Και όμως, γίνεται! Φάκελος εμβολιασμοί: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε Οι υγιεινές εναλλακτικές της ζάχαρης για κάθε ηλικία

Transcript

1 Youthlife Free press Xεμώς 2017 Φάκελος εμβολασμοί: Όλα όσα πρέπε γνωρίζουμε Ο υγενές ελλακτκές της ζάχαρης γα κάθε ηλκία Ασφαλές κα δημουργκό δαδίκτυο. Κα όμως, γίνετα!

2 Μαθαίνω αγαπώ κα εκτμώ το σώμα μου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Χρησμοποώντας έ ββλίο πραγματκό εργαλείο με σκίτσα, τα παδά μπορούν μάθουν πως υπάρχουν «καλά» κα «κακά» αγγίγματα κα υπερασπίζοντα το σώμα τους. ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ Η Θανάσης Καραδήμας 3 Mαθαίνω αγαπώ κα εκτμώ το σώμα μου. 4 Δαδίκτυο δημουργκό κα ασφαλές; Κα όμως, γίνετα! Βάλα Νούσα ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Ellie Mastro Youth Power! Έχουμε τη δύμη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Φάκελος εμβολασμοί: Γνωρίζουμε όσα πρέπε; Δημήτρος Καφετζής Ο χεμώς θέλε τα... δυμωτκά του Δρ Ελσάβετ Ανδρή Όχ άλλη ζάχαρη! Ομ. Καθηγητής Παδατρκής ΕΚΠΑ MD-PhD, Παδίατρος - Εφηβκή Ιατρκή, Επστ. Συνεργάτης ΕΚΠΑ Δρ Αστάσος Παπαλαζάρου Με άρωμα χεμώ MSc, PhD, Δατολόγος Δατροφολόγος Βγαίνουμε έξω! Δρ Αλέξανδρος Καπανάρης H δύμη της φλίας Πληροφορκός - Πολτσμολόγος, Επστ. Συνεργάτης ΠMΣ Στρατηγκές Ανάπτυξης της Εφηβκής Υγείας ΕΚΠΑ ΕΚΤΥΠΩΣΗ Εκδόσες Π.Χ. Πασχαλίδης ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Μαζί γα την Εφηβκή Υγεία, Φωτογραφία εξωφύλλου Κ editorial ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ άθε πρώτη φορά σημαίνε το ξεκίνημα ενός κύκλου, ενός ταξδού, μας εμπερίας. Κ ενώ δεν ξέρες τ θα φέρε - πάντα γεμίζες ελπίδα κα προσδοκία κα επθυμείς γίνε το καλύτερο Γα εμέ, γα εμάς, αυτό εί το πρώτο τεύχος του YOUTH LIFE κα το αφερώνωπού αλλού ; στα παδά μας! Που εί τόσο όμοα αλλά κα τόσο δαφορετκά από εμάς, που έχουν τόσα όνερα κα ακόμη άγραφη την κόλλα τους, το δυμκό αλλάξουν τόσες φορές το χρόνο προσαρμοστούν σε τόσες αλλαγές, κα συνεχίζουν μό, αλλά κα παράλληλα μαζί, σε έ συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Σε αυτά τα παδά, κα τους ανθρώπους που τα περβάλλουν, απευθύνετα το YOUTH LIFE με στόχο δώσε δύμη, δέες, δημουργκή ενημέρωση κα ανοίξε «κουτάκα-ευκαρίες» σε πτυχές της καθημερνότητας, φωτίζοντάς τες με δαίτερο τρόπο. Ποός άραγε μπορεί γνωρίζε τ θα σημαίνε έ ταξίδ, τ σπόρους θα ρζώσε κα πώς θα εξελχθεί Ας ευχηθούμε εί ουσαστκή η πορεία αυτού του εντύπου κα προσφέρε χαρά, δάθεση γα ζωή κα θετκή σκέψη- συστατκά που αποτέλεσαν κα την αφετηρία όσων το εμπνεύστηκαν. Το πρώτο τεύχος εί χεμωνάτκο κα γορτνό, γεμάτο χρώματα, προτάσες κα πλούσα θεματολογία. Ευχαρστούμε πολύ όσους συμμετείχαν σε αυτό κα με μοδκό τρόπο συνέβαλλαν στο αποτέλεσμα. Αυτό που σίγουρα θα βοηθούσε σημαντκά εί η ζωντανή επκονωνία κα αλληλεπίδραση. Στείλετε τη γνώμη, τς προτάσες κα τς ερωτήσες σας στο info@youth-life.gr γα συν-δαμορφώσουν την τάση κα το ύφος του εγχερήματος. σεξουαλκή κακοποίηση εί έ μεγάλο θέμα-ταμπού της σύγχρονης ελληνκής κονωνίας. Η ενημέρωση των παδών εί ελλεπής έως κα ανύπαρκτη ενώ θα έπρεπε γίνετα κα μέσα από το σχολείο. Το ββλίο Αγαπώ το σώμα μου εί έ πραγματκό εργαλείο που απευθύνετα στην προσχολκή ηλκία κα την πρώτη τάξη του Δημοτκού σχολείου, ακολουθώντας την ανάγκη ενημέρωσης κα καθοδήγησης των παδών από πολύ μκρή ηλκία, γα την προστασία τους. Μέσα από το κείμενο κα με τη βοήθεα σκίτσων έ παδί μπορεί μάθε πως υπάρχουν «καλά» κα «κακά» αγγίγματα, συμπερφορές που μπορεί προβληματίσουν, συνθήκες που ενδέχετα οδηγήσουν σε αδέξοδα. Δεν υπάρχε κάτ που δεν μπορεί καταλάβε ή χερστεί έ παδί, φτάνε του δοθούν σαφή μηνύματα κα με τον κατάλληλο τρόπο. Η πρόληψη χρεάζετα χρόνο, τόλμη, έμπνευση, υπομονή. Πάντοτε όμως αξίζε τον κόπο. Εί πραγματκά πολύ σημαντκό μην κλείνουμε τα μάτα σε έ θέμα «ταμπού», το οποίο θεωρείτα δυσάρεστο κα απωθητκό, αφήνοντας τα παδά μένουν ανυπεράσπστα, ανεκπαίδευτα κα χωρίς υπεύθυνη πληροφόρηση. Μέσα από μα δαδκασία ενεργητκή κα ουσώδη, το αποτέλεσμα θα ανταμείψε, αφού δίνοντα τα εφόδα στο νέο άνθρωπο υπερασπστεί κα δεκδκήσε ότ πραγματκά του ανήκε: το σώμα του. Ο καροί αλλάζουν Με τη δείσδυση της τεχνολογίας στην καθημερνότητα των παδών, απτύχθηκαν κα ο σχετκές συμπερφορές υψηλού κνδύνου. Το δαδίκτυο προσφέρε απερόρστη ελευθερία έκφρασης, ανωνυμία κα συνεπώς δυτότητα εκφραστούν κα ο πο σκοτενές πτυχές της ανθρώπνης φύσης. Έτσ η βία κα ο εκφοβσμός, η έκθεση προσωπκών δεδομένων σε μη ελεγχόμενο αρθμό χρηστών, συμπερφορές φθόνου, εκδίκησης κα ο εμπαγμός αδυνάμων ή/κα «δαφορετκών» με οποοδήποτε τρόπο, μέσα από τον υπολογστή ή το κνητό μπορεί θυματοποήσουν παδά κα εφήβους. Η δαδκτυακή αποπλάνηση (grooming), κατά την οποία κάποο πρόσωπο παρουσάζε ψευδές προφίλ με στόχο πλησάσε ανήλκο κα τον/ την παρενοχλήσε στο φυσκό κόσμο, αποτελεί υπαρκτό κα σημαντκό κίνδυνο. Το ακατάλληλο περεχόμενο (ρατσστκό, βίαο, πορνογραφκό, παδοφλκό), στο οποίο μπορεί εκτεθεί έ παδί χωρίς τη θέλησή του, μπορεί σοκάρε κα τραυματίσε σε σημαντκό βαθμό. Από την άλλη πλευρά, μα βίαη/επθετκή συμπερφορά αποτελεί αποτέλεσμα πολυπαραγοντκό. Σχετίζετα με την ευαλωτότητα της προσωπκότητας, γενετκούς παράγοντες κα προδάθεση σε ψυχκές δυσκολίες, καθώς βέβαα κα με το περβάλλον (οκογενεακό, σχέσες, κονωνκό-επαγγελματκό, οκονομκό, πολτσμκό). Συχνά ο θύτες έχουν ο ίδο υπάρξε θύματα κακοποίησης ή έχουν στερηθεί βασκά συσθηματκά στηρίγματα ως παδά. Δαφέρουν ο καταστάσες, ο δατερότητες, ο οκογένεες, ο ανάγκες κα ο δυτότητες κάθε παδού, κα απατείτα έ πρόγραμμα «κομμένο κα ραμμένο στα μέτρα του». Βασκό εί νώσε ασφάλεα, επκονωνία, ζεστασά κα πραγματκό ενδαφέρον. Η αντμετώπση των περστατκών στη ΜΕΥ εί δεπστημονκή κα ασχολούντα ομάδα εδκών: παδίατρος, παδοψυχίατρος, ψυχολόγος κα οκογενεακή θεραπεύτρα, ενώ κατά περίπτωση εμπλέκοντα ο νομκός σύμβουλος, ο υπηρεσίες ηλεκτρονκού εγκλήματος κα καταγγελών, ο γυκολόγος κ.α. Βασκοί στόχο εί έρθουν στην επφάνεα συσθήματα, βώματα, σκέψες κα αρχίσε η επούλωση, συζητηθούν ο σχέσες, προταθούν τρόπο δαχείρσης κα γίνε προσπάθεα λετουργκότητας κα μελλοντκής ενεργοποίησης με κατάκτηση στόχων. Η σχέση με τους θεράποντες εί πολύτμη κα μακροπρόθεσμη. Πολλά παδά δατηρούν σχέση κα μετά την ενηλκίωσή τους, ενώ άλλα απομακρύνοντα μόλς νώσουν δυτά, στο πλαίσο της προσπάθεάς τους κλείσουν το τραυματκό αυτό κεφάλαο ζωής. O ρόλος της Μονάδας Εφηβκής Υγείας (ΜΕΥ), Β Παδατρκή Κλνκή Πανεπστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Π. & Α. Κυρακού, Πτέρυγα Ε. Δαλακούρα : Εί πολλαπλά δαπστωμένες ο πολύπλευρες κα μακροχρόνες συνέπεες της κακοποίησης των παδών. Η αντμετώπση εί πάντα ολστκή κα αυστηρά εξατομκευμένη. Το ββλίο Αγαπώ το Σώμα Μου (Άρτεμς Τσίτσκα), κυκλοφορεί από τς Εκδόσες Π.Χ. Πασχαλίδη. Σχετκές πληροφορίες μπορείτε βρείτε κα στς στοσελίδες κα Καλή μας αρχή! Θανάσης Καραδήμας 3

3 INTERNET Δαδίκτυο δημουργκό κα ασφαλές; Κα όμως, γίνετα! Από τον Αλέξανδρο Καπανάρη* Ας μη βαστούμε βγάλουμε «απαγορευτκό» στο δαδίκτυο στς γορτές. Το δαδίκτυο μπορεί ανοίξε ορίζοντες σε μκρούς κα μεγάλους. Youth Power Έχουμε τη δύμη ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Την περίοδο των γορτών παρατηρείτα μα αύξηση στην ώρα που τα παδά σερφάρουν στο ίντερνετ, λόγω μεωμένων σχολκών υποχρεώσεων. Αντί όμως αυτή η περίοδος γίνε μα αφορμή γα καυγάδες κα προστρβές, ίσως εί ο δανκή στγμή γα αζητούμε γονείς κα παδά τρόπους ώστε το δαδίκτυο εί τόσο δημουργκό όσο κα ασφαλές. Τέλος στς κλεστές πόρτες Η αλήθεα εί πώς παδά κα έφηβο, πεσμένο από το καθημερνό σχολκό πρόγραμμα, τα φροντστήρα κα τς εξωσχολκές δραστηρότητες, επζητούν εύκολες στγμές χαλάρωσης κα παχνδού με εφαρμογές του δαδκτύου, καθώς κα με την εσχόληση τους με video games. Εί λογκό λοπόν ξαφνκά, ο ώρες που έ παδί ασχολείτα με το δαδίκτυο ή με ψηφκά παχνίδα αυξάνοντα κατακόρυφα. Συμπερφορές απομόνωσης των παδών στα δωμάτα τους κα αντίστοχα κλεστές πόρτες, παρέες με άλλα παδά συνήθως σε φλκά σπίτα ή σε internet café μπορούν συνδυαστούν με πολύωρη εσχόληση που μπορεί φτάσε από τρείς έως έξ ώρες συνεχόμε. Ο παραπάνω συμπερφορές, θα πρέπε σίγουρα προβληματίσουν τους γονείς κα γίνουν η αφορμή μλήσουν στα παδά, τοποθετήσουν τον υπολογστή από το δωμάτο σε έ χώρο ποο ελέγξμο κα βάλουν όρα στη χρονκή δάρκεα προσφέροντας ελλακτκές δημουργκές λύσες. Πόσες ώρες εί εντός ορίου; Σήμερα, μλάμε συνολκά γα το χρόνο που έ παδί μπορεί περάσε μπροστά σε μα οθόνη γα δασκέδαση αθροστκά. Δηλαδή στο σύνολο του, που σημαίνε χρήση οθόνης κνητού, ταμπλέτας κα υπολογστή. Αρχκά μας ξεγελάε το γεγονός ότ σε κάθε συσκευή συνήθως απασχολούντα δαφορετκό χρόνο, αλλά αθροστκά η επβάρυνση εί μεγάλη γα τον οργανσμό. Έτσ τα παδά από 9 έως 18 ετών την ημέρα δεν μπορούν ξεπερνούν τη χρήση ψηφακών συσκευών πάνω από 2-3 ώρες. Βέβαα, το δανκό θα ήταν υπάρχουν δαλείμματα ανά ώρα, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν πρέπε ξεπερνέτα αυτό το όρο. Επίσης, έχε σημασία με τ ασχολούντα στο δαδίκτυο. Κάποα παδά απασχολούντα με παχνίδα κα εφαρμογές που χρεάζοντα υψηλό βαθμό αντακλαστκών, απότομες μεταβολές στη φωτενότητα, συνεχή άγχος κα ψυχολογκές μεταβολές. Γρήγορα σε αυτή την περίπτωση επέρχετα η κούραση με παράπλευρες συνέπεες όπως προβλήματα στην όραση, νευρκότητα, προβλήματα συγκέντρωσης, κ.ά. Δημουργκό δαδίκτυο Το δημουργκό κα ασφαλές δαδίκτυο εί μα ελλακτκή πρόταση γα την εσχόληση των παδών όχ μόνο κατά τη δάρκεα των δακοπών αλλά κα γα το υπόλοπο δάστημα της σχολκής χρονάς. Ο προτάσες μας αφορούν τα σοβαρά παχνίδα, προγραμματσμό κα παχνίδ, εκονκές περηγήσες σε μουσεία, εκπαδευτκή ρομποτκή κα τρσδάστατη εκτύπωση. Μα κατηγορία εφαρμογών εί τα σοβαρά παχνίδα (Serious Game), τα οποία έχουν σχυρό «gaming», έξυπνες αποστολές κα περπέτεα ενώ τα θεμελώδη χαρακτηρστκά ενός «Serious Game» περλαμβάνουν παδαγωγκές δραστηρότητες που εκπαδεύουν, επμορφώνουν ή καθοδηγούν τον παίκτη. Τα παδά από 9-18 ετών δεν μπορούν ξεπερνούν τς 2-3 ώρες μπροστά σε κάποα ψηφακή συσκευή. Μερκές ενδεκτκές προτάσες Serious Game εί τα: - Switch Em a php?lang=en -EnerCities -Δίκη του Γαλλαίου index.html Παράλληλα τα παδά μπορούν ασχοληθούν με προγραμματσμό κα τα παχνίδα μέσω της στοσελίδας «Η ώρα του Κώδκα» ( κατασκευάζοντας γνωστά παχνίδα βήμα-βήμα, όπως γα παράδεγμα Minecraft Hour of Code, Star Wars: Building a Galaxy with Code, Make a Flappy game, CodeCombat, Code with Anna and Elsa, codespark Academy with The Foos, κ.ά). Μα άλλη πρόταση εί η εσχόληση με εφαρμογές «STEM» δηλαδή μα σύγχρονη κα κανοτόμο δδακτκή προσέγγση που αξοποεί 4 κλάδους: Επστήμη, Τεχνολογία, Μηχανκή κα Μαθηματκά. Πλέον κυκλοφορούν σετ ρομποτκής LEGO Education MINDSTORMS γα παδά τελευταίων τάξεων Δημοτκού, Γυμσίου κα Λυκείου, LEGO Education WeDo 2.0 γα παδά δημοτκού κα Beebot γα παδά προσχολκής αγωγής). Τόσο τα σετ εκπαδευτκής ρομποτκής όσο κα των τρσδάστατων εκτυπωτών πωλούντα σε μορφή kit συρμολόγησης (π.χ. στα ενώ υπάρχουν κα ακαδημίες εκπαδευτκής ρομποτκής γα εκμάθηση εξεδκευμένων εφαρμογών. *Δδάκτωρας του Πανεπστημίου Αγαίου κα Επστημονκός Συνεργάτης του Μεταπτυχακού Προγράμματος «Στρατηγκές Ανάπτυξης της Εφηβκής Υγείας» της Ιατρκής Σχολής του Εθνκού κα Καποδστρακού Πανεπστημίου Αθηνών Όσο λγότερο μας κρύβουν πράγματα κα καταστάσες κα όσο περσσότερα γνωρίζουμε γα την πραγματκή ζωή από νωρίς, τόσο περσσότερα εφόδα έχουμε στη φαρέτρα μας γα ανταποκρθούμε σε όλες τς δυσκολίες. Από τη Βάλα Νούσα εποχή της πληροφορίας δίνε σε όλους Η μας τη δυτότητα ανταλλάσσουμε κα μεταφέρουμε απόψες ελεύθερα κα έχουμε άμεση πρόσβαση σε γνώσες που θα ήταν δύσκολο ή αδύτο έχουμε στο παρελθόν. Όμως όλη αυτή η πληροφορία πρέπε προσεγγίζετα μέσα από έ συγκεκρμένο πρίσμα, εδκά όταν πρόκετα γα παδά κα εφήβους. Κα σίγουρα δεν θα πρέπε πλέον την κρύβουμε κάτω από το... χαλί. Τα παδά μπορούν χερστούν ακόμη κα τς πλέον δύσκολες καταστάσες αρκεί έχουν αποκτήσε γνώσες κα δεξότητες που θα τους βοηθήσουν. Εκεί ακρβώς βρίσκετα η καρδά του εκπαδευτκού προγράμματος Youth Power, ενός προγράμματος πρόληψης των συμπερφορών υψηλού κνδύνου που απευθύνετα σε παδά τα οποία βρίσκοντα στην προεφηβεία. Λέμε αλήθεες, προσεγγίζουμε βωματκά Το πρόγραμμα Youth Power, με υποστηρκτή την εταρεία ΟΠΑΠ Α.Ε., έχε σαν σκοπό βοηθήσε τους συμμετέχοντες μαθητές μέσω της βωματκής προσέγγσης, αποκτήσουν γνώσες αφορκά με μα πλεάδα συμπερφορών υψηλού κνδύνου, εξαρτησογόνες ουσίες κα εξαρτητκές συμπερφορές (κάπνσμα, αλκοόλ, εσχόληση με τυχερά παχνίδα), δαδκτυακές συμπερφορές υψηλού κνδύνου, σχολκό εκφοβσμό κ.λπ., αλλά κα τους δώσε τη δυτότητα εξασκηθούν κα αποκτήσουν δεξότητες που θα τους θωρακίσουν ψυχκά απέντ στς παραπάνω προκλήσες. Το πρόγραμμα απευθύνετα σε μαθητές Ε κα ΣΤ Δημοτκού κα αποτελείτα από οκτώ θεματκές ενότητες, δάρκεας λεπτών η καθεμά. Μπορεί εφαρμοστεί την ώρα της ευέλκτης ζώνης του Δημοτκού στo πλαίσo προγραμμάτων Αγωγής Υγείας. Ο εκπαδευτκοί κα τα σχολεία που επθυμούν μάθουν περσσότερα μπορούν επκονωνούν με τη Μονάδα Εφηβκής Υγείας στα τηλέφω: , , ή μέσω info@youth-health.gr. Το πρόγραμμα ξεδπλώνε τα θέματα τα οποία θέλε επεξεργαστεί με τους μαθητές μέσα από τς στορίες μας παρέας παδών της ΣΤ Δημοτκού, που αποτελούν κα τους ήρωες του YOUTH POWER. Μέσα από τς στορίες της Δανάης, του Πάμπλο, του Ιάσω, του Δαμανού κα της Εβίτας, ο μαθητές κνητοποούντα προβληματστούν πάνω σε δάφορα ζητήματα κα δουν πώς κα αυτοί με τη σερά τους μπορούν δαχερστούν ανάλογες προκλήσες κα εσωτερκές συγκρούσες που βώνουν ο ήρωες του προγράμματος. Στόχο του Youth Power - Να αποκτήσουν ο μαθητές γνώση σχετκά με τς συμπερφορές υψηλού κνδύνου γα τς εθστκές συμπερφορές αλλά κα γα τς συνέπεες αυτών. - Να ενσχυθεί η αυτοεκτίμηση των παδών, η κανότητά τους γα κρτκή σκέψη, κα γα τη δαχείρση των δυσκολών τους κα μέσα από αποτελεσματκά εκπαδευτκά εργαλεία τα παδά αποκτήσουν δεξότητες που θα τα βοηθήσουν αντμετωπίσουν τς απατήσες κα προκλήσες της καθημερνής ζωής. - Να ενδυμώσε τη θετκή σκέψη των παδών κα προωθήσε τς επλογές μας υγούς ζωής. - Να δευκολύνε τς σχέσες των νέων - Να καλλεργήσε την ευασθητοποίηση γονέων κα εκπαδευτκών με στόχο τη δημουργία μας εναίας κουλτούρας πρόληψης. - Να συμβάλε στη δημουργία ενός σχολείου που νοάζετα γα τη σωματκή κα την ψυχκή υγεία των μαθητών κα τους εφοδάζε με δεξότητες ζωής. 4 5

4 ΥΓΕΙΑ ΥΓΕΙΑ Φάκελος εμβολaσμo: γνωρίζουμε όσα πρέπε; Με την πρόσφατη έξαρση της λαράς πολλές συζητήσες γίνοντα γύρω από το βασκό εμβολασμό σε παδά κα εφήβους αλλά κα από τς νέες εξελίξες. Ο Καθηγητής Παδατρκής Δημήτρος Καφετζής, απαντά σε όλες μας τς ερωτήσες. Έ από τα εμβόλα που απασχολεί δαίτερα τους γονείς των εφηβων κορτσών εί έντ του HPV. Στς αρχές, αρκετές ήταν ο φωνές που υποστήρζαν ότ είχε δοκμαστεί αρκετά στον πληθυσμό. Σήμερα μπορούμε μλάμε γα έ ασφαλές εμβόλο; Σαφώς. Τα εμβόλα αυτά έχουν χορηγηθεί σε πολλές εκατοντάδες χλάδες άτομα κα η ασφάλεά τους έχε πλέον απόλυτα τεκμηρωθεί. Πρόκετα γα ασφαλή εμβόλα. Πότε πρέπε γίνε το HPV εμβόλο; Μπορεί το κάνε μα γυίκα, αν δεν το έκανε σε νεαρή ηλκία κα τώρα έχε ήδη σεξουαλκή δραστηρότητα; Φρόνμο εί το εμβόλο αυτό γίνετα όσο το δυτό νωρίτερα. Σε πολλά κράτη χορηγείτα από τα 9 έτη ζωής. Έχε δαπστωθεί ότ όσο νωρίτερα πραγματοποηθεί τόσο καλύτερη η ανοσία που παρέχε. Αυτός εί εξάλλου ο λόγος που συνστάτα γίνοντα μόνο δύο δόσες αν γίνε έως το 15ο έτος ζωής, ενώ πρέπε γίνουν τρες δόσες μετά την ηλκία αυτή. Το εμβόλο αυτό μπορεί σαφώς γίνε σε οποαδήποτε ηλκία, ωστόσο, έχε έννοα γίνε το αργότερο μέχρ τα 25 έτη. Ο λόγος εί πως ο ός 6 εγκαθίστατα κα μπορεί προκαλέσε καρκίνο όταν προσβάλε το νεαρό κορίτσ, ενώ αργότερα η πρόκληση καρκίνου εί πολύ πο σπάνα. Έ από τα νεότερα εμβόλα εί του μηνγγτδόκοκκου Β. Από ποα ηλκία μπορούν κάνουν τα παδά το νέο εμβόλο; Το εμβόλο κατά του μηνγγτδοκόκκου Β συνστάτα, κα έχε έννοα γίνετα από την ηλκία των 2 μηνών. Ο λόγος εί ότ η μεγαλύτερη συχνότητα της νόσου αφορά τς ηλκίες από 0 4 ετών, ακολουθούμενο από έ χαμηλότερο κύμα συχνότητας κατά την εφηβεία. Το νεότερο εμβόλο κατά της μηνγγίτδας Β που θα κυκλοφορήσε στην Ελλάδα κατά τον Ιανουάρο του 2018, εί εγκεκρμένο γα χορήγηση μόνο κατά την εφηβεία επεδή δεν έχε μελετηθεί στς μκρές ηλκίες. Αν έχουν ήδη ξεκνήσε εμβολασμό γα τη μηνγγίτδα με το προηγούμενο εμβόλο τ μπορεί γίνε; Τα εμβόλα γα τον μηνγτδοκόκκους των ομάδων Α,C,W135 κα Y συνστώντα κατά τον 12ο 15ο μή, επίσης συνστάτα επανεμβολασμός κατά την εφηβεία. Το εμβόλο κατά της μηνγγίτδας Β, αν ές γονός αποφάσσε το κάνε στο παδί του, μπορεί γίνε συγχρόνως με το τετραδύμο αντμηνγγτδοκοκκκό ή κα μόνο του, 4 εβδομάδες μετά. Αν κάποος έκανε μία ή δύο δόσες του αντ Men Β κατά τη βρεφκή ηλκία κα επθυμεί συμπληρώσε τον εμβολασμό με τρίτη δόση, αυτή μπορεί γίνε όποτε το επθυμεί. Ακόμη, αν το επθυμεί μπορεί επαλάβε τον εμβολασμό κατά την εφηβεία. Η έξαρση της λαράς στη χώρα μας θεωρείτε πως θα μπορούσε περορστεί αν δεν υπήρχε το κύμα των αντ-εμβολαστών γονών; Εί αλήθεα ότ το εμβόλο κατά της λαράς ερυθράς κα παρωτίτδας εί εκείνο που ο περσσότερο αντεμβολαστές κατηγορούν. Πολύ κακώς, γατί το εμβόλο αυτό εί ασφαλέστατο κα αποτελεσματκότατο. Ο λόγος που συνστώντα δύο δόσες δεν εί η ενίσχυση της ανοσίας αλλά η κάλυψη του ποσοστού των 5% των παδών που δεν ανταποκρίνοντα στον πρώτο εμβολασμό. Ο δεύτερος εμβολασμός συνστάτα 3 μήνες με 4 έτη από τον πρώτο εμβολασμό. Συνεπώς όποος δεν έχε ποτέ εμβολαστεί πρέπε τώρα κάνε δύο δόσες με τρίμηνη χρονκή δαφορά. Όποος έκανε μόνο μία δόση πρν πολλά χρόνα τώρα θα χρεαστεί κάνε άλλη μία δόση. Ο χεμώς θέλε τα... δυμωτκά του! Αυξημένες υποχρεώσες, κόπωση κα ώσες μας ταλαπωρούν το χεμώ κα στς γορτές. Η παδίατρος Ελσάβετ Ανδρή μας προτείνε τρόπους ενσχύσουμε φυσκά το ανοσοποητκό των παδών αλλά κα το δκό μας. Μ κροί κα μεγάλο μετά από μα πολύ απατητκή περίοδο καλούμαστε στς γορτές ξεκουραστούμε κα γεμίσουμε τς μπαταρίες μας. Όμως, ο ώσες καραδοκούν κα συχνά μας χαλούν τα σχέδα. Υπάρχουν αρκετοί τρόπο ενσχύσουμε φυσκά τον οργανσμό κα το ανοσοποητκό μας απλά...προσέχοντας καλά τον εαυτό μας. κατανάλωση μπορούν επδράσουν αρνητκά στο ανοσοποητκό μας. Κα πέρα από όσα βάζουμε στο πάτο μας μεγάλη σημασία έχε κα ο ύπνος μας. Έρευνες έχουν αποδείξε ότ η στέρηση ύπνου επδρά αρνητκά στην απόκρση του ανοσοποητκού μας συστήματος γεγονός που μπορεί μας αποδυμώσε στην καταπολέμηση των λομώξεων. Ο λάθος επλογές γα το ανοσοποητκό Με σύμμαχο τς βταμίνες των τροφών Η δατροφή παίζε πολύ σημαντκό ρόλο στην αποτελεσματκή λετουργία του ανοσοποητκού συστήματος. Όλο γνωρίζουμε πως δίνοντας δαίτερη έμφαση στην δατροφή μας με την εφαρμογή ενός σορροπημένου δατολογίου που θα περλαμβάνε καθημερνά φρούτα, λαχανκά, σύνθετους υδατάνθρακες (π.χ. όσπρα, δημητρακά ολκής άλεσης), ελαόλαδο, γαλακτοκομκά προϊόντα χαμηλής περεκτκότητας σε λπαρά, θωρακίζουμε τον οργανσμό μας απέντ στς απελητκές εποχακές λομώξες. Γνωρίζουμε όμως ότ τρόφμα φανομενκά αθώα, μπορούν επηρεάσουν τη λετουργία του ανοσοποητκού μας; Μπορούμε φανταστούμε πως η υπερβολκή κατανάλωση αλκοόλ κα δίατες πλούσες σε λίπος μπορεί επηρεάζουν αρνητκά τη λετουργία του ανοσοποητκού συστήματος; Υπάρχουν ωστόσο κα απλά σάκχαρα όπως το λευκό ψωμί, τα τρόφμα από ραφρσμένο αλεύρ, τα ζυμαρκά, το ρύζ κα ο πατάτες που σε υψηλή Έχε αποδεχτεί ότ κάποα από τα θρεπτκά συστατκά που υπάρχουν στς τροφές εί απαραίτητα γα την ενίσχυση της φυσκής άμυς του οργανσμού, προσφέροντας προστασία από ασθένεες κα λομώξες. O παρακάτω ουσίες συμβάλλουν σε πολλές μεταβολκές δεργασίες που σχετίζοντα με την ενεργοποίηση του ανοσοποητκού συστήματος κα την αποτελεσματκή προστασία. -Βταµίνη Α Βρίσκετα στα γαλακτοκομκά προϊόντα, το βούτυρο, το αυγό, το συκώτ, τα καρότα, τς γλυκοπατάτες, τα βερίκοκα. -Βταµίνες Β12, Β6, φυλλκό οξύ Βρίσκοντα στο γάλα, το κρέας, το συκώτ, τους ξηρούς καρπούς, τα δημητρακά, τα κίτρ φρούτα. -Βταµίνη C Καλές πηγές εί τα εσπερδοεδή, τα ακτνίδα, ο φράουλες, ο ππερές, το σπανάκ, το μπρόκολο, ο ντομάτες. -Βταµίνη Ε Πλούσα σε αυτήν εί το ελαόλαδο, τα θαλασσνά, η βρώμη, τα αμύγδαλα, τα φουντούκα. -Μαγνήσο Υπάρχε στα δημητρακά ολκής άλεσης, το σουσάμ, τους ξηρούς καρπούς, τα όσπρα, τα γαλακτοκομκά, τον τόνο. -Σελήνο Υπάρχε στα κρέατα, τα θαλασσνά, τους ξηρούς καρπούς, τα δημητρακά ολκής άλεσης. -Σίδηρος Πλούσες πηγές εί το συκώτ, το κρέας, τα αυγά, τα θαλασσνά, τα δημητρακά ολκής άλεσης, τους ξηρούς καρπούς. -Ψευδάργυρος Υπάρχε στα θαλασσνά, τα ψάρα, τα αυγά, το κρέας. -ω-3 λπαρά οξέα Βρίσκοντα κυρίως στα φυτκά έλαα, τα λπαρά ψάρα κα τους ξηρούς καρπούς. Γατί τα συμπληρώματα δεν εί η λύση Εί πολύ σημαντκό επμένουμε στην υοθέτηση σωστών δατροφκών συνηθεών από τα παδά κα τους εφήβους όχ μόνο γατί εξασφαλίζουν έτσ τη σωματκή τους υγεία αλλά αποκτούν υγενές συνήθεες που θα τους «ακολουθούν» κα στην υπόλοπη ζωή τους. Τα συμπληρώματα δατροφής δεν μπορεί υποκαταστήσουν έ σορροπημένο δατολόγο, μπορεί όμως συμπληρώσουν τη δατροφή, εδκά σε άτομα με αυξημένη σωματκή κα πνευματκή δραστηρότητα όπως ο έφηβο. Τα συμπληρώματα δατροφής δεν παρέχουν ενέργεα όπως ο πρωτεΐνες, λίπη κα υδατάνθρακες, εντούτος μπορούν προσφέρουν άμεση τόνωση κα πνευματκή δαύγεα πάντα σε συνδυασμό με σορροπημένη δατροφή κα κατόπν ατρκής οδηγίας κα παρακολούθησης. 7

5 Με άρωμα χεμώ! ΔΙΑΤΡΟΦΗ Όχ άλλη ζάχαρη! Μένουμε σπίτ κα αξοποούμε το αρωματκό πορτοκάλ γα φτάξουμε το δκό μας κερί, μυρωδάτα μκρά κέκ αλλά κα αρωματκό χώρου με αγνά, φυσκά υλκά. Η λευκή ζάχαρη, έχε γίνε κόκκνο πανί γα τους δατροφολόγους κα τους εδκούς της υγείας. Εί όμως τα υποκατάστατά της ασφαλή ακόμη κα γα την κατανάλωσή τους από παδά κα εφήβους; Ο Δατολόγος-δατροφολόγος Δρ Αστάσος Παπαλαζάρου, MSc, PhD εξηγεί. Π ολλοί έφηβο, κυρίως κορίτσα, καταφεύγουν σε υποκατάστατα της ζάχαρης γα μην παχύνουν. Γα τα υποκατάστατα ζάχαρης έχουμε ακούσε πάρα πολλά σε σχέση με την ασφάλεα, τον τρόπο χρήσης, τς θερμίδες που περέχουν κλπ. Λίγα, όμως, ξέρουμε στην πραγματκότητα. Υπάρχε πραγματκά λόγος, από δατροφκής άποψης καταργήσουμε τη ζάχαρη εντελώς; Το μέτρο εί που κάνε την ουσία Γνωρίζουμε όλο ότ η υπερβολκή πρόσληψη ζάχαρης δεν κάνε καλό σε κανέν. Αυτός εί κα ο λόγος που ο Παγκόσμος Οργανσμός Υγείας προτείνε η ημερήσα κατανάλωση ελεύθερων σακχάρων (συμπερλαμβανομένης της ζάχαρης) γα παδά κα ενηλίκους μην ξεπερνάε το 10% της ημερήσας θερμδκής πρόσληψης (WHO, 2015). Συνεπώς, η ζάχαρη κα τα τρόφμα κα ροφήματα που την περέχουν, μπορούν μεν καταλώνοντα, αλλά ως μέρος ενός σορροπημένου τρόπου ζωής κα εφόσον ο άνθρωπο δεν τα καταλώνουν σε υπερβολκό βαθμό. Εππλέον, εί καλό όλο μας συμβουλευόμαστε πάντοτε τς ετκέτες τροφίμων κα εντοπίζουμε τα τρόφμα που περέχουν όχ μόνο ζάχαρη αλλά κα κορεσμένο λίπος, trans λπαρά κα αλάτ στς μκρότερες ποσότητες. Στς μέρες μας, μπορούμε βρούμε ποκλία τροφίμων κα ροφημάτων με λγότερη ή καθόλου περεκτκότητα σε ζάχαρη κα θερμίδες ενώ πολλά από τα προϊόντα αυτά κυκλοφορούν κα σε μκρότερες συσκευασίες. Εί το μέλ πο υγενό; Παλότερα, βλέπαμε το μέλ παίρνε τη θέση της ζάχαρης ως πο υγενό. Η υπερβολκή ωστόσο πρόσληψη τόσο της ζάχαρης όσο κα των υπόλοπων γλυκαντκών που παρέχουν θερμίδες, κα ανάμεσά τους κα το μέλ, η μελάσα, το σρόπ αγαύης, το σρόπ σφενδάμου κτλ. δεν κάνε καλό σε κανέν. Ωστόσο, η έμφυτη ανάγκη μας γα γλυκά γεύση, 8 ΗΟΜΕ οδηγεί σε ολοέ κα περσσότερες δαθέσμες ελλακτκές επλογές της ζάχαρης χωρίς θερμίδες που ονομάζοντα «ολγοθερμδκά γλυκαντκά», όπως εί η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη κα το γλυκαντκό από το φυτό στέβα. Τα ολγοθερμδκά γλυκαντκά αγνωρίζοντα ως ασφαλή (μετά από δεξοδκή αξολόγηση ανά τακτά χρονκά δαστήματα) από δεθνώς αγνωρσμένες αρχές, όπως η Κονή Επτροπή Εμπερογνωμόνων γα τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμου Οργανσμού Υγείας κα του Οργανσμού Τροφίμων κα Γεωργίας (JECFA WHO/ FAO) κα η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλεας Τροφίμων (EFSA). Η ημερήσα κατανάλωση ελεύθερων σακχάρων δεν θα πρέπε ξεπερνάε το 10% της ημερήσας θερμδκής πρόσληψης. Ποα ολγοθερμδκά γλυκαντκά εί ασφαλή; Όσον αφορά στα παδά, ο παραπάνω αρχές επβεβαώνουν ότ τα ολγοθερμδκά γλυκαντκά, όπως εί η ασπαρτάμη, η σουκραλόζη κα το γλυκαντκό από το φυτό στέβα εί ασφαλή κα γα τα παδά. Γα κάθε ολγοθερμδκό γλυκαντκό, η EFSA ορίζε την Αποδεκτή Ημερήσα Πρόσληψη (Α.Η.Π.) που αντστοχεί στη μέγστη ποσότητα που μπορεί καταλώνε κανείς εφ όρου ζωής χωρίς κανέ κίνδυνο γα την υγεία. Γα τον υπολογσμό της τμής Α.Η.Π. έχε ληφθεί υπόψη ές παράγοντας που καλύπτε τς δαφορές στς ευαίσθητες ομάδες του πληθυσμού, συμπερλαμβανομένων κα των παδών. Αξίζε πάντως πούμε ότ σε μελέτες που έχουν γίνε σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, φαίνετα ότ η μέση πρόσληψη ολγοθερμδκών γλυκαντκών εί πολύ χαμηλότερη από την τμή Α.Η.Π. Φαίνετα λοπόν ότ τα ολγοθερμδκά γλυκαντκά αποτελούν ασφαλή υποκατάστατα της ζάχαρης γα τα παδά καθώς βοηθούν στη μείωση της πρόσληψης θερμίδων λόγω της μεωμένης πρόσληψης ζάχαρης, αποτελώντας έ θετκό βήμα γα την υγεία ορσμένων από αυτά. Ωστόσο, τα ολγοθερμδκά γλυκαντκά, όπως κα κάθε πρόσθετο τροφίμου, δεν εί εγκεκρμέ γα χρήση σε τρόφμα γα βρέφη κα παδά ηλκίας κάτω των τρών ετών. Φυσκά, η επαρκής πρόσληψη θερμίδων εί δαίτερα σημαντκή γα την ανάπτυξη των παδών κα συνεπώς, η επλογή μας ευρείας ποκλίας θρεπτκών τροφίμων στς κατάλληλες ποσότητες επτρέπε την κατάλληλη ανάπτυξη ενός παδού με υγές βάρος. Φτάχνουμε κερί ακυκλώνοντας Πόσες φορές δεν έχετε λυπηθεί πετάξετε έ κερί που έχε μσολώσε, ή έ ποτήρ κερί που έχε σχεδόν αδεάσε. Τώρα δεν χρεάζετα τα πετάξετε. Κόβετε σε κομμάτα το κερί αφαρώντας το φυτίλ κα αντίστοχα ζεσταίνετε το κερί στο ποτήρ γα υγροποηθεί. Ενώνετε όλα τα υπολείμματα των κερών σας κα τα ζεσταίνετε σε έ κατσαρολάκ σε πολύ χαμηλή φωτά μεχρ λώσουν. Προσθέτετε ξύσμα πορτοκαλού αλλά κα έλαο αν θέλετε πο δυτό άρωμα. Χρησμοποείτε έ βαμβακερό κορδόν γα φυτίλ κα αδεάζετε το μείγμα σε έ ποτήρ. Αν θέλετε έ ακόμη πο φυσκό, σε όψη κερί, μπορείτε αδεάσετε μσό πορτοκάλ από τη σάρκα του κα το χρησμοποήσετε αντί γα ποτήρ. Mάφν πορτοκαλού χωρίς βούτυρο κα ζάχαρη Μα γίνοντα μάφν χωρίς βούτυρο κα ζάχαρη; Κα όμως γίνοντα κα εί πανεύκολα κα πεντανόστμα! Θα χρεαστούμε: 150ml χυμό πορτοκαλού 1 αυγό 2 κ.σ. μέλ 3 κ.σ. ηλέλαο 1 κούπα φαρί ξύσμα 1 πορτοκαλού. Στέβα κα γα τα παδά; Το γλυκαντκό από το φυτό στέβα εί ασφαλές σύμφω με τους εδκούς, συμπερλαμβανομένων αυτών της Κονής Επτροπής Εμπερογνωμόνων γα τα Πρόσθετα Τροφίμων του Παγκόσμου Οργανσμού Υγείας κα του Οργανσμού Τροφίμων κα Γεωργίας (JECFA WHO/ FAO), της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλεας Τροφίμων (EFSA), της Ευρωπαϊκής Επτροπής κα του Οργανσμού Τροφίμων κα Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA). Πρόκετα γα έ γλυκαντκό χωρίς θερμίδες, που προέρχετα από τα φύλλα του φυτού Στέβα κα χρησμοποείτα σε συνδυασμό με ζάχαρη ή άλλα γλυκαντκά σε πολλά τρόφμα κα ποτά, παρέχοντας στους ανθρώπους μία ελλακτκή χαμηλών ή μεωμένων θερμίδων. Βάζουμε όλα τα υλκά μαζί στο μίξερ κα χτυπάμε γα 1-2 λεπτά. Μοράζουμε τη ζύμη σε φορμάκα κα ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 170οC γα περίπου 12 λεπτά. Αν θέλουμε προσθέτουμε κομματάκα σοκολάτας. Το σπίτ μύρσε πορτοκάλ-κανέλα Ο σημαντκότερες αμνήσες της ζωής μας συχνά συνοδεύοντα από μα αγαπημένη μυρωδά. Όλο θέλουμε το σπίτ μας μυρίζε όμορφα, εδκά το χεμώ. Τα συνθετκά αρωματκά χώρου εί συχνά πολύ έντο κα μπορεί μας κουράσουν. Δεν συμβαίνε όμως το ίδο κα με τα φυσκά. Με σύμμαχό μας το πορτοκάλ, την κανέλα κα το γαρύφαλο μπορούμε φτάξουμε το δκό μας φυσκό αρωματκό χώρου. Γεμίζουμε έ κατσαρολάκ με μσό λίτρο νερό, 2 κ.σ. λευκό ξύδ, 2 πορτοκάλα κομμέ σε φέτες, 1 κ.σ. εκχύλσμα βανίλας, 1 κ.σ. καρφάκα γαρύφαλο κα δύο ξύλα κανέλας. Αφήνουμε το μείγμα πάρε μα βράση κα μόλς αρχίσε μοσχοβολάε, χαμηλώνουμε τη φωτά. Αφήνουμε σγοβράσε κα απολαμβάνουμε το τέλεο άρωμα σε όλο μας το σπίτ. 9

6 EΞΟΔΟΣ Βγαίνουμε έξω! MY DREAMS H δύμη της φλίας Παραστάσες κα μουσκές γα μκρούς κα μεγάλους στην πόλη. H μουσκή που σταμάτησε τον πετροπόλεμο Το μυθστόρημα Η μουσκή που σταμάτησε τον πετροπόλεμο που κυκλοφορεί από τς εκδόσες Πατάκη έχε αγαπηθεί ήδη από τους αγνώστες κα έχε γίνε αφορμή γα πολλές εργασίες στα σχολεία. Φέτος, η παράσταση παρουσάζετα στο Θέατρο Θησείον κα φέρνε παδά κα εφήβους σε επαφή με μία στορκή περίοδο γα την Ελλάδα ( ). Γνωρίζουν σημαντκές προσωπκότητες (Μ. Θεοδωράκης, Γ. Ρίτσος, Γ. Σεφέρης, Ο. Ελύτης κ.α.), χωρίς η παράσταση παίρνε πολτκή θέση πάνω στα γεγονότα κα ακούν ζωντανά δημοτκά τραγούδα αλλά κα μελωδίες του Μίκη Θεοδωράκη. Κάθε Κυρακή στς 16.30, Θέατρο Θησείον, Τουρβίτου 7, Ψυρρή, Σε κάθε μας τεύχος παίρνoυμε το λόγο γα όλα τα μκρά κα μεγάλα που μας απασχολούν O παραθερστές «Πώς πρέπε εί ο άνθρωπο γα μην τους βαρόμαστε;» αρωτέτα ο Μαξίμ Γκόρκ στους πολυπρόσωπους κα σπανίως παγμένους στη χώρα μας Παραθερστές (1904). Η Μαρία Μαγκανάρη μεταφέρε τη δράση από την προεπαστατκή Ρωσία στο σήμερα του ελληνκού καλοκαρού, στην Εφηβκή Σκηνή της Στέγης κα αποδεκνύε ότ μερκοί συγγραφείς μπορούν απευθύνοντα με εντυπωσακή ευκολία σε όλες τς γενές. Έφηβο κα ενήλκες σε έ αέο γαϊτανάκ αζήτησης ομφαλοσκοπούμε κ εμείς σαν τους Παραθερστές, ψάχνοντας το προσωπκό μας νόημα κα τη θέση μας μέσα σε μα κονωνία που ούτε ξέρε τ την περμένε. Σάββατο & Κυρακή στς 19.00, Στέγη, Λεωφ. Συγγρού 107, Christmas Bazaar Ο πρίγκπας Ιβάν κα το πουλί της φωτάς Έ μεγαλόσωμο, πανέμορφο πτηνό με μαγκές κανότητες κα μεγαλοπρεπές φτέρωμα στο χρώμα της φωτάς βάζε σε μεγάλες περπέτεες όποον επχερεί το πάσε. Μέσα από έ λτό αλλά εντυπωσακό σκηνκό η Ελλακτκή Σκηνή μεταφέρε τα παδά κα τους νέους στον κόσμο της φαντασίας κα της όπερας. Με όχημα μα μαγκή ντουλάπα ταξδεύουμε σε καταπράσ δάση, παλάτα κα απόκοσμα μέρη, εκεί όπου όλα μπορούν συμβούν. Έντο χρώματα, μαγκά κόλπα κα μεταμορφώσες επί σκηνής συνθέτουν έ αξέχαστο μουσκοθεατρκό ταξίδ με την υπογραφή του συνθέτη κα σκηνοθέτη Θοδωρή Αμπαζή. Έως τς 3 Ιανουαρίου, Εθνκή Λυρκή Σκηνή, ΚΠΙΣΝ, os op. Golden Hall εί «άδεα», καθώς δεν έχες κάποον ζωή η υς φίλο ίς Χωρ κό. αντ σημ ύ πολ φλία εί κάτ αυτός δεν γελάσε. ν ή πες έ ανέκδοτο- ακόμα κα αν λού σχο απα σε που ατα θέμ τα ίς αστε μορ πολλές απόψες γα ορετκό νόημα γα τον καθέ. Υπάρχουν Παρ όλα αυτά η φλία μπορεί έχε δαφ ο (κορίτσ, αγόρ). το τ σημαίνε, κυρίως ανάλογα με το φύλ τα με τον φίλο μου ; Εί κακό που δεν έχω τα ίδα ενδαφέρον ροντα. Μάλστα σε ορσμένες φλίες μπορεί αφέ ενδ ίδα τα υν έχο γκη ανά εί δεν Δύο καλοί φίλο αυτό κα δεν ορετκές απόψες, ταλέντα κα γούστο. Γ δαφ ε έχετ το ύ πολ πο μα ακό θάε βοη ωνίες μπορεί κα γα τέτοα θέματα. Εξάλλου ο λίγες δαφ θα έπρεπε ανησυχείς εάν δαφωνείτε μμένες θερα τη γνώμη σας κα δεν υπάρχουν κρυ ελεύ ετε ράζ εκφ ώς καθ, σας η σχέσ τη υν βελτώσο αλήθεες μεταξύ σας. Η ; Με ποα κρτήρα επλέγες έν καλό φίλο ο. απατήσες, όπως κα δαφορετκοί άνθρωπ κα ή ήρα κρτ τκά ορε δαφ λά πολ υν Υπάρχο ές φίλος θέλουμε εί: Αυτό το ορίζε ο καθές μας. Συνήθως, -Ενδαφέρων -Αστείος -Έξυπνος αγάπη του -Συσθηματκός, δηλαδή εκφράζε την -Υποστηρκτκός φίλους/φίλες μου; Πώς μπορώ έχω καλή σχέση με τους υπάρχουν «έξυπ δαφωνίες, αυτό εί απόφευκτο. Όμως Με όλους τους φίλους σου θα υπάρχουν ξεπεράσετε τς εντάσες σας: κολπάκα» που μπορεί βοηθήσουν στο ασία. Εάν κά σε θέματα που δεν έχουν μεγάλη σημ εδ ές, φορ κές μερ είς χωρ υπο εί -Καλό Όταν θα νώσες μέχρ το 10 κα πάρες βαθές ανάσες. εκνευρστείς πολύ, μπορείς μετρήσες ένε τότε σου κα συζητήστε ήρεμα. Εάν αυτός επμ φίλη τη ή σου φίλο τον ασε λησί μηπ έτο έτομος / μέρα σε αγνοεί, τότε δεν σου ζητήσε συγνώμη ή την επόμενη δώστου χρόνο σκεφτεί τα λάθη του. Αν λλητό». ίσως ήρθε η ώρα ψάξες γα άλλο «κο εί που νομίζες πώς έχες το απόλυτο δίκο, τότε κα ες γάδ καυ κοί αντ σημ πο ντα γίνο -Όταν τεσα γα εκείνον εκείνη τη στγμή- χωρίς σκέφ τ πες του, αδή Δηλ α. θερ ελεύ πρέπε εκφραστείς έχε. Εάν άνθρωπος κα καταλάβε το άδκο που σαν εί ωθ βελτ ε θήσ βοη τον θα ό Αυτ υπερβολές. σίγουρος εάν έχες ίνετε. Σε άλλες περπτώσες, όταν δεν είσα είστε πραγματκοί φίλο, τότε θα παραμε ησέ του ρβολκός. Αν έχε εκείνος δίκο, τότε ζήτ υπε ς γίνε μη κα οδο μέθ τη πρώ την ε δίκο, ακολούθησ έ «συγνώμη». φίλο κα πώς του μου. Τώρα ξέρετε πώς επλέξετε έ Ελπίζω σας βοήθησα με τς συμβουλές ή σας! φερθείτε. Ευχαρστώ πολύ γα την προσοχ Αλεξία, 12 ετών 11

7 BeStrongOnline Θωρακστείτε με τς συμβουλές μας 1. Μην ξεχνάτε ότ δεν είστε μόνο Αν σας παρενοχλούν δαδκτυακά, θυμάστε ότ αυτό έχε συμβεί κα σε άλλους. Η δαδκτυακή παρενόχληση μπορεί σας κάνε νώθετε απομονωμένο, πληγωμένο κα θυμωμένο αλλά σκέφτεστε ότ τα συσθήματα αυτά θα περάσουν. Εί σημαντκό ακολουθήσετε τς παρακάτω συμβουλές γα λάβετε την στήρξη που χρεάζεστε. 2. Eπλέγετε τους δαδκτυακούς σας φίλους προσεκτκά Να θυμάστε ότ οποοσδήποτε γίνε δεκτός σαν φίλος σας θα μπορεί βλέπε ό,τ έχετε συμπερλάβε στο προφίλ σας. Θα έχε τη δυτότητα, δηλαδή, κάνε κονή χρήση ή αντγράφε στο προφίλ σας. Θα έχε τη δυtότητα, δηλαδή, κάνε κονή χρήση ή αντγράφε τς φωτογραφίες ή τς προσωπκές σας πληροφορίες κα τς αρτά κάπου αλλού. 3. Δημουργήστε έν σχυrό κωδκό πρόσβασης γα όλους σας τους λογαρασμούς, αλλάζετέ τον τακτκά κα μην τον μοράζεστε με κανέν. Βεβαωθείτε ότ στον κωδκό σας περλαμβάνετα συνδυασμός πεζών κα κεφαλαίων χαρακτήρων, αρθμών, κα συμβόλων. Αυτό σημαίνε ότ άλλα άτομα δεν θα εί σε θέση έχουν πρόσβαση στο λογαρασμό σας, υποκλέψουν προσωπκές σας πληροφορίες ή αρτήσουν προσβλητκά σχόλα ή προσβλητκές φωτογραφίες εξ ονόματός σας.. 4. Ελέξτε τς ρυθμίσες προστασίας της δωτκότητας επλέξτε τς πληροφορίες που μοράζεστε με άλλα άτομα, γα παράδεγμα μπορείτε ρυθμίσετε το προφίλ ή τα δεδομέ σας ως δωτκά ή επτρέπετε μόνο σε ορσμένους ανθρώπους επκονωνούν μαζί σας κα έχουν πρόσβαση σε συγκεκρμένες πληροφορίες. Βεβαωθείτε ότ δεν μοράζεστε ποτέ τη δεύθυνση κατοκίας σας, τον αρθμό τηλεφώνου σας ή την ηλεκτρονκή σας δεύθυνση με οποονδήποτε χρήστη του δαδκτύου.. 5. Αζητήστε το όνομά σας στο Google, προκεμένου ελέγξετε ποες δωτκές σας πληροφορίες εί δαθέσμες στο δαδίκτυο. Τ θα βρε δηλαδή κάποος αν πληκτρολογήσε το όνομά σας; Ίσως χρεαστεί ελέγξετε τς ρυθμίσες προστασίας της δωτκότητάς σας. 6. Δατηρήστε θετκή στάση Η κατάσταση θα βελτωθεί. Ασχοληθείτε με δραστηρότητες που θα σας κάνουν νώσετε χαρούμενο, μαζί με ανθρώπους που σας εκτμούν κα σας αγαπούν. 7. Μην απαντάτε αμέσως αν λάβετε προσβλητκά δαδκτυακά μηνύματα. 8. Ενημερώστε αμέσως κάποον που εμπστεύεστε, όπως γονό, δάσκαλο, μέντορα, συγγενή, αδερφό ή αδερφή - οποονδήποτε! Αν σας παρενοχλεί κάποος δαδκτυακά, θα σας βοηθήσουν αντμετωπίσετε το πρόβλημα. 9. Αποκλείστε το άτομο που σας παρενοχλεί δαδκτυακά υπάρχε πάντα τρόπος αποτρέψετε κάθε είδους επκονωνία με αυτό - ελέγξτε τς ρυθμίσες προστασίας της δωτκότητας ή ασφάλεας ης υπηρεσίες που χρησμοποείτε. 10. Αφέρετέ το Κάθε δαδκτυακή παρενόχληση στην οποία υποβάλλεστε μπορεί κονοποείτα. Είτε πρόκετα γα κακεντρεχή σχόλα, γραπτά μηνύματα, δαδκτυακές ομαδκές συζητήσες ή ομαδκό εκφοβσμό, δεν παύε εί παρενόχληση κα δεν εί αποδεκτή. Αποκλείστε το συγκεκρμένο άτομο κα κάντε χρήση της επλογής «αφορά κατάχρησης» που εί δαθέσμη σε όλους τους στότοπους κονωνκής δκτύωσης. 11. Δατηρήστε θετκή στάση Η κατάσταση θα βελτωθεί. Ασχοληθείτε με δραστηρότητες που θα σας κάνουν νώσετε χαρούμενο, μαζί με ανθρώπους που σας εκτμούν κα σας αγαπούν. Γα περσσότερες πληροφορίες κα συμβουλές, καλέστε χωρίς χρέωση τη Γραμμή γα την Τεχνολογία ΜΕ Υποστηρίζω , Μονάδα Εφηβκής Υγείας, Β Παδατρκή Κλνκή Πανεπστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο Π. & Α. Κυρακού, Πτέρυγα Ε. Δαλακούρα Aπό την καμπάνα καταπολέμησης του bullying του Diana Award