shtyllës Punët Përfundimtare të Çelikut të Shtyllave Tokëzimi i Shtyllave Izolatorët dhe Pajisjet Përçuesit Përçuesit e tokëzimit Hapsirat e Linjave Kalimet e Linjës Navigimi Ajror Të Drejtat e Rrugës dhe Hapsira e Drunjëve Procedura e Kontesteve Menaxhimi i Kodit të Pajisjeve Elektrike Rrethanat e Paparashikuara Në këtë Kod të Pajisjeve Elektrike Ndikimi i aftësisë së Palëve për tu Pajtuar me këtë Kod vii

9 0 Parathënie e këtij versioni të Kodit të Pajisjeve Elektrike Ky version mendohet si përfundimtar duke marr parasysh komentet e pranuara në draftet të cilat ishin përgatitur për rishikim brenda KOSTT dhe nga palët tjera të interesuara, në mënyrë që të lejoj zhvillimin e draftit final i cili do t i prezentohet grupit drejtues Në disa vende në këtë version ende shfaqen [xx] në vendet ku duhet të figurojnë vlerat (numrat). Në këto pika nevojiten vlera specifike për rrjetin e KOSTT ose informata për pajisjet e veçanta të përdorura nga KOSTT ose rrjeti i KEK-ut. I kushtohet vëmendje fushave ku ende nevojiten përgjigje nga KOSTT në dokumentin e quajtur Analiza e Komenteve në Draftin e Gjashtë të Kodit të Pajisjeve Elektrike. 1 Hyrje Ky kod i pajisjeve elektrike përcakton kërkesat për pajisjet që formojnë pjesë të rrjetit të OSTT dhe për pajisjet e përdoruesve të sistemit në pikën e kyçjes me rrjetin e OSTT. Ka të bëjë me pajisjet që operojnë në tensionet nominale të 110kV, 220kV dhe 400kV të cilat formojnë pjesë të sistemit kryesor të OSTT dhe ku është e përshtatshme me pajisjet e lidhura me mbështjellat terciare të transformatorëve kryesor në tensionin nominal prej 10kV ose 6.3kV Ku posaçërisht i referohet rrjetit të OSTT, definon kapacitetet dhe kërkesat e përgjithshme për stabilimentet, pajisjet dhe mjetet që do të lidhen me rrjetin e OSTT, ose në emër të OSTT, duke marrë parasysh karakteristikat e rrjetit në fushën në të cilën do të lidhet pajisja Ku i referohet pajisjeve të përdoruesit të sistemit, definon kërkesat e përgjithshme për stabilimentet, pajisjet dhe mjetet në pikën e kyçjes ndërmjet rrjeteve të përdoruesit të sistemit dhe të OSTT dhe rangimi i brezit nominal të pajisjeve që shfrytëzohen nga OSTT të cilat do të përdoren në pikën e kyçjes siç është definuar në marrëveshjen e kyçjes Në përgjithësi, brezet nominale janë të selektuara nga rangimi i vlerave të duhura në dokumentet e IEC dhe do të aplikohen nëpërmes rrjetit të OSTT. Ku është absolutisht e nevojshme te brezet tjera nominale mund të specifikohen ose dakordohen nga OSTT ku kërkohet interkonekcion me pjesët e rrjetit të cilat janë ndërtuar me specifikimet e vjetra të cilat nuk janë kompatibile me standardet aktuale. Ku kjo paraqitet, të brezet nominale të 1

10 pajisjeve do të specifikohen duke u bazuar në baza specifike (të pajisjeve), preferohet që të shfrytëzohet ndonjë vlerë tjetër e IEC ose të dizajnohet në at mënyrë që të jetë kompatibil me nivelet e mbrojtjes dhe sigurisë të përdorura nga OSTT për rrjetin e vet dhe për të siguruar pajtueshmëri me kërkesat e UCTE Përdoruesit e sistemit duhet të përdorin të njëjtat standarde të pajisjeve në pikën e kyçjes dhe inkurajohen të përdorin të njëjtat standarde të pajisjeve si OSTT në tërë rrjetin e tyre për të siguruar stabilitet në sistemin kryesor të transmisionit Në pajtim me Ligjin për Energjinë, operatori i sistemit të transmisionit është përgjegjës për administrimin e të gjitha kodeve për energji elektrike, përfshirë edhe këtë kod të pajisjeve elektrike dhe janë objekt për aprovim nga Rregullatori para implementimit të tyre. 2 Përcaktimi i Termave dhe Definicionet Në këtë kod të pajisjeve elektrike aplikohen definicionet vijuese: Termi Shkurtesa Definicioni Kodi i Punës për Qasje në Toka dhe Ndërtesa Kyçja / Lidhja Marrëveshja e kyçjes Pika e kyçjes Kodi i Standardeve Elektrike Energjizimi Kodi me këtë emër i zhvilluar nga OSTT dhe i miratuar nga ZRrE i cili jep detale për aranzhmant me të cilat OSTT do t i qaset tokës ose pronës e cila nuk është në pronësi ose kontroll të tij, kur një gjë e tillë nevojitet për qëllim të ndërrtimit, ndryshimit, operimit ose mirëmbajtjes së rrjetit të transmisionit. Interkonekcioni i dy sistemeve Një marrëveshje bilaterale ndërmjet një operatori të rrjetit dhe një përdoruesi e cila jep detalet për kushtet e lidhjes në rrjet. Pika e pajtuar e furnizimit e themeluar ndërmjet një operatori të rrjetit dhe ndonjë pale tjetër. Kodi me atë emër i zhvilluar nga OSTT dhe i miratuar nga ZRrE, i cili përcakton standardet e aplikueshme elektrike për sistemin e transmisionit të operuar nga OSTT. Aplikimi i tensionit në një instalim elektrik duke e mbyllur ndërprerësin përfundimtar ose duke e futur siguresën ndarëse. I energjizuar, energjizimi duhet të kuptohen sipas kësaj. 2

11 Termi Shkurtesa Definicioni Zyra e Rregullatorit të Energjisë Forca Madhore Njësia Gjeneruese Gjeneruesi Ligji për Energjinë Ligji për Rregullatorin e Energjisë Ligji për Energjinë Elektrike Licenca ZRrE Është organ i pavarur rregullativ i themeluar me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë. Është në lidhje me cilëndo Palë, cilëndo ngjarje ose rrethanë përtej kontrollit të arsyeshëm të asaj Pale dhe e cila rezulton me ose shkakton dështimin e asaj Pale që të kryej cilindo nga obligimet e saj nën këtë kod të pajisjeve elektrike përfshirë por nuk kufizohet në asnjë ose më shumë nga aktet vijuese. Aktet ose kufizimet e qeverive ose autoriteteve publike: luftës, trazirave ose rebelimit civil; grevave, mbylljeve ose veprimeve të tjera industriale; bllokada ose embargo; deshtimet e furnizimit të energjisë, karburanteve, transporti, pajisjet ose mallrat e tjera apo shërbimet; dëmtimet e objekteve ose depove nga eksplozioni, zjarri, katastrofat natyrore ose veprimet neglizhente të të tjerëve apo aksiedentil dhe prishja ose dështimi i pajisjeve qoftë të Palës ose të tjerëve Një njësi fizike e vendosur brenda Kosovës për prodhimin e energjisë elektrike e operuar nga një Gjenerues. Një ndërmarrje e energjisë elektrike me një licencë gjenerimi në pajtim me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë i cili angazhohet në aktivitetin e pronësisë, kontrollit, ose operimit të njësive gjeneruese dhe i cili gjeneron energji elektrike. Është ligji numër 2004/8 i miratuar nga Kuvendi i Kosovës dhe i shpallur me Rregulloren e UNMIK 2004/21. Është ligji numër 2004/9 i miratuar nga Kuvendi i Kosovës dhe i shpallur me Rregulloren e UNMIK 2004/20. Është ligji numër 2004/10 i miratuar nga Kuvendi i Kosovës dhe i shpallur me Rregulloren e UNMIK 2004/22. Është një autorizim i lëshuar nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë e cila i mundëson mbajtësit që të kryej aktivitet në sektorin e energjisë për të cilin nevojitet një Licencë në bazë të dispozitave siç është përcaktuar me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë. 3

12 Termi Shkurtesa Definicioni Kodi i Matjes Është kodi me atë emër i cili është përgatitur nga Operatori i Sistemit të Transmisionit dhe i miratuar nga Zyra e Rregullatorit të Energjisë siç është përcaktuar në Nenin 38.7 të Ligjit për Energjinë Elektrike. Komisioni i themeluar në pajtim me dispozitat e Komisioni për Rregullit për procedurat e qeverisjes për kodet Qeverisjen e Kodeve KQKO teknike/operacionale për të mbikëqyr operimin e Operacionale kodeve teknike dhe operative. Pala OSTT ose cilido përdorues i sistemit i ndikuar Operator i Arsyeshëm dhe i Matur Rregullatori Rregulli mbi Procedurën e Zgjidhjes së Kontesteve nga operimi i këtij kodi Një operator i ndërmarrjes elektroenergjetike i cili në mirëbesim kërkon t i kryej obligimet e veta, dhe në kryerjen e aktivitetit të vet, duke ushtruar atë shkallë të aftësisë, kujdesit, maturisë dhe largpamësisë e cila arsyeshëm mund të pritet nga një operator i aftë dhe me përvojë me resurse të mjaftueshme financiare i cili respekton ligjin relevant, rregullat e tregut dhe kodet teknikepërfshirë edhe këtë kod të pajisjeve elektrike dhe cilindo standard të një Operatori të Arsyeshëm dhe të Matur duhet të jetë referencë për atë shkallë të aftësisë, kujdesit, maturisë dhe largpamësisë siç është thënë më lartë. Është Zyra e Rregullatorit të Energjisë (ZRrE), organ i pavarur rregullativ i themeluar me Ligjin për Rregullatorin e Energjisë Një rregull për procedurën e zgjidhjes së kontesteve e themeluar nga Rregullatori në pajtim me nenin 17.1 të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë për zgjidhjen e kontesteve në tregun e energjisë. Rregulli mbi Procedurën për Qeverisjen e Kodeve Teknike/Operacionale Një rregull për procedurat e qeverisjes së kodeve teknike/ operacionale të nxjerra nga Rregullatori në pajtim me nenin 9.1(f) të Ligjit për Rregullatorin e Energjisë 4

13 Termi Shkurtesa Definicioni Përdoruesi i Sistemit Një përdorues i sistemit është një person fizik ose juridik i cili e përdor rrjetin e transmisionit të OSTT përfshirë: Konsumatorët e mëdhenj pajisjet e të cilëve janë të lidhura me rrjetin e transmisionit, gjeneruesit pajisjet e të cilëve janë të lidhura me rrjetin e transmisionit ose janë të kualifikuar të tregtojnë në tregun me shumicë, operatorët e sistemit të transmisionit të tjerë, rrjetet e të cilëve janë të ndërlidhura me atë të KEK, operatorët e rrjetit të shpërndarjes rrjetet e të cilëve janë të ndërlidhura me OSTT, dhe konsumatorët e energjisë elektrike. Transmisioni Aktivitetet që kanë të bëjnë me rrjetin e transmisionit përfshirë bartjen e energjisë elektrike, dhe ofrimin e lidhjes fizike me të. Operatori i rrjetit të transmisionit në Kosovë, i Operatori i Sistemit të OSTT licencuar nga Rregullatori si Operator i Sistemit Transmisionit të Transmisionit me 4 tetor Rrjeti i energjisë elektrike në pronësi ose i operuar Sistemi i Transmisionit nga OSTT ose, ku konteksti e kërkon nga OST në Unioni për Koordinimin e Transmisionit të Energjisë Elektrike (UKTEE) UCTE shtetin fqinj. Është asociacioni i operatorëve të sistemit të transmisionit në Evropën kontinentale i cili koordinon aktivitetet operative të operatorëve të sistemit të transmisionit në vendet anëtare Si shtesë të kuptimeve të veçanta në përbërje të Përcaktimit të Termave dhe Definicioneve të mësipërme, brenda këtij dokumenti fjalët dhe frazat e caktuara kanë kuptimet vijuese: Referencat në gjininë mashkullore duhet të përfshijnë edhe gjininë femërore dhe referencat në njëjës duhet të përfshijnë edhe referencat në shumës dhe anasjelltas Ku ky kod i pajisjeve elektrike specifikon informatën me shkrim ose konfirmimin me shkrim që duhet dhënë në ndonjë mënyrë tjetër të përshtatshme që do të thotë transfer elektronik i cili mundëson që pranuesi të mbaj informatën siq është posta elektronike ose FAKSI që përmbushin këto kërkesa, Përveç nëse deklarohen saktë përndryshe të gjitha referencat në seksionet duhet të jenë referenca të seksioneve në këtë kod të pajisjeve elektrike, 5

14 Cilado referencë në një Ligj ose rregullore do të jetë referenca në atë Ligj ose rregullore të aplikueshme në Kosovë, ose duke përcjell zëvendësimin e ndonjë Ligji ose rregullore me ndonjë Ligj ose rregullore të re nga data e hyrjes në fuqi (Ligji ose rregullorja e re që hyn në fuqi). 3 Kushtet e Shërbimit 3.1 Të përgjithshme Stabilimentet, pajisjet dhe aparatet do të jenë të përshtatshme për operim sipas kushteve shërbyese normale dhe të veçanta, si në vijim; 3.2 Rrymat Nominale Normale të Pajisjeve Përveç nëse thuhet ndryshe rrymat nominale normale e të gjitha pajisjeve që do të kyçen me rrjetin e OSTT duhet të jenë: Tensioni Rryma Rryma e Kohëzgjatja e Nominal i Maksimale Lidhjes së Prishjes (s) Sistemit (kv) Nominale (A) Shkurtë (ka) * ** * Në raste specifike dhe kondita të veçanta të verifikuara nga analizat e kryera nga OST, rryma prej 3150A. mund të adaptohet. ** Në raste specifike dhe kondita të veçanta të verifikuara nga analizat e kryera nga OST, koha prej 3 sec. mund të adaptohet. 6

15 Shenim: Niveli i tensioneve 10 kv dhe 6.3 kv i referohen shpenzimeve vetanake të Nënstacioneve 220/110 kv, respektivisht tercierit të autotransformaorëve 220/110 kv. 3.3 Kushtet Normale të Shërbimit Pajisjet kontrolluese dhe pajisjet tjera të vendosura jashtë të ndërlidhura me tensionin e lartë dhe të mesëm duhet ta kenë shkallën mbrojtëse së paku IP 54 siq definohet në IEC Pajisjet kontrolluese dhe pajisjet tjera të vendosura jashtë të ndërlidhura me tensionin e lartë dhe të mesëm duhet ta kenë shkallën mbrojtëse së paku IP 41 siq definohet në IEC Të gjitha stabilimentet (plant), pajisjet dhe aparatet duhet ta kenë një nivel të mbrojtjes së paku IP2X nën kushte normale të operimit, të cilat për qëllim të këtij dokumenti duhet të përfshijnë, për shembull operimin lokal të pajisjeve me dyer të hapura të ormanit Kushtet normale të shërbimit, siq definohet në IEC 60694, janë të aplikueshme. Ku ekziston një zgjidhje në IEC 60694, është bërë zgjedhja vijuese e vlerave, dhe së bashku me vlerat e fiksuara në IEC janë vlerat e kërkuara nga OSTT Stabilimentet e Brendshme Klasa e temperaturës së brendshme minus 5 C Stabilimentet e Jashtme Aplikohen temperaturat vijuese të ajrit: Temperatura maksimale e ambientit 40 C Temperatura maksimale mesatare ditore e ambientit 30 C Temperatura mesatare vjetore e ambientit 20 C Temperatura minimale e ambientit -30 C 7

16 Shpejtësia maksimale e erës është 50 metra në sekondë Lagështia e ajrit është e ulët në verë dhe e lartë në dimër Ndotja atmosferike Përgjithësisht në Kosovë ndotja është mesatare. Në vende të caktuara ndotja është e madhe ose shumë e madhe, dhe nëse ky është rasti kjo do të theksohet në dokumentacionin e tenderit Klasa e shtresës së akullit 20 mm Aktiviteti sizmik ndërmjet VII dhe VIII në Shkallën e Modifikuar të Intensitetit të Merkalit është e mundur të haset në Kosovë. Të gjitha punët ndërtimore duhet të kryhen duke pasur parasysh këtë aktivitet sizmik në punët e dizajnimit. Çdo furnizues i cili propozon të ofroj pajisje elektromekanike duhet të demonstroj se ato janë të dizajnura të ju bëjnë ballë ngarkesave të tërmeteve që rezultojnë nga përshpejtimet e specifikuara në raportin përkatës nga një institut i njohur sizmik Ambientet e Operimit të Pajisjeve Mbrojtëse dhe Kontrolluese Ambienti i operimit për pajisjet, si ato të kontrollit dhe mbrojtjes është i kategorizuar në tabelën vijuese. Pajisjet duhet të jenë të përshtatshme për operim në ambientin e paramenduar përfshirë edhe mundësinë për të mirëmbajtur funksionet kritike në rast të defektit të pajisjeve kontrolluese të ambientit si kondicioneri i ajrit. Klasa Kushtet e Vendit Klasa sipas IEC Fusha e temperaturës së ambientit Kufijtë Lagështisë Relative e 1 Dhomat me ambient të kontrolluar për së afërmi A1 +18 to +27 C 20 to 75% 8

17 Klasa Kushtet e Vendit Klasa sipas IEC Fusha e temperaturës së ambientit Kufijtë Lagështisë Relative e 2 Dhomat kontrolluese dhe dhomat e pajisjeve të cilat nuk janë të kondicionuara B3-5 to +55 C 5 to 95% plotësisht me ajër Zonat e stabilimenteve, dhomat dhe blloku i 3 shtëpive larg nga stabilimentet me N/A -5 to +40 C 5 to 95% temperaturë të lartë dhe e kushtëzuar me ekstreme më të mëdha se Klasa 2 4 Jashtë C2-30 to +40 C 10 to 100% Temperatura maksimale e ambientit supozon përfitimin e neglizhueshëm solar dhe lëkundjet e lokalizuara të temperaturës dmth. ventilimin adekuat. Vlefshmëria e këtyre supozimeve duhet të konsiderohet dhe konfirmohet në fazën e aplikimit Për pajisjet e ventiluara temperatura e ambientit definohet si të jetë temperatura e ajrit të lirë që ekziston në nivelin e pikës me majën e Pajisjes. Eliminimi i Defektit Stabilimentet dhe pajisjet duhet të jenë të përshtatshme për të operuar nën kushtet vijuese: Tensioni Nominal Koha e synuar e Koha e tërësishme e Koha e synuar e (kv) ndërprerjes së synuar e eliminimit eliminimit rezervë defektit të qarqeve të defektit (të gjithë (ms) kryesore furnizuese furnizuesit) (ms) (ms) 9

18 Tensioni Nominal Koha e synuar e Koha e tërësishme e Koha e synuar e (kv) ndërprerjes së synuar e eliminimit eliminimit rezervë defektit të qarqeve të defektit (të gjithë (ms) kryesore furnizuese furnizuesit) (ms) (ms) ose n/a n/a Në rast të defektit të një ndërprerësi, mbrojtja e dështimit të ndërprerësit duhet të ndal të gjithë ndërprerësit e afërt të cilët furnizojnë dhënësin e detektuar brenda kohës së synuar të eliminimit të defektit më pak se 300 ms Hapja Shumëpolëshe/Ndalja dhe Rimbyllja Automatike Stabilimentet dhe pajisjet duhet të jenë të përshtatshme për hapjen/mbylljen simultane trefazore dhe mbylljen automatike trefazore në qarqet e linjave ajrore Kushtet e Shërbimit të Veçantë Stabilimentet dhe pajisjet duhet të jenë të përshtatshme për operim në kushte të ndotura të definuara në tabelën vijuese: Izolimi Klasa e Ndotjes IEC Specifikimi i Testit i Qëndrushmërisë ndaj Mjegullës IEC

19 kg/m 3 Brenda I Nuk kërkohet testi Jashtë III 80 Jashtë (speciale) IV >160 Jashtë Horizontale III& IV Izolimi i jashtëm duhet të jetë në pajtim me kërkesat dhe rekomandimet relevante të IEC Për izolimin keramik, kushtet e testimit dëshmojnë se ky nivel i performancës duhet të jetë si është definuar në seksionin dhe tabela vijuese të niveleve testuese të tensionit për testet e ndotjes, mjegullës dhe lagështisë së madhe. Përvoja e shërbimit të ofruar në vend të testimit të ndotjes artificiale duhet të jetë identike me atë të detajuar për izolimin kompozit. Tensioni Nominal i Izolimit (kv) Tensioni i Testimit (fazë - tokë) (kv) Tensioni i Testimit (fazë - fazë) Tensioni i Testimit për izolimet tjera (sipas IEC 60060) Tensioni maksimal i frekuencës së fuqisë deri në cilin izolim mund të ngarkohet në punë. Për izolimin e stabilimenteve të boshllëkut të ndërprerjes, ose nëse izolimi është i specifikuar për mbylljet për boshllëqet e izolimit, ose për izolimin e lidhur në paralel me një ndërprerje të tillë ose boshllëkun e izolimit, ky tension testues duhet të jetë tension jashtëfazor. 11

20 Izolimi, përfshirë izolimin kompozit, do të jetë në pajtim me kërkesat për lëvizjen minimale specifike siç është përcaktuar në IEC Izolimi qeramik për aplikim vertikal i cili përmbush kriteret vijuese konsiderohet të përmbush kërkesat e tabelave në pjesët dhe pa testim të mëtutjeshëm Izolimi solid AIS i jashtëm fazë-fazë nuk është i pranueshëm Aplikimi i mbështjellës lehtësuese anti ndotëse të sipërfaqes së jashtme të izolimit qeramikë në mënyrë që të përmbushen kërkesat e këtij specifikimi nuk është i pranueshëm Produktet të cilat përbëhen nga izolimi i graduar i përmbajtur brenda izolimit të jashtëm të AIS ose mburojës kohore, si bornat, transformatorët ose vëllimet, duhet të konsiderohen si njësi e vetme për qëllime të testimit të ndotjes dhe lagështisë së madhe, ku nevojiten Izolimi fazë tokë i lidhur paralel dhe që ka distancën ndarëse më pak se 0.5 herë se hapësira fazë-tokë, duhet të konsiderohet si njësi e vetme për qëllime të testimit të ndotjes dhe lagështisë së madhe Izolimi i orientuar horizontalisht dhe izolimi i menduar për montim >15 nga vertikalja duhet të përmbushë kërkesat e testeve të ndotjes dhe lagështisë së madhe në orientimin e tij të menduar Izolimi duhet të montohet në orientimin e menduar për shërbim gjatë testeve të ndotjes dhe lagështisë së madhe Izolimi i jashtëm kompozitë duhet të mbështetet me evidencë detale për përshtatshmërinë e izolimit për lokacionin e paramenduar. 12

21 4 Nënstacionet 4.1 Kërkesat Teknike për Nënstacionet e Lidhura me Sistemin e Transmisionit Kjo pjesë mbulon të gjitha tipet e nënstacioneve me pajisje të instaluara për përdorim të sistemeve 50 Hz në 110, 220 dhe 400 kv. Nënstacionet që operojnë në tensionet tjera nominale të sistemit pritet që të përshtaten me dispozitat e përgjithshme të këtij dokumenti. Është e aplikueshme për të dy konstruksionet të nënstacioneve fundi i hapur të izoluara me ajr (AIS) dhe të futura në metal të izoluara me gaz (GIS) dhe mbulon pajisjet e operuara në tensione më të ulta në të njëjtat lokacione të nënstacioneve. Është e aplikueshme për ndërtimet e reja dhe zgjërimet e instalimeve ekzistuese dhe të gjitha stabilimentet dhe mjetet në pronësi ose të operuara nga OSTT tërësisht brenda nënstacionit dhe jo të mbuluara më specifikisht nga kërkesat tjera teknike janë brenda fushës së këtij dokumenti. 4.2 Kërkesat e Përgjithshme Dizajni për Siguri OSTT ka deklaruar zotimin e tij për sigurinë prandaj ka për qëllim që nënstacionet e tij të jenë një ambient i sigurtë aq sa është praktikisht e arsyeshme. Ky specifikim përmban shumë kërkesa të detajuara me tendencë për të mundësuar sigurinë, sidoqoftë për shkak të natyrës komplekse të dizajnit dhe ndërtimit të nënstacioneve, është pranuar se asnjë specifikim ose komplet i specifikimit nuk mund të garantoj trajtimin e të gjitha rreziqeve në mënyrën më të mirë. OSTT beson se është thelbësore që furnizuesit e vet t i bashkëngjiten OSTT në mënyrë bashkëpunuese për të siguruar gjatë tërë kohës qasjen e praktikës më të mirë në dizajnimin e sigurisë së nënstacioneve. Në veçanti çështjet e ndërtimit si rreziqet e ndaljes, këndet e mprehta, etiketimi dhe qasja e dobët të cilat janë vështirë të specifikohen në mënyrë efektive duhet të eliminohen nga dizajni kurdoherë që është e mundur. 4.3 Kërkesat Ligjore Mënyra se si stabilimentet dhe pajisjet dizajnohen dhe instalohen si sistem duhet të lejoj që ai sistem dhe komponentet e tij të operohen dhe mirëmbahen në pajtim me të gjitha ligjet dhe rregulloret relevante. 13

22 4.4 Ndikimi Ambiental Vendndodhja dhe dizajni i nënstacioneve të reja duhet të ketë në konsideratë qasjen e praktikës më të mirë të zhvilluar nga komiteti i rrjeteve të eurelektrik në raportin e tyre Pranimi Publik për linjat ajrore dhe nënstacionet e reja referenca Jetëgjatësia e Dizajnuar e Instalimeve Instalimet e nënstacioneve, përfshirë bornat, lidhjet, izolatorët, strukturat, themelet dhe të gjitha infrastrukturat tjera duhet të dizajnohen për një jetë prej 40 viteve të kushtëzuar me një mirëmbajtje periodike parandaluese të kryer në pajtim me udhëzimet e prodhuesve apo furnizuesve. 4.6 Qasja Operative Qasja e përshtatshme për përdorim nga një person i pashoqëruar duhet të ofrohet për mjetet e izolimit për secilin ndërprerës të izolatorit dhe thikat e tokëzimit përfshirë cilëndo pajisje mbyllëse. Mjetet e izolimit ose pajisjet mbyllëse duhet të jenë ndërmjet 1 m dhe 1.8 m mbi nivelin e tokës ose dyshemes ose platformës së ofruar për qasje dhe nuk duhet të jenë më larg se 750 mm horizontalisht nga skaji i platformës Qasja mbi nivelin e tokës duhet të jetë nga platformat mobile ose fikse (megjithëse platformat fikse mund të qasen me shkallë). Ku lëvizja e pajisjeve brenda nënstacionit do të ishte e kufizuar me prezencën e shkallëve është e pranueshme që këto të jenë të lëvizshme. Shkallët e lëvizshme dhe platformat mobile duhet të jenë lehtësisht të manovrueshme dhe të përdorshme nga një person në sipërfaqen e përfunduar të nënstacionit. Shkallët dhe platformat permanente duhet të jenë në pajtueshmëri me pjesët relevante të ISO dhe aranzhmanet e tyre duhet të miratohen nga OSTT. 4.7 Kërkesat e Mirëmbajtjes Planimetria dhe sipërfaqja e nënstacioneve duhet të jenë adekuate për të lejuar qasjen dhe përdorimin e pajisjeve të motorizuara të qasjes, kraneve ose pajisjeve të ngjashme të cilat mund të jenë të nevojshme për aktivitetet e parashikueshme të mirëmbajtjes. Qasja për pajisjet për trajtimin e gazit duhet të ofrohet për të gjitha pajisjet që përmbajnë SF 6. 14

23 Rrugët duhet të sigurohen për tu qasur në ndërtesat kryesore të nënstacionit, dhomat e releve dhe pjesët e rënda (p.sh. transformatorët) dhe duhet të jenë në standardin e pjesës tjetër të nënstacionit. Gjithashtu të gjitha sipërfaqet tjera duhet të ndërtohen me standardin në përputhje me pjesën tjetër të nënstacionit. 4.8 Mbyllja Nënstacionet duhet të sigurohen me skemë të plotë të mbylljes si është detajuar në seksionin Transformatorët e Rrymës Akomodimi i transformatorëve të rrymës duhet të jetë si është specifikuar në seksionin Lokacioni i transformatorëve të rrymës duhet të jetë si është specifikuar në seksionin Izolimi Sekondar i Ndërprerësit Izolimi duhet të ketë qasje nga niveli i tokës ose nga platformat fikse dhe duhet të lejoj aplikimin e procedurave të izolimit Izolimi Sekondar i Transformatorëve të Tensionit Lidhjet e izolimit sekondar të transformatorëve të tensionit, ose mjetet ekuivalente të izolimit pozitiv duhet të ofrohen në një kuti të ndarë të izolimit të montuar ndërmjet 1 m dhe 1.8 m mbi dyshemenë e nënstacionit ose nivelit të platformës së qasjes. Dera e kutisë së izolimit duhet të jetë në gjendje të mbyllet duke përdorë dry dhe bravë me diametër 5 mm dhe 30mm gjatësi Tokëzimi Në secilën pikë të lidhjes sistemi i tokëzimit i përdoruesit të sistemit duhet të jetë i integruar me sistemin e tokëzimit të nënstacionit të OSTT dhe si minimum duhet të përmbush të njëjtat standarde të dizajnit dhe instalimit si sistemi i tokëzimit të OSTT. 15

24 4.13 Identifikimi i Pajisjeve Etiketat duhet të ofrohen për të lejuar identifikimin e qartë të të gjitha stabilimenteve dhe pajisjeve dhe objekteve shoqëruese operative dhe pikave të izolimit. Kërkohet si vijon: Secili ndërprerës, izolator dhe kutia e mekanizmit të thikave të tokëzimit duhet të ketë një etiketë që tregon referencën operative të pajisjes. Secili matës i shtypjes ose mjet i leximit duhet të ketë etiketën e identifikimit të parametrit të cilin monitoron. Secila valvul (përfshirë edhe valvulat vetë mbyllëse të gazit) duhet të ketë etiketë që e tregon funksionin e saj. Secila valvul e mbushjes së SF 6 duhet të ofrohet me etiketë që identifikon masën e gazit që është brenda pjesës së ndarë për gaz në të cilën është e montuar (në dendësinë normale të mbushjes). Gjithashtu duhet të shënohet edhe vëllimi i pjesës së ndarë dhe dendësia e mbushjes normale. Secila dorëz kontrolluese ose ndërprerës për operimin e uzinës duhet të ketë etiketë e cila e tregon funksionin e saj. Secila pikë e izolimit të TU e ndërlidhur me uzinën duhet të ketë etiketën e cila e tregon funksionin e saj. Secili orman, dhomëz ose kioskë duhet të ketë etiketën e cila identifikon të gjitha pajisjet që janë brenda saj Etiketat duhet të jenë mjaftueshëm të qëndrueshme për aplikim dhe ambientin në të cilin do të përdoren duke marrë parasysh jetëgjatësinë operative të pritur të pajisjeve. Ato duhet të mbesin në vend dhe të lexueshme për jetëgjatësinë e dizajnuar të pajisjeve Rregullimi i pajisjeve nuk duhet të komprometoj shkallën e mbrojtjes (shkallën IP) të pajisjes Të gjithë gypat duhet të identifikohen në pajtim me BGV A 8. 16

25 4.14 Pajisjet sekondare Pajisjet elektronike të vendosura në akomodimin e barabartë me performancën e tyre ambientale, e cila është e klasifikuar në seksionin Akomodimi i rrymës së dritave duhet të përmbushë kërkesat e seksionit , Klasa 3 nën të gjitha kushtet e ambientit Ngrohja e fiksuar duhet të jetë e kontrolluar termostatikisht. Ku nuk ka ngrohje fikse duhet të sigurohet ngritja e temperaturës së ajrit në afërsi të të gjitha pajisjeve të ndërlidhura me cilindo qark të 16 o C pa shkaktuar kondensim në pajisje Të gjitha panelet që mbajnë pajisjet sekondare të cilat janë të vendosura në dhomat e pajisjeve ose akomodimin e ndarë me pajisjet në pronë nga përdoruesit e tjerë të sistemit duhet të jetë e mbyllshme me dry. Të gjitha panelet që mbajnë pajisjet e matjes gjithashtu duhet të jenë të bllombueshme në pajtim me kërkesat e kodit të matjes Kabllimi Ndihmës i Nënstacionit I tërë kabllimi ndihmës ndërmjet ndërtesave të nënstacionit, dhomave të releve, pikave të përbashkëta të mbledhjes dhe pajisjeve primare të nënstacionit, për aq sa është praktike duhet të instalohen në kanalet e mbuluara të kabllove. Kabllot ndihmëse duhet të instalohen ashtu që mos të paraqesin rrezik të ndaljes Kabllimi ndihmës i nënstacionit duhet të instalohet në atë mënyrë që rreziqet si ndalja dhe skajet e mprehta (kutitë e kabllove) të minimizohen. Kabllot ndërmjet dhomave të ndara të releve ose pikave të bashkimit të qarqeve dhe stabilimentit lokal mund të gropohen direkt kabllot kur përdoren të blinduara. Në të gjitha rrethanat tjera mund të përdoren kanalet e kabllove Lokacioni i të gjithë kabllove të gropuar dhe kanaleve duhet të shënohet qartë në teren Të gjitha kabllot metalike duhet të jenë të dizajnit të tymit të ulët, gazit të ulët, zero halogjen, të blinduar. 17

26 Instalimi duhet të jetë në pajtim me BS 7671:2001 (IEE Rregulloret e Lidhjes edicioni i gjashtëmbdhjetë). Ku kabllot janë direkt të ekspozuara rrezeve të diellit, duhet të ofrohen mbrojtës të përshtatshëm solar Furnizimet ndihmëse të nënstacionit duhet të dizajnohen dhe instalohen në pajtim me seksionin Ndarja e Pajisjeve në pronë të OSTT dhe Përdoruesve të Sistemit Relet mbrojtëse dhe qarqet e asocuara me pajisjet në pronë të përdoruesve të sistemit duhet të akomodohen në panele të veçanta nga ato të ndërlidhura me pajisjet në pronë të OSTT. Kjo kërkesë gjithashtu do të aplikohet edhe për fundin e kabllove me shumë bërthama, objekteve të rreshtuara dhe fushat e urave Ku kontrollet e ndarësve lokal të stabilimenteve janë të grupuara në panelin kontrollues të fushës (ose ngjashëm) atëherë kontrolli i uzinës në pronësi të OSTT duhet të ndahet nga ai i uzinës në pronësi të përdoruesit të sistemit. Ndërprerësit e ndarë të mbyllshëm individualisht të selektorit kontrollues lokal/nga distanca duhet të ofrohen për pajisjet OSTT dhe përdoruesit e sistemit ashtu që punëtorët me autorizim të operojnë vetëm pajisjet në pronë të përdoruesit të sistemit të mos munden t i qasen kontrollit të pajisjeve në pronësi të OSTT Veglat e ofruara për kontrollin e nivelit të nënstacionit të pajisjeve të përdoruesit të sistemit nuk duhet të kenë vegla që operojnë pajisjet në pronësi të OSTT. Çfarëdo furnizime të pajisjeve elektrike/mekanike të cilat ofrohen nga OSTT për pajisjet e përdoruesit të sistemit duhet të jenë të pajisura me vegla të ndara të izolimit, të etiketuara qartë. Veglat e izolimit të furnizimit ndihmës (48V dc 1, 110V dc dhe 400/220V ac 2 ) duhet të jenë të vendosura në dhomën e kontrollit lokal të pajisjeve (LCC 3 ) ose, ku janë të instaluara në një panel të përbashkët, duhet të jenë të ndara qartë nga veglat e izolimit për pajisjet në pronë të OSTT. LCC-të dhe panelet e përbashkëta duhet të jenë të vendosura në zonat ku do të lejohet qasja për jo punëtorët e OSTT. 1 dc - direct current 2 ac alternating current 3 LCC Local Control Cubicle 18

27 Furnizmet 400V AC për ngarkesat e mëdha të përdoruesve të sistemit, si ftohësit e transformatorëve, duhet të furnizohen nga qarqe të veçanta në tabelën e furnizimeve të LVAC dhe duhet të mundësohet instalimi i matjes. Veglat e izolimit duhet të ofrohen në fundin e ngarkesës së qarkut ashtu që izolimi i tillë në tabelën e LVAC normalisht nuk është e nevojshme gjatë mirëmbajtjes Sistemet e përbashkëta të furnizimit të ajrit të kompresuar, fuqisë hidraulike dhe fuqive tjera lëvizëse që furnizojnë të dy pajisjet e OSTT dhe përdoruesve të sistemit janë të papranueshme Pronësia e pajisjeve duhet të etiketohet qartë, e posaçërisht ku pajisjet ose veglat e izolimit të OSTT dhe përdoruesit të sistemit janë të vendosura afër Pajisjet Ngritëse Trarët e ngritjes ose kranët ajror bartës të kapacitetit adekuat duhet të ofrohen ku përdorimi i tyre është i nevojshëm për të ndihmuar me mirëmbajtjen, riparimin ose demontimin e pajisjeve degëzuese. Kranët fiks nuk do të ofrohen në nënstacionet e jashtme ose në nënstacionet e brendshme AIS përveç ku posaçërisht kërkohet për qëllime të mirëmbajtjes dhe riparimit. Duhet të parashikohet inspektimi i trarëve ngritës ose kranëve ku kërkohet me rregullore ose për qëllime të sigurimit dhe për të vendosur kapësen për ngritje Pajisjet e Nënstacionit Si minimum, kushtet vijuese duhet të ofrohen në të gjitha nënstacionet e reja 400 kv, 220 kv dhe 110 kv në pronësi të OSTT. Hapësirat adekuate të tualetit dhe pastrimit për punëtorët e operimit dhe mirëmbajtjes duke marrë parasysh politikat e kompanisë për mundësi të barabarta. Ndriçimi adekuat. Dhomat kontrolluese në gjendje gatishmërie me mundësi të pajisjes si zyrë për pranim dhe për tu përdorur për ruajtjen e vizatimeve/shënimeve. Në nënstacionet e brendshme GIS qasja në dhomën kontrolluese nuk duhet të jetë nëpërmjet hallës së stabilimenteve dhe dhoma duhet të parandaloj hyrjen e produkteve të dekompozimit të SF 6 në rast defektit të stabilimenteve. 19

28 Në lokacionet ku janë të instaluara pajisjet e mbushura me gaz SF 6 një zonë e qëndrimit lidhjet e përshtatshme të ujit dhe drenazhit për hapësirat mobile të ndërrimit/pastrimit. Ku janë të instaluara vëllime të mëdha të SF 6 p.sh.nënstacionet GIS, kërkohet instalim fiks. Një dhomë e vogël e ushqimit me lavaman, tavolinë pune dhe priza elektrike dhe pajisjet për furnizimin e ujit të kualitetit të pijshëm. Një depo e pajisjeve (përfshirë zonën për ruajtjen e pajisjeve të tokëzimit)/ punëtori e vogël. Parkimi i automjeteve Siguria e Objektit Të gjitha pajisjet brenda nënstacionit duhet të instalohen 2 m larg nga rrethoja e sigurisë Mbrojtja Kundër Zjarrit Përdoruesit e sistemit duhet të instalojnë mbrojtjen kundër zjarrit në fushat e tyre në të njëjtin standard si ato në objektet e nënstacioneve të OSTT Regjistruesi i Ç rregullimeve Një regjistrues i ç rregullimeve siq është specifikuar nga OSTT duhet të instalohet në secilin nënstacion 400 kv dhe 220 kv Kërkesat e Përgjithshme të Aplikueshme për Nënstacionet AIS Hapësirat Elektrike Planimetria e pajisjeve AIS duhet të siguroj integritetin e hapësirës ajrore ndërmjet pjesës së gjallë dhe përçuesve tjerë (qoftë të tokëzuar ose në potencial tjetër) kushtet e caktuara të tensionit për të cilat është dizajnuar nënstacioni. Ku konfigurimi i pajisjeve nuk është testuar dielektrikisht në pajtim me IEC atëherë duhet të aplikohen hapësirat operative minimale elektrike në pajtim me tabelën vijuese: 20

29 Tensioni Nominal i Sistemit (kv RMS) BIL/SIL (kv piku) Hapësira Fazë - Tokë (m) Hapësira Fazë - Fazë (m) / / Propozohet hapësira minimale prej 500 mm për të parandaluar problemet e brejtësve dhe ndërhyrjen e zogjëve Hapësirat/Distancat e Sigurisë Siguria për personat normalisht duhet të arrihet me ofrimin e hapësirës adekuate të sigurisë nga pjesët e gjalla duke marr parasysh nevojën për mirëmbajtje, qasjes me automjete dhe këmbësor. Ku hapësirat adekuate të sigurisë nga pjesët e gjalla nuk mund të mirëmbahet pa kufizuar qasjen, duhet të ofrohen rrethoja ose pengesa Hapësirat e sigurisë që duhet të mirëmbahen në instalimet AIS janë të paraqitura në tabelën vijuese: Tensioni Nominal i Sistemit (kv RMS) Hapësira e Sigurisë (m) Hapësira e Sigurisë së Dizajnit Vertikal (m) Hapësira e Sigurisë së Dizajnit Horizontal (m) Lartësia e Sigurimit (Qasja e Këmbësorëve) (m)

30 Në këtë tabelë hapësirat minimale janë kuotuar dhe një hapësirë plotësuese duhet të parashikohet nga furnizuesi për tolerancë të ndërtimit. Termet e përdorura kanë kuptimin: Distanca e Sigurisë: Asnjë pjesë e trupit ose cilitdo objekt nuk duhet të shkel distancën e përçuesve të ekspozuar të cilët operohen në tension të lartë. Hapësirat e Sigurisë të Dizajnit Vertikal është hapësira minimale nga një përçues i gjallë deri në një pikë ku lejohet qasja e këmbësorit. Këto shifra nxjerren duke shtuar shtrirjen personale (arritjen vertikale të një personi me duar të zgjatura lartë) e cila merret të jetë 2.4 m, të distancës së sigurisë. Hapësira e Sigurisë së Dizajnit Horizontal është distanca minimale ndërmjet një përçuesi të gjallë dhe cilësdo pikë në të njejtën lartësi ku një person mund të qëndroj në këmbë. Këto shifra nxjerren duke shtuar arritjen horizontale të një personi (marrë të jetë 1.5 m) deri në hapësirën e përshtatshme të sigurisë. Ku është e mundur hapësira e dizajnit vertikal duhet të aplikohet në të gjitha drejtimet. Lartësia e izolimit është hapësira minimale nga pjesa më e ulët e izolimit e një izolatori mbështetës deri në pikën ku është e lejuar qasja e këmbësorëve Hapësirat nga Rrethoja e Perimetrit Përçuesit e gjallë të ekspozuar që kalojnë rrethojat e perimetrit duhet që nën kushtet më të këqija të kenë lartësinë e së paku për linjën 110 kv të jetë 3m, për 220 kv të jetë 3.75 dhe për 400 kv të jetë 5 m Përçuesit e gjallë të ekspozuar të cilët nuk kalojnë rrethojat e sigurisë duhet të jenë në distancë së paku të barabartë me hapësirat e sigurisë së dizajnit vertikal, siq është specifikuar në seksionin (të matur horizontalisht) nga rrethoja e objektit të nënstacionit. 22

31 Hapësirat nga Rruga Hapësira minimale vertikale nga përçuesit elektrik të ekspozuar nga rrugët e brendshme të nënstacionit ose rrugës së njohur të qasjes për mirëmbajtje për të cilën nevojitet qasja me automjete duhet të jetë më e madhe se: (i) Lartësia minimale mbi tokë të linjave ajrore siq është definuar në pjesët e përshtatshme të tabelës në pjesën , ose (ii) Lartësia maksimale e automjeteve + margjina prej 0.5m + Hapësira e Sigurisë Ku përdoret kriteri i fundit lartësia maksimale e automjetit të përdorur për dizajn duhet të jetë e shënuar qartë në të gjitha pikat e qasjes me automjete Hapësira horizontale nga rrugët e definuara deri të përçuesit e gjallë të ekspozuar duhet të jetë e mjaftueshme për të garantuar që: (i) hapësira e sigurisë nuk është shkeluar nga cilado palë nga asnjë pjesë e automjetit, dhe (ii) hapësira e sigurisë së dizajnit horizontal në tabelën në seksionin mirëmbahet nga pozita e vozitjes të cilitdo automjet duke marrë parasysh rastet ku pozita e hipjes dhe vozitjes del jashtë (mbi) kulmin e automjetit Pengesat e larta të mbyllshme duhet të ofrohen në hyrje të nënstacionit dhe/ose brenda nënstacionit për të kufizuar qasjen e automjeteve që tejkalojnë lartësinë maksimale për të cilën lejohet qasja e pakufizuar Profili i Nënstacionit Lartësia e komponentës më të lartë të nënstacioneve të jashtme duhet të mbahet në minimumin praktik për të arritur profilin e ulët të nënstacionit Në lokacionet e reja lartësia maksimale e pajisjeve nuk duhet të tejkaloj vlerat e paraqitura në tabelën vijuese: 23

32 Tensioni Nominal i Sistemit (kv) Lartësia Maksimale e Pajisjeve (m) Në lokacionet ekzistuese lartësia e pajisjeve ekzistuese nuk duhet të tejkalohet Pajisjet e Tokëzimit Nënstacionet duhet të kenë tokëzim të mjaftueshëm për të mundësuar mirëmbajtjen e sigurtë të cilësdo pjesë të pajisjeve primare, përfshirë edhe thikat e fiksuara të tokëzimit. Në veçanti, gjithmonë duhet të jetë e mundur të aplikohet tokëzimi ndërmjet pikës së punës dhe të gjitha furnizimeve me defekte potenciale Si minimum, thikat e tokëzimit në pajtim me Pjesën 4, seksioni 10 duhet të ofrohet në të gjitha qarqet (ndërprerësit e tokëzimit të linjës ) dhe në një pozitë të secilës zbarrë Thikat e tokëzimit të linjave duhet të operohen me energji Tokëzimi plotësues mund të ofrohet me mjete të tjera të pajisjeve të tokëzimit të mbyllur të cilat e përmbushin kapacitetin e specifikuar Tokëzimi i Lëvizshëm Duhet të parashikohet përdorimi i pajisjeve të tokëzimit të lëvizshëm të dizajnuara për përdorim me përçuesit gypor me diametër prej mm, 127 mm, 140 mm ose 190/200 mm Ku përçuesit fleksibil përdoren si përçues të nënstacioneve ose madhësitë e gypave nuk janë kompatibil me pajisjet ekzistuese të tokëzimit atëherë duhet të sigurohen fundet e tokëzimit. 24

33 Pikat për shtesën e fundit të tokëzimit të fijeve të tokëzimit të lëvizshëm duhet të sigurohen në secilën strukturë të stabilimenteve. Secila pikë shtesë e fijeve të tokëzimit të lëvizshëm duhet të lidhet me secilin mat të tokëzimit me sistem të kapacitetit të plotë të përçuesve. Duhet të parashikohet lidhja e fijeve të mjaftueshme në secilën pikë shtesë për tu përshtatur me kapacitetin e stabilimenteve Për tokëzimin primar OSTT kërkon aplikim e plotë të kapacitetit të tokëzimit në një operim. Ku fijet e tokëzimit primar përdoren për të arritur tokëzimin primar, duhet të kihen parasysh aplikimi i sigurtë i pozitave dhe pajtueshmëria me praktikën e mirë industriale për operimin mekanik Kërkesat e Përgjithshme të Aplikueshme për Nënstacionet GIS Ndërtesat Instalimet GIS që përbëhen nga dy apo më shumë ndërprerës duhet të akomodohen në një ndërtesë. Ndërtesa duhet të jetë e ndërtimit të jetëgjatësisë minimale në përputhshmëri me kërkesat ambientale dhe të planifikimit. Kranët fiks duhet të sigurohen në nënstacionet e brendshme GIS, përveç nëse furnizuesi demonstron se ata nuk janë të nevojshëm për demontimin ose largimin e ndonjë pjese të nënstacionit për qëllime të mirëmbajtjes dhe riparimit Lidhjet AIS Lidhjet AIS të ndërlidhura me nënstacionet GIS duhet të përmbushin kërkesat e detajuara në seksionin Thikat e tokëzimit të linjave duhet të jenë të dizajnit AIS aty ku është arsyeshmërisht praktike PAJISJET E LËVIZSHME TË TOKËZIMIT PËR MIRËMBAJTJE (PMED 4 ) Duhet të furnizohen dy komplete trefazore të secilit tip të PMED të përdorur. 4 PMED Portable Maintenance Earthing Devices 25

34 Lidhjet e shërbimit të gazit Një diagram i sistemit të gazit duhet të vendoset nën Ormanin Lokal të Kontrollit ose në cilëndo pikë ku lidhjet e shërbimit të gazit janë të grupuara Indikacioni i Shtypjes/Dendësisë Të gjithë ekranet e shtypjes/dendësisë duhet të jenë lexueshëm nga niveli i dyshemesë së nënstacionit ose nga rrugicat e qasjes për ecje Skema e Alarmit të Gazit SF Në nënstacionet e brendshme duhet të ofrohet një skemë e alarmit zanor për të paralajmëruar operatorët për humbjen madhore të gazit SF 6. Kjo duhet të operoj në përcaktimin e alarmit të shtypjes së ulët të secilës zonë të gazit Në pikën e kontrollit të nënstacionit duhet të ofrohen kontrolle për të risetuar dhe izoluar alarmin zanor. Treguesit vizual duhet të sigurohen në shtëpizën e ndërprerësve për të treguar se alarmi zanor është në funksion. Treguesit vizual duhet të ofrohen jashtë hyrjeve kryesore të shtëpizave të ndërprerësve për të treguar se alarmi është aktivizuar Zbulimi i SF6 dhe alarmet duhet të instalohen në nënstacionet ku një rrjedhë e ngadaltë mund që të rezultoj në shtimin e gazit p.sh. në zonat e podrumit Lokacioni i Pajisjeve Elektrike të Dritës Panelet e pajisjeve në ndërtesën e stabilimenteve mund të vendosen qoftë afër stabilimenteve ose në aneks. Pajisjet e tilla së bashku me akomodimin e tyre duhet të përmbushin kërkesat e klasës IP 54 të IEC Kërkesat e Performancës për të gjitha Stabilimentet Lidhja e Përçuesve Bartës të Rrymës Lidhja e përçuesve bartës të rrymës duhet të kryhet si është detajuar në seksionin

35 Pajisjet Primare Kalkulimet ose testet duhet të kryhen për të demonstruar aftësinë mekanike të terminaleve për kombinimet specifike të ngarkesës së sistemit të përçuesit në të cilin pajisja duhet të aplikohet Testet Rutinore në Teren Përçuesit Bartës të Rrymës Ku lidhjet ndërmjet përçuesve bartës të rrymës bëhen në teren atëherë rezistenca elektrike duhet të matet dhe shënohet. Lidhjet e mbuluara në këtë dokument janë të gjitha të mëdha dhe rezistenca e tyre elektrike është e vogël. Vlerat mund të sillen nga 2 μω për lidhjet e zbarrave të mëdha deri në disa qindra μω për lidhjet e kabllove të vogla. Edhe lidhjet e dobëta është e mundur të kenë rezistencë relativisht të vogël, është me rëndësi që mundet të bëhen matje të sakta të rezistencës për të zbuluar lidhjet të cilat nuk janë të kënaqshme për shërbim Lidhja e Përçuesve në Nënstacione Hyrje në Lidhjen e Përçuesve Brenda një nënstacioni ka shumë lidhje elektrike që sillen nga zbarrat e rrymës së lartë dhe lidhjet e tokëzimeve deri te instalimet e vogla në tabelat e qarqeve elektronike. Kjo pjesë trajton lidhjet e nevojshme për të bartur ose rrymën e ngarkesës primare ose rrymën defektive ose të dyja. Temperaturat maksimale të ndërlidhura të lejuara nën këto kushte janë 90 o C dhe 405 o C (325 o C për alumin). Nuk mbulon kontaktet e pajisjeve për të cilat ekzistojnë udhëzime specifike dhe detaje të instalimit dhe mirëmbajtjes. Integriteti i lidhjeve të zbarrave dhe tokëzimit është thelbësor për sigurinë e nënstacionit të tensionit të lartë. Ato janë shumë të ngarkuara dhe temperaturat në pikën e lidhjes janë të larta ashtu që degradimi i lidhjeve të dobëta dhe jo të mirëmbajtura si duhet është i mundur Lidhjet e jashtme të cilat operojnë në të gjitha kushtet atmosferike kërkojnë mbrotje për të parandaluar korrozionin dhe degradimin afatgjatë. Qëllimi i kësaj pjese të dokumenit është që të ofroj udhëzimin për praktikën e mirë për lidhjen e përçuesve në nënstacione dhe më shumë është informativ se sa normativ. Ka për qëllim të promovoj kuptimin e mirë si të arrihet kualiteti i lartë i lidhjeve elektrike dhe detajon problemet e 27

36 zakonshme të shfaqura brenda procesit të lidhjes. Theks i veçantë i kushtohet lidhjeve me bulona, dhe atë për dy arsye. Së pari ato mund të jenë më pak të sigurta se sa lidhjet të cilat mbështeten në përzierjen e materialeve p.sh. saldimi dhe së dyti shumë lidhje me bulona janë të zgjidhura për mirëmbajtje ose për të ofruar izolim elektrik dhe me atë rrezikojnë të mos ribëhen si duhet Udhëzimet për Lidhje Ka një gamë të metodave të lidhjes, por pa përjashtim efikasiteti i tyre varet në njerëzit e trajnuar që punojnë sipas procedurave të përcaktuara. Punëtorët e pa trajnuar si duhet ose mos respektimi i udhëzimeve precize është detyrim për të mos qenë i sigurtë dhe të rezultoj në lidhje të pa përshtatshme. Ku ekzistojnë udhëzimet e veçanta të lidhjes ato duhet të respektohen, pasi që ato duhet të jenë zhvilluar dhe testuar nga prodhuesi ose furnizuesi Përgatitja e Sipërfaqeve të pa kallajisura/pa kromuara të Lidhjeve me Bulona Largimi i filmave të oksiduar dhe kontaminimit dhe krijimi i majeve të forta dhe mprehta të nevojshme për kontakt të mirë elektrik duhet të arrihet me kombinimin e pastrimit me brushë metalike dhe gërryerjes duke përdorur pëlhurë të oksidit të aluminit të shkallës 80. Sipërfaqet e aluminit duhet të përgatiten në mënyrë të kujdesshme Për të siguruar rezistencë të ulët të qëndrueshme në lidhje duhet të pastrohen sipërfaqet e papastërta ose me lubrifikant, çdo papastërti rreth vrimave të bulonave ose skajeve duhet të largohet, zbarrat ose shiritat duhet të jenë të rrafsht dhe çdo ç rregullim dhe gungë duhet të largohet, një leckë e freskët e oksidit të aluminit duhet të përdoret për të grryer sipërfaqet, dhe secila sipërfaqe duhet të jetë e mbuluar me një sipërfaqe të hollë lubrifikanti për lidhje. Lidhjet me bulona të cilat janë në punë në vajin e transformatorit duhet të mbulohen me vazelinë pasi që lubrifikantët tjerë mund të mos janë kompatibil kimikisht Pasi që tipet e caktuara të kombinimeve të lidhjeve mund të zhvilloj jo stabilitet nëse operojnë në vazhdimësi në temperaturë të lartë, për këto tipe të lidhjeve duhet të përdoren ndërlidhje të tranzicionit si përdorimi i rondelave të tranzicionit, sipas udhëzimeve të montimit të prodhuesit ose furnizuesit. 28

37 Përgatitja e Sipërfaqeve të Kallajisura/Kromuara të Lidhjeve me Bulona Ku sipërfaqet e lidhjeve me bulona janë kallajisur ose kromuar, sipërfaqet e papastërta ose me lubrifikant duhet të pastrohen me një tretësirë të përshtatshme, çdo papastërti rreth vrimave të bulonave ose skajeve duhet të largohet, zbarra ose shiriti duhet të konfirmohet se janë të rrafshta dhe çdo gungë ose çrregullim i dukshëm duhet të largohet Përveç kur përdoret shtresa e nikelit, sipërfaqet e shtresura nuk duhet të përgatiten përveç nëse ato duken shumë të nxira, atëherë duhet të përdoret brusha prej najloni për të hequr pjesën e nxirë pa e gërvishtur pllakën Sipërfaqet e mbulura me nikël është e mundur të kenë sipërfaqe të filmit e cila mundet të parandaloj kontaktin e mirë nëse shtypja e kontaktit është e ulët dhe kjo sipërfaqe duhet gërryer lehtë dhe me kujdes me letër të hollë të oksidit Secila sipërfaqe që duhet të lidhet duhet të jetë e mbuluar me shtresë të hollë të lubrifikantit të përshtatshën për lidhje. Lidhjet me bulona që punojnë në vajin e transformatorit duhet të mbulohen me vazelinë pasi që lubrifikantët tjerë mund të mos jenë kimikisht kompatibil Montimi i Lidhjeve me Bulona Pas sigurimit se dadot lëvizin lirshëm në bulona, lidhjet duhet të montohen sa më parë që është e mundur pasi që sipërfaqet janë përgatitur për të minimizuar rritjen e oksidit dhe kontaminin e sipërfaqeve Para shtrëngimit duhet të ndërmerret një kontroll për tu siguruar se rondela të përshtatshme janë vendosur nën kokën e bulonit dhe dado. Shtrëngimi duhet të bëhet duke përdorur çelës rrotullues të përcaktuar për madhësinë dhe shkallën e materialit të bulonit Nëse e lejojnë lidhjet elektrike rezistenca e lidhjes duhet të matet kontrollohet ndaj rezistencës së shufrës të së njëjtës gjatësi të palidhur, për të siguruar se rezistenca e lidhjes është më e vogël se rezistenca e shufrës të së njëjtës gjatësi të palidhur. 29

38 Lidhjet e jashtme duhet të mbrohen nga korrozioni duke i lyer me një sasi liberale të lubrifikantit të përshtatshëm rreth skajeve të përbashkët të lidhjeve të ngjashme metalike. Nëse metalet janë të ndryshme p.sh. me dado alumini në bakër, e tërë zona e takimit duhet të mbrohet me shirit anti korrodues ose mbështjellë të parainstaluar që tkurret në nxehtësi e paketuar me lubrifikant të përshtatshëm. Për format komplekse mund të përdoret rrëshqira. Lidhjet bakër alumin nuk duhet të instalohen me bakër mbi alumin pasi që kriprat e bakrit mund të derdhen poshtë dhe shkaktojnë veprim elektrolitik Performanca e Punës së Lidhjeve me Bulona Lidhjet me bulona të përgatitura dhe të montuara në pajtim me rekomandimet e lartshënuara duhet të japin jetë të gjatë pa probleme duke e bërë monitorimin e vazhdueshëm të panevojshëm. Sidoqoftë lidhjet të cilat bartin rryma të larta të vazhdueshme ose ciklike ose të cilat përballojnë ç rregullime mekanike, dridhje ose tronditje mund të jenë të ndjeshme nga degradimi dhe rrjedhimisht rritjes së rezistencës elektrike mund të rezultoj mbingrohja. Matja e temperaturave të lidhjeve duke përdorur kamera infra të kuqe ose rezistencën e lidhjes mund të përdoret për të konfirmuar gjendjen e lidhjeve bartëse të rrymës. Rezistenca e lidhjes më e madhe se rezistenca e të njëjtit përçues të palidhur është aryse për hetim të mëtejshëm, dhe nëse është e mundur duhet të krahasohet rezistenca e lidhjeve të ngjashme dhe me vlera të komisionuara të rezistencës Lidhjet e Salduara të Harkut Elektrik me Mburojë Gazi (MIG TIG) Saldimi i bakrit, aluminit dhe çelikut mund të prodhojnë lidhje kompakte dhe janë të dobishme për lidhjen e përçuesve gypor dhe përçuesve me seksione të ndryshme. Lidhja efektive varet nga respektimi i procedurave të sakta dhe nga trajnimi i përshtatshëm. Ku përdoret kjo teknikë, vëmendje e veçantë duhet t i kushtohet mbushjes së zonës punuese për të siguruar një ambient pa lagështi për të parandaluar thyerjen e mburojës së gazit dhe rrezikun rezultues nga saldimet poroze ose oksiduese. Matja e rezistencës së lidhjeve të kompletuara është e panevojshme pasiqë zona e kontaktit elektrik është relativisht e madhe por testimi i mostrës të lidhjeve të kompletuara duhet të ndërmirret në pajtim me BS EN 1320:

39 Saldimi me Fuzion i Harkut Elektrik, Ngjitja me Gaz dhe Ngjitja me Temperaturë të Lartë Këto teknika mund të përdoren për të lidhur bakrin, aluminin dhe materialet e tjera të caktuara. Pasi që lidhjet me fileta ose ngjitje të aluminit rrjedhja e floridit e përdorur gjatë procesit të lidhjes është përgjegjëse për zënien në kurth ndërmjet sipërfaqeve të metaleve kontraktuese, kjo teknikë duhet të lihet anash. Ngjajshëm, saldimi me fuzion të harkut elektrik i bakrit duhet të lihet anash sepse poroziteti dhe formacionet e brishta ndërmetalike dëmtojnë vetitë mekanike të lidhjes Lidhja e bakrit/aluminit duhet të ndërmerret me kujdes me ofrimin e një shtrese prej mm të aliazhit të argjentit në zonën e saldimit të bakrit sepse kjo është kompatibile në aspektin metalurgjik me të dyja, bakrin dhe aluminin. Atëherë lidhja mund të kryhet me saldimin me fuzion direkt metalik mbushës të aluminium-silikon konvencional Kallajisja me gaz mund të përdoret për të lidhur bakrin me çelikun ose hekurin e farkëtuar. Përgatitja e lidhjeve dhe pastrimi janë thelbësore për të siguruar se metali mbushës i shkrirë rrjedh mbi tërë zonën e lidhjes. Sidoqoftë, është vështirë të përcaktohet kualiteti i lidhjes pasi që rezistenca elektrike normalisht do të jetë shumë e ulët duhet të kryhet testi i thyerjes me goditje senzibile dinamike (3) me çekan në mënyrë që të konfirmohet se kualiteti i lidhjes është i mirë Lidhja Eksplozive/Saldimi me Shtypje të Ulët Për shkak të vështërsive për të arritur standardin e kërkuar të qëndrueshmërisë në teren si dhe përgatitjen e sipërfaqeve për tu lidhur këto metoda të lidhjes nuk janë të pranueshme Lidhja me Kompresion Kjo metodë mund të përdoret për të lidhur përçuesit solid dhe qarkor duke supozuar se: Shtypja, veglat e kompresionit dhe veglat e kompresionit unazat metalike ose veshët janë nga i njëjti prodhues, 31

40 Përçuesit janë të pastruar në pajtim me udhëzimet e lëshuara nga prodhuesi i ngjitjes me kompresion, Numri i saktë dhe rrjedha e saktë e pikave të kompresionit janë përdorur, Se shtypja e saktë aplikohet në pikë nga dorëza ose vegla hidraulike Ku lubrifikimi i përçuesit është specifikuar në udhëzimet e prodhuesit për të rritur stabilitetin dhe parandaluar korrozionin, kjo duhet të kryhet sepse lidhjet e mëdha të kompresionit të përdorura në lëshuesit nga poshtë nga linjat ajrore janë të ndjeshme nga lubrifikimi joadekuat i cilindrit i cili e lejon ujin të kullohet në lidhje dhe nxit qelizën korroduese. 5 Stabilimentet Kërkesat e Përgjithshme Teknike Stabilimentet duhet të kenë një jetëgjatësi të parashikuar prej jo më pak se 40 vjet dhe duhet të jenë në pajtueshmëri me kërkesat obligative të IEC Duhet të mbahen shënime për të gjitha kërkesat e mirëmbajtjes dhe të gjitha aktiviteteve të riparimit të nevojshme për të arritur jetëgjatësinë e parashikuar të asetit Duhet të parashikohet monitorimi i gjendjes, diagnositifikimi dhe testimi në teren. Ku këto pajisje janë pjesë integrale e stabilimenteve ato nuk duhet të reduktojnë integritetin e funksionit primar të stabilimenteve ose ato të stabilimenteve fqinj Gazi i Kompresuar Nëse gazi i kompresuar përdoret për zhdukjen e harkut ose operimin, atëherë duhet të instalohen pajisjet për mbyllje në gjendje anormale e sistemit të gazit, instrumentet dhe alarmet duhet të sigurohen për të garantuar operimin e sigurtë e të gjitha sistemeve me gaz të kompresuar Alarmet duhet të tregojnë rënien e dendësisë/shtypjes së gazit dhe të operojnë në nivel më të lartë se pajisjet e mbylljes në dendësi/shtypje të ulët të gazit. Treguesi nga distanca ose defekti i alarmit të pajisjeve të rimbushjes së shtypjes/dendësisë, kushtet anormale të sistemit të gazit dhe mbyllja duhet të jenë në dispozicion. 32

41 Duhet të parashikohet lidhja e pajisjeve për monitorimin e shkallës së ndryshimit të dendësisë/shtypjes së izolimit të gazit dhe sistemeve të ç rregullimit Funksionimi i komponentëve të ndryshëm të sistemit të gazit duhet të identifikohet qartë në stabilimente. Gazrat e ndryshme ose kushtet e ndryshme të të njëjtit gaz duhet të identifikohen qartë me ngjyra të gypave, enëve dhe diagrameve. Ngjyrat duhet të jenë në pajtueshmëri me ngjyrat për gazra në BGV A 8 ose BS Nëse është e nevojshme që të përdoret ngjyra e bardhë në gypa për të reduktuar efektin e nxehtësisë së lëshuar atëherë duhet të aplikohet ngjyra e qartë koduese në intervale të rregullta për të treguar gazin në gypa Mekanizmat Operativ dhe Kthinat Pajisjet e kontrollit lokal dhe monitorimit duhet të akomodohen në stabilimentet të cilat kontrollohen. Kthinat duhet të etiketohen qartë për të treguar mjetin të cilin kontrollon dhe stabilimentin e kontrolluar nga ai mjet Kontrollet lokale duhet të vendosen në nivelin e tokës (nëse brenda, në nivelin e qasjes së stabilimenteve) dhe treguesi i pozitës operative të stabilimentit i cili kontrollohet duhet të jetë i qartë dhe i dukshëm nga ai nivel Mekanizmi i stabilimentit të fuqisë që operohet duhet të sigurohet me mjete të inicimit lokal të mbylljes dhe hapjes dhe selektimit të kontrollit lokal/nga distanca. Pajisjet ndërprerëse me tri faza me mekanizëm të ndarë për faza duhet të jenë të kontrollueshëm lokalisht nga një pikë e vetme Numri maksimal në dispozicion i ndërprerësve ndihmës dhe numri normalisht i paracaktuar për përdorim brenda vetë stabilimenteve duhet të theksohet qartë Ndërprerësit ndihmës duhet të lëvizin pozitivisht në të dy drejtimet Ku nxehësit kundër kondensimit janë të montuar në dhomëzat e stabilimenteve, ata duhet të jenë të mbrojtur fizikisht dhe elektrikisht për të mbrojtur operatorët nga rreziku. 33

42 5.1.4 Variablat e Ndaljes Dizajni i stabilimenteve duhet të siguroj që të jetë e mundur që sigurtë të kryhet aktiviteti i mirëmbajtjes dhe testimit të parashikuar, përfshirë edhe ndrrimin e cilësdo kthinë dhe çfarëdo demontimi të nevojshëm të pajisjeve, koha e ndërprerjes, injektimi primar në CT dhe ndërtimi dhe testimi i zgjërimit të nënstacionit me ndaljet e nevojshme minimale Në cilindo rast duhet të jetë e mundur të kryhen aktivitetet e mirëmbajtjes dhe testimit të specifikuar në pa nevojë për të punuar afër dhomëzave të gazit i cili është në shtypje në një anë. 5.2 Kërkesat Teknike për Stabilimentet e Izoluara me Gaz Të gjitha stabilimentet e izoluara me gaz (GIS) duhet të jenë në pajtueshmëri me IEC dhe të gjitha kthinat nën shtypje të mbushura me gaz duhet të jenë në pajtueshmëri me EN 50052, EN EN 50068, dhe EN sipas nevojës. Derdhjet e rrëshirës duhet të jenë në pajtim me standardin EN Gypat fiks të gazit dhe hidraulik duhet të identifikohen në pajtim me BGV A 8 ose BS Thikat e tokëzimit të klasës E1 siq janë definuar në IEC duhet të ofrohen në anën e qarkut të secilit izolator të linjës në një pozitë në secilën pjesë të zbarrës. Thikat e tokëzimit të instaluara në pozitat ku mjetet e vetme të shpërndarjes së ngarkesës është me mbylljen e ndërprerësit të tokëzimit duhet të jetë e aftë të operohet nga distanca Duhet të parashikohet montimi i pajisjeve të lëzivshme për tokëzim në mirëmbajtje (PMED) 5 ku këto janë të nevojshme për të lejuar mirëmbajtjen/testimin si në vijim: Për të lejuar një ndërprerës të tokëzimit i cili normalisht do të ishte pika e tokëzimit që do të mirëmbahet. 5 PMED Portable Maintenance Earthing Devices 34

43 Për të tokëzuar përfundimet e kabllove ku veglat e shkyçjes janë ofruar për testimin e kabllove. Për të siguruar një lidhje me tokën ku një pjesë zbarrës është larguar. Për të siguruar një lidhje me tokën të dukshme nga pika e punës Pozicionet në GIS në të cilat PMED mund të montohen duhet të identifikohen qartë dhe dizajni i stabilimenteve duhet të siguroj që PMED që janë aplikuar duhet të jenë qartë të dukshme Lidhjet e Shërbimit me Gaz SF Lidhja e shërbimit me gaz për secilën ndarje të gazit duhet të janë të gatshme pa përdorimin e pajisjeve speciale për qasje Duhet të sigurohet diagrami skematik i cili tregon ndarjet e gazit brenda fushës dhe lidhjet e tyre me stabilimentin primar të atij qarku të atij seksioni të zbarrës Pikat e mbushjes duhet të montohen me valvula vetëmbyllëse Duhet të ofrohet një aranzhman i mbyllshëm për të parandaluar operimin e pa autorizuar të valvulave të shërbimit të gazit në secilën pikë të mbushjes Një sistem i përhershëm i instaluar për monitorimin e shtypjes së gazit ose dendësisë në secilën ndarje duhet të ofrohet. Sistemi duhet të ofroj tregues vizual të shtypjes ose dendësisë së gazit në secilën ndarje dhe të mund të zbuloj humbjen e gazit të barabartë me 0.5% të vëllimit të ndarjes së gazit për vit dhe inicioj alarmet e dendësisë së gazit në nivelet e konfigurura nga përdoruesi për aktivizim, lokalisht dhe nëpërmjet skemës së alarmit të nënstacionit Duhet të jetë e mundur që të zëvendësohet një sensor i shtypjes dhe dendësisë pa e ndalur nga puna ndërprerësin dhe përkohësisht duke bllokuar sinjalet e alarmeve të dendësisë nga një ndarje individuale e gazit ashtu që alarmet grupore mos të iniciohen. 35

44 Ku alarmet e gazit të ulët janë të grupuara, atëherë duhet të jetë e mundur të identifikohet pjesa e nënstacionit e cila duhet të izolohet nga sistemi në pikën normale të kontrollit të nënstacionit Ku rrjedhja e gazit nga një ndarje e gazit të shtypjes më të lartë në afërsi të ndarjes së gazit me shtypje më të ulët mund të rezultoj në operimin e pajisjes për lirimin e shtypjes të ndarjes së gazit me shtypje më të ulët, ndarja e shtypjes më të ulët duhet të ketë të montuar alarmin e dendësisë së lartë Mundësimi i kontrollimit të pajisjeve për monitorimin e gazit duhet të arrihet në atë mënyrë që operimi i sa më shumë alarmeve të qarqeve që është praktikisht e arsyeshme të konfirmohet. Duhet të sigurohet qasja e sigurtë për kryerjen e këtij kontrolli Pajisjet për lirimin e shtypjes duhet të instalohen ashtu që mbeturinat të lirohen nga zonat me qasje normale dhe ato duhet të përcaktohen për të minimizuar rrezikun për personelin Pozita e secilës pjesë të ndarjes së gazit duhet të identifikohet qartë duke vendosur etiketa të dukshme qartë në secilën ndarje të gazit duke treguar identifikuesin e ndarjeve të gazit në secilën anë të asaj pjese Duhet të jetë e mundur të ndërmerren testet e injektimit primar në të gjithë transformatorët e rrymës pa pasur nevojë për qasje të brendshme në cilëndo ndarje të gazit Matja e Shkarkimit të Pjesshëm Për pajisjet GIS për përdorim në 220 kv e më lartë, çiftëzuesit kapacitiv për monitorimin diagnostik të pajisjeve GIS dhe për matjen e tensionit transient duhet të sigurohet në të gjitha fazat në pozitat vijuese: Fundet e secilit qark të lidhur me kabllo. Ana SF 6 e secilës born të transformatorit. Bornat ajrore afër SF 6 të secilit qark të lidhur me pajisjet AIS. 36

45 Në intervalet ndërmjet këtyre pikave ashtu që të gjitha pjesët e GIS duhet të jenë ndërmjet dy çiftëzuesve dhe se ndjeshmëria e kërkuar siq është specifikuar në Nenin duhet të arrihet Për të lehtësuar përdorimin e çiftëzuesve për monitorimin në punë, lidhjet e sinjaleve të çiftëzuesve duhet të jenë të kablluara ashtu që të kenë qasje nga toka, ose nëse janë brenda në nivelin e qasjes së stabilimenteve. Ku janë të jashtme, kutitë e testimit sipas IP65 të EN duhet të sigurohen Kabllot e sinjalit ndërmjet çiftëzuesve dhe kutive të testimit duhet të jenë me ekran të dyfishtë me bosht të përbashkët dhe kabllot e sinjalit dhe lidhjet duhet të identifikohen sipas çiftëzuesit dhe fazës së ndërlidhur. Koha e përhapjes së sinjalit të secilit kabëll gjithashtu duhet të jetë e shënuar. Lidhjet e sinjalit duhet të jenë të serisë N priza. 50Ω Kërkesat e Performancës Qëndrueshmëria e tensionit ndërmjet pikës së izolimit për testimin e kabllos dhe cilësdo pjesë të stabilimenteve të cilat mbesin të lidhura me përfundimin e kabllos gjatë testit, duhet të jenë: Tensioni Nominal 110 kv 220 kv 400 kv Testi i qëndrueshmërisë 15 minuta e tensionit në tokë, dhe sipas nevojës, ndërmjet fazave në kv Ndërprerësit dhe ndarësit e sistemit GIS duhet të jenë në gjendje të durojnë ndikimin e tensioneve me frekuenca asinkrone të aplikuar në terminalet e pajisjeve kur pajisja është e shkyçur (hapur). Tensionet e aplikuaranë terminale janë tensionet nominale fazore me frekuencë të sistemit përkatëse kur pajisja GIS është e mbushur me gas me shtypje 0 bar Pajisjet e sistemit GIS duhet të jenë në gjendje të përballojnë tensionet me frekuencë të sistemit në vlerën 1.5 herë të vlerës të tensionit nominal ndaj tokës dhe ndërmjet fazave me kohëzgjatje prej 1 min nëse pajisjet janë të mbushura me gaz me shtypje 0 bar. 37

46 Kthinat duhet të jenë në gjendje t i përballojnë harkut të brendshëm të rrymës së kohës së shkurtë ashtu që efekti i jashtëm përveç operimit të pajisjes për lirimin e shtypjes në ndarjet e vogla të gazit duhet të rezultoj për një kohëzgjatje jo më pak se: Tensioni Nominal 110 kv 220 kv 400 kv Koha e përballimit të harkut të brendshëm (ms) Mbylljet duhet të jenë në gjendje të përballojnë harkut të brendshëm të kapacitetit të rrymës së kohës së shkurtë ashtu që efekti që rezulton duhet të jetë i kufizuar në operimin e pajisjeve për lirimin e shtypjes ose shfaqjen e një vrime, me kusht që nuk ka qitje të pjesëve të fragmentuara për një kohëzgjatje jo më pak se: Tensioni Nominal 110 kv 220 kv 400 kv Koha e përballimit të harkut të brendshëm (ms) Ku hapësira GIS bjen brenda zonës së mbrojtjes së linjës defekti i brendshëm normalisht do të rezultoj në operimin e ndaljes dhe mbylljes automatike. Nëse këto kërkesa nuk mund të përmbushen për ri-aplikimin e defektit, duhet të ofrohet një mekanizëm për parandalimin e mbylljes automatike në rast të humbjes së mundshme të gazit. Në pajisjet që kanë tri faza në një kthinë të përbashkët, duhet të parashikohet mundësia e defekteve evolutive që përfshijnë dy ose më shumë faza Ndarjet duhet të ju përballojnë shtypjeve diferenciale ndaj të cilave mund të jenë të kushtëzuara gjatë mirëmbajtjes preventive ose përmirësuese. Ku një ndarje e afërt e gazit përmban përçues të gjatë të tensionit të lartë, një reduktim në shtypjen e tij të gazit gjatë mirëmbajtjes për të kufizuar shtypjen diferenciale në tërë ndarjen e gazit nuk do të jetë e lejueshme Gazi i Hexafloridit të Sulfurit (SF 6 ) Gazi i ri SF6 duhet të jetë në pajtueshmëri me IEC dhe gazi i ricikluar SF6 duhet të jetë në pajtueshmëri me IEC

47 Në kohën e komisionimit të stabilimenteve që përmbajnë gaz SF6, gazi duhet të ketë përmbajtje të lagështisë jo më shumë se 25 mg/kg për stabilimentet e brendshme ose 35 mg/kg për stabilimentet e jashtme. 6 Ndërprerësit OSTT kërkesat për ndërprerësit kryesisht i specifikon duke ju referuar IEC dhe dokumentet e ndërlidhura. Ky kod definon parametrat e kërkuar dhe kërkesat plotësuese teknike për ndërprerësit e lidhur në sistemin e OSTT dhe të kapacitetit 123 kv (2 ka dhe 2.5 ka), 245 kv (2.5 ka) dhe 420 kv (2 ka). Kjo pjesë e kodit definon kërkesat e performancës dhe testimit për ndërprerësit e lidhur me sistemin e OSTT. Mbështet kushtet më të përgjithshme të definuara në pjesët që i referohen stabilimenteve. 6.2 Kërkesat e Përgjithshme Kërkesat e Përgjithshme për Ndërprerësit Të gjitha kërkesat obligative të IEC dhe IEC duhet të përmbushen për kapacitetin e specifikuar Ndërprerësi duhet me sukses të përfundoj të gjitha operimet e iniciuara të mbylljes dhe hapjes Në rast të dështimit të vendosjes në pozitë të mbyllur ndërprerësi duhet të hapet plotësisht dhe duhet të jetë në gjendje të kryej të gjitha detyrat e ndërprerjes dhe ç rregullimit të defektit gjatë këtij operimi Në rast të hapjes së menjëhershme pas operimit të mbylljes dhe sinjalit të vazhdueshëm të mbylljes nuk duhet të ketë përpjekje të përsëritura për të mbyllur ndërprerësin Të gjithë ndërprerësit duhet të montohen me një sistem robust dhe të besueshëm të lëvizjes së treguesit i cili gjatë tërë kohës tregon qartë pozitën e kontakteve kryesore të pajisjes. Sistemi i treguesit duhet të lëviz prerazi në të dy drejtimet. OSTT pranon treguesin e pajtuar ndërkombtarisht I/O në ngjyra kontraste. Si alternativë treguesit me shkrim MBYLLYR me shkronja të bardha në prapavijë sinjal të kuqe (BS 381C Kodi 39

48 537) dhe HAPUR me shkronja të bardha në prapavijë Gjelbërt Bari (BS 381 Kodi 218) janë të pranueshëm Dendësia e harkut dhe materialit izolues duhet të monitorohet dhe alarmi i dendësisë diskrete të ulët (ose mbyllja) dhe nivelet e dendësisë së ulët të mbylljes duhet të përcaktohen. Këto mbyllje duhet të sigurojnë se operimi është i parandaluar nëse dendësia është jashtë kriterit të vetë të specifikuar të dizajnit. Duhet të parashikohet treguesi lokal dhe nga distanca për humbjen e ndjeshme të dendësisë së harkut dhe materialit izolues. Ky tregues duhet të jetë në nivel të lartë të hapjes (ose përgjithësisht), sidoqoftë është e pranueshme për këtë tregues të rastisë me nivelin e mbylljes. Sistemi monitorues duhet të jetë i tillë ashtu që cilido operim i mbylljes lejohet vetëm nëse operimi pasues i hapjes mbetet i mundur. Këto kërkesa mund të ndryshohen ku paraqitet nevoja për ndalje të dhunshme. Duhet të parashikohet mundësia që alarmet e dendësisë së ulët, nivelet e mbylljes dhe hapjes, të aktivizohen nga distanca. Duhet të jetë e mundur monitorimi rutinor diagnostik, testimi i objektit dhe monitorimi i gjendjes. Ndërprerësi në gjendjen normale operative (dmth, me të gjitha portat e qasjes të mbyllura) duhet të përmbush kriteret e performancës së ndotjes të ndërlidhura me një shkallë të mbrojtjes të IP54. Të gjitha pjesët lëvizëse të cilat janë në dispozicion gjatë operimit të rregullt të ndërprerësit, përfshirë nga pozita lokale operative, duhet të kenë një shkallë të mbrojtjes së paku të IP2X ashtu që të jenë të mbrojtur përshtatshëm për të parandalur lëndimin. Kur mjetet e izolimit ofrohen ndërmjet vëllimit kryesor të cilitdo mjet izolues ose shues dhe pajisjeve të ndërlidhura të monitorimit ky izolim dështon dhe nuk duhet të jetë e mundur që ndërprerësi të kthehet në punë me monitorimin e izoluar Tolerancat operative, përfshirë ato për njëkohësinë e poleve, duhet të jenë siq janë specifikuar në IEC përveç nëse specifikohen ndaras për aplikacione për qëllime të veçanta si lëshimi i bankës së kapacitatorit, ri-mbyllja automatike e fazës ose ndërprerësi i shant reaktorit Kërkesat e Përgjithshme për Sistemet Mekanike dhe të Rezervave të Energjisë Ndërprerësit duhet të aranzhohen për operim me tri pole me mekanizëm të fuqisë ose mekanizma. Kapaciteti operativ i sekuencës në pajtim me IEC duhet të jetë O 0.3s - CO 3 min - CO. 40

49 Sigurimi do të bëhet për treguesin lokal dhe nga distanca që sistemi i energjisë së deponuar ka më pak se minimumi i specifikuar i energjisë së ruajtur për një cikël normal të operimit, mbyllje-hapje (CO 6 ). Mbyllja duhet të iniciohet. Ky tregues sistemi i energjisë së deponuar i pasaktë nuk duhet të iniciohet për shkak të operimit normal të ndërprerësit Sigurimi do të bëhet për treguesin lokal dhe nga distanca se sistemi i energjisë së deponuar ka më pak se minimumi i specifikuar i energjisë së deponuar për hapje normale. Ky tregues sistemi i energjisë së deponuar i pasaktë nuk duhet të iniciohet për shkak të operimit normal të ndërprerësit Mbylljet operative të sistemit duhet të aranzhohen ashtu që nëse është e mundur që ndërprerësi të mbyllet normalisht atëherë hapja nuk është e parandaluar si rezultat i energjisë së konsumuar gjatë operimit paraprak të mbylljes Në plotësimin e paragrafit paraprak toleranca maksimale në përcaktimin e pajisjeve të monitorimit dhe një lejim për lëvizje dhe një ndryhsim i shkurtë së bashku me një ndryshim të temperaturës së ambientit deri në 10 o C ose humbjen normale të energjisë së deponuar të periodës prej dy orë, cilado të ketë efekt më të madh, duhet të merret parasysh. Ku është praktike përcaktimi i mbylljes duhet të jetë i barabartë ose më pak se 85% e shtypjes së kapacitetit punues. Ku një sistem hidraulik përdor gazin e kompresuar për deponimin e energjisë, shtypja e parambushjes duhet të jetë e mjaftueshme për të parandaluar inicimin e alarmit të gazit të ulët nën kushte normale të operimit kur temperatura e ambientit bie në minimumin e specifikuar në Pjesën 3. Ku sistemet e tilla iniciojnë mbylljen pas humbjes së parambushjes ato duhet të iniciojnë alarmet përkatëse që tregojnë kushtet Ndryshimet e temperaturës së ambientit prej 20 o C duhet të iniciojnë më shumë se dy operime në cilatdo sisteme që përmbajnë energji të deponuar të rimbushme pasi që shumë operacione nën kushte të tilla mund të maskojnë ekzistimin e humbjes së energjisë. Duhet të vendoset alarmi i kohës së tejmbushjes sistemit, ose ekuivalent. 6 CO Close Open 41

50 Niveli operativ i valvulave siguruese/liruese të vendosura në sistemin e mbushjes duhet të përcaktohet me margjinë të mjaftueshme mbi nivelin e ndërprerjes së mbushjes për të akomoduar ngritjen e temperaturës së ambientit prej 10 o C Duhet të ofrohen vegla për të lejuar mbylljen e ngadalshme mekanike dhe hapjen e ngadalshme të mbledhjes së ç rregullimit dhe mekanizmit të tij vozitës. Këto vegla duhet të mundësojnë gjendjen (hapur ose mbyllur) të një ndërprerësi të ndërrohet pas izolimit nga sistemi i tensionit të lartë. Këto vegla duhet të janë në gjendje të sigurohen në atë mënyrë ashtu që mund të përdoren vetëm për qëllime të mirëmbajtjes Duhet të ofrohen mjete për të mundësuar që sistemi i energjisë së deponuar të mbushet dhe zbrazet kur ndërprerësi të jetë qoftë hapur ose mbyllur pa shkaktuar operimin, ose dëmtimin ndërprerësit. Kjo kërkesë anashkalohet për urat e lidhura direkt në kontaktet lëvizëse, si urat hapëse. Humbja e energjisë së deponuar nga mekanizmi nuk duhet të shkaktojë që kontaktet primare të ndahen Sistemet e energjisë së deponuar nuk duhet të lirohen nga dridhja e shkaktuar nga operimi normal ose fenomenet tjera të shërbimit normal Mekanizmat që inkorporojnë ura për deponimin e energjisë duhet të ofrohen me tregues të qartë të gjendjes së urës (mbushur ose shkarkuar) Kërkesat e Përgjithshme për Skemat Kontrolluese dhe Qarqet Nëse iniciohet hapja e qarkut atëherë mbyllja e qarkut duhet të jetë jo-operative Mekanizmat operues duhet të ofrohen me vegla të inicimit lokal, të mbyllshëm, për mbylljen dhe hapjen dhe për selektimin e kontrollit lokal/distancë. Këto vegla duhet të janë shumë afër ndërprerësit Në rast të dështimit për të përfunduar një operim të mbylljes që përfshinë polet që kanë mekanizma të pavarur vozitës duhet të mundësohet hapja automatike e poleve të cilët janë mbyllur. Duhet të mundësohet alarmi nga distanca për jo-njëkohësinë e poleve. Kjo kërkesë duhet të marrë parasysh cilëndo jo-njëkohësi të qëllimshme të poleve. 42

51 Treguesit e ndërlidhur me kërkesat e ndryshme monitoruese të këtij specifikimi duhet të ofrohen afër ndërprerësit. Këto pajisje duhet të jenë në gjendje të resetohen në këtë vend. Duhet të mundësohet inicimi i monitorimit nga distanca Ndërprerësit 245 kv dhe 420 kv duhet të ofrohen me dy lirime hapëse për një mekanizëm operativ. Lirimet hapëse duhet të aranzhohen për furnizim nga sistemet e pavarura të baterive dhe duhet të kenë qarqe të ndara ashtu që dështimi i një pajisje në një qark nuk parandalon hapjen e ndërprerësit. Përdoruesit e sistemit që adoptojnë qasjen tjetër nga përdorimi i sistemeve të pavarura të baterive duhet të përmbushë kërkesat e pjesës 4 në lidhje me sigurinë e Sistemit të OSTT në pikën e lidhjes direkte Nëse sistemi i furnizimit dc me energji largohet qoftë nga qarku hapës i skemës kontrolluese të një ndërprerësi qarku mbyllës ose mekanizmi duhet të bëhet jo operativ Bobinat hapëse të ndërprerësit qarqet hapëse të ndërlidhura të tyre duhet të ofrohen me skemë të mbikëqyrjes së vazhdueshme e cila është funksionale pavarësisht gjendjes së pozitës së ndërprerësit (dmth hapur ose mbyllur). Kjo duhet të aplikohet për të dy fazat e ndara dhe ndërprerësit e operuar tre fazor. Sistemi duhet të jetë i vetëmonitorueshën dhe duhet të jep një alarm nëse sistemi i mbikëqyrjes dështon. Dizajni i skemës mbikëqyrëse duhet të jetë i tillë ashtu që dështimi mos të shkaktoj që ndërprerësi të operoj. Gjithashtu si bobinat e ndaljes së ndërprerësit sistemi duhet të monitoroj të gjitha lidhjet serike, ndërprerësit ndihmës dhe komponentet tjera ndërmjet mbrojtjes së ndaljes së inicimit të kontakteve dhe bobinave të ndaljes. Duhet të jetë e mundur që të largohet i tërë qarku i ndaljes nga puna me izolimin e përshtatshëm. Veglat e tilla duhet të monitorohen me skemën e mbikëqyrjes së ndaljes së qarkut dhe të etiketuara qartë dhe si duhet Alarmi i skemës vijuese nuk duhet të operoj nën operimin normal të ndërprerësit ose kushtet e përkohshme (për të tejkaluar këtë aktivizimi i vonshëm i alarmit është i pranueshëm). Skema nuk duhet të alarmoj për një sinjal të vazhdueshëm të inicimit të ndaljes me ndërprerësin e hapur Për ndërprerësit me mekanizma të pavarur të operimit të poleve preferohet që një qark i vetëm i mbikëqyrjes monitoron tërë qarkun hapës ose qarqet ku janë të dyfishta. Sistemi duhet të jetë vetë monitorues dhe dështimi i një komponente nuk duhet të shkaktoj që ndërprerësi të operoj. Sistemi duhet të furnizohet si pjesë e pajisjeve 43

52 kontrolluese të ndërprerësit ose të jetë në dispozicion si pajisje e veçantë për montim në ndonjë shtëpizë tjetër Duhet të ofrohen mjete për izolimin e bobinave hapëse të ndërprerësit. Këto duhet të etiketohen si duhet. Këto mjete duhet të jenë të tilla që sistemi i mbikëqyrjes duhet të zbuloj izolimin e bobinave hapëse. Për më shumë, mjetet e izolimit duhet të jenë të tilla ashtu që mund të sigurohen kundër përdorimit të pa autorizuar, preferueshëm me dry ose sistem të çelësave Duhet të mundësohet selektimi i hapjes me forcë të një ndërprerësi të mbyllur në rast të humbjes së energjisë së deponuar nën kushtet kufizuese të sistemit operativ. Aplikimi në lokacionin specifik të një mundësie të tillë duhet të mohoj nevojën e cilësdo pajisje të nevojshme për të mbyllur mekanizmin e mbyllur nën humbjen e tilë të energjisë së deponuar Lidhësit elektrik të përdorur brenda ormanit të mekanizmit të një ndërprerësi duhet të janë të përshtatshme për detyrën mekanike të imponuar mbi to dhe integriteti i tyre nuk duhet të komprometohet me operimin e mekanizmit Kërkesat e Përgjithshme Plotësuese për Ndërprerësit e Posaqëm për Rezervat e Vëllimit Qarku kontrollues i të gjithë ndërprerësve e menduar për ndaljen e rezervave të vëllimit duhet të jetë në gjendje të shtimit të një vegle të miratuar të kontrollit të mbylljes për të lehtësuar minimizimin e përkohëshëm të mbylljes kur energjizohet një e tokëzuar e lidhur me yll Ndërprerësit 110kV duhet të jenë të përshtatshëm mekanikisht për mbyllje të kontrolluar me vonesë të qëllimshme 1/6 të ciklit (3.3ms) ndërmjet poleve pa kompromentuar performancën e tyre elementare Kërkesat e Përgjithshme Plotësuese për Ndërprerësit e Posaqëm për Ndërprerësin e Reaktorit të Devijimit Qarku kontrollues i të gjithë ndërprersëve e menduar për ndaljen e reaktorit të devijimit duhet të jetë në gjendje të shtimit të një pajisje të miratuar të hapjes së kontrolluar për të lehtësuar minimizimin e ri hapjes të përkohshme. Ndërprerësi duhet 44

53 të jetë i përshtatshëm mekanikisht për hapjen e pavarur të kontrolluar të poleve pa kompromentuar performancën e vet elementare. 6.3 Kërkesat e Performancës Furnizuesit duhet të deklarojnë dendësinë e mjeteve izoluese me gazra në të cilën ndërprerësi mund të përballoj dy tensione të frekuencës së energjisë krejtësisht jo sinkrone në funde të kundërta të të njëjtit pol kur në pozitë të HAPUR. Secili tension duhet të jetë i barabart me tensionin e frekuencës së kapacitetit të fazë tokë Furnizuesi gjithashtu duhet të deklaroj dendësinë në të cilën izolimi gazor mund të përballoj 1.5 herë të tensionit të frekuencës fazë tokë ndërmjet fundeve të saj dhe tokës Ndërprerësit duhet të japin tingull të nivelit të shtypjes pa ngarkesë të jo më shumë se 90 db (linear) të matur në distancë prej 25 metra nga linja qëndrore të ndërprerësit në drejtimin më të keq Kur ndalen rrymat vëllimore brenda kapacitetit të deklaruar ndërprerësi duhet të tregoj probabilitet shumë të ulët të sulmit të sërishëm siq është definuar me Klasën C2 të IEC Kapacitetet e lidhjes së shkurtë aplikohen për të dy, kushtet e defekteve në një faze dhe tri faza, përfshirë edhe konsideratat e zgjatjes relevante të harkut Koha maksimale e ndaljes së lidhjes së shkurtë e nevojshme për të qenë në pajtim me Pjesën 6.2 është 50ms për ndërprerësit 420kV, 60ms për ndërprerësit 245kV dhe 70ms për ndërprerësit 123kV. Kjo kohë e ndaljes duhet të përcaktohet si përshkruhet në IEC me konsideratë me kapacitetin e tensionit të lirimeve operative Furnizuesi duhet të deklaroj kohën e hapjes dhe të mbylljes të ndërprerësit, tensionin nominal dhe minimal operativ të lirimeve të hapjes dhe mbylljes Koha maksimale e veprimit duhet të jetë 80 ms për ndërprerësit 420 kv, 100 ms për ndërprerësit 245 kv dhe 120 ms për ndërprerësit 123 kv. 45

54 Furnizuesi duhet të deklaroj kohën minimale veprimit në kushtet e kapacitetit dhe duhet të demonstroj mundësinë e ndërprerësit që të kryej të gjitha detyrat e ndaljes dhe çrregullimit nën këto kushte Tolerancat operative, përfshirë edhe ato për njëkohshmërinë e poleve, duhet të jenë si specifikohen në IEC përveç nëse specifikohet ndaras për aplikimet e rasteve të veçanta si ndërprerja e vëllimit të rezervave, mbyllja automatike njëfazore ose ndërprerja e reaktorit të devijimit Kërkesat e Performancës për Ndërprerësit për Nevoja Speciale për Ndërprerprerësin e Vëllimit të Rezervave Ndërprerësi duhet të jetë në gjendje për së paku 2000 operime në shërbim pa mirëmbajtje dhe së paku 10,000 operime mekanike para aktiviteteve madhore të mirëmbajtjes Kapaciteti i rrymës së lidhjes së shkurtë në pajtim me kërkesat e këtij specifikimi duhet të jetë 63 ka në 420 kv, 40 ka në 245 kv dhe 40 ka në 123 kv Ndërprerësi duhet të jetë në gjendje të kryerjes së detyrës së ndërprerjes së vëllimit të rezervave kur pa ndihmën me shtimin e veglave të ndaljes së kontrolluar Ndërprerësi duhet të jetë në gjendje të operoj kënaqshëm në kushtet anormale të lidhjes së shkurtë e cila mund të rezultoj nga jo-njëkohshmëria e paqëllimshme e poleve Ndërprerësit me pole me lëvizje mekanike duhet të mbyllet kënaqshëm kur janë subjekt i defektit të rrymës asimetrike në secilën fazë në vazhdimësi në intervale prej 3.3 ms Sistemi i kontrolluar i ndaljes duhet të jetë në gjendje të kontrollit të operimit të mbylljeve të ndërprerësit ashtu që pika e inicimit të rrymës koincidon me zeron e tensionit të sistemit në secilen fazë me tolerancë prej +/-1 ms rreth tensionit zero të synuar. Ku kjo nuk arrihet me besueshmëri, dhe e kushtëzuar me miratimin e OSTT, një tolerancë prej ± 2 mund të konsiderohet e pranueshme duke konsideruar se tejkalimi i kërkesës prej ± 1ms është shumë ngjarje e rrallë dhe mund të demonstrohet të ndodh në më pak se 2% të rasteve. 46

55 7 Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit Ndarësit dhe thikat e tokëzimit duhet të jenë në pajtueshmëri me kërkesat e IEC , EN dhe dokumentet shoqëruese Ndarësit me kapacitet 420 kv dhe 245 kv duhet të jenë të operuar me motor/energji Kapaciteti i Rrymës së Qëndrueshmërisë së Kohës së Shkurtë Nëse ndërprerësi i tokëzimit kombinohet me një izolator si një njësi e vetme, kapaciteti i rrymës së qëndrueshmërisë së kohës së shkurtë të thikave të tokëzimit duhet së paku të jetë i barabartë me atë të izolatorit Ndarësit me Kornizë të Ndarë dhe Thikat e Tokëzimit Ndarësit me kornizë të ndarë dhe thikat e tokëzimit duhet të jenë në gjendje të operojnë në kufijtë e kapacitetit të zonës së tyre kontaktuese si është detajuar në Tabelat 1 dhe 2 të IEC Transferi i Zbarrave Ndarësit e menduar për ndërprerësit e operimin e transferit të zbarrave duhet të jenë në pajtueshmëri me kërkesat e IEC Aneksi B. Kontaktet e ndërprerësve të transferit të zbarrave të vendosura në ndarës të cilët mund të operohen në punë nga mekanizmi mekanik, duhet të dizajnohen ashtu që operimi i tyre të jetë i pavarur nga shpejtësia e operimit të kontakteve kryesore. Dizajni i ndarësit duhet të siguroj që operatori nuk është i rrezikuar nga mbetjet e harkut gjatë operimit të transferit të zbarrave. Ndarësit e menduar për transferin e zbarrave duhet të pajisen me ndërprerës ndihmës për mbrojtje të ndërprerësve sekondar të TRr Vlerat e Kapacitetit të Qëndrueshmërisë Mekanike të Ndarësve Ndarësit duhet të jenë të kapacitetit Klasa M1 si specifikuar në IEC

56 7.1.6 Vlerat e Kapacitetit të Qëndrueshmërisë Mekanike të Thikave të Tokëzimit Ndërprerësit e Izoluar me Ajër të Tokëzimit duhet të jenë të kapacitetit të Klasës E0 si specifikohet në IEC Kërkesat e Përgjithshme për Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit Hapësirat Hapësirat fazë-fazë dhe fazë-tokë duhet të jenë si janë specifikuar në Pjesën , përveç nëse ndarësi ose thika e tokëzimit është testuar në pajtim me kërkesat relevante të IEC Kjo është e aplikueshme për të gjitha hapësirat kur një izolator është në cilëndo pozitë, përfshirë atë kur pjesërisht i operuar dhe për hapësirën fazë-fazë të thikave të tokëzimit në cilëndo pozitë përfshirë atë pjesërisht të operuar Operimi Njëkohshëm i Poleve Kontaktet primare të poleve duhet të operojnë njëkohësisht (hapur ose mbyllur), me shtrirje maksimale prej 0.5 sekonda ndërmjet kontaktit të parë të polit për tu hapur (ose mbyllur) deri në kontaktin e fundit të polit për tu hapur (ose mbyllur) Fleksibiliteti i Dizajnit dhe Tolerancat e Përshtatjes së Përcaktimeve Të gjithë ndarësit dhe thikat e tokëzimit duhet të dizajnohen dhe ndërtohen me fleksibilitet të mjaftueshëm për tu kujdesur për të dy, vrazhdësinë dhe përshtatjen e ndërlidhur me tolerancat dimenzionale të nevojshme për të arritur përcaktimet e sakta nën kushtet e rrjetit. Furnizuesi duhet të ofroj udhëzime adekuate për të siguruar se instaluesi është në dijeni për çfarëdo kufizimi të ndërlidhur me një përshtatje të tillë. Këto udhëzime duhet të përfshihen në udhëzuesin operativ të produktit Treguesi i Pozicionit Një tregues/etiketë e qartë hapur/mbyllur duhet të vendoset, e cila tregon pozitën e kontakteve kryesore kur operatori operon me izolator ose thikat e tokëzimit. Ky tregues duhet të jetë i dukshëm pas operimit të sigurtë të dhomëzës së kontrollit. Për ndarësit e operuar nga distanca dhe thikat e tokëzimit operimi jo komplet i kontakteve kryesore duhet të tregohet nga distanca nga një pajisje treguese të pozitës. Pajisja e treguesit të pozicionit duhet të jetë pjesë e izolatorit ose thikës së tokëzimit e cila mundëson që të 48

57 jepet sinjali, përgjithësisht në lokacionin në distancë nga izolatori ose thikat e tokëzimit. Duhet të tregoj që kontaktet kryesore të qarkut kryesor janë në pozitë të hapur ose të mbyllur dhe se lëvizja mekanike është përfunduar. Ky tregues duhet të përsëritet në pikën lokale të kontrollit kur kontaktet primare nuk janë të dukshme për një operator lokal. Për ndarësit dhe ndërprerësit e tokëzimit GIS, një pajisje e besueshme treguese e pozicionit (e dizajnuar në pajtim me IEC , Aneksi A) mund të ofrohet si një alternativë ndaj distancës së dukshme izoluese ose boshllëkut nëse dritaret e vëzhgimit të qasshme lehtë nuk ofrohen Mbyllja me Çelës Mekanik Ku mbyllja me çelës mekanik vendoset në mekanizmat e izolatorit ose thikave të tokëzimit duhet të aplikohen kërkesat vijuese. Heqja e çelësit duhet, nëpërmjet pajisjes së ndërhyrjes, fizikisht të parandaloj operimin e mekanizmit. Pajisja e ndërhyrjes duhet të ndërtohet ashtu që të parandaloj operimin kur forca normale e operimit aplikohet me procedurat e rekomanduara, qoftë me energji ose mekanike. Në mekanizmat e operuar të fuqisë me vegla për operimin mekanik në punë mbyllja duhet të jetë efektive për të dyja, operimet me energji ose mekanike. Çelësat e mbylljes duhet të lirohen kur mekanizmi qoftë kur mekanizmi është plotësisht i hapur apo plotësisht i mbyllur, ose të dy, si kërkohet me skemën e mbylljes. Çelësat duhet të mbesin në kurthë kur mekanizmi është në pozitë pjesërisht të operuar Ndarësit dhe Thikat e Tokëzimit GIS të Kombinuar Ku një izolator dhe thikë e tokëzimit është i kombinuar brenda një njësie të vetme, ndarësi duhet të jetë në gjendje të hapet, demobilizohet dhe mbyllet para mbylljes së thikës së tokëzimit. Nuk duhet të jetë e nevojshme që të çelet ndarësi në mënyrë që të mbyllet thika e tokëzimit Pajisja Ndërhyrëse e Sistemit Mekanik të Vozitjes Ku nuk ofrohet mbyllja mekanike me çelës, sistemi i vozitjes duhet të ketë një pajisje të ndërhyrjes mekanike. Kjo pajisje duhet të përdoret që fizikisht të parandaloj operimin e mekanizmit kur është në pozitë të hapur ose mbyllur. Pajisja ndërhyrëse duhet të jetë efektive kur çfarëdo forca të arsyeshme operuese aplikohen me mjetet e rekomanduara, qoftë me operim me energji ose mekanikisht. Për arsye të sigurisë operative dhe elektrike duhet të ofrohen vegla për të mbyllur pajisjen e ndërhyrjes në pozitën operative 49

58 duke përdorur një dry me diametër prej 5 mm dhe mbërtheckë të gjatë 30mm. Në mekanizmat e operuar me energji, aplikimi i pajisjes së ndërhyrjes gjithashtu duhet të parandaloj inicimin e operimit me energji, përveç nëse demonstrohet se nuk do të shfaqen dëmtime si pasojë e bllokimit të mekanizmit Çelësat Mbyllës Sigurues Çelësat mbyllës sigurues duhet të ofrohen në të gjithë ndarësit 420 kv, 245 kv dhe 123 kv. Këta çelësa duhet të lirohen vetëm kur izolatori është i hapur. Çelësat mbyllës sigurues duhet të ofrohen në të gjithë ndërprerësit 420kV dhe 245kV dhe duhet të lirohet kur thika e tokëzimit është e mbyllur. Çelësat mbyllës duhet të etiketohen qartë dhe duhet të jenë unik ndaj çelësave tjerë në përdorim në lokacionin e nënstacionit. Çelësi gjithashtu duhet të jetë unik nga çelësat tjerë e ndërlidhur me mekanizmin Pajisja e Ndërprerësit të Tokëzimit me Bulon Magnetik Thikat e tokëzimit me pullë mekanike të shtypjes për të liruar pajisjen e bulonit magentik brenda mekanizmit duhet të shfrytëzoj një lirim të shtyer të bulonit magnetik Numruesi i Operimeve Një numërues i operimeve duhet të vendoset në sistemet e vozitjes për të shënuar numrin e tërësishëm të cikleve të operimit (mbyllje hapje) të kryera Materialet e Ndërtimit dhe Mbështjellat Mbrojtëse Materialet e përdorura në ndërtimin e ndarësve dhe thikave të tokëzimit duhet të demonstrohet të kënaqshme për ekspozimin ndaj ambientit të detajuar në kushtet normale, speciale dhe të ndotjes të pjesës Mekanizmat Operues, Pajisjet Ndihmëse dhe Kthinat e tyre Pllombimi i Qarqeve Kontrolluese Për të siguruar ri-deklarimin pas dështimit të një motori operues udhëzimi për hapje ose mbyllje ose është iniciuar por nuk është përfunduar, ndarësit ose thikat e tokëzimit papritur nuk operojnë pa ndërmarrjen e kontrollit në kushtet e mbylljes të pranishme atëherë, kur një operim i hapjes ose mbylljes është iniciuar, skema e mekanizmit 50

59 kontrollues duhet të dizajnohet ashtu që qarku kontrollues hapur (ose mbyllur) nuk është pllombuar për të mbajtur tensionin e furnizimit në motorin furnizues për kohëzgjatjen udhëtimit të ndarësit ose thikës së tokëzimit, nëse tensioni i furnizimit të tensionit nuk është në dispozicion për të operuar ndërprerësin ose thikat e tokëzimit Ndërprerësi i Kufizuesit të Vozitjes Mekanizmat e operuar me energji duhet të dizajnohen ashtu që dështimet e ndërprerësit kufizuesit të mekanizmit nuk do të rezultojnë në dëmtimin e mekanizmit, lidhjet e vozitjes (me përjashtim të siguresave ose pajisjeve mekanike mbrojtëse) ose shtegut të rrymës primare Ndërprerësit Kontrollues Ndërprerësi kontrollues lokal/dorë/distanca duhet të ofrohet me vegël për mbyllje në secilën pozitë. Ndërprerësi kontrollues lokal/dorë/distanca duhet të ofrohen me vegël për mbyllje në pozitë neutrale Ndërprerësit Ndihmës Ndërprerësit ndihmës duhet të jenë në pajtueshmëri me IEC Ndërprerësit ndihmës për ndarësit dhe ndërprerësit e tokëzimit duhet të kenë llojshmëri të kohrave të ndryshme dhe ndjeshmëri lidhur me kontaktet primare. Numri i secilit tip do të specifikohet në bazë të lokacionit specifik. 8 Skemat e Mbylljes së Nënstacioneve 8.1 Kërkesat e Përgjithshme Për të siguruar që operatorët nuk komprometojnë integritetin e Sistemit të Transmisionit me operimin e pasaktë e pavëmendshëm të pajisjeve, nënstacionet duhet të ofrohen me skemë të plotë të mbylljes për të siguruar që të gjithë ndarësit, thikat e fiksuara të tokëzimit (ose pajisjet tjera të mbyllura të tokëzimit) dhe ku nevojitet ndërprerësit, operohen sipas rendit të saktë. Në nënstacionet ku OSTT është shfrytëzues i përbashkët dhe/ose ka përgjegjësi operative për stabilimentet atëherë mbyllja gjithashtu duhet të dizajnohet me konsiderim për sigurinë e personelit. 51

60 Skemat e mbylljes duhet të mbulojnë kushtet vijuese: Mbyllja ndërmjet ndërprersëve dhe ndarësve për të siguruar se ndarësit nuk bëjnë ose tejkalojnë rrymat e ngarkesës. Mbyllja ndërmjet ndarësve dhe thikave të tokëzimit për të siguruar se thikat e tokëzimit nuk mund të mbyllen në një qark të energjizuar lokalisht dhe nuk mund të energjizohen, kur mbyllen, me operimin e ndarësve. Mbyllja ndërmjet ndarësve dhe thikave të tokëzimit të afërt për të lejuar operimin e ndarësit kur thikat e tokëzimit janë të mbyllur në të dy anët e ndarësit. Mbyllja e tillë nuk është e nevojshme për pajisjet e brezit 123kV dhe më ulët. Për të siguruar rendin e saktë të operimit të ndaljes së zbarrës me ngarkesë në nënstacionet me shumë zbarra. Për të siguruar se çiftëzuesi i zbarrave ose ndërprerësi i seksionit të zbarrave është mbyllur vetëm me ndërprerësit e ndërlidhur, të dy të hapur ose të dy të mbyllur. Për pajisjet në lokacionet e operuara nga OSTT për të kufizuar qasjen në zonat e nënstacionit ku hapësirat e sigurisë mund të mos respektohen përveç nëse janë ndërmarrë masa të përshtatshme të sigurisë, si izolimi dhe tokëzimi Mbyllja e renditjes së ndërprerjes që përfshinë vetëm stabilimentet e operuara me energji duhet të jetë me mjete elektrike. Statusi i saktë i mbylljes duhet të konfirmohet automatikisht me inicimin e një operimi nga cilado pozitë kontrolluese ose nga ndërprerja automatike ose nga pajisja izoluese renditëse Mbyllja e renditjes së ndaljes që përfshinë stabilimentet e operuara mekanikisht mundet të jetë me mjete mekanike ose elektrike. Mbyllja duhet të dizajnohet ashtu që statusi i saktë i mbylljes duhet të konfirmohet menjëherë para një operimi Sistemet e mbylljes duhet kur është praktikisht e arsyeshme, të jenë të sigurta nga dështimi. Ato nuk duhet të munden pa përdorimin e veglave, kapëse të fijeve etj, ose pajisje e dizajnuar për shtypje Veglat mbyllëse të shtypjes duhet të jenë të mbyllshme me një dry unik ose duhet të jenë të mbyllshme me dry sigurie. 52

61 Mbyllja e pjesërishme e thikave të tokëzimit në hyrje të qarkut në nënstacione është e pranueshme ku nuk është arsyeshëm praktike për të zgjeruar mbylljen në ndarësit fundor në distancë. Çdo ndërprerës i tokëzimit i mbyllur jo plotësisht duhet të ketë një etiketë e cila thotë VËRETJE, KJO THIKË E TOKËZIMIT NUK ËSHTË PLOTËSISHT E MBYLLUR në shqip, anglisht dhe sërbisht Mbyllja duhet të jetë efektive për renditjet e ndaljes dhe operimit kur ato përcillen në cilindo drejtim (për shembull: nëse thika e tokëzimit duhet të mbyllet para se një portë e qasjes mundet të hapet, atëherë porta duhet të sigurohet mbyllur para se të mundet të hapet ndërprerësi i tokëzimit) Skemat e mbylljes duhet, ku praktikisht është e arsyeshme, të ofrojnë fleksibilitet maksimal operativ dhe nuk duhet pa nevojë të imponojnë renditje fikse operuese Ku një skemë mbyllëse furnizohet për zgjerim të një nënstacioni ekzistues në të njëjtin tension, përveç nëse ndryshe pajtohet nga OSTT, filozofia e mbylljes duhet të përputhet me atë ekzistuese Mbyllja për zgjerimin e një nënstacioni duhet të jetë plotësisht e ndërlidhur me skemën ekzistuese të mbylljes për të arritur kërkesat funksionale të specifikuara në këtë dokument Mbyllja Mekanike Mbyllja mekanike duhet të jetë sistem i operuar me çelësa Çelësat mbyllës duhet të jenë të një dizajni të pa-kopjueshëm (dmth. çelësi kryesor nuk mundet të furnizohet ose prodhohet). Çelësat nuk duhet të jenë të ndërrueshëm me cilindo çelës në të njëjtin nënstacion Çelësat mbyllës duhet të gravohen me një referencë identifikuese e cila duhet të jetë unike për atë nënstacion. Identifikuesi duhet, ku është e përshtatshme, të përfshij numrin e sistemit të pajisjes ndërprerëse ku ndodhet çelësi gjatë operimit normal. Lokacionet e çelsave duhet të shënjohen me identifikues të çelësit të nevojshëm. 53

62 Ku kutitë për shkëmbimin e çelsave ofrohen ato duhet të vendosën në pozita të përshtatshme në lidhje me renditjen e operimit normal të nënstacionit Ku mbyllja me çelës mekanik është e vendosur në mekanizmat e ndarësit ose thikat e tokëzimit, kërkesat e specifikuara në pjesët deri duhet të aplikohen. 8.2 Kërkesat e Performancës Skemat mekanike dhe elektrike të mbylljes duhet të operojnë kënaqshëm nën fushën e plotë të kushteve ambientale të specifikuara për pajisjet primare të ndërlidhura. 9 Izolatorët Fundor me Bërthamë të Fortë për Nënstacione Izolatorët fundor duhet të përmbushin kërkesat në IEC Llojet e Testeve Llojet e testeve duhet të jenë si kërkohet në IEC Ku blerësit i prezantohen opsionet e testimit brenda IEC 60168, aplikohet si në vijim: Vetëtima e Thatë Testi i Qëndrueshmërisë së Impulsit të Tensionit - cilado metodë e testimit e përshkruar në IEC është e pranueshme. Ndalja e Thatë Ose Lagësht - Testi i Qëndrueshmërisë së Impulsit të Tensionit - cilado metodë e testimit e përshkruar në IEC është e pranueshme. Testet e Dështimit Mekanik të Ngarkesës përveç testit të lakueshmërisë, testet e elasticitetit dhe përdredhjes duhet të kryhen gjatë testimit të zakonshëm si përshkruar në IEC Testi për Shtrembim Nën Ngarkesë ky test duhet të kryhet gjatë testeve të zakonshme për të përcaktuar shtrembimin e flanxhës së majës e shkaktuar si rezultat i aplikimit të 70% të ngarkesës së dështimit mekanik të ngarkesës Testi i ndërhyrjes së radios duhet të kryhet si përshkruhet në IEC dhe IEC

63 9.2.2 Testet Rutinore Testet rutinore duhet të jenë si kërkohet në IEC Bornat 10.1 Kërkesat e Përgjithshme Bornat duhet të jenë në pajtueshmëri me IEC dhe kërkesat e këtij kodi Bornat me shkallëzim të vëllimit duhet të ofrohen me përfundim për teste (test tap) si është definuar në IEC Për bornat të cilat përmbajnë vaj, duhet të ofrohet një tregues për të kontrolluar sasinë e saktë të vajit në pajisje (përgjithësisht një xham për shikim). Të gjitha pajisjet e mbushura me vaj duhet të montohen me një valvulë për marrjen e mostrave të vajit, e vendosur në flanxhën tokësore, e përshtatshme për marrjen e mostrave të vajit për Analizat e Gazit të Tretur (ang. DGA) në pajtim me IEC 567. Valvulat ku nxjerret vaji duke përdorur gjilpërë hipodermike nuk janë të pranueshme Për bornat e letrës të mbushura me vaj, dizajni i bornave duhet të ketë kapacitet të mjaftueshëm për të lejuar që 1 litër vaj të nxjerret përgjatë jetëgjatësisë së bornave për qëllime të analizës së gazit të tretur. Si alternativë furnizuesi duhet të ofrojë udhëzime si të rimbushen bornat me vaj Kërkesat e Performancës Bornat duhet të përmbushin kërkesat e performancës të IEC sipas kërkesave relevante të kapacitetit të detajuara në këtë kod dhe specifikacionin përkatës për lokacionin Kërkesat për Teste të Zakonshme Bornat duhet të testohen zakonisht sipas IEC Gjatë Testit të Rritjes së Temperaturës konstanta e kohës termale duhet të përcaktohet mbi ngritjen dhe uljen e temperaturës. 55

64 Një mostër e vajit duhet të merret nga të gjitha bornat e mbushura me vaj, para dhe pas testeve dielektrike. Nuk duhet të ketë ndryshim në nivelin e gazit të tretur para dhe pas testeve të zakonshme Bornat e shkallëzuara të kapacitetit për të gjitha aplikimet në stabilimente kanë teste të impulseve të ndara të ngjashme me ato të specifikuara për bornat e transformatorëve në IEC Bornat duhet të jenë të kushtëzuara me pesë impulse të polaritetit negativ, ndarja e impulsit që bëhet nëpërmjet boshllëkut të izoluar me ajër. Niveli i tensionit të pikut duhet të jetë 100% të kapaciteit BIL. Koha për nxitjen e boshllëkut të ndaljes duhet të jetë 1 μs dhe 6 μs Bornat e shkallëzuara të kapaciteit për stabilimentet e izoluara me gaz gjithashtu duhet të jenë të kushtëzuara me 30 impulse të polaritetit pozitiv dhe negativ me një boshllëk të ndaljes të zhytur në SF6 dhe e vendosur afër fundit të bornave SF6. Niveli i tensionit të pikut duhet të jetë 60% i kapaciteit të BIL. Koha për nxitjen e boshllëkut të ndaljes duhet të jetë 1 μs dhe 6 μs Testet rutinore duhet të kryhen para dhe pas të gjitha testeve të zakonshme Kërkesat për Testet Rutinore Të gjitha bornat duhet të testohen në baza rutinore sipas IEC Një mostër e vajit për DGA duhet të merret jo më pak se 24 orë pas kryerjes së testimit përfundimtar rutinor. Rezultatet duhet të përfshihen në raportin e testit rutinor Raportet e testeve rutinore duhet të përfshijnë detajet e të gjitha matjeve rutinore të kryera në pajtim me këtë specifikim. Për testet e shkarkimit të pjesshëm (ang.pd), vlerat e matura të PD në nivelin e tensionit të testit të shkarkimit të pjesërishtëm të specifikuar duhet të shënohen së bashku me tensionin e shuarjes PD (si nivel i tensionit në të cilin PD e matshme shuhet pas zvogëlimit të tensionit testues. Niveli i prapavijës së PD në kohën e testit gjithashtu duhet të shënohet në raport. 56

65 11 Shkarkuesit e Mbitensionit 11.1 Kërkesat e Përgjithshme për të gjithë Shkarkuesit e Mbitensionit Të gjithë shkarkuesit e mbitensionit të lidhur ndërmjet fazës dhe tokës në sistemin e transmisionit 400kV, 220kV dhe 110kV të operuar nga KOSTT duhet të jetë në pajtueshmëri me kërkesat e IEC dhe këtij kodi Shkarkuesit e mbitensionit duhet të dizajnohen ashtu që përgjatë jetëgjatësisë së dizajnuar do të operoj pa defekt, operimin e pajisjes për lirimin e shtypjes pse ndryshimin që tejkalon 5% të niveleve të deklaruara nga prodhuesi nën kushtet e lidhjes së shkurtë Përveç nëse specifikohet ndryshe shkarkuesit e mbitensionit duhet të jenë të përshtatshëm për montim vertikal dhe të përmbysur Të gjithë shkarkuesit e mbitensionit me shtëpiza të ndara duhet të ofrohen me pajisjen për lirimin e shtypjes për të siguruar që dështimi i shkarkuesit të mbitensionit nuk mund të thyhet ose të shkaktoj shkatërrim eksploziv të shtëpizës kur harku i energjisë themelohet brenda shtëpizës për të gjitha kushtet brenda kapacitetit të deklaruar të shkarkuesit Shkarkuesi i mbitensionit duhet të furnizohet së bashku me një tregues të rrjedhjes së rrymës ose mundësi për matje të jashtme të rrjedhjes së rrymës i cili mund të jetë i lexueshëm ose i qasshëm nga niveli i tokës me shkarkuesin e mbitensionit në punë. Numëruesi i mbitensionit duhet të lidhet me bazën e shkarkuesit të mbitensionit dhe sistemin kryesor të tokëzimit të nënstacionit në atë mënyrë që e tërë rryma në shkarkues të mbitensionit të kalon nëpër numërues. Lidhja e tokëzimit duhet të mbetet elektrikisht e vazhdueshme pas lidhjes së shkurtë të rrymës dhe kohëzgjatjes së specifikuar në pjesën Shkarkuesit e Mbitensionit të Izoluar me Ajër Shkarkuesi i mbitensionit duhet të dizajnohet të mbetet e pa prekur dhe në punë pas lidhjes së shkurtë rrymore dhe kohëzgjatjen e specifikuar në pjesën

66 Radio zhurma e emetuar nga të gjitha lidhjet nuk duhet të tejkaloj vlerat relevante të definuara në IEC Prodhuesi i shkarkuesit të mbitensionit duhet të specifikoj lidhjen e tensionit të lartë nga zbarra deri në shkarkues. Përfundime dhe instalime të përshtatshme duhet të ofrohen anash shkarkuesit të mbitensionit Shkarkuesit e Mbitensionit të Izoluar me Gaz Furnizuesi do të demonstroj për kërkesën e OSTT dhe kthina metalike do të parandaloj rrjedhjen e SF6 në atmosferë përgjatë jetëgjatësisë të njësisë. Ku mendohet që shkarkuesi të montohet jashtë, kjo evidencë duhet të dëshmoj se izolimi i kthinës do të përballoj efekteve të motit të ambientit të përshkruar në pjesën përgjatë jetëgjatësisë të shkarkuesit Kërkesat Funksionale dhe të Performancës Shkarkuesit e mbitensionit dhe pajisjet e ndërlidhura duhet të jenë në pajtueshmëri me kërkesat e përgjithshme të performancës në IEC dhe kërkesat specifike si në vijim: Kërkesat Specifike në Tensionin Nominal të Sistemit Karakteristikat 400 kv 220 kv 110 kv 10 kv Minimum shkarkuesi i tensionit Tensioni Maksimal Operativ 253 kv rms 153 kv rms 84 kv rms 12 kv rms Tensioni Nominal Minimal i Shkarkuesit të Mbitensionit 312 kv rms 192 kv rms 102 kv rms 15 kv rms 58

67 Kërkesat Specifike në Tensionin Nominal të Sistemit Karakteristikat 400 kv 220 kv 110 kv 10 kv Rryma Nominale Minimale e Shkarkimit 10 ka 10 ka 10 ka 10 ka Klasa Minimale e Shkarkimit të Linjës Niveli i Qëndrueshmërisë së Impulsit Minimal të Vetëtimës(10 ka pik ) 1200 kv pik 745kV pik 400 kv pik 125 kv pik Tensioni Tepricë i Impulsit Maksimal të Vetëtimes 769 kv pik 447 kv pik 225 kv pik 58 kv pik Niveli i Qëndrueshmërisë Minimale të Impulsit të Ndërprerjes 810 kv pik 500 kv pik 280 kv pik 65 kv pik Tensioni Tepricë Maksimal i Impulsit të Ndaljes 650 kv pik 402 kv pik 216 kv pik 42 kv pik 59

68 Kërkesat Specifike në Tensionin Nominal të Sistemit Karakteristikat 400 kv 220 kv 110 kv 10 kv Tensioni Tepricë i Impulsit të Hapit (10 ka pik ) 860 kv pik 508 kv pik 286 kv pik 65 kv pik Forca Minimale e Harkut 2 kn 2 kn 2 kn 2 kn Radio Ndërhyrja Maksimale 250 µv 200 µv 125 µv 11.3 Testet e Zakonshme Të gjitha tipet e shkarkuesve të mbitensionit duhet të janë të kushtëzuara me testet e zakonshme si specifikohet në IEC Furnizuesi kërkohet që të demonstroj se: Shkalla e kënaqshme e tensionit të mbahet në tërë blloqet e oksidit të zinkut. Modeli termal i seksionit të shkarkuesit i përdorur për detyra të testit të operimit është përfaqësues i pjesëve më të ngarkuara të shkarkuesit. Të gjitha testet tjera përfshirë testet e vjetërimit kryhen brenda blloqeve nën kushte fizike të ngjashme me ato të hasura në shërbim. 60

69 Prodhuesi duhet të furnizoj detaljet e metodës së testimit të përdorur për ndërhyrjen e radios dhe testet e shkarkimit të pjesërishëm. Ku ato nuk janë kryer paraprakisht, detalet e metodës së testimit duhet të deklarohen para kryerjes së testit të zakonshëm dhe rutinor The supplier shall propose test methods, or submit evidence to demonstrate that the operation counter and associated monitoring equipment (eg current indicator) can withstand the relevant short time current and duration as specified in section Testet Rutinore Të gjitha tipet e shkarkuesve të mbitensionit do të jenë të kushtëzuar me testet rutinore si specifikohet në IEC Metodat e testimit dhe përshkrimet e testeve rutinore të cilat tregojnë programin me të cilin karakteristikat elektrike dhe mekanike të shkarkuesit, integriteti i puthitjes, qëndrueshmëria ndaj tronditje/dridhjes etj, do të demonstrohen pas montimit, duhet të deklarohen dhe pajtohen me OSTT Testet rutinore për të demonstruar integritetin e puthitjes dhe operimin e saktë të shkarkuesit, funksionet e numëruesit/rrymës janë të nevojshme Testet e Komisionimit Përveç specifikimit të IEC , furnizuesi duhet të specifikoj testet e komisionimit të cilat janë të nevojshme për të siguruar funksionimin e kënaqshëm të pajisjes përgjatë jetëgjatësisë së dizajnuar Furnizuesi mundet të jetë prezentë, testet do të jetë e nevojshme të konfirmojnë se garancitë e pajisjes nuk janë bërë të pavlefshme Kushtet e Monitorimit dhe Mirëmbajtjes Furnizuesi duhet të këshilloj për çfarëdo procedure të mirëmbajtjes dhe teknikat e monitorimit të cilat duhet të aplikohen gjatë shërbimit përgjatë jetëgjatësisë së dizajnuar të shkarkuesit të mbitensionit. 61

70 12 Transformatorët Matës Të gjithë transformatorët matës duhet të jenë në pajtueshmëri me pjesët relevante të IEC 60044, IEC 60186, kërkesave të këtij kodi, dhe ku është e aplikueshme me kërkesat e kodit të matjes Një kuti e vetme sekondare fundore duhet të montohet në transformatorin matës për të akomoduar lidhjet e nevojshme sekondare përfundimtare, pajisjet e alarmit, lidhjet dhe siguresat ose MCB. Përfundimet sekondare dhe lidhjet duhet të jenë të përshtatshme për qëllimin e kërkuar lidhur me kapacitetin, besueshmërinë dhe efektet e kushteve ambientale dhe korrozionit. Kutitë sekondare përfundimtare duhet të jenë në pajtueshmëri me minimum e IP54 ambienti i IEC Ku transformatorët matës përdoren për qëllime të matjes, duhet të jetë e mundur që për arsye të kërkesave të sigurisë të kodit të matjes të përmbushen në lidhje me të gjitha përfundimet, lidhjet, siguresat MCB dhe kabllot të cilat ofrojnë sasitë matëse për pajisjet e matjes Për të gjithë transformatorët e mbushur me vaj furnizuesi duhet të deklaroj tipin e vajit izolues i cili përdoret. Për pajisjet e mbushura me vaj që kanë të montuar sistem të jashtëm të ekspansionit të vajit, duhet të ofrohen me tregues permanent vizual të vëllimit të vajit. Statusi i treguesit duhet të jetë i dukshëm nga nivel i tokës Për transformatorët e mbushur me vaj ku sistemi i ekspansionit është krejtësisht i brendshëm (jastëk gazi ose diafragmë fleksibile), transformatori duhet të ketë të instalur një tregues permanent të shtypjes. Statusi i treguesit duhet të jetë i dukshëm nga niveli i tokës Të gjitha pajisjet e mbushura me vaj duhet të kenë të montuar një valvulë për mostra të vajit, të vendosur në bazë, të përshtatshme për marrjen e mostrave të vajit për Analiza të Gazit të Tretur (ang. DGA) në pajtim me IEC 567. Valvula e mostrave duhet të jetë e vendosur në rezervoarin bazë të tokëzuar të transformatorit matës. Valvulat ku nxjerret vaji duke përdorur gjilpërë hipodermike nuk janë të përshtatshme Në të gjithë transformatorët matës të tipit të matjes post, duhet të ofrohet një përfundim testues (test tap për qëllim të kryerjes së testit të matjeve të kapacitetit dhe 62

71 humbjeve dielektrike (tan δ) të izolimit primar gjatë mirëmbajtjes rutinore. Përfundimet për teste duhet duhet të identifikohen si duhet Transformatorët e Rrymës Kapacitetet sekondare dhe fuqitë e transformimit duhet të zgjedhen nga tabela vijuese dhe duhet të specifikohen në dokumentin e ftesës për ofertim: Tensioni dhe Rryma Qëllimi i TRr Herësi i Fuqia dhe Klasa Nominale e Transformimit Stabilimenteve 420kV 2kA Matje 1000/500/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 1000/500/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 1600/800/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 1600/800/1 10 VA 5P20 245kV 2.5kA Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 123kV 2.5kA Qarqet e çiftëzimit të zbarrave Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 123kV 2.5kA qarqe Matje 600/300/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 63

72 Tensioni dhe Rryma Qëllimi i TRr Herësi i Fuqia dhe Klasa Nominale e Transformimit Stabilimenteve furnizuese Matje 600/300/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 600/300/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 600/300/1 30 VA 5P20 123kV 2.5kA qarqe të transformatorit Matje 400/200/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 400/200/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 400/200/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 400/200/1 30 VA 5P20 123kV 2kA qarqet e çiftëzimit të zbarrave Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 800/400/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 800/400/1 30 VA 5P20 123kV 2kA qarqe furnizuese tipi 1 Matje 400/200/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 400/200/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 400/200/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 400/200/1 30 VA 5P20 123kV 2.5kA qarqe furnizuese tipi 2 Matje 200/100/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Matje 200/100/1 15 VA Klasa 0.2 FS 10 Mbrojtje 200/100/1 30 VA 5P20 Mbrojtje 200/100/1 30 VA 5P20 64

73 Shenjat për terminalet primare dhe sekondare, dhe shenjat e kapacitetit duhet të jenë në pajtim me IEC Rryma nominale e vazhdueshme e transformatorit të rrymës duhet të zgjidhjet që të tejkaloj kapacitetin maksimal të vazhdueshëm të qarkut të ndërlidhur dhe duhet të zgjedhet nga vlerat standarde të detajuara në IEC Rryma nominale e kohës së shkurtë termale (lth) duhet të përcaktohet për të gjithë transformatorët e rrymës në pajtim me IEC Vlera e lth nuk duhet të jetë më pak se vlera koresponduese e ndarësit të ndërlidhur ose stabilimentit primar të transformatorit Terminalet sekondare të transformatorit të rrymës duhet të lejojnë aplikimin lidhjeve shkurtuese/tokëzimit ose lidhjes me tela për qëllime të mirëmbajtjes. Ndaras, një përfundim për qëllime të tokëzimit duhet të ofrohet brenda kutisë fundore dhe duhet të shënjohet qartë Të dy fundet e mbështjellave sekondare të TRr duhet të jenë të lira nga toka Transformatorët e rrymës për Aplikim në GIS mund të montohen brenda ose jashtë kthinës së GIS. Duhet të ofrohet mbrojtje adekuate kundër kushteve të jashtëzakonshme ambientale për TRr të montuar jashtë Transformatorët e Rrymës të Tipit Unazor të furnizuar si pajisje të lira për aplikim për transformatorët e energjisë duhet të pajisen me përfundime sekondare ose duhet të furnizohen me fije të gjatësisë së përshtatshme për këtë aplikim. Fijet e tilla duhet të jenë në gjendje të përballojnë një test të tensionit të frekuencës së energjisë prej 5kV (pik) Transformatorët e rrymës të furnizuar me borne mund të montohen brenda ose jashtë bornesë. Transformatorët e rrymës të montuar brenda duhet të jenë në gjendje të operojnë brenda atij ambienti. Transformatorët e rrymës të montuar jashtë duhet të jenë të mbrojtur përshtatshëm kundër efekteve të kushteve të vështira ambientale Transformatorët e rrymës të furnizuar si pajisje të lira për aplikacionet në stabilimentet tjera duhet të jenë në gjendje të operojnë brenda atij ambienti. Transformatorët e rrymës për aplikimet e tjera në stabilimente, të montuar jashtë duhet të jenë të mbrojtur përshtatshëm kundër efekteve të kushteve të vështira ambientale. 65

74 Llojet e Testimeve Të gjithë transformatorët e rrymës duhet të testohen në pajtim me IEC (testet e zakonshme) dhe IEC (testet speciale) Testimet e tensionit të ndërhyrjes së radios sipas IEC duhet të kryhen në transformatorët e rrymës me fund të hapur Testimi i impulsit shumë pjesësh duhet të kryhet në të gjithë transformatorët e rrymës të 123 kv dhe më lartë Ngritja e temperaturës Koha konstante termale e të gjitha pajisjeve duhet të përcaktohet për të dy, temperaturat ulëse dhe rritëse Për pajisjet e mbushura me vaj mostrat për DGA duhet të mirren para dhe pas testeve dielektrike dhe duhet të jenë në pajtueshmëri me Saktësia në Nivelet e Rrymave të Vazhdueshme Afatshkurta Transformatorët e rrymës të cilët kanë një specifikim të matjes duhet të kenë gabimet e tyre të përcaktuara në rrymën prej 12000A për kapacitetin 420kV dhe 7500A për kapacitetin 245kV. Këto rryma duhet të përballohen për një periudhë prej 3 minutash Testimet rutinore duhet të kryhen para dhe pas të gjitha testeve të zakonshme Testimet Rutinore Të gjithë transformatorët e rrymës duhet të testohen në baza rutinore në pajtim me IEC (testet rutinore) dhe (testet speciale) Testimet Rutinore Plotësuese duhet të kryhen në një laborator që ka lidhshmëri me standardet Kombëtare/Ndërkombëtare. Saktësia e përgjithshme dhe pasiguria e matjes duhet të dëshmohet para testimit dhe duhet të krahasohet me klasën e saktësisë së transformatorit që është duke u testuar: Testet rutinore të saktësisë së plotë sipas IEC

75 Këndi i humbjes së vëllimit dhe dielektrike (tan δ) matjet e izolimit primar në mbi 10kV të tensionit nominal. Një mostër e vajit për DGA duhet të merret si përshkruhet në nga të gjithë TRr. Mostra duhet duhet të merret së paku 24 orë pas kryerjes së testeve finale rutinore elektrike. Rezultatet duhet të përfshihen në raportin e testimit rutinor si detajuar në pjesën Raportet e Testimeve Rutinore Raportet e testimeve rutinore duhet të përfshijnë detajet e të gjitha matjeve rutinore të kryera në pajtim me këtë specifikim. Informatat mbi saktësinë e përgjithshme dhe pasigurinë e matjeve të saktësisë gjithashtu duhet të shënohen Gjatë testimit të shkarkimit të pjesërishim (ang. PD), vlera e PD së matur në tensionin e specifikuar të testit duhet të shënohet së bashku me vlerën e tensionit të shuarjes të PD. Tensioni i shuarjes definohet si nivel i tensionit në të cilin PD e matshne është plotësisht e shuar me zvogëlimin e tensionit testues. Niveli prapavijës së PD në kohen e testit gjithashtu duhet të shënohet në raport Ku mostrat e vajit merren për Analizën e Gazit të Tretur raporti duhet të përmbajë informatat vijuese: Emrin dhe Adresën e laboratorit ku janë kryer testet. Saktësinë, Precizitetin dhe Kufijtë e Zbulimit për matjet individuale të gazit të shprehura në cilëndo pjesë për milion (ppm) ose përqindje me vëllim. Procedura e Mostrifikimit (që tregon Metodën Standarde IEC 567 nëse është e aplikueshme). Metoda e Nxjerrjes së Gazit e përdorur (që tregon Metodën Standarde IEC 567 nëse është e aplikueshme). Procedura e Bazhdarimit e adoptur nga laboratori, përfshirë detajet të numrit të pikave të përdorura për llojet dhe gazrat e përdorura. Stausi i Akreditimit të laboratorit për qëllime të testimit të DGA. Data e Nostrifikimit dhe Analizës. Raporti si në vijim: 67

76 Matja Njësitë Numri i Presjeve Dhjetore Vëllimi i Vajit të Testuar ml 0 Përmbajtja e Përgjithshme e Gazit % 2 Hidrogjeni ppm 0 Metani ppm 0 Etani ppm 0 Etileni ppm 0 Acetileni ppm 0 Monoksidi i Karbonit ppm 0 Dioksidi i Karbonit ppm 0 Oksigjeni ppm 0 Nitrogjeni ppm 0 Lagështia mg/l Për mostrat e DGA të ndërlidhura me llojet e testeve, vlera e acetilenit duhet të citohet deri në një pikë dhjetore Transformatorët e Tensionit Të dy fundet e të gjitha mbështjellave sekondare duhet të nxirren jashtë në kutinë fundore për të lejuar kyçjen me lidhjet, siguresat ose MCB jashtë transformatorit. Terminalet që mendohen se do të tokëzohen do të ofrohen me lidhje në këtë kuti fundore për këtë qëllim Nëse kërkohet në specifikim, Vëllimi TT në IEC dhe të kapacitetit 245kV ose 420kV duhet të mundësojnë përdorimin e PLC. 68

77 Transformatorët e Tensionit të Tipit të Mbushur me Rrëshqirë duhet të ofrohen me mjete efektive dhe të mbikëqyrura të mbrojtjes së mbështjellave primare. Ku përdoren siguresat, gjendja e tyre duhet të monitorohet vazhdimisht Kërkesat e Performancës së TT Transformatorët e Tensionit për qëllime të mbrojtjes dhe qëllime të përgjithshme duhet të përmbushin kërkesat vijuese: Tensioni Klasa e Saktësisë Ngarkesa Faktori i Shkalla e Nominal Nominale (VA) Tensionit Transformimit Nominal (pu) /3P , 30 Secs 400kV/ 3: 100V/ /3P , 30 Secs 220kV/ 3: 100V/ /3P , 30 Secs 110kV/ 3: 100V/ /3P , 30 Secs 35kV/ 3: 100V/ /3P , 30 Secs 10kV/ 3: 100/ /3P , 30 Secs 6.3kV/ 3: 100V/ 3 69

78 Transformatorët e Tensionit për qëllime të barazimit të matjeve duhet të përmbushin kërkesat vijuese: Klasa e Saktësisë Tensioni Nominal Interkonekci onet e rrjetit Gjenerimi < 100MW dhe Ngarkesa Nominale (VA) Faktori i Tensionit Nominal (pu) Shkalla e Transformimit + gjenerimi konsumator 100MW ët 10MW , 30 Secs 400kV/ 3: 100V/ , 30 Secs 220kV/ 3: 100V/ , 30 Secs 110kV/ 3: 100V/ , 30 Secs 35kV/ 3: 100V/ , 30 Secs 10kV/ 3: 100/ , 30 Secs 6.3kV/ 3: 100/ 3 70

79 Llojet e Testimeve Të gjithë transformatorët e tensionit të mbushur me vaj duhet të testohen në pajtim me pjesët përkatëse të IEC testet e zakonshme dhe testet speciale Të gjithë transformatorët e tensionit të vëllimit duhet të testohen në pajtim me IEC dhe IEC sipas nevojës testet e zakonshme + testet speciale) Testimet e tensionit të ndërhyrjes së radios sipas IEC duhet të kryhen në transformatorët e rrymës me fund të hapur Të gjithë transformatorët e tensionit të kapacitetit 123kV e më lartë duhet të testohen për impuls të polaritetit negativ të pjesshëm 600 në 60% të BIL për atë pajisje. Koha për goditje duhet të jetë ndërmjet 2 dhe 5 µs. Një tërësi e testeve elektrike duhet të ndërmerret para dhe pas këtij testi. Mostrat e vajit duhet të merren për analizat e gazit të tretur, të dyja para dhe tri ditë pas testit. Kjo përfshinë marrjen e mostrave të transformatorëve të vëllimit të tensionit Për të kaluar këtë test, duhet të përmbushen tri kritere Rezultatet e testimeve elektrike para dhe pas testit të impulsit duhet të jenë të njëjtat brenda gabimit të specifikuar të fushës së testit. Nuk gjindet degradim në demontimin e transformatorit pas testit. Çdo rritje e analizës së gazit të tretur brenda kufijve vijues: Gazi i Tretur Rritja e Lejueshme pas tri dite (ppm) Hidrogjen H

80 Metan CH 4 3 Etan C 2 H 6 3 Etilen C 2 H 4 2 Acetilen C 2 H 2 Nil Për të gjithë transformatorët e tensionit të mbushur me vaj (duke përjashtuar njësitë e vëllimit) analiza e gazit të tretur duher të ndërmerret para dhe pas testit të specifikuar dielektrik Testet rutinore duhet të kryhen para dhe pas të gjitha testeve të zakonshme Testimet Rutinore Të gjithë transformatorët e tensionit duhet të testohen në baza rutinore në pajtim me IEC (testet rutinore) dhe (testet speciale) Testimet Rutinore të Saktësisë duhet të kryhen në një laborator që ka lidhshmëri me standardet Kombëtare/Ndërkombëtare. Saktësia e përgjithshme dhe pasiguria e matjes duhet të dëshmohet para testimit dhe duhet të krahasohet me klasën e saktësisë së transformatorit që është duke u testuar. Testimet rutinore të saktësisë së plotë sipas IEC Këndi i humbjes së vëllimit dhe dielektrike (tan δ) matjet e izolimit primar në mbi 10kV të tensionit nominal. Në rast të transformatorëve të tensionit induktiv, një mostër e vajit për DGA duhet të merret si përshkruhet në Error! Reference source not found. nga të gjithë TT e mbushur me vaj. Mostra duhet të merret së paku 24 orë pas kryerjes së testeve finale 72

81 rutinore elektrike. Rezultatet duhet të përfshihen në raportin e testimit rutinor si janë detajuar në pjesën Raportet e Testimeve Rutinore Raportet e testimeve rutinore duhet të përfshijnë detajet e të gjitha matjeve rutinore të kryera në pajtim me këtë specifikim. Informatat mbi saktësinë e përgjithshme dhe pasigurinë e matjeve të saktësisë gjithashtu duhet të shënohen Gjatë testimit të shkarkimit të pjesërishim (ang. PD), vlera e PD së matur në tensionin e specifikuar të testit duhet të shënohet së bashku me vlerën e tensionit të shuarjes të PD. Tensioni i shuarjes definohet si nivel i tensionit në të cilin PD e matshne është plotësisht e shuar me zvogëlimin e tensionit testues. Niveli prapavijës së PD në kohën e testit gjithashtu duhet të shënohet në raport Ku mostrat e vajit merren për Analizën e Gazit të Tretur raporti duhet të përmbajë informatat vijuese: Emrin dhe Adresën e laboratorit ku janë kryer testimet Saktësinë, Precizitetin dhe Kufijtë e Zbulimit për matjet individuale të gazit të shprehura në cilëndo pjesë për milion (ppm) ose përqindje me vëllim. Procedura e Mostrifikimit (që tregon Metodën Standarde IEC 567 nëse është e aplikueshme). Metoda e Nxjerrjes së Gazit e përdorur (që tregon Metodën Standarde IEC 567 nëse është e aplikueshme). Procedura e Bazhdarimit e adoptur nga laboratori, përfshirë detajet e numrit të pikave të përdorura për llojet dhe gazrat e përdorura. Statusi i Akreditimit të laboratorit për qëllime të testimit të DGA. Data e Mostrifikimit dhe Analizës. Raporti si në vijim: Matja Njësitë Numri i Presjeve Dhjetore Vëllimi i Vajit të Testuar ml 0 Përmbajtja e Përgjithshme e Gazit % 2 73

82 Matja Njësitë Numri i Presjeve Dhjetore Hidrogjeni ppm 0 Metani ppm 0 Etani ppm 0 Etileni ppm 0 Acetileni ppm 0 Monoksidi i Karbonit ppm 0 Dioksidi i Karbonit ppm 0 Oksigjeni ppm 0 Nitrogjeni ppm 0 Lagështia mg/l Për mostrat e DGA të ndërlidhura me Testet e Zakonshme, vlera e acetilenit duhet të citohet deri në një pikë dhjetore. 13 Tokëzimi Kërkesat e kësaj pjese duhet të aplikohen për nënstacionet e reja, fundin e puthitjes së kabllit dhe ndërtimet e shtyllave dhe ku është praktike zgjërimin dhe ndryshimin e nënstacioneve ekzistuese dhe puthitjet e fundit të kabllove dhe rehabilitimin e shtyllave Të gjitha sistemet e tokëzimit duhet të dizajnohen dhe instalohen për të qenë në pajtueshmëri me të gjitha ligjet dhe rregulloret relevante Ku një nënstacion, puthitje e kabllit ose shtyllë është duke u zgjeruar ose ndryshuar OSTT do të përcaktoj nëse është e nevojshme të kontrollohet rritja e potencialit të tokës në pajtim me pjesën Nëse nuk është theksuar kjo kërkesë nuk duhet të aplikohet. 74

83 Rritja e Potencialit të Tokës Siguria e të gjithë personave në ose në afërsi të lokacioneve të tensionit të lartë, dhe personat të cilët mund të kontaktojnë cilatdo shërbime të përçuesve në, ose që kalojnë në lokacionet e tensionit të lartë, është e varur nga dizajni i sistemit të tokëzimit dhe izolimit elektrik përkatës. Dizajni i sistemit të tokëzimit në nënstacione duhet të kufizoj potencialet e shkeljes dhe prekjes në nivelet e sigurta të paraqitura në tabelën vijuese. Sipërfaqja e ndarjes (150 mm) Tensioni Maksimal për Prekje 1.4kV Tensioni Maksimal për Shkelje 4.6kV Sipërfaqja e tokës 1.0kV 3.1kV Kufijtë në këtë tabelë supozojnë hapësirën kohore prej 200 ms, një distancë të hapit prej 1 m dhe rezistencë prej 2 kω për këpucë. Ato janë të bazuara në lakoren c1 të Figurës 14 të IEC Në rast se nevojitet që mbështjella e izolimit të aplikohet në këmbët e shtyllës për të mposht rreziqet e ndërlidhura me potencialet e prekjes, atëherë specifikimi i mbështjellës duhet të përmbush standardet minimale vijuese: Qëndrueshmëria Minimale e tensionit nominal: 50kV Mbulimi: Nga niveli i tokës deri në 2,5 m mbi nivelin e tokës Jetëgjatësia Minimale e Shërbimit: 10 vjet Mbështjella nuk duhet të shërbej si ndihmë për ngjitje në shtyllë Mbështjella nuk duhet të parandaloj vendosjen e këmbëzave Mbështjella duhet të jetë rezistente ndaj dëmtimit nga goditjet e vogla Mbështjella duhet të jetë e errët ose hiri e qelur dhe përgjithësisht duhet të jetë modeste Pllombimet e fundeve të kabllove duhet të trajtohen si nënstacionet, përveç nëse ndryshe përcaktohet nga OSTT Efektet e ngritjës nga pala e tretë e pragut të tensionit të ndikimit potencial nëpërmjet afërsisë (përçimi nëpërmjet tokës) janë paraqitur në tabelën vijuese: 75

84 Tipi i Pronës së Palës së Tretë Amvisëritë dhe prona komerciale Uzinat e mëdha të rrezikshme të përpunimit Hekurudhat dhe sistemet e tjera rrëshqitëse Kufiri i Tensionit të Pragut 1700V 650V 1150V Ku nënstacioni i OSTT ofron lidhje për një përdorues të sistemit, vlerat e aplikueshme të pragut nëpërmjet përçimit (nëpërmjet përçuesve metalik tokësor) janë prezantuar në tabelën vijuese: Tipi i Pronës së Palës së Tretë Amvisritë dhe prona komerciale Uzinat e mëdha të rrezikshme të përpunimit Hekurudhat dhe sistemet e tjera rrëshqitëse Kufiri i Tensionit të Pragut E pa aplikueshme 650V 430V Dizajni i sistemit të elektrodave të tokëzimit (qoftë kjo rezultat i shtimit në një sistem ekzistues ose instalim i sistemit të ri), duhet të optimizohet për aq sa është praktike për të siguruar që pragu i ndikimit të tensioneve të palëve të treta janë brenda kufijve në pjesët dhe Në veçanti duhet të konsiderohet aranazhimi i sistemit të elektrodave dhe përdorimi i tërë tokës brenda kufirit të nënstacionit. Është e nevojshme të përdoret vetëm toka jashtë kufirit të nënstacionit e cila është në pronësi ose kontrollë të OSTT, nëse deklarohet nga OSTT. Thellësia gjeometria e elektrodës së tokës duhet të optimizohet për të përdorur, sa më shumë që është praktike, rezistencën më të vogël të shtresës së tokës. 76

85 Ku është praktike, sistemi i tokëzimit duhet të dizajnohet duke përdorur rrymën kthyese të tokës e cila është 20% më e madhe se ajo e kalkuluar, për të mundësuar rritjen në të ardhmen të rrymës defektive të sistemit Kabllot e komunikimit të lidhura me të gjitha nënstacionet e OSTT duhet të vendosen me izolim elektrik të përshtatshëm Elektrodat Tokësore Elektrodat tokësore duhet të dizajnohen për të operuar kënaqshëm gjatë defektve, duke marrë parasysh zonën e elektrodave në kontakt me tokën, rezistencën e dheut dhe madhësinë e elektrodës rrymës së tokës dhe kohëzgjatjen, në pajtim me DIN Kohërat e zgjatjes së defektit të përdorur për kapacitetin e elektrodës janë 1 sekond për 220kV dhe 400kV dhe 3 sekonda për të gjitha tensionet nominale të sistemit Elektrodat tokësore të bakrit të groposura duhet të instalohen në thellësi rreth 500mm. Nëse dheu përkatës është armiqësor ndaj bakrit (dheu korroziv që përmbanë acide, nitrate, sulfate, silikate të natriumit, kloratet e amoniakut ose dyoksidet e sulfurit të cilat mund të kanë efekt të madh në sistemin e tokëzimit përgjatë jetëgjatësisë së parashikuar prej jo më pak se 40 vjet), elektroda duhet të rrethohet me 150mm dhe jo korroziv të imët, të shtypur mirë. Ku është e mundur rrëshqitja dhe kullimi i dheut mund të përdoren materiale alternative Përçuesit e instaluar në tokën bujqësore të lavruar duhet të groposen së paku 1m thellë, në të gjitha pikat, matur nga niveli i tokës. Ku përçuesit horizontal të tokëzimit janë të ekspozuar ndaj dheut i cili është armiqësor ndaj bakrit, përçuesit e cekët të bakrit nuk lejohen brenda dizajnit të tokëzimit Shufrat e elektrodave duhet të përdoren për të eksploatuar rezistencën më të ulët të dheut ku është prezente, në mënyrë që të reduktohet rritja e potencialit të tokës të lokacionit në pajtim me pjesën Ku toka është e fortë dhe shufrat nuk mund të futen, duhet të konsiderohet shpimi i vrimave për të instaluar shufrat dhe mbushja e sërishme me material mbushës së rezistncës së ulët. 77

86 Përçuesit e groposur dhe elektrodat duhet të jenë së paku 3m larg nga kabllot e groposura pa veshje metalike, përveç nëse veshjet përdoren si pjesë e sistemit të tokëzimit Ku është me përfitim strukturat përforcuese të çelikut të inkorporuara brenda shtyllave të ngulura duhet të përdoren si një elektrodë tokësore. Sidoqoftë, duhet patur kujdes që kapaciteti bartës i rrymës së konstruksionit të çelikut mos të tejkalohet. Lidhjet duhet të bëhen në secilën shufër vertikale brenda shtyllave të ngulura. Lidhjet e nxjerra nëpërmjet shtyllave të ngulura duhet të ofrohen me mjete të përshtatshme për të parandaluar depërtimin e lagështisë Nuk duhet bazuar në lidhjet e rastësishme Ku shtyllat e pllakës së çelikut të llojit të mbylljes përdoren si një elektrodë tokësore, lidhjet duhet të bëhen në secilën shtyllë Ku është më shumë se një nënstacion i kontrolluar nga OSTT në të njëjtin lokacion një rrjet i veçantë i tokëzimit duhet të përmbyll secilin nënstacion dhe këto rrjete duhet të lidhen së bashku në ekstremitete nga së paku me nga së paku dy përçues të kapacitetit të plotë me drejtime fizike të ndara sigurtë. Në mënyrë që të lehtësohet testimi i interkonekcionit, përçuesit që lidhin sistemet së bashku duhet të jenë të qasshëm në pikën e caktuar. Në këtë pikë përçuesit duhet të kenë dimensionet të cilat mund të futen brenda morses rrethore me diametër prej 25mm (gjatësia minimale e përçuesit 75mm) Ku nënstacioni i OSTT ndodhet në të njëjtin lokacion si nënstacioni i përdoruesit të sistemit, sistemet e tokëzimit duhet të jenë të ndërlidhura. Duhet të ndërmerren masa për të siguruar se personat nuk mund të vijnë në kontakt me potencialet e rrezikshme të transferuara ndërmjet nënstacioneve ose konsumatorëve të lidhur direkt, veçanërisht ku lokacionet janë të ndara. Ku kontrolli i këtyre potencialeve kërkon që të ndërmerren masa nga përdoruesi i sistemit ose palët e treta, OSTT duhet të njoftohet nga furnizuesi në kohën e prodhimit të dizajnit të tokëzimit Lidhjet testuese të zgjidhshme nuk duhet të vendosen sistemet e tokëzimit të TL janë të lidhura së bashku. 78

87 Aranzhimi i Elektrodave Tokësore Përveç nëse pajtohet ndryshe, aranzhimi i elektrodave tokësore duhet të bazohet në një përçues periferik të groposur të tokëzimit kryesor të zhveshur që përgjithësisht përfshinë njësitë e uzinës që duhet të tokëzohen, me lidhje të degëzuara të groposura, nga përçuesi kryesor deri të njësitë e uzinës. Përçuesi kryesor i tokëzimit duhet të zgjerohet me lidhjet kryqëzore të zhveshura për të formuar një rrjet. Për më shumë, ku është përfituese, grupe të shufrave të distribuara rreth periferisë duhet të lidhen në këtë përçues kryesor të tokëzimit Për nënstacionet e brendshme rrjeti i tokëzimit duhet të instalohet me lidhje degëzuese në mbulesën përforcuese të dyshemesë së betonuar, çdo 20 m. Për më shumë, një përçues i dytë kryesor periferik duhet të groposet në distancë prej 1 m nga ndërtesa, i cili duhet të lidhet me përçuesin e parë kryesor, dhe me ndërtesën nëse është metalike, të dyja në intervale prej 20m. Secili grup i shufrave duhet të lidhet me përçuesin e dytë periferik, si është përshkruar më lartë Pajisjet e Testimit Për të mundësuar testimin e të gjitha grupeve të elektrodave tokësore, seksioni i përçuesit i lidhur me secilin grup duhet të jetë i qasshëm dhe duhet të ketë dimensionet të cilat do të mund të vendoseshin brenda morses rrethore (gjatësia minimale 75mm). Kjo pjesë e përçuesit duhet të jetë pjesë e një lidhje degëzuese në tokë ashtu që rrymat testuese që rrjedhin në grupin e shufrave dhe nuk i ndrrohet drejtimi në sistemin kryesor të tokëzimit Lidhjet e shkyçshme nuk duhet të montohen në lidhjet nga sistemi kryesor i tokëzimit në shtyllat fundore ose grupet e shufrave ose në lidhjet ndërmjet sistemeve kryesore të tokëzimit, në lokacionet ku ekziston më shumë se një sistem kryesor i tokëzimit Pajisjet e Lidhura në Sistemin Kryesor të Tokëzimit Njësitë vijuese të pajisjeve duhet të lidhen me sistemin kryesor të tokëzimit me një përçues të kapacitetit të plotë: Të gjitha pikat të cilat mund të formojnë tokën e një shtegu të defektit të tensionit të lartë. 79

88 Neutralet e mbështjellave të transformatorëve të sistemin e tokëzimit të TL. Lidhjet e tokëzimit për sistemin e TM munden të jenë nëpërmjet rrezistorëve të tokëzimit ose pajisjet tjera kufizuese të rrymës. Në rast të operimit mekanik të ndërprersëve të tokëzimit ose TM, një përçues i përcaktuar me kapacitet të plotë duhet shtrihet nga dorëza ose kutia e mekanizmit deri në sistemin kryesor të tokëzimit sa ma drejtpërdrejtë që është e mundur dhe ky përçues duhet të kaloj nën pozitën e qëndrimit të personit i cili operon me ndërprerësin. Përçuesi shtrihet deri te cilado pikë e defektit e ndërlidhur me ndërprerësin duhet, ku është praktike, të mbahet e ndarë nga dorëza ose mekanizmi i ndërprerësit dhe pjesa metalike lidhëse Ku është e përshtatshme në dizajnin e nënstacionit, një pikë e një mbështjelle terciare e lidhur delta e cila nuk ofron ngarkesë duhet të jetë e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit me një përçues të kapacitetit të plotë Të gjitha strukturat metalike p.sh. panelet, shtëpizat, kioskat, etj përfshirë edhe konstruksionet e çelikut të ndërtesave duhet të lidhen me sistemin kryesor të tokëzimit me një përçues të një trashësie jo më pak se 70mm 2. Përçuesi i zhveshur nuk duhet të jetë më i hollë se 3mm Lidhjet mekanike p.sh. shtrëngueset, hallkat, etj, të cilat mund të formojnë pjesë të lidhjes së tokëzimit duhet të devijohen duke përdorur përçues të kapacitetit të plotë fleksibil për të parandaluar dëmtimin nga kalimi i rrymës defektive Mbuluesit metalik të kanaleve duhet të tokëzohen për të përkujdesur për mundësinë e defektit të tokës në kabllimin në kanal dhe për të përkujdesur për mundësinë e potencialeve të shkaktuara ose të transferuara. Për të arritur këtë, mbulesat metalike të kanaleve munden të shtrihen mbi mbështetjet përçuese të cilat duhet të lidhen me sistemin kryesor të tokëzimit si specifikuar më lartë Instalimi Përçuesi i tokëzimit në kanale të cilat përmbajnë kabllo të energjisë dhe/ose kabllo me shumë bërthama duhet të fiksohen në mure përafërsisht 100mm nga maja për të mirëmbajtur ndarjen ndërmjet kabllove. 80

89 Kujdes i duhur duhet t i kushtohet mundësisë së dëmtimit mekanik ndaj përçuesve të groposur, dhe ku është e nevojshem, shiritat shënjues dhe/ose mbrojtja mekanike duhet të instalohen. Duhet të mirëmbahet një ndarje prej së paku 500mm nga punët ndërtimore si gropat e drenazhit Përçuesit mbi tokë duhet të dizajnohen për të minimizuar mundësinë e dëmtimit mekanik Gjatë shtrirjes së përçuesve shtrat, duhet patur kujdes për të shmangur ç rregullimin e shtretërve individual Përçuesit duhet të fiksohen mirë dhe si duhet në struktura me hapësira jo më shumë se 1 m. Montimet nuk duhet të lejojnë korrozionin galvanik që të shfaqet dhe nuk duhet të jetë e nevojshme që përçuesi të shpohet përveç nëse pajtohet ndryshe Ku përçuesit e tokës takohen ata duhet të lidhen (ndryshe nga rasti i grupeve të shufrave ku ato duhet të mirëmbahen të ndara për të lejuar testimin) Ku përçuesit e tokës lidhen me pajisje lidhjet duhet që sa më shumë që është praktike të bëhen vetëm në hapësirat vertikale. Lidhjet në pjesët metalike të ndërtesave duhet të jenë brenda ndërtesës Përçuesit e aluminit duhet të instalohen së paku 250mm mbi nivelin e tokës. Të gjitha lidhjet e përçuesve duhet të jenë në pajtim me pjesën Ku është specifikuar, shiriti i groposur i tokëzimit duhet të mbrohet nga vjedhja me masa si ankorimi me beton ose sigurimi me shufra të ngulura në tokë Lidhjet me bulona nuk janë të pranueshme nën tokë, përveç lidhjen e shufrave me bulona të cilat duhet të lubrifikohen. Lidhjet me shufrat e groposura të tokës duhet të saldohen në pajtim me pjesën Tokëzimi i Lëvizshëm Hapësira për tokëzimin e lëvizshën duhet të ofrohet në secilin përçues të tokëzimit në secilin lokacion ku mund të jetë e nevojshme të përdoret tokëzimi lëvizës. Hapësirat 81

90 duhet të jenë të kapacitetit të plotë dhe të përshtatshme për pajisjet standarde të OSTT për tokëzim të lëvizshëm, dhe duhet të jenë prej bakri ose alumini. Hapësirat nuk duhet të jenë më të shkurta se 230mm dhe duhet të jenë 75mm larg nga përçuesi i tokëzimit. Hapësirat për tokëzimet e lëvizshme duhet të instalohen në lartësi të përshtatshme dhe duhet të formohen ndaras dmth. jo me lakimin e përçuesit të tokëzimit Kapaciteti i fijeve të shumëfishta të tokëzimit duhet të jetë si në tabelën vijuese: Numri i fijeve (150 mm 2 alumin) Kapaciteti kA kA kA 4 63kA Strukturat Mbështetëse prej Çeliku Ku kapaciteti bartës i rrymës të strukturave mbështetëse të çelikut është së paku i barabartë me kapacitetin e stabilimenteve, preferohet që struktura të përdoret për të formuar pjesë të sistemit kryesor të tokëzimit, në cilin rast nuk ka nevojë që të fiksohet përçuesi i tokës përgjatë këtij skesioni Ku në një strukturë çeliku mbështet për ofrimin e lidhjes së tokës për pajisjet mbështetëse, lidhjet bartëse të rrymës brenda 2.4 m të nivelit të tokës duhet të jenë në pajtim me pjesën Mbi 2.4m lidhjet normale strukturale konsiderohen adekuate për integritetin elektrik gjatë kushteve defektive Nuk duhet mbështetur në strukturat e çelikut për të përçuar rrymat e frekuencës së lartë ose për lidhjet e tokës me ndërprerësit e tokëzimit Ku izolatorët fundor, tjerë nga ata që përbëjnë pjesë të pajisjeve devijuese të lidhura (p.sh. TRr, TT, surge arrestors) mbështetën me një strukturë çeliku baza e izolatorit nuk ka nevojë për urë lidhëse me strukturën. 82

91 Rrethojat Duhet të merren masa për të siguruar se prekja e rrezikshme ose potencialet e transferuara nuk mund të shfaqen në rrethojat e nënstacionit. Rrethojat e perimetrit mund të tokëzohen pavarësisht duke përdorur shufra elektrode të gjata 5 m ose mund të lidhen në sistemin kryesor të tokëzimit Ku rrehtoja e perimetrit tokëzohet pavarësisht, duhet të mirëmbahet hapësira ndarëse prej 2 m ndërmjet rrethojës dhe sistemit kryesor të tokëzimit dhe pajisjeve të lidhura me të Përveç nëse pajtohet ndryshe, ku një rrethojë e perimetrit është e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit, një përçues plotësues i zhveshur duhet të instalohet 1 m jashtë rrethojës i groposur në një thellësi prej 0.5m nga prekja kontrolluese të potencialeve. Përçuesi duhet të lidhet me sistemin kryesor të tokëzimit dhe rrethojën në intervale minimale prej 50m Rrethojat e brendshme brenda pjesës së sistemit kryesor të tokëzimit duhet të jenë të lidhura me atë minimum në intervale prej 50 m dhe në ndryshime të drejtimeve dhe linjat kryqëzohen në ajër. Përveç nëse pajtohet ndryshe, rrethojat e brendshme jo brenda pjesës së sistemit të tokëzimit duhet të kenë një përçues plotësues të zhveshur të instaluar 1m në cilëndo anë të rrethojës të groposur në thellësi prej 0.5m të lidhur me rrethojë në intervale prej 50m për të kontrolluar potencialet e prekjes Ku një rrethojë është e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit, përveç sistemit të tokëzuar pavarësisht rrethojës ata duhet të jenë të ndarë elektrikisht duke përdorur qoftë një panel rrethojë jo metalike ose seksion izolues që ka lëvizje prej 5 cm (përafër.) në secilin fund të seksionit prej 2m e cila nuk është e lidhur elektrikisht me asnjërën prej rrethojave Një kabllo që ka mbulesë metalike efektivisht në kontakt me tokën ose një përçues i zhveshur i cili kalon nën një rrethojë të tokëzuar pavarësisht duhet të jetë i mbuluar me izolim për një distancë prej 2m në secilën anë të rrethojës. Për shembull kjo mund të arrihet duke e shtrirë përçuesin në një gyp prej 2 m në secilën anë të rrethojës. 83

92 Ku përdoret lidhja e zinxhirit të çelikut në rrethojën e brendshme, një përçues i ndarë i tokëzimit duhet të instalohet përgjatë rrethojës (min 70mm 2 ) dhe duhet të lidhet me secilin seksion të rrethojës çdo 10m ose më pak dhe me sistemin kryesor të tokëzimit në intervale prej 50m Ku përdoret lidhja e zinxhirit metalik me mbështjellje plastike, lidhja me sistemin kryesor të tokëzimit duhet të bëhet në të gjitha pikat udhëzuese të rrethojës të telit ankorues (min 70mm 2 ). Lidhjet me rrethojën duhet të jenë nëpërmjet një përçuesi i cili duhet të jetë i qasshëm dhe duhet të ketë dimensione të cilat do të mund të vendoseshin brenda një morseje rrethore me diametër prej 25mm. Ku përdoren lidhjet me bulona për tu lidhur me rrethojën, këto duhet të jenë të mbrojtura me Denso Mastic dhe Shirit ose puthitës të jashtëm prej silikoni Portat e Hyrjes/Daljes Portat e hyrjes/daljes nuk është e nevojshme të jenë të lidhura me pikën e vet mbështetëse. Kjo nuk duhet të keqkuptohet me nevojën për lidhje të tërthortë ndërmjet pikave mbështetëse të portës. Kjo kërkesë duhet të përmbushet Rrethojat e Përkohshme Rrethojat e përkohshme metalike duhet të instalohen me masa të përshtatshme për të kufizuar prekjen ose potencialet e transferuara deri në nivelet e sigurta Një rrethojë e brendshme metalike brenda pjesës së sistemit kryesor të tokëzimit duhet të jetë e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit në intervale prej së paku 50m, në ndryshime të drejtimeve dhe ku linjat takohen në ajër Ku rrethoja e përkohshme metalike e cila është e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit afërsi të rrethojës së tokëzuar pavarësisht ato duhet të jenë elektrikisht Një rrethojë jashtë pjesës së sistemit kryesor të tokëzimit mundet të paraqesë rrezik ku kalon profilin tokësor të tensionit. Në këtë rast, në mënyrë që të kufizohet potenciali i transferuar, rrethoja ose duhet të jetë jo metalike ose duhet që seksionet e saj të jenë elektrikisht të izoluara nga njëra tjetra në intervale varësisht nga profili i tensionit tokësor në lokacion. 84

93 Shtyllat Fundore Ku përçuesi tokësor i një linje hyrëse përfundon një një shtyllë duhet të jetë e lidhur me majën e shtyllës. Shtylla duhet të jetë e lidhur me sistemin kryesor të tokëzimit të nënstacioneve të afërta (jo grupeve të shufrave) në dy pika të ndara me dy përçues shiritor të cilët kanë trasa të veçanta të sigurta. Shiriti i bakrit duhet të ketë seksion jo më të vogël se 50mm x 6mm. Nuk duhet të ketë lidhje të zgjidhshme në këto lidhje. Këta përçues duhet të jenë të lidhur në këmbët e ndryshme të shtyllës dhe duhet të jetë përshtatshëm e mbrojtur për të parandaluar dëmtimin dhe vjedhjen. Ku këta përçues kalojnë ose vijnë afër grupeve të shufrave ata duhet të jenë të izoluar për të mirëmbajtur një ndarje elektrike minimum prej 2m ndërmjet përçuesve të zhveshur Ku një këmbë e shtyllës fundore është brenda 2m rrethojës së tokëzuar pavarësisht, pjesë e ndikuara të rrethojës duhet të jetë e lidhur me shtyllën dhe seksionet e izoluara të vendosura në cilëndo anë të seksioneve të ndikuara Nënstacionet e Izoluara me Gaz Nënstacionet e izoluara me gaz me hapësirat për një fazë kanë kërkesa të veçanta të tokëzimit për të reduktuar rrymat qarkulluese në strukturat mbështetëse të çelikut Sistemi kryesor i tokëzimit duhet të jetë i integruar mirë në rajonet afër pajisjeve me lidhje të shkurta degëzuese të dërguara në pikat specifike. Lidhjet me këtë sistem, së bashku me lidhjet direkte ndërmjet fazave duhet të bëhen në të gjitha përfundimet e linjës, transformatorëve, në përfundimet e zbarrave dhe në intervale përafërsisht 20m në drejtimin e zbarrës. Lidhjet ndërmjet fazave duhet të jenë të kapacitetit për të bartur rrymat induktive të cilat rezultojnë nga rrjedha e rrymës normale në përçuesit primar Paralajmërimet Kundër Ngjitjes Përgjatë Majave të Mureve Ku teli me xhemba ose pajisjet tjera kundër ngjitjes janë të vendosura përgjatë majave të mureve, etj këto duhet të jenë të lidhura me tokëzim duke përdorur procedurën e njejtë si për rrethojat. 85

94 Jetëgjatësia e Dizajnuar e Instalimit Të gjitha pjesët e instalimit të tokëzimit, të dyja, nën dhe mbi tokë duhet të kenë jetëgjatësi të dizajnuar prej 40 vjetëve duke marrë parasysh korrozionin e parashikuar të përçuesve i cili rezulton nga ndotja kimike e lokacionit Kërkesat e Testimit Konfirmimi me matje elektrike të cilitdo dizajn është i nevojshën për të gjitha sistemet e instaluara për të konfirmuar instalimin dhe dizajnin e kënaqshëm të sistemit. OSTT ruan të drejtën që të merr pjesë në të gjitha testet Rrezistenca e tokës të të gjitha shufrave individuale dhe grupeve të shufrave duhet të matet dhe shënohet. Ku rezistenca e matur e një shufre individuale është më e lartë se 50% se sa mesatarja e lokacionit, arsyeja duhet të hetohet dhe shufra(t) të ri-instalohen sipas nevojës Rrezistenca e tërësishme e elektrodave të nënstacionit duhet të matet duke përdorur Metodën e Rënies së Potencialit AC dhe rezultati të shënohet. Rezultatet e matura duhet të krahasohen me atë të parashikuar me kalkulim dhe cilido ndryshim i madh të hetohet Testet e të gjitha lidhjeve elektrike duhet të kryhen në pajtim me pjesën Furnizimet Ndihmëse Kjo pjesë definon kërkesat teknike për aplikimin e pajisjeve ndihmëse të nënstacioneve dhe përshkruan kërkesat funksionale dhe të performancës për të dy furnizimet ndihmëse me energji AC dhe DC për pajisjet në nënstacione. Siguria operative e nënstacioneve dhe gatishmëria e pajsjeve të tensionit të lartë dhe pajisjeve sekondare brenda nënstacioneve varet nga furnizimet e besueshme dhe të sigurta ndihmëse Objektet e prodhimit për pajisjet që përbëjnë pjesë të instalimit të furnizimit ndihmës duhet të certifikohen nga një organizatë e njohur e akreditimi për ISO Prodhuesit duhet të kenë të vendosur ose duhet të punojnë drejt instalimit të sistemeve menaxhuese kompatibile me sistemin e menaxhimit të ambientit standardi ISO

95 Furnizimet pa pushim, kontroll, matje, telekomunikim dhe pajisjet tjera telekomunikuese normalisht duhet të furnizohen nga 48 V (DC) dhe/ose 110V (DC). Zgjidhja e preferuar e furnizimit për pajisjet me rrymë të lehtë është 110 B (DC) Furnizimet alternative me rrymë mund të përdoren ku ç rregullimi i shkurtë i furnizimit tolerohet (zakonisht 0-2 minuta që dalin nga kohe e duhur për ndërrim ose gjenerimi me dizel i cili është në gatishmëri të punoj me shpejtësi të plotë). Ku ndalesa nuk është e pranueshme dhe pajisja kërkon furnizim pa ndërprerje si për një kompjuter dhe ekran atëherë duhet të furnizohet nga një invertor të furnizuar me DC ose një furnizim i pandërprerë (UPS) Për arsye sigurie përdorimi i furnizimeve 230 V (AC) për sistemet kontrolluese duhet të shmanget ku është praktike. Nëse furnizimet AC duhet të përdoren për qëllime të përgjithshme kontrolli, rekomandohet një transformator i përshtatshëm që ofron 110 V me tokëzim qëndror që të ofron një kontroll të përshtatshëm të tensionit Furnizimi me energji LVAC duhet të dizajnohet për të ofruar një tension të mirëmbajtur brenda kufijve 400/230 V + 10%, - 6% dhe 50 Hz ± 1% Të gjitha komponentet e furnizimit LVAC duhe të jenë në gjendje të operojnë saktë në të giitha nivelet e harmonikëve të specifikuara në IEC Sistemet e furnizimit 48 V dhe 110 V (DC) në nënstacionet 400 kv dhe 220 kv duhet të ofrohen nga dy sisteme të pavarura të furnizimit DC Veglat e ndërlidhjes ndërmjet dy sistemeve të pavarura të furnizimit DC për secilin nivel të tensionit duhet të ofrohen në secilin nënstacion. Defeket e modelit të përbashkët duhet të minimizohen kurdoherë që është e mundur Lidhjet e tërthorta të sistemeve të furnizimit DC ndërmjet dhomave të afërta të ndara të releve, ku dhomat e releve i takojnë qarqeve primare 400/220kV të bartura në të njëjtën rrugë, duhet të aranzhohen të shmangin defektet e operimit të përbashkët Secili sistem i pavarur duhet të dizajnohet për një periudhë gatishmërie prej gjashtë orëve me ngarkesën maksimale të tabelës së ndërlidhur të distribucionit. 87

96 14.2 Kërkesat e Performancës Ndërrimi i Furnizimeve me Rrymë Të gjitha pajisjet e furnizuara duhet të kenë shkallën vijuese të mbrojtjes kundër hyrjes së objekteve dhe lagështisë, si specifikuar në IEC Në rast të pajisjeve të jashtme niveli i mbrojtjes gjatë operimit normal duhet të jetë IP54. Me dyer të hyrjes të hapura, pa përdorim të veglave, niveli i mbrojtjes të përçuesve të gjallë elektrike duhet të jetë IP Në rast të pajisjve të brendshme, niveli i mbrojtjes gjatë operimit normal duhet të jetë IP31. Me dyer të hyrjes të hapura, pa përdorim të veglave, niveli i mbrojtjes të përçueve të gjallë elektrike duhet të jetë IP Furnizimet Direkte me Rrymë Sistemet direkte të rrymës ofrojnë furnizime të pandërprershme gjatë tërë kohës deri në fund të kohës së specifikuar të gatishmërisë Sistemet e furnizimit me energji kabllimi duhet të jenë të asaj madhësie për të siguruar se bateria është në gjendje të furnizoj ngarkesën e kërkuar në të fund të periudhës së parashikuar 6 orëshe. Në fund të periudhës së gatishmërisë 6 orëshe tensioni i matur në tabelën e distribucionit, me një temperaturë të ambientit prej 5ºC, nuk duhet të jetë më pak se 46 V në rast të sistemeve nominale prej 48 V, 102V në rast të sistemeve të centralizuara 110V dhe 93 V për sistemet e shpërndara 110 V Bateria 110V duhet të jetë në gjendje të furnizoj ngarkesën maksimale të ndaljes në fund të periudhës 6 orëshe të gatishmërisë. Kjo është definuar si ndalja e të gjitha uzinave të nevojshme të ndërlidhura me atë bateri për një defekt të zbarrës primare Sistemi i baterisë/mbushësit gjatë tërë kohës duhet të mirëmbaj tensionin në tabelën/at e distribucionit brenda kufijve vijues (duke marr parasyh ndryshimin e lejueshëm në ndrrimin e tensionit të furnizimit me rrymë në mbushës): 88

97 Normal Maksimum Minimumi i Sistemeve të Centralizuara Minimumi i Sistemeve të Shpërndara Kufijt e Tensionit për sistemet nominale 110 V Kufijt e Tensionit për sistemet nominale 48 V Mbrojtja dhe Shkallëzimi i Mbrojtjes Kjo pjesë definon arranzhmanet e shkallëzimit të mbrojtjes në ndërlidhjet ndërmjet OSTT dhe përdoruesve të sistemit për të siguruar që të arrihet diskriminimi i përshtatshëm i mbrojtjes dhe se aranzhmanet aplikohen për pajisjet e përbashkëta të mbrojtjes. Vendos kërkesat për përcaktimin e mbrojtjes, të cilat kur aplikohen, do të sigurojnë pajtueshmëri me Kodin e Rrjetit në lidhje me diskriminimin e mbrojtjes. Gjithashtu përcakton principet e aplikueshme për mbrojtjen në nënstacionet kufitare për të garantuar që siguria e sistemit të transmisionit nuk është e rrezikuar nga mos eleminimi i gabimeve në rrjetet e përdoruesve të sistemit Përcaktimi i mbrojtjeve, dhe informatat tjera, të cilat do të përdoren për qëllim të shkallëzimit të mbrojtjeve duhet të shkëmbehen ndërmjet OSTT dhe përdoruesit të sistemit si është e nevojshme për të garantuar operimin e sigurtë dhe të besueshëm e rrjeteve të kombinuara. Nëse përdoruesi i sistemit beson se shkallëzimi i nevojshëm i deklaruar në këtë pjesë nuk mund të arrihet, atëherë OSTT duhet të konsultohet Principet e Mbrojtjes Përdorimi i Mbrojtjes Diferenciale në Daljet e Shkurta Mbrojtja distante do të instalohet normalisht në linjat ajrore. Ku qarqet kryesisht përbëhen nga kablli nëntokësor ose ku qarqet janë më të shkurtë se 5km, duhet të 89

98 përdoret mbrojtja diferenciale. Ku përdoren dy skema kryesore të mbrojtjes, ato duhen të jenë të prodhimit të ndryshëm, dhe ku është e mundur të përdorin komponente të ndryshme të dizajnit Në rast se qarqet e shkurta përbëhen krejtësisht nga linjat ajrore, atëherë instalohen dy skema kryesore të mbrojtjes dhe kushtëzohen me marrëveshje nga OSTT, një skemë mbrojtëse kryesore duhet të jetë mbrojtje diferenciale dhe tjetra duhet të jetë skemë e mbrojtjes distante Mbikqyrja e Kontakteve Kryesore të Ndërprersëve dhe Qarqeve të Ndaljes Duhet të ofrohen pajisje në ndërprerësit e tri fazave ku kontaktet operative të të gjitha fazave nuk janë të ndërlidhura mekanikisht për të zbuluar se kontaktet kryesore të të gjitha fazave janë në të njëjtën pozitë, dhe se kjo situatë vazhdon për: Më gjatë se 2 sekonda në rast se ndërprerësit janë një fazor me mbyllje automatike të montuar, ose Më gjatë se 500ms në të gjitha rastet tjera, Atëherë sinjal i ndaljes duhet të dërgohet në të gjitha fazat e ndërprerësit Dy qarqe ndalëse të ndara, me bobina të veçanta ndalëse, duhet të ofrohen në të gjithë ndërprerësit e lidhur me rrjetin e transmisionit. Të gjithë qarqet e ndaljes duhet të pajisen me vegla të mbikëqyrjes së ndaljes që ofrojnë alarme lokale dhe nga distanca. Duhet të jetë e mundur që të izolohet pajisja e alarmit nga distanca kur ndërprerësit largohen nga puna për qëllim të mirëmbajtjes. Dizajni i skemës së izolimit duhet të siguroj që mbikëqyrja nga distanca të rikthehet kur ndërprerësi kthehet në punë Veglat për lokacionin e defektit në qarqet e gjata të linjave arjore Në rast të të gjitha linjave ajrore mbi 30km, duhet të instalohen përcaktuesit e lokacionit të defektit Jo Stabiliteti dhe Nën Frekuenca e Sistemit Elektroenergjetik Për tu mbrojtur nga oscilimet e sistemit elektroenergjetik të cilat shkaktojnë jo stabilitet në sistemin elektroenergjetik rajonal, duhet të instalohen sisteme mbrojtëse në 90

99 të gjitha qarqet 400kV për të zbuluar luhatjet e energjisë dhe për të ndalur ndërprerësin ku oscilimet e rrjedhave të energjisë vazhdojnë për një periudhë prej 3 S Të gjithë përdoruesit e sistemit rrjeti i të cilëve mund të furnizoj neto kërkesë prej më shumë se 20 MW duhet të instalojnë mbrojtjen për nën-frekuencë për të ndërprerë ndërprerësit hyrës në rast se bie frekuenca e sistemit Përcaktimi i të gjithë releve të nën frekuencës duhet të jetë nën kontroll të OSTT dhe duhet të jetë e mundur që OSTT të aplikoj bllomba të sigurisë për të garantuar që përcaktimet nuk do të ndryshohen pa përfshirjen direkte të OSTT Kur rrjeti i një përdoruesi të sistemit mbështet shërbimin publik kyç, atëherë përdoruesi i sistemit gjithashtu mundet të ofroj mbrotje nën frekuencë në të gjithë qarqet nga e njëjta tabelë komanduese hyrëse dhe të kërkon që të aplikohen përcaktime më të larta për këtë mbrojtje se ato që aplikohen për qarqet hyrëse Rrjeti 400kV Në të gjitha pikat e rrjetit 400kV duhet të instalohen dy skema kryesore të mbrojtjes krejtësisht të ndara, që operojnë bobina të ndara të ndaljes në ndërprerësit e përshtatshëm. Në qarqet ajrore më të gjatë se 5 km, të dy këto skema të mbrojtjes duhet të jenë sisteme të mbrojtjes distante por të prodhimit të ndryshëm, ku është e mundur të përdorin dizajn të ndryshëm të komponentëve Mbrojtja distante duhet të përcaktohet ashtu që zona 1 duhet të jetë 80% e gjatësisë së linjës dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes brenda 40ms; zona 2 duhet të shtrihet deri në 50% të qarkut më të shkurtë pasues dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 250ms; zona 3 duhet të shtrihet në 120% të qarkut më të gjatë pasues dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 500ms dhe zona 4 duhet të jetë zonë e drejtimit të kundërt e inicimit të sinjalit të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 750ms Për të siguruar që defektet e rezistencës së lartë të tokës në fundin e largët të një qarku eliminohen, skemat e mbrojtjes distante duhet të inkorporojnë mbrojtjen e defektit drejtues të tokës të lidhur me qarkun tepricë CT. Kjo duhet të përcaktohet ashtu 91

100 që një sinjal i ndaljes të iniciohet menjëherë nëse zbulohet një rrymë e defektit të tokës prej 50% të rrymës normale të linjës Në pajtim me kërkesat e Kodit të Rrjetit, mbrojtja e mbingarkesës e shkallës së dytë (si mbingarkesë termike) do të instalohet në të gjitha qarqet dhe një pajisje një fazore e shpejtësisë së lartë me mbyllje automatike duhet të ofrohet në të gjitha qarqet e linjave ajrore Rrjeti 220 kv Në të gjitha pikat e rrjetit 220kV duhet të instalohen dy skema kryesore të mbrojtjes krejtësisht të ndara, që operojnë bobina të ndara të ndaljes në ndërprerësit e përshtatshëm. Në qarqet ajrore më të gjatë se 5 km, të dy këto skema të mbrojtjes duhet të jenë sisteme të mbrojtjes distante por të prodhimit të ndryshëm, ku është e mundur të përdorin dizajn të ndryshëm të komponentëve Mbrojtja distante duhet të përcaktohet ashtu që zona 1 duhet të jetë 80% e gjatësisë së linjës dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes brenda 50ms; zona 2 duhet të shtrihet deri në 50% të qarkut më të shkurtë pasues dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 400ms; zona 3 duhet të shtrihet në 120% të qarkut më të gjatë pasues dhe duhet të inicioj një sinjal të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 800ms dhe zona 4 duhet të jetë zonë e drejtimit të kundërt e inicimit të sinjalit të ndaljes pas zgjatjes së defektit prej 1200ms Në pajtim me kërkesat e Kodit të Rrjetit, mbrojtja mbirrymore e shkallës së dytë (si mbingarkesë termike) do të instalohet në të gjitha qarqet dhe një pajisje një fazore e shpejtësisë së lartë me mbyllje automatike duhet të ofrohet në të gjitha qarqet e linjave ajrore. Pajisjet me mbyllje automatike munden të lejojnë rimbylljen e një faze ose tri fazave varësisht nga aranzhmanet e ndaljes në rast defekti Pajisjet me rimbyllje automatike duhet të lejojnë rimbylljen në linjën ajrore e cila është ndal për shak të defektit të përkohshëm ose kur konfirmohet se qarku është deenergjizuar ose kur tensionet në të dy anët e ndërprerësit është dëshmuar të jenë të sinkronizuara brenda kufijve të caktuar. 92

101 Rrjeti 110kV Në linjat 110kV duhet të instalohet një sistem kryesor i mbrojtjes plus një skemë e mbrojtjes mbirrymore, e shkalllës së dytë, për të operuar bobinat e ndara të ndaljes së ndërprerësit. Kur mbrojtja kryesore vazhdon të zbuloj kalimin e rrymës defektoze dhe kjo konfirmohet nga qarqet zbuluese të mbrojtjes dy hapëshe të mbirrymës, sinjali i ndaljes duhet të dërgohet pa vonesa në bobinat e ndaljes të operuara nga mbrojtja e mbirrymës Mbrojtja e Dështimit të Ndërprerësit Ku defekti vazhdon për 150ms pas inicimit të sinjalit të ndaljes, mbrotja e dështimit të ndërprerësit duhet të operoj ashtu që ndërprerësit në të gjitha furnizimet e zbarrave në zonën e ndikuar ndalen. Vazhdimi i gjendjes defektive duhet të dëshmohet nga më shumë se një sistem mbrojtës. Në rastin e linjave 220kV dhe 110kV ku është e instaluar vetëm një skemë mbrojtëse, kjo mund të jetë kombinim i mbrojtjes kryesore dhe rezervë kur përcaktimi i kohës së mbrojtjes rezervë të mbirrymës është përcaktuar në zero në operimin e mbrojtjes kryesore Përdorimi i Transformatorëve të përbashkët të Rrymës Transformatorët e rrymës si është përshkruar në pjesën 12.2 duhet të instalohen në kufij të rrjetit. Një nga dy bërthamat mbrojtëse mund të përdoret nga përdoruesi i sistemit për mbrojtjen e tyre kryesore dhe bërthama tjetër do të përdoret nga OSTT për qëllime të mbrojtjes së zbarrave. Me pajtimin e OSTT me ngarkesën që do të aplikohen, përdoruesi i sistemit mundet të lidh mbrojtjen e mbirrymës në mbrojtjen e zbarrës CT Para kryerjes së cilitdo test nga përdoruesi i sistemit i cili përfshinë injektimin primar të transformatorëve të përbashkët të rrymës, duhet të mirret miratimi i OSTT për orarin e testit Mbrojtja e Transformatorit Transformatorët e lidhur në rrjetin e OSTT duhet të kenë mbrojtjen vijuese: Mbrojtjen e Përgjithshme Diferenciale 93

102 Mbrojtjen e kufizuar të prishjes me Tokë Mbrojtjen e Buholc-it Alarmi dhe Ndalja Temperatura e Mbështjellave Alarmi dhe Ndalja Mbrojtjen Mbirrymore në anët e TL dhe TU Mbrojtjen e prishjes me Tokë në anën e TU Mbrojtjen e prishjes me Tokë në Lidhjet Neutrale të Transformatorit Mbrojtjen me Tokë të Rezervoarit Në rast se transformatorët kanë mbështjellat terciare, mbrojtja mbirrymore dhe me tokë gjithashtu duhet të aplikohet për mbështjellat terciare Mbrojtja Mbirrymore në Rrjetet e Përdoruesve të Sistemit Mbrojtja mbirrymore duhet të përcaktohet të ofroj, shkallëzimin e rrymës dhe kohës me dy hapa të mbrojtjes mbirrymore të instaluar në rrjetin e OSTT. Përcaktimet e aplikuara në mbrojtjen mbirrymore në rrjetin e OSTT duhet të jenë: Përçuesi Dimër Verë Hapi 1 Hapi 2 Hapi 1 Hapi 2 Al/Fe 150/25 mm A 740 A 350 A 510 A Al/Fe 240/40 mm A 1010 A 480 A 710 A 94

103 Përçuesi Dimër Verë Hapi 1 Hapi 2 Hapi 1 Hapi 2 Al/Fe 360/57 mm A 1310 A 610 A 910 A Al/Fe 490/65 mm A 1570 A 710 A 1090 A Al/Fe 490/65 mm 2 * A 3140 A 1420 A 2180 A Cu 150 mm A 850 A 280 A 550 A Cu 95 mm A 640 A 220 A 420 A Përckatimet kohore që aplikohen duhet të jenë: Alarmi Ndalja Hapi 1 20 Sekonda 20 Minuta Hapi 2 Linjat Ajrore Hapi 2 Kablli Nëntokësor 20 Sekonda 3 Sekonda Shkallëzimi i rrymës duhet të arrihet për të siguruar se përcaktimi i rrymës e vendosur në mbrojtjen e stabilimentit të përdoruesit të sistemit (p.sh. furnizimet dalëse, 95

104 transformatori, reaktori) është më i vogël se përcaktimi i përdorur në mbrojtjen mbirrymore të OSTT. Në rastet kur mbrojtja mbirrymore është e instaluar në të dy anët e transoframtorit në pronë të OSTT, përcaktimi i rrymës të përdoruesit të sistemit duhet të jetë më i vogël se përcaktimi i ulët i TL dhe TU të mbrojtjes mbirrymore të transformatorëve i aplikuar nga OSTT. Përcaktimi i rrymës të përdoruesit të sistemit duhet të merr parasysh gabimet e releve dhe CT Kur përdoruesi i sistemit aplikon përcaktimet e ndryshme gjatë sezonave verore dhe dimërore, përdoruesi i sistemit duhet të implementoj një sistem i cili garanton se përcaktimet e mbrojtjes ndrrohen në datën e këshilluar nga OSTT për të garantuar që shkallëzimi i rrymës të mirëmbahet. Kur përdoruesi i sistemit aplikon një përcaktim gjatë tërë vitit, përcaktimi duhet të garantoj se shkallëzimi i kërkuar i rrymës mirëmbahet gjatë tërë kohës Shkallëzimi kohor duhet të arrihet duke përdorur margjinën minimale të përshtatshme të shkallëzimit e cila duhet të kalkulohet duke marrur parasysh faktorët vijues: Koha e ç rregullimit nga defekti i rrymës së ndërprerësit. Gabimet e kohës së releve si lëvizje nga karakteristika ideale e definuar në IEC (e rrjedhës për lartë dhe rrjedhjes te poshtë) gabimet e mbrojtjes janë përfshirë. Koha e tejkalimit të relesë. Gabimet e CT (në të dy mbrojtjet), dhe Një margjinë e përshtatshme e sigurisë zakonisht 0.1s për reletë elektromekanike dhe 0.05s për reletë statike dhe numerike. Në përcaktimin e margjinës së sigurisë, është vërejtur se gabimet kohore të releve dhe koha e tejkalimit të releve varen nga teknologjia e përdorur një rele elektromekanik do të ketë kohë më të madhe të tejkalimit sesa releu numerik. 16 Transformatorët e Fuqisë Kjo pjesë përcakton kërkesat e veçanta për transformatorët e fuqisë të përdorur nga OSTT, dhe sipas nevojës, kërkesat për transformatorët e përdorur nga përdoruesit e sistemit kur ata janë të lidhur në të njëjtin nivel të tensionit si lidhje me rrjetin e OSTT. 96

105 Këto janë kërksa plotësuese krahas atyre në pjesët 3, 4, dhe 15 të këtij kodi. Tokëzimi i neutraleve të transformatorëve duhet të bëhet siç është përcaktuar në pjesën Ndërtimi i Transformatorëve Përveç kur nevojiten pesë bërthama të krahëve për arsye të transportit ose për të kontrolluar sekuencën e fazës të rrymave zero, transformatorët me tre krah do të përdoren si standard në rrjetin e OSTT. Përgjithësisht lartësia maksimale e transformatorëve që mund të transportohen në rrugë në Kosovë është 6m. Prerja tërthore e lartësisë së bërthamës dhe krahut duhet të zgjedhet për të siguruar që frekuencat natyrale të bërthamës mos të koincidojnë me frekuencat e fushës magnetike Transformatorët duhet të jenë të tipit të jashtëm transformator me borne të aftë për tu lidh me zbarrat e izoluara me ajr në të gjitha nivelet e tensionit. Bornat e mbështjellave primare dhe sekondare do të instalohen në boshtin gjatësor në anë të kundërta me njëra tjetrën. Bornat e mbështjellave terciare do të vendosen në boshtin tërthor Lëngu ftohës duhet të jetë vaj mineral ose lëng tjetër ftohës sipas IEC me pikë të zjarrit 300 o C. Lëngu ftohës i të gjithë transformatorëve duhet të jetë i lirë nga PCB Transformatori duhet të ketë një rezervoar konservues të vajit në boshtin tërthor kundrejt bornave të mbështjellave terciare. Rezervoari konservues do të vendoset me indikator të nivelit të vajit i cili mund të lexohet nga niveli i tokës. Diafragma e përshtatshme duhet të vendoset në rezervoarin e konservimit për të ndarë vajin nga ajri dhe dehidratuesi i ajrit duhet të vendosët për të tharë ajrin që hyn në rezervoar. Ku absorbues ajri përdoret geli i silicit si agjent dehidratues duhet të jetë i plotësuar me një indikator i cili qartë demonstron nivelin e ngopjes së gelit të silicit. Kloridi i kobaltit nuk duhet të përdoret si indikator. Për të lejuar ndërrimin e absorbuesit për riaktivizimin e gelit të silicit, absorbuesi duhet të bashkëngjitet në një gyp të filetuar [xx] (të jashtëm). **KOSTT më vonë do t i insertoj këto detaje Transformatorët Nominal dhe Kyçjet Transformatorët që operojnë në nënstacionet e reja të rrjetit të OSTT duhet të jenë autotransformator ONAN/OFAF me mbështjellje terciare stabilizuese të afta për të 97

106 ofruar furnizime ndihmëse për nënstacionin në pajtim me kërkesat e IEC siç është detajuar në tabelën vijuese: Kapaciteti Nominal i Transformimit Kapacitetet Standarde të Transformatorëve Lidhjet e Transformatorëve ONAN OFAF 400/231/10.5 kv 200/200/50MVA 400/400/100MVA YNa0d5 400/115/10.5 kv 150/150/25MVA 300/300/50MVA YNa0d5 220/115/10.5 kv 75/75/75 MVA 150/150/150MVA YNa0d Mbështjelljet terciare duhet të lidhen në deltë të mbyllur me tri lidhje të nxjerra jashtë Ku nevojitet që transformatorët të operojnë paralel me transformatorët ekzistues në rretin e OSTT, specifikimi mund të ndryshohet nga ai në pjesët dhe deri në nivelin e nevojshëm për operim të suksesshëm. Kjo qasje do të ndërmirretku pjesët e përshtatshme të sistemit janë në dispozicion të cilat do të lejojnë që të mirëmbahet niveli i deklaruar i sigurisë së sistemit Përdoruesit e sistemit duhet të përcaktojnë kapacitetet e transformatorëve të vetë duke pasur parasysh kërkesat e stabilimenteve të veta dhe kushtet e përcaktuara në marrëveshjen e kyçjes për atë lokacion Pompat dhe Ventilatorët Duhet të jetë e mundur që pompat dhe ventilatorët të shkëmbehen pa nxjerrjen nga puna e transformatorëve. Të gjitha qarqet ftohëse duhet të ofrohen me valvulat e nevojshme për ndaljen e secilit qark të vajit ndaras. Ngarkesa maksimale operative e pompave dhe ventilatorëve për të arritur kapacitetin e deklaruar OFAF të transformatorit duhet të jetë 180.5kW. 98

107 16.5 Zhurma Kur të përcaktohet si është vendosur nga IEC shtypja e tërësishme e tingullit e shkaktuar nga të gjithë transformatorët që janë planifikuar të instalohen në lokacion në të gjitha kushtet normale të operimit gjatë tërë kohës duhet të jetë më pak se: Tipi i lokacionit Shtypja e tingullit në db Zonat e banimit 45 Ambienti Komercial/Zona Bujqësore 60 Ambienti Industrial Për të arritur këta kufij, është e lejueshme që të përdoren mbushje prej materialit të përshtatshëm zhurmëmbytës ndërmjet pjesës aktive të transformatorit dhe fundit të rezervoarit dhe ndërmjet transformatorit dhe cilësdo pjesë të sistemit të ftohjes dhe pjesëve të tyre Humbjet e Garantuara të Transformatorit Humbjet e garantuara të transformatorit për transformatorët në rrjetin e operuar nga OSTT duhet të jenë si është detajuar në tabelën vijuese: Kapaciteti i Transformatorit Humbjet e Garantuara Pa Ngarkesë Humbjet e Garantuara Me Ngarkesë 400/231kV 133 kw 586 kw 400/115kV 140 kw 620 kw 220/115kV kw 375 kw Shënim: Humbjet e garantuara pa ngarkesë duhet të jetë humbja maksimale pa ngarkesë në tensionin e caktuar dhe frekuencë dhe pozicionin e rregullatorit. Humbjet e garantuara me 99

108 ngarkesë duhet të jenë humbjet në ngarkesë në 75 o C, tensionin dhe frekuencën e caktuar, tensioni nominal i pozitës së rregullatorit dhe fuqina nominale OFAF Kapitalizimi i Humbjeve Shifrat për kapitalizmin e humbjeve që duhet të aplikohen në dizajnimin e transformatorëve janë: Humbjet ngarkesë Humbjet ngarkesë pa me 3500 /kw 1500 /kw 16.8 Rregulluesit e Tensionit Mbështjellat e rregulluesve dhe rregulluesit e tensionit duhet të vendosen si detajohet në tabelën vijuese: Shkalla e Lokacioni i Numri i Fusha e Rregullatori Transformimit Rregullimit Rregullesve Rregullimit Mbështjellës 400/231 kv Përfundimet e TL 3 420/400/380 kv Pa rregullues të tensionit 400/115 kv Neutral ndaj Transformatorit 220/115 kv Neutral ndaj Transformatorit 17 ± 10% in 1.25% steps ±12 ± 10% in 1.25% steps Me rregullues të tensionit Me rregullues të tensionit Kapaciteti i plotë i transformatorit duhet të jetë në dispozicion në të gjitha pozitat e rregullimit Ndërprerësit e lidhjes së zgjedhjes së rregulluesit dhe ndërprerësi i devijuesit të rregulluesit të tensionit duhet të vendosen në rezervoar të veçantë të cilët nuk janë të 100

109 lidhur me rezervoarin kryesor. Këta rezervoar nuk duhet të jenë nën shtypje, duhet të kenë tregues të nivelit të vajit të cilët janë qartë të lexueshëm nga niveli i tokës dhe duhet të montohen me sistem për lirimin e shtypjes për të parandaluar ç rregullimin në rast të defektit të brendshëm. Mekanizmi i lirimit të shtypjes duhet të jetë i montuar me kontakte ndihmëse për të ofruar një sinjal për ndalje kur operohet Kontrolli i Rregulluesve të Tensionit Rregulluesit e tensionit të montuar në transformatorët 400/220kV, 400/115kV dhe 220/115kV duhet të jenë në gjendje të kontrollohen mekanikisht në vend dhe nga distanca në panelin e kontrollit të transformatorit. Gjithashtu duhet të ofrohen vegla për të lejuar operimin e kontrollit të rregullatorit të tensionit duke përdorur sistemin SCADA Transformatorët në ngarkesë të vendosur në 400/115kV dhe 220/115kV duhet gjithashtu të jenë në gjendje të rregullimit automatik të tensionit duke përdorur kontrollorin e transformatorit [xxxxx]. Transformatorët që operojnë paralelisht duhet të jenë në gjendje të kontrollohen duke përdorur skemat [xxxxx] e kontrollit të rregullimit të tensionit Pajisjet e Përdoruesve të Sistemit Përdoruesit e Sistemit duhet të ofrojnë tapchangers dhe skemat kontrolluese të tapchanger për të siguruar që operimet e tyre të mos ndikohen nga ndryshimi i tensionit në pikën e dështimit të lidhjes brenda kufijve të tolerueshëm si është deklaruar në kodin e standardeve elektrike Trajtimi i Sipërfaqes së Rezervoarit të Transformatorit dhe Pajisjeve Ndihmëse Të gjithë kontaminuesit dhe këndet e mprehta duhet të largohen para trajtimit të sipërfaqes dhe të gjitha sipërfaqet të pastrohen sipas SA 2½ si është specifikuar në ISO Ku është praktike kjo do të arrihet me pastrimin me ajr të të gjitha sipërfaqeve. 101

110 Revervoari i Transformatorit Përveç nëse ndryshe pajtohet nga OSTT, sipërfaqet e jashtme të transformatorit duhet të kenë mbështjellë prej bazës së ngjyrës dhe mbështjellë përfundimtare me trashësi të përgjithshme prej 100 μm. Ngjyra përfundimtare duhet të jetë hiri Përveç nëse ndryshe pajtohet nga OSTT, sipërfaqet e brendshme duhet të jenë mbështjella me ngjyrë bazë e cila nuk reagon me vajin e transformatorit. Duhet të aplikohet së paku në ngjyrosje bazë dhe një përfundimtare. Ngjyra përfundimtare duhet të jetë e bardhë Radiatorët Radiatorët duhet të jenë të galavanizaur të nxehtë sipas ISO 1461: Mbrotja kundër Dështimit Katastrofik Mborjtja Kundër Zjarrit Planimentira e nënstacioneve të jashtme duhet të jetë e tillë që zjarri në një transformator i cili përmban vëllim të lëngshëm që kalon 1000 litra të lëngut ftohës nuk do të shkakton rrezik për pajisjet ose ndërtesat tjera. Ku hapësira ndërmjet cilësdo pjesë të transformatorit dhe pajisjeve tjera ëshë më pak se distanca në tabelën vijuese, duhet të ofrohen mure ndarëse rezistuese ndaj zjarrit. Klasa e lëngut ftohës Vëllimi i Lëngut (litra) Hapësira nga Hapësira deri te IEC transformatorët tjerë ndërtesa me sipërfaqe ose ndërtesës me të djegshme (metra) sipërfaqe jo të djegshme (metra) Klasa O ,6 102

111 (vaj mineral ose lëng tjetër ftohës me pikë të zjarrit 300 o C) ,2 30, Ku muret ndarëse ofrohen ndërmjet transformatorëve, ata duhen të kenë rezistencë ndaj zjarrit prej së paku 60 minuta. Lartësia minimale e murit duhet të jetë ajo e majës së së dhomëzës hapëse, ose nëse ajo nuk është e montuar, maja e rezervoarit të transformatorit. Gjatësia minimale duhet të jetë gjatësia ose gjerësia e rezervoarit afër transformatorit tjetër, sipas nevojës Ku muret ndarëse janë ndërmjet transformatorëve dhe ndërtesat, ato duhet të kenë rezistencë ndaj zjarrit prej së paku 60 minuta. Si alternativë rezistenca ndaj zjarrit e materialit të ndërtesës mund të ngritet në 90 minuta të integritetit të plotë. Lartësia minimale e murit duhet të jetë ajo e dhomëzës hapëse të majës, ose nëse një e tillë nuk është e instaluar, maja e rezervoarit të transformatorit përveç nëse ndërtesa është më e lartë kur lartësia minimale e murit ndarës ose rezistencës së përmirësuar të zjarrit duhet të jetë ajo e nevojshme deri në distancën nga ciliado pikë në transformator deri te cilado pikë ndërtesë me rezistencë normale ndaj zjarrit është hapësira e specifikuar në tabelën në pjesën Gjatësia minimale duhet të jetë gjatësia ose gjerësia e rezervoarit afër transformatorit tjetër sipas nevojës përveç nëse ndërrtesa shtrihet përtej asaj pike kur gjatësia minimale e murit ndarës ose rezistenca e përmirësuar të kundër zjarrit duhet të jetë ajo e nevojshme deri në distancën nga ciliado pikë në transformator deri te cilado pikë ndërtesë me rezistencë normale ndaj zjarrit është hapësira e specifikuar në tabelen në pjesën

112 Mbrojtja Ambientale Për të mbrojtur ambientin nga efektet e humbjes së lëngut ftohës që rezulton nga dështimi katastrofik i transformatorëve, duhet të ofrohen mjete të sigurta për mbajtjen e lëngut. Kapaciteti i sistemit mbledhës nuk duhet të jetë më pak se kapaciteti i transformatorit dhe sistemit ftohës përfshirë edhe ndarjet e rregullatorëve të tensionit plus materiali zjarrfikës plus të reshurat 3 ditore mesatare të dimrit minus avullimi 24 orësh Është e lejueshme të instalohet sistemi mbledhës i cili është i përbashkët për disa ose të gjithë transformatorët në lokacion. Kapaciteti i sistemit nuk duhet të jetë se kapaciteti i përgjithshëm i transformatorit më të madh sistemit ftohës përfshirë edhe ndarjet e rregullatorëve të tensionit plus materiali zjarrfikës plues të reshurat 3 ditore mesatare të dimrit minus avullimi 24 orësh. Ku ofrohet sistemi i mbledhjës së përbashkët, duhet të aranzhohet në atë mënyrë që një zjar në një transformator nuk mund të zgjerohet në tjetrin Transformatorët e Përdoruesve të Sistemit Kërkesat e Veçanta Ku kushtet operative të sistemit të përdoruesve të sistemit janë ndjeshëm të ndryshme nga gjendja e balancuar tre fazore, atëherë ata duhet të ofrojnë transformator special të cilët sigurojnë që kushtet që aplikohen në pikën e lidhjes me rrjetin e OSTT janë sa më afër gjendjes trefazore të balancuar që është e arsyeshme praktikisht. 17 Linjat Ajrore Kjo pjesë specifikon ndërtimin e të gjitha linjave ajrore (në tensionet nominale 400kV, 220kV dhe 110kV) të cilat përbëjnë pjesë të rrjetit të operuar nga OSTT ose formojnë pjesë të rrjeteve të operuara nga përdoruesit e sistemit në nivelin e njejt të tensionit si pika e lidhjes në rrjetin e OSTT Faktori minimal i sigurisë i aplikueshëm për të gjitha tipet e shtyllave, madhësisë së përçuesve, sistemeve të izolatorëve dhe lidhësve duhet të jetë

113 17.2 Ndërtimi i Shtyllave Formati i Shtyllave Shtyllat e linjave ajrore në rrjetin OSTT duhet të jenë siç janë detajuar në tabelën vijuese: Niveli i Tensionit Nominal Shtyllat e Tipit me Qark të Dyfishtë Shtyllat e Tipit me Qark të Njëfishtë 400kV Special PI Y ose PI 220kV Pishë Y, PI oser Pishë 110kV Pishë Y, PI ose Pishë Standardet e aplikueshme për shtyllat e përdorura në rrjetin e operuar nga OSTT janë: Ngarkesat Mbështetëse të Linjave Ajrore VDE 0210/12.85 Dizajni dhe kalkulimet strukturale VDE 0210/12.85 Anëtarët e shtyllave metalike - DIN Bulonat e çelikut, dadot dhe rondelet ASTM A325 or A394 DIN 267 Galvanizmi VDE 0210, BS 729 or IEC 1461: Zgjatjet e Shtyllave Zgjatjet standarde të shtyllave të cilat përdoren nga OSTT për të lejuar hapësirat adekuate që duhet të mirëmbahen në të gjitha kushtet janë -6, -3, +3, +6 dhe +9m. 105

114 Lokacionet e shtyllave do të modifikohen nëse është e nevojshme që të akomodohen zgjatjet standarde Zgjatjet e këmbëve të shtyllave nuk lejohen Pajisjet Kundër ngjitjes Në shtylla duhet të vendosën pajisje kundër ngjitjes në të gjitha anët ndërmjet 3m dhe 5m mbi nivelin e tokës. Pajisjet duhet të ofrohen me porta të mbyllshme në secilën anë të këmbëzës për të mundësuar qasjen nga personeli i autorizuar për qëllime të mirëmbajtjes. Portat duhet të mbyllen në pozitën kundër ngjitjes me dry të tipit cilindrik me mbulesë kundër pluhurit për të mbuluar vrimat e çelësit. Dryrët në të gjitha portat e qasjes në të gjitha shtyllat për një qark duhet të jenë identike dhe duhet të ndryshojnë nga ato të përdorura nga qarqet e afërta të operuara nga OSTT Këmbëzat Për të mundësuar qasje për personelin e ndërtimit dhe mirëmbajtjes, këmbëzat duhet të vendosën në njërën këmbë të linjës me një qark dhe në dy këmbë diagonalisht të kundërta të linjës me qark të dyfisht. Këmbëzat duhet të vendosën në të njëjtat këmbë në tërë linjën. Vendosja duhet të filloj menjëherë pas pajisjes kundër ngjitjes dhe vazhdoj deri në majë të shtyllës Këmbëzat duhet të vendosën në secilën fytyrë të këndit në të cilën formohet këmba dhe pozicionohet ashtu që personeli mund të ngjitet me njërën këmbë në secilën anë të këndit. Distanca ndërmjet këmbëzave në secilën anë duhet të jetë 600mm dhe duhet të pozicionohet ashtu që secili hap i ngjitjes të jetë 300mm. Ana e lirë e këmbëzës duhet të jetë koka dhe fundi i këmbëzës i fiksuar në shtyllë duhet të jetë i pajisur me nga një gëzhojë në secilën anë të këmbës së shtyllës kryesore. Distanca nga jashtë gëzhojës në fytyrën e jashtme të shtyllës dhe brenda kokës së këmbëzës duhet të jetë 100mm Nën pajisjen kundër ngjitjes duhet të ofrohen 3 vende për çelësa, të vendosura në të njëjtën distancë si këmbëzat, për gjetjen e hapat e lëvizshëm specifik për qarkun. Formati i kyçësit dhe këmbëzës me çelës duhet të jenë të njejtë për të gjitha shtyllat në një qark dhe duhet të ndryshojnë nga ato të përdorura nga të gjitha qarqet e afërta të operuara nga OSTT. Për pjesën e mbetur të këmbës së shtyllës nën pajisjen kundër ngjitjes duhe të ofrohen vrima, të të njëjtit diametër siç janë të shpuara për vendosjen e 106

115 këmbëzave ashtu që këmbëzat e zhvendosshme mund të vendosën në to për të mundësuar qasjen për punët e mirëmbajtjes Pllakat dhe Shenjat e Identifikimit Duhet të mundësohet vendosja e pllakave dhe shenjave identifikuese vijuese në shtylla: Shenja e Sigurisë; Identifikuesi i Qarkut; Numri i Shtyllës; Identifikuesi i Fazës; Tabela Identifikuese e Majës së Shtyllës për përdorim në patrullat ajrore; Pllakat duhet të jenë nga materiali me ngjyra me shtresë përfundimtare të llakut pa ngjyrë ose aluminit anodik Shenja e sigurisë Një shenjë e sigurisë si është treguar më poshtë duhet të vendoset në secilën shtyllë menjëherë mbi pajisjes kundër ngjitjes pranë portës së qasjes përballë përçuesve. Kur përçuesi është brenda 100m të linjës hekurudhore ose rrugës automobilistike në të cilën kanë qasje publiku, duhet të vendoset një shenjë plotësuese përballë rrugës automobilistike ose linjës hekurudhore, me shenja plotësuese kur shtylla është në afërsi të më shumë se një rruge automobilistike ose linje hekurudhore. Ngjyrat e përdorura duhet të janë e zezë vezulluese (DIN 5381 RAL 9004) dhe e verdhë vezulluese (DIN 5381 RAL 1003). Ku specifikohet shenja e sigurisë duhet të përmbajë tekst plotësues shkronjat e së cilës duhet të tregohen me ngjyrë të verdhë vezulluese dhe duhet të kenë të njëjtin proporcion si shkronjat e treguara në diagram. Madhësia minimale duhet të jetë 250mm në gjerësi dhe 200mm në lartësi. 107

116 Indentifikuesi i Numrit të Linjës dhe Shtyllës Pllakat me numër identifikues të linjës dhe shtyllës duhet të vendosën në qendër të njërës anë të secilës shtyllë në linjën me përçues ajror dhe duhet të vendoset menjëherë nën pajisjen kundër ngjitjes në një bazë të përshtatshme. Në linjat me qark të dyfishtë pllakat identifikuese duhet të vendosën krahas identifikuesit të aplikueshëm për secilin qark afër me përçuesit e përshtatshëm. Madhësia minimale duhet të jetë 250mm në 108

117 gjerësi dhe 200mm në lartësi. Ngjyrat e përdorura duhet të jenë e zezë vezulluese (DIN 5381 RAL 9004) dhe e verdhë vezulluese (DIN 5381 RAL 1003). Ku specifikohet shenja e sigurisë duhet të përmbajë tekst plotësues shkronjat e së cilës duhet të tregohen me ngjyrë të verdhë vezulluese dhe duhet të kenë të njëjtin proporcion si shkronjat e treguara në diagram. Madhësia minimale duhet të jetë 250mm në gjerësi dhe 200mm në lartësi Shenja e Sigurisë e Kombinuar me Pllakën Identifikuese të Qarkut dhe Numrit të Shtyllës Shenja e sigurisë mund të kombinohet me pllakën e numrit identifikues të linjës dhe të shtyllës në një shenjë me dimensione minimale prej 250mm gjerësi dhe 400mm lartësi, siç është treguar më poshtë: 109

118 Identifikuesi i Fazës Në linjat me një qark, pllakat identifikuese duhet të vendosën afër secilit krah të përçuesit fazor në trupin kryesor të secilës shtyllë të fundit, shtyllat në secilën anë të rrugës automobilistike në të cilën publiku ka qasje dhe një shtylle në çdo 10 km të gjatësisë së linjës. Në pikat zhvendosëse dhe ato fillestare, pllakat identifikuese të fazës duhet të vendosën në pikat zhvendosëse dhe fillestare dhe në shtyllat në secilën anë të saj Në linjat me qark të dyfishtë, pllakat identifikuese të fazës duhet të vendosën afër krahut të secilit përçues fazor në trupin kryesor të secilës shtyllë Pllaka identifikuese e fazës duhet të tregoj numrin 8, 0 ose 4 sipas nevojës me shkronja të zeza në prapavijë të bardhë, siç është treguar më poshtë dhe duhet të jetë e madhësisë minimale prej 150mm gjerësi dhe 200mm lartësi: Identifikusi i Majës së Shtyllës 110