Μια φορά κι έναν καιρό σ ένα µικρό ξυλοχωριό

Transcript

1 Μια φορά κι έναν καιρό σ ένα µικρό ξυλοχωριό Βιτσικουνάκη Μαρία Π.Ε.70 ασκάλων, ιευθύντρια 20 ου ηµοτικού Σχ. Ν. Ιωνίας & ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρουσίαση µέρους της διάχυσης του προγράµµατος σχετικά µε το Ξύλο, είναι παρουσίαση τµηµάτων, σε DVD, θεατρικής παράστασης που έγινε από τους µαθητές της Στ τάξης του 20 ου ηµοτικού Σχολείου Ν.Ιωνίας. Πρόκειται για ένα παραµύθι που έγραψαν οι ίδιοι οι µαθητές και δραµατοποιήθηκε από τη δασκάλα της τάξης. Θα προηγηθεί µια σύντοµη ενηµέρωση των παρευρισκοµένων στο συνέδριο ως προς τις µεθόδους, τους στόχουςσκοπούς και τους τρόπους εργασίας που ακολουθήθηκαν, για να φτάσουµε στο επιθυµητό αποτέλεσµα της θεατρικής παράστασης. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙ ΙΑ Ξύλο, περιβάλλον, παραµύθι, δραµατοποίηση, οµαδικότητα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τον Οκτώβριο του 2005 µε αφορµή µια είδηση για πυρκαγιά σε δάσος που ανέφερε κάποιος µαθητής της τάξης µας, αποφασίσαµε µε τους µαθητές µου να ασχοληθούµε µε το Ξύλο, µια και αυτό αποτελεί βασικό υλικό χρήσης σε όλους, σχεδόν, τους τοµείς της ζωής και της δραστηριότητας του ανθρώπου από τα πρώτα χρόνια ύπαρξής του στον πλανήτη, είναι φυσικό υλικό που προέρχεται από ζωντανούς οργανισµούς και η αλόγιστη χρήση και αντιµετώπισή του οδηγεί το περιβάλλον σε µαρασµό και κρίση. Έτσι ξεκινήσαµε την προσπάθεια εκπόνησης δύο καινοτόµων προγραµµάτων, ενός Περιβαλλοντικού (σε δίκτυο µε άλλα δύο σχολεία- 7 ο Ν.Ιωνίας & 5 ο Βριλησσίων) µε θέµα «Ξύλο το τιµηµένο» και ενός Πολιτιστικού µε θέµα «Ξύλο: ηµιουργώ µια ιστορία». Το Πολιτιστικό αυτό πρόγραµµα εκπονήθηκε από τους µαθητές της Στ τάξης του 20 ου ηµοτικού Σχολείου Ν.Ιωνίας κατά το σχολικό έτος , στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης ιαθεµατικών Προσεγγίσεων και µε αφορµή τη διάχυση του συναφούς περιβαλλοντικού προγράµµατος µε τίτλο «Ξύλο το τιµηµένο». Είναι αναγκαίο,πριν δούµε τον τρόπο εκπόνησής του, να αναφερθούµε στο θεωρητικό πλαίσιο που το περιέβαλε. Στο σηµείο αυτό οφείλουµε να κάνουµε µια σύντοµη αναφορά στην Ευέλικτη Ζώνη ιαθεµατικών Προσεγγίσεων, της οποίας η ύπαρξη στο ωρολόγιο πρόγραµµα του ηµοτικού σχολείου, έδωσε τη δυνατότητα χρόνου για την εκπόνηση του συγκεκριµένου προγράµµατος. Η Ευέλικτη Ζώνη αποτελεί ένα καινοτόµο πρόγραµµα που σκοπό έχει να αναβαθµίσει το ρόλο των µαθητών στη εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά και την αυτονοµία του εκπαιδευτικού. Συνδέει το σχολείο µε την κοινωνία και τη σχολική γνώση µε την κοινωνική και φυσική πραγµατικότητα, µε το τυχαίο, το απρόβλεπτο το διαφορετικό όπως αναφέρει ο Bernstain. Επιδιώκει να αντισταθµίσει την ανελαστικότητα, τις µονοµέρειες, τον πολυκερµατισµό του παραδοσιακού ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 165

2 σχολείου µε διαθεµατικές προσεγγίσεις που ευνοούν την ολιστική θεώρηση των πραγµάτων και ενθαρρύνουν τον πειραµατισµό, τη διαφοροποίηση τη δηµιουργικότητα, την πρωτοβουλία και τη φαντασία των µαθητών, όπως ζητάει για το σύγχρονο σχολείο ο µεγάλος Piaget. Στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης δίδεται ο χρόνος στους µαθητές και στο δάσκαλο της τάξης να ασχοληθούν ενεργά µε την εκπόνηση καινοτόµων προγραµµάτων (περιβαλλοντικών, πολιτιστικών, αγωγής υγείας). Μέσα από την ενεργητική τους συµµετοχή, σε αυτά, οι µαθητές αποκτούν δεξιότητες που µπορούν, ανά πάσα στιγµή, να τις χρησιµοποιήσουν για να µάθουν κάτι άλλο, σύµφωνα µε τη θεωρία του κονστρουκτιβισµού. Ωστόσο η διαθεµατικότητα παρεµβαίνει δυναµικά και στον εκπαιδευτικό, αφού αλλάζει το ρόλο του και γίνεται συντονιστής, συνερευνητής και συνεργάτης, ενώ ταυτοχρόνως παρακινεί τους µαθητές του, τους προκαλεί, ακούει τις ανάγκες και τα συναισθήµατά τους, παρακολουθεί τη δράση τους και κρατά ισορροπία ανάµεσα στην πρωτοβουλία και την αυτονοµία τους, δηµιουργώντας ατµόσφαιρα αποδοχής και αµφίδροµης επικοινωνίας. Η διαθεµατική προσέγγιση απαιτεί, κάποιες φορές, και συνεργασία εκπαιδευτικών διαφόρων ειδικοτήτων, µε αποτέλεσµα να διαµορφώνονται νέες σχέσεις στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας. Τα οφέλη, δε, που προκύπτουν είναι πολλαπλά, αφού παίζει σηµαντικό ρόλο στη διαδικασία της µάθησης η εµπειρία (όπως υποστηρίζει η θεωρία της βιωµατικής µάθησης).ο µαθητής, σύµφωνα µε τη θεωρία του Vygotsky, µαθαίνει στρατηγικές δράσης και βιώνει το θέµα που µελετά, δραστηριοποιούµενος σε παραστατικό υλικό και σε παιχνίδια ρόλων. Έτσι οδηγείται στην αυτογνωσία, γεγονός που συµβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, έναν από τους βασικούς στόχους της εκπαίδευσης, όπως αναφέρεται στο Άρθρο 16 παρ. 2 του Συντάγµατος. Η ανασύσταση πραγµατικών καταστάσεων, το παιχνίδι ρόλων, η αφηγηµατική ανασύνθεση, τα ταξίδια κατευθυνόµενης φαντασίας, η συγκρουσιακή ιδιοθύελλα, οι δραστηριότητες άµεσης εµπειρίας, οι δραστηριότητες δηµιουργικής έκφρασης, καθιστούν τους σηµερινούς µαθητές, αυριανούς πολίτες έτοιµους να ανταποκριθούν στην επίλυση προβληµάτων της καθηµερινότητας τους, όπως υποστηρίζει ο Bruner. ΣΤΟΧΟΙ Με βάση το παραπάνω θεωρητικό πλαίσιο τέθηκαν στόχοι: α) Γνωστικοί: Να γνωρίσουν οι µαθητές το ξύλο ως φυσικό υλικό, να αντιληφθούν τη συµβολή του στο οικοσύστηµα. Να κατανοήσουν τη χρήση του στους διαφόρους τοµείς της ζωής, το ρόλο του στον ανθρώπινο πολιτισµό και πρόοδο. β) Ψυχοκινητικοί: Να µάθουν τα παιδιά τον τρόπο να εργάζονται συστηµατικά και να ερευνούν και να ανακαλύπτουν τη γνώση. Να αναπτύξουν δεξιότητες λόγου, κίνησης και «λεπτών» χειρισµών, να συνεργάζονται µε τους άλλους, να χειρίζονται ηλεκτρονικά µέσα κ.λ.π. γ) Συναισθηµατικοί: Να αναπτυχθούν δεσµοί φιλίας και συνεργασίας µεταξύ των µαθητών, αλλά και µεταξύ δασκάλου-µαθητών. Να δηµιουργηθεί κλίµα ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 166

3 αποδοχής και να ενισχυθεί το αίσθηµα της αυτοεκτίµησης και αυτοπεποίθησης των παιδιών. δ) Περιβαλλοντικοί: Να κατανοήσουν οι µαθητές τη θέση του ξύλου µέσα στο Περιβάλλον και να αναπτύξουν στάσεις προστασίας του από λαθεµένες και κακόβουλες ενέργειες του ανθρώπου, καθώς και περιβαλλοντική συνείδηση που θα τους κάνει να γίνουν οι αυριανοί κάτοικοι της Γης που θα συνεργάζονται για να προστατέψουν τον πλανήτη από την καταστροφή. ΜΕΘΟ ΟΙ Οι κυριότερες µέθοδοι που ακολουθήθηκαν για την εκπόνηση του συγκεκριµένου προγράµµατος είναι:project, επίλυσης προβλήµατος, παιχνίδια ρόλων, οµαδοσυνεργατική. Η προσέγγιση του θέµατος έγινε διαθεµατικά µέσα από τα µαθήµατα της Γλώσσας, της Ιστορίας, της Γεωγραφίας, της Φυσικής, των Θρησκευτικών και των Καλλιτεχνικών. ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Έχοντας συναποφασίσει µε τους µαθητές της τάξης να ασχοληθούµε µε το θέµα «Ξύλο», όπως αναφέρθηκε στην αρχή της εισήγησής µας και για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, ξεκινήσαµε µία συζήτηση καταλήγοντας σε καταιγισµό ιδεών. Ακολουθώντας την κατάλληλη διαδικασία έγινε οµαδοποίηση και χωρισµός σε επιµέρους θέµατα και ενότητες µε τα οποία θα ασχολούµασταν. Οι µαθητές χωρίστηκαν σε ισοδύναµες οµάδες όπου η κάθε µία ανέλαβε µία επιµέρους ενότητα. Ακολούθησε έρευνα,από τα µέλη κάθε οµάδας, σε διαφορετικά πεδία (βιβλιογραφική, διαδίκτυο, έντυπα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, επιστηµονικά περιοδικά, κ.λ.π.) της οποίας τα ευρήµατα συντέθηκαν και επεξεργάσθηκαν από τους µαθητές σε συνεργασία µε εµένα. Έγιναν προβολές DVD σχετικών µε το θέµα, επισκέψεις σε Μουσεία και ακροάσεις σχετικών κασετών ήχου. Επισκέφθηκαν την τάξη και µίλησαν για τη δουλεία τους, σε σχέση πάντα µε το ξύλο, οργανοποιός, αρχιτέκτονας, ξυλογλύπτης και µουσικός. Κατασκευάστηκαν, από τα παιδιά, ξύλινα αντικείµενα καθηµερινής χρήσης και παιχνίδια, ενώ παράλληλα έκαναν µια µικρή ορχήστρα από ξύλινα µουσικά όργανα. Επισκέφθηκαν, στο χώρο εργασίας τους, επαγγελµατίες που ασχολούνται µε το ξύλο ή χρησιµοποιούν ξύλινα αντικείµενα και τους φωτογράφησαν παίρνοντας τους παράλληλα συνέντευξη. Επίσης φωτογράφησαν παλαιά ξύλινα αντικείµενα για να κάνουν έκθεση φωτογραφίας. Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία οι µαθητές, φάνηκε να αντιλαµβάνονται, µεταξύ των άλλων, το σηµαντικό ρόλο της παρουσίας του ξύλου στην τέχνη αλλά και στη λογοτεχνία και πιο συγκεκριµένα στο παραµύθι. Αυτό έγινε αφορµή να δηµιουργηθεί η επιθυµία στους µαθητές για τη συγγραφή σχετικού παραµυθιού από τους ίδιους και να δραµατοποιηθεί ώστε να γίνει θεατρική παράσταση, την οποία θα παρουσίαζαν στους γονείς και στην τοπική κοινωνία. Θέλοντας να κάνουµε µια αρχή, επισκεφθήκαµε ένα θέατρο και παρακολουθήσαµε µια θεατρική παράσταση. Ενώ στο τέλος οι µαθητές επισκέφθηκαν τα παρασκήνια και όλα τα µέρη του θεάτρου, εντοπίζοντας την έντονη παρουσία του σ αυτά. Έφυγαν χαρούµενοι και αποφασισµένοι να κάνουν πραγµατικότητα την επιθυµία τους. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 167

4 Αυτό αποτέλεσε την αρχή µιας, οµολογουµένως ιδιαίτερα γόνιµης, συνεργασίας µε τη συνάδελφο εκπαιδευτικό και λογοτέχνη κ. Καραβά Ζαχαρούλα. Κάποια µέρα, κατά τις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης, ήρθε στην τάξη η κ. Καραβά για να συνεργαστεί µε τους µαθητές και να τους καθοδηγήσει έτσι, ώστε να καταλάβουν µε απλό τρόπο πώς πρέπει να δουλέψουν, για να γίνουν οι ίδιοι µικροί παραµυθάδες, µικροί «Άντερσεν» όπως ήθελαν να αυτοαποκαλούνται. Αρχικά, αφού θυµηθήκαµε ό,τι γνωρίσαµε για το ξύλο και το περιβάλλον και διαβάστηκαν κάποια γνωστά παραµύθια επισηµαίνοντας την έντονη παρουσία και το ρόλο του ξύλου σ αυτά αλλά και τα λογοτεχνικά γνωρίσµατα του παραµυθιού, τα παιδιά οδηγήθηκαν σε καταιγισµό ιδεών. Η κ. Καραβά αφού συνέδεσε τις σχετικές, µεταξύ τους, έννοιες, ζήτησε από ένα µαθητή να ξεκινήσει το παραµύθι, «έχοντας» πάντα «στο νου του» τα στοιχεία που ορίζουν ένα παραµύθι. Το πρώτο παιδί ξεκίνησε να «πλέκει το γαϊτάνι» του παραµυθιού µε τη ζωηρή φαντασία που διακρίνει αυτή την ηλικία. Λίγο µετά σταµάτησε και ζητήθηκε από άλλο παιδί να συνεχίσει το παραµύθι από εκεί που σταµάτησε ο συµµαθητής του, οδηγώντας την ιστορία µέσα από τα «µονοπάτια» της δικής του φαντασίας Αυτό επαναλαµβανόταν µέχρι να βάλουν όλοι οι µαθητές το δικό τους «λιθαράκι» στο «οικοδόµηµα» του παραµυθιού που ορθώθηκε όµορφο, απλό µα και σταθερό µπροστά µας. Με αυτόν τον τρόπο δηµιουργήθηκε ο κεντρικός κορµός του παραµυθιού. Στη συνέχεια τα παιδιά χωρίστηκαν στις οµάδες, που είχαν δηµιουργηθεί από την αρχή της όλης διαδικασίας, µε σκοπό να εµπλουτισθεί η ιστορία και να διαµορφωθεί σύµφωνα µε τις διαθέσεις και τον τρόπο σκέψης κάθε οµάδας. Τα µέλη των οµάδων συνεργάστηκαν µέσα και έξω από το σχολείο, προσπαθώντας να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσµα. ηµιουργήθηκαν, έτσι, πέντε παραµύθια (ισάριθµα των οµάδων εργασίας), τα οποία παρουσιάστηκαν µέσα στην τάξη από τους εκπροσώπους τους. Ακολούθησε εποικοδοµητική συζήτηση πάνω στα θετικά, αλλά και τα αδύνατα σηµεία των πέντε ιστοριών. Ακολούθησε επιλογή των καλύτερων, µε κοινή αποδοχή, στοιχείων και τµηµάτων κάθε ιστορίας, τα οποία συντέθηκαν και δηµιούργησαν το τελικό παραµύθι. Αυτό εµπλουτίσθηκε µε κάποια λογοτεχνικά στοιχεία, που πρότειναν τα ίδια τα παιδιά, µέσα στην τάξη. Έτσι ολοκληρώθηκε το πρώτο µέρος του προγράµµατος, η δηµιουργία του παραµυθιού. Το παραµύθι αυτό, εκτός από µια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα, οµολογουµένως, ιστορία, έκρυβε πίσω του, µε συµβολισµούς, αλήθειες για το περιβάλλον και τη στάση του ανθρώπου απέναντι σε αυτό. Η ιστορία µιλάει για δύο αδελφάκια ( ένα αγόρι κι ένα κορίτσι) που ζούσαν κοντά στο δάσος σε ένα ξύλινο χωριό. Έχοντας βαρεθεί να παίζουν µε τα συνηθισµένα παιχνίδια, ζητούν από τον ηλικιωµένο ξυλουργό γείτονά τους, να τους φτιάξει ξύλινα παιχνίδια (κούκλες, αλογάκι, στρατιωτάκι). Τα παιδιά, ενθουσιασµένα µε τα νέα τους παιχνίδια, µε δυσκολία τα αποχωρίζονται ακόµα και στον ύπνο. Τα παιχνίδια, φτιαγµένα από µαγικό ξύλο, τη νύχτα ζωντανεύουν. Γίνονται όµως αντιληπτά από έναν κακό µάγο, το Μαγιλάξ, που θέλει να καταστρέψει το δάσος και ό,τι ξύλινο υπάρχει για να είναι δυστυχισµένοι οι άνθρωποι. Μαζί µε τα ξωτικά του, κλέβει τα παιχνίδια και τα φυλακίζει σε µία ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 168

5 σκοτεινή σπηλιά. Όταν τα παιδιά αντιλαµβάνονται τι έγινε ξεκινούν µια περιπετειώδη αναζήτηση µέσα στο δάσος, όπου µε τη βοήθεια δέντρων, πουλιών, ζώων και ξωτικών του δάσους καταφέρνουν να φτάσουν στη σπηλιά όπου, όµως, γίνονται και τα ίδια θύµατα του µάγου. Ευτυχώς οι γονείς τους που, αναζητώντας τα, είχαν καταλάβει ότι κινδύνευαν, έφθασαν εγκαίρως για να σώσουν όχι µόνον αυτά και τα ξύλινα παιχνίδια τους αλλά και όλο το δάσος. Ο κακός µάγος µε συζήτηση και µε θαυµαστό τρόπο, καταλαβαίνει το λάθος του και γίνεται καλός, διορθώνοντας ό,τι κακό έχει κάνει και υποσχόµενος να γίνει προστάτης του δάσους και όλων όσων ζουν κοντά και µέσα σε αυτό. Αµέσως ξεκίνησε η δεύτερη φάση, που ήταν η δραµατοποίησή του και το «στήσιµο» της θεατρικής παράστασης. Σε αυτό το σηµείο το κείµενο χωρίστηκε σε τµήµατα, στα οποία η αφήγηση µετατράπηκε σε διαλόγους και σε σκηνοθετικές οδηγίες, από τα παιδιά µε προσωπική µου, όµως παρέµβαση λόγω της ιδιαίτερης δυσκολίας που έχει αυτή η εργασία. Το παραµύθι πήρε τη µορφή θεατρικού κειµένου και ξεκίνησε η διαδικασία της τρίτης φάσης για την παρουσίαση της θεατρικής παράστασης. Αφού έγινε διανοµή των ρόλων, οι µαθητές άρχισαν να ετοιµάζουν, παράλληλα, τα σκηνικά και τα κοστούµια του έργου, ενώ ταυτόχρονα επιλέξαµε τη µουσική και τα τραγούδια που θα το πλαισίωναν. Σε αυτή φάση υπήρξε συνεργασία µε ξυλουργό, ο οποίος τους καθοδήγησε για να κατασκευάσουν αντικείµενα και σκηνικά που χρειάζονταν για τις σκηνές του έργου. Συνεργαστήκαµε, επίσης, µε δάσκαλο του σχολείου, ο οποίος είναι παράλληλα ζωγράφος και αγιογράφος, που τους έδειξε τον τρόπο να βάψουν και να ζωγραφίσουν πάνω στο ξύλο ώστε το αποτέλεσµα να είναι, όσο το δυνατό, καλύτερο και εντυπωσιακότερο. Η γυµνάστρια του σχολείου δίδαξε στα παιδιά κάποιες χορευτικές κινήσεις που θα έκαναν κατά τη διάρκεια της παράστασης, ενώ µουσικός τους συνόδεψε στα τραγούδια που τραγούδησαν σε αυτή. Όλη η τάξη είχε γίνει ένα θεατρικό εργαστήρι. Τα παιδιά συνεργάζονταν άψογα µεταξύ τους, αλλά και µαζί µου. Αναπτύχθηκαν ιδιαίτεροι δεσµοί φιλίας και αµοιβαίας εµπιστοσύνης. Κάποια παιδιά που, µέχρι τότε, ήταν στο «περιθώριο» από τους άλλους, λόγω προσωπικών αδυναµιών, έγιναν αποδεκτά και προσεγγίσθηκαν, αρχικά από τα υπόλοιπα µέλη της οµάδας τους και στη συνέχεια από το σύνολο των συµµαθητών τους. Σηµαντικό αποτέλεσµα όλης αυτής της προσπάθειας ήταν, επίσης, η ικανότητα που ανέπτυξαν οι µαθητές να εντοπίζουν προβλήµατα και να παίρνουν πρωτοβουλίες για την ικανοποιητική επίλυσή τους, χαρακτηριστικό στο οποίο υστερούσαν σηµαντικά έως τότε. Ακόµα και στους γονείς των µαθητών είχε θετική επίδραση η όλη προσπάθεια, αφού, κατά τα λεγόµενά τους, τα παιδιά τους συζητούσαν το θέµα «Ξύλο» τόσο έντονα στο σπίτι και η πληροφορίες που ανέφεραν τόσο πολλές, ώστε να οδηγηθούν και οι ίδιοι σε προβληµατισµούς για τη στάση τους απέναντι στο περιβάλλον. Αλλά και σχέσεις γνωριµίας και συνεργασίας αναπτύχθηκαν ανάµεσά τους, στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Την ηµέρα της παραστάσεις τα παιδιά έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό, µεταδίδοντας όχι µόνο χαρά και ευχαρίστηση, αλλά και πολλά µηνύµατα στους θεατές που γέµισαν ασφυκτικά το ηµοτικό Θέατρο της Ν. Ιωνίας. Η παράσταση ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 169

6 βιντεοσκοπήθηκε για να τους θυµίζει πάντα ότι όσο µικρός κι αν είναι κάποιος, µπορεί να επιτύχει µεγάλα πράγµατα µε τη συστηµατική προσπάθεια και τη συνεργασία. ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ & Ι ΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙ ΟΥ 170