Χαρίκλεια Λούπα Παθολόγος με εξειδίκευση στο διαβήτη. Ανδριάνα Δώνου Επισκέπτρια Υγείας

Transcript

1 Γ.Ν.Μ. «Α.ΦΛΕΜΙΓΚ» ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΟΓΛΟΥ» Χαρίκλεια Λούπα Παθολόγος με εξειδίκευση στο διαβήτη Ανδριάνα Δώνου Επισκέπτρια Υγείας Αθήνα 2011

2 Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ ΟΙ ΜΕΤΡΗΤΕΣ (ΑΝΑΚΛΑΣΙΜΕΤΡΑ) Για να μετρήσετε το σάκχαρό σας αρκεί μόνο μία μικρή σταγόνα αίματος. Συμβουλές για τον σωστό τρόπο μέτρησης: Καθαρίστε καλά το δάκτυλο σας πριν κάνετε την μέτρηση, όμως ΜΗΝ αφήσετε επάνω οινόπνευμα (λανθασμένη μέτρηση) Κατά προτίμηση τρυπήστε τα πλάγια ή την άκρη του δακτύλου και ΟΧΙ το κέντρο (πονάει περισσότερο) ΜΗΝ ελέγχετε το σάκχαρό σας πιο συχνά από όσο σας συμβουλεύει ο γιατρός σας. (Λυπηθήτε, αν όχι τις ταινίες, τουλάχιστον τα δάχτυλά σας!!!) ΣΗΜΕΙΩΣΤΕ τα αποτελέσματα των μετρήσεών σας σε ημερολόγιο αυτοελέγχου (ή και σε απλό χαρτί, σημειώνοντας δίπλα τις μέρες και ώρες μέτρησης). ΝΑ ΤΑ ΕΧΕΤΕ ΠΑΝΤΑ ΜΑΖΙ ΣΑΣ όταν επισκέπτεστε το γιατρό. ΜΗΝ φέρνετε μόνον το μετρητή, βασιζόμενοι στη μνήμη του μετρητή. Ελέγξτε την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σας (HbA 1C ) περίπου κάθε 3 μήνες (δείχνει τον μέσο όρο των επιπέδων σακχάρου σας των προηγουμένων 2-3 μηνών «μαρτυριάρα», όπως την αποκάλεσε ασθενής). Πρέπει να είναι κάτω από 7%. ΜΗΝ ελέγχετε το σάκχαρο με 2 ή περισσότερους μετρητές γιά σύγκριση. Θυμηθήτε: Το πιο αξιόπιστο σάκχαρο είναι του μικροβιολόγου. Κανένα ανακλασίμετρο δεν είναι ακριβείας όλα έχουν απόκλιση τουλάχιστον 5%, και η απόκλιση είναι ακόμα μεγαλύτερη σε υψηλές τιμές. Σε περίπτωση υψηλών ή χαμηλών τιμών, προσπαθήστε να βρείτε την αιτία (παράλειψη γεύματος, υπερβολικό φαγητό, άσκηση, αρρώστια, κ.τ.λ.) και να την σημειώσετε. 2

3 ΔΙΑΤΡΟΦΗ Η σωστή διατροφή είναι πολύ καλός τρόπος ελέγχου του σακχάρου Δεν υπάρχει ένα ιδανικό τρόφιμο Υγιεινή διατροφή σημαίνει μεγάλη ποικιλία τροφών όπως: Λαχανικά, Δημητριακά ολικής αλέσεως, Φρούτα, Γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών, Όσπρια, Άπαχα κρέατα, Πουλερικά, Ψάρια Αποφύγετε τα λιπαρά, τα τηγανητά φαγητά και τις σάλτσες. Προτιμήστε τα ψητά, τα βραστά, τα μαγειρευτά και τις σαλάτες (με ΜΕΤΡΗΜΕΝΟ λάδι ή σως). Προσθέστε στην καθημερινή διατροφή σας πρωτεΐνες (κρέας ή αυγά ή γαλακτοκομικά προϊόντα) Χρησιμοποιήστε ελαιόλαδο αντί για βούτυρο (ΜΕ ΜΕΤΡΟ!!!) Μειώστε τα γλυκά και τη ζάχαρη στο ελάχιστο. Γλυκαντικά τύπου ασπαρτάμης επιτρέπονται χωρίς περιορισμό. Ασπαρτάμη περιέχουν και τα αναψυκτικά light, άρα και σε αυτά δεν μπαίνει περιορισμός. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο και με τη φρουκτόζη (με μέτρο!). Τα οινοπνευματώδη ποτά με μέτρο και ΠΟΤΕ ΝΗΣΤΙΚΟΙ!!! Το ψωμί και τα μακαρόνια ΔΕΝ απαγορεύονται. Αντίθετα, σε κάθε γεύμα ΠΡΕΠΕΙ να περιέχεται ή ψωμί ή πατάτα ή μακαρόνια ή ρύζι (ΕΝΑ ΕΙΔΟΣ από αυτά ΟΧΙ ΔΥΟ στο ίδιο γεύμα!) Μπορείτε να τρώτε τα ίδια φαγητά με την λοιπή οικογένεια. Απλά χρειάζεται σωστός σχεδιασμός: Η κατσαρόλα του σπιτιού να έχει ελάχιστα λίπη ή ελαιόλαδο. Τα άλλα μέλη της οικογένειας μπορούν να προσθέσουν μετά, αν το επιθυμούν. Μην τρώτε μία φορά τη μέρα μεγάλη ποσότητα, αλλά τρώτε συχνές μικρές μερίδες κατά τη διάρκεια της ημέρας. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ τα 3 κυρίως γεύματα (πρωινό μεσημεριανό βραδυνό) και 3 snacks (δεκατιανό απογευματινό αργό βραδυνό προ του ύπνου). Τα snacks να είναι μικρά (π.χ. ένα φρούτο ή ένα ποτήρι αποβουτυρωμένο γάλα). Θυμηθήτε την παρομοίωση του καθηγητή Χριστακόπουλου: Ένα μικρό φορτηγό που χρησιμοποιείται για μετακόμιση και έχει να ανεβεί ανηφόρα δεν μπορεί να φορτωθεί με όλα τα πράγματα, αλλά πρέπει να κάνει πολλά δρομολόγια με μοιρασμένο φορτίο. Έτσι και στα άτομα με διαβήτη που το πάγκρεας έχει πρόβλημα με την έκκριση της ινσουλίνης, το φορτίο του φαγητού πρέπει να είναι μοιρασμένο. 3

4 Στην πλειοψηφία τους, οι άνθρωποι με διαβήτη είναι υπέρβαροι. Εάν χάσουν το 5%-10% του βάρους τους μπορεί να δουν μεγάλη βελτίωση στη ρύθμιση του σακχάρου. Βέβαια αυτό δεν είναι εύκολο. Μερικές συμβουλές: Πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε δίαιτα, συζητήστε το με το γιατρό σας ΕΛΕΓΧΟΣ ΒΑΡΟΥΣ Καταγράψτε καθημερινά οτιδήποτε τρώτε θα εκπλαγήτε με το πόσα παραπάνω τρώτε από αυτά που θυμόσαστε! Πίνετε άφθονο νερό Καταργήστε τα λιπαρά, ή επιλέξτε τροφές με χαμηλά λιπαρά (αλλά ελέγξτε και τις θερμίδες που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίμων, γιατί χαμηλά λιπαρά δεν σημαίνει κατ ανάγκη και λιγότερες θερμίδες) Περιορίστε το λάδι στο ελάχιστο. Να θέσετε ρεαλιστικούς στόχους: μισό με ένα κιλό απώλεια την εβδομάδα είναι αρκετό Μην τρώτε μόνο μια φορά την ημέρα και μην παραλείπετε γεύματα για να αδυνατίσετε δεν χάνετε βάρος έτσι! Μερικά «τρυκ» για να χάσετε βάρος: Χρησιμοποιήστε μικρό πιάτο Αφαιρέστε λίγο από την μερίδα που θα βάζατε στο πιάτο σας Στο εστιατόριο μοιράστε την μερίδα, και ζητήστε την σως χωριστά από την σαλάτα Τρώτε αργά, και σηκωθήτε από το τραπέζι πιο γρήγορα (όσο κάθεστε, τσιμπολογάτε!) Άν δεν μπορείτε να στερηθήτε το γευστικό φαγητό, φάτε μισή μερίδα ΘΥΜΗΘΗΤΕ: το κλειδί στο αδυνάτισμα είναι να περιορίσετε τα λίπη και το λάδι! 1 γραμμάριο από αυτά έχει 9 θερμίδες, ενώ 1 γραμμάριο πρωτεΐνες ή υδατάνθρακες μόνον 4 θερμίδες (κάτω από το μισό!) 4

5 ΑΣΚΗΣΗ ΘΥΜΗΘΗΤΕ: Άσκηση δεν σημαίνει να είναι κάποιος αθλητής ή να πηγαίνει στο γυμναστήριο. Το περπάτημα είναι από τις καλύτερες μορφές άσκησης! Επίσης, το κολύμπι το καλοκαίρι, καθώς και το σκάψιμο και η κηπουρική, είναι παραδείγματα δραστηριοτήτων που μπορούν να βελτιώσουν την φυσική κατάσταση και την υγεία. Εννοείται ότι άν αγαπά κάποιος τα σπορ μπορεί να ασχοληθεί με αυτά. Συμβουλές: Ασκηθήτε 5 φορές την εβδομάδα για περίπου 30 λεπτά ή όσο τέλος πάντων μπορείτε! Ξεκινήστε σταδιακά και ΟΧΙ απότομα, αν δεν έχετε ασκηθεί τον τελευταίο καιρό. Ελέγξτε το σάκχαρό σας πριν την άσκηση. Αν έχετε χαμηλό σάκχαρο (μικρότερο από 100), μην ξεκινήσετε. Φάτε ένα φρούτο ή κάτι ελαφρύ για να ανεβάσετε το επίπεδο σακχάρου. Πιείτε αρκετό νερό κατά τη διάρκεια της άσκησης ΠΕΡΠΑΤΗΣΤΕ!!! Όταν λέμε περπάτημα, δεν εννοούμε χάζεμα στις βιτρίνες ή ορθοστασία. Μην παίρνετε αυτοκίνητο όπου μπορείτε να πάτε με τα πόδια. Φορέστε άνετα παπούτσια. 5

6 ΥΠΕΡΓΛΥΚΑΙΜΙΑ - ΥΠΟΓΛΥΚΑΙΜΙΑ 1 - Υψηλά επίπεδα σακχάρου ονομάζονται υπεργλυκαιμία. Πως προκαλείται: Αν παραλείψετε την φαρμακευτική σας αγωγή (ινσουλίνη, χάπια) Αν έχετε φάει πάρα πολύ Από έλλειψη άσκησης Από άγχος Από ασθένεια ΘΥΜΗΘΗΤΕ: Σε οποιαδήποτε αρρώστια, οι ανάγκες του ανθρώπου σε ινσουλίνη αυξάνονται Τα συμπτώματα της υπεργλυκαιμίας είναι: Δίψα Πείνα Συχνοουρία Υπερβολική κούραση - εξάντληση 2 - Χαμηλά επίπεδα σακχάρου λέγονται υπογλυκαιμία. Προκαλείται από: Μεγαλύτερη δόση ινσουλίνης Μικρότερη ποσότητα φαγητού Περισσότερη άσκηση από το συνηθισμένο Λάθος δόση αντιδιαβητικών χαπιών Τα συμπτώματα της υπογλυκαιμίας είναι: Τρέμουλο Ταχυκαρδία ή αίσθημα παλμών Ιδρώτας Κρυάδες Έλλειψη συγκέντρωσης Σύγχυση - εκνευρισμός Πονοκέφαλος Πείνα Μούδιασμα στα χείλη ή στη γλώσσα Εάν δεν αντιμετωπισθεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία. Υπάρχουν άτομα που δεν αντιλαμβάνονται τις υπογλυκαιμίες. Εάν συμβαίνει κάτι τέτοιο, ενημερώστε το γιατρό σας. Αντιμετώπιση υπογλυκαιμίας Φάτε ή πιείτε κάτι με ζάχαρη όπως: Ένα ποτήρι χυμό πορτοκάλι Ένα αναψυκτικό (όχι light!) Μία κουταλιά ζάχαρη ή μέλι Ειδικές καραμέλες γλυκόζης (βρίσκονται στα φαρμακεία) Άτομα με νεανικό διαβήτη ή με συχνές υπογλυκαιμίες, καλό είναι να έχουν στο ψυγείο ένεση γλουκαγόνης. ΘΥΜΗΘΗΤΕ: Η γλουκαγόνη γίνεται από τους συγγενείς σε περίπτωση ανάγκης, όταν το άτομο δεν είναι σε θέση να φάει ή να πιεί κάτι (εκνευρισμός σύγχυση λιποθυμία). Συνεπώς, είναι απαραίτητο να γνωρίζει το άμεσο περιβάλλον πού είναι η γλουκαγόνη και πώς θα την κάνει. 6

7 ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ Σήμερα υπάρχουν πολλοί τύποι ινσουλίνης. Κάποιοι δρουν πάρα πολύ γρήγορα κι άλλοι πολύ πιο αργά, έτσι ώστε να προσαρμόζονται πιο εύκολα στον τρόπο ζωής του κάθε διαβητικού ασθενή. Τα στυλό ινσουλίνης είναι ο πιο εύκολος τρόπος χορήγησης ινσουλίνης. Ανάλογα με τον τύπο ινσουλίνης που κάνει κάθε άτομο, πρέπει να χρησιμοποιεί και το κατάλληλο στυλό. Συμβουλές γιά τη σωστή χορήγηση της ινσουλίνης: Κάθε βελόνα ινσουλίνης πρέπει να χρησιμοποιείται από ένα και μόνο άτομο. Η επιλογή της σωστής βελόνας ινσουλίνης είναι πολύ σημαντική και διαφέρει από ασθενή σε ασθενή. Πρέπει πάντα να συναποφασίζετε για την κατάλληλη βελόνα με το γιατρό σας. Πριν από κάθε ένεση πρέπει να τοποθετείτε τη βελόνα και να κάνετε έλεγχο καλής λειτουργίας του στυλό σπαταλώντας 1-2 μονάδες ινσουλίνης. Μετά να ρυθμίζετε τον αριθμό των μονάδων και να κάνετε την ένεση. ΜΗΝ βγάζετε αμέσως το στυλό μετά την ένεση, αλλά μετρήστε μέχρι το 10 πριν το τραβήξετε. Άν δεν το κάνετε, η τελευταία σταγόνα θα χυθεί έξω και θα κάνετε μικρότερη ποσότητα ινσουλίνης. Η βελόνα πρέπει να αφαιρείται μετά από κάθε ένεση και να αχρηστεύεται με ασφάλεια. Χρησιμοποιήστε καινούργια βελόνα στην επόμενη ένεση. Φροντίστε να μην παραμένει ποτέ βελόνα πάνω στο στυλό. ΜΗΝ κάνετε συνεχώς την ένεση στο ίδιο σημείο. Τα σημεία των ενέσεων πρέπει να εναλλάσσονται. Η ινσουλίνη μπορεί να διατηρηθεί σε θερμοκρασία δωματίου (χωρίς ψυγείο) μέχρι ένα μήνα. Σημεία των ενέσεων 7

8 ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ Ο διαβήτης είναι ύπουλη νόσος. Υψηλό σάκχαρο (κακή ρύθμιση) με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε: Έμφραγμα του μυοκαρδίου Εγκεφαλικό επεισόδιο Νεφρική ανεπάρκεια Επώδυνη νευροπάθεια (πόνο στα πόδια) Τύφλωση Ακρωτηριασμό ποδιού Τι άλλο μπορείτε να κάνετε: ΠΡΟΛΗΨΗ: Εξέταση των ματιών (βυθοσκόπηση) τουλάχιστον μιά φορά το χρόνο ας μην έχετε παρατηρήσει επιδείνωση της όρασης! Εξέταση των ποδιών καθημερινά Περιορισμός άλλων παραγόντων κινδύνου, όπως έλεγχος αρτηριακής πίεσης, έλεγχος χοληστερίνης ΔΙΑΚΟΠΗ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ!!! Στυτική δυσλειτουργία Η καλή ρύθμιση του σακχάρου ελαττώνει την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών! ΘΥΜΗΘΗΤΕ: ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ!!! 8

9 ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να φροντίζουν τα πόδια τους. Λόγω της νευροπάθειας, μπορεί να μην καταλάβετε ότι έχετε τραυματίσει τα πόδια σας, και δυστυχώς η επούλωση είναι πολύ πιο δύσκολη στα άτομα με διαβήτη. Ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές: 1. Ελέγχετε τα πόδια σας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ (για κοκκινίλες, τραυματισμούς) με την βοήθεια καθρέφτη για τα πέλματα ή με τη βοήθεια κάποιου ατόμου από το περιβάλλον σας. 2. Κόβετε τα νύχια σας προσεκτικά και ΙΣΙΑ στις γωνίες. 3. Χρησιμοποιείτε ενυδατική κρέμα (αλλά ΟΧΙ ανάμεσα στα δάχτυλα). 4. Μην κόβετε ΠΟΤΕ τους κάλους. Μη χρησιμοποιείτε χημικές ουσίες (ακόμα και άν συνιστώνται για τους κάλους) ή μεταλλικά αντικείμενα (μόνον φυσική ελαφρόπετρα στην ανάγκη). 5. Μην μουλιάζετε τα πόδια σας όχι ποδόλουτρα! 6. Αποφεύγετε θερμοφόρες και σχετικές ηλεκτρικές συσκευές στα πόδια. Το ζεστό νερό στο μπάνιο να το δοκιμάζετε ΠΡΩΤΑ με το χέρι. 7. Μη βαδίζετε ΠΟΤΕ ξυπόλητος (ούτε στην παραλία!). Μη φοράτε ποτέ παπούτσια χωρίς κάλτσες. 8. Φορέστε άνετα παπούτσια (αθλητικά κατά προτίμηση) με βαμβακερές κάλτσες (άσπρες). Τα καινούργια παπούτσια να τα φοράτε λίγο-λίγο γιά να τα συνηθίσετε. 9. Να ελέγχετε το εσωτερικό των παπουτσιών (με τα μάτια και ΜΕ ΤΟ ΧΕΡΙ σας) καθημερινά πριν τα φορέσετε. 10. Γιά οποιοδήποτε πρόβλημα επικοινωνήστε ΑΜΕΣΑ με το γιατρό. 9

10 ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΜΗΝ ΠΑΡΑΛΕΙΠΕΤΕ ΠΟΤΕ ΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ (γρίππη, έμετοι, διάρροιες, πυρετός κ.τ.λ.), έστω και άν δεν μπορείτε να φάτε. Εάν το σάκχαρο παραμένει αυξημένο και κάνετε εμέτους, επικοινωνήστε άμεσα με το γιατρό σας ή πηγαίνετε σε εφημερεύον νοσοκομείο. Θυμηθήτε: Σε περίπτωση αρρώστιας, ο οργανισμός έχει μεγαλύτερες ανάγκες σε ινσουλίνη. Να κάνετε συχνές μετρήσεις σακχάρου. Να πίνετε πολλά υγρά (2-3 λίτρα το 24ωρο). Μην ξεχνάτε: Να κάνετε κάθε χρόνο το εμβόλιο για τη γρίππη (Οκτώβριο ή Νοέμβριο) και κάθε 5 χρόνια το εμβόλιο για τον πνευμονόκοκκο. Τα άτομα με διαβήτη μπορεί να περάσουν αυτά τα νοσήματα βαρύτερα, ή να παρουσιάσουν επιπλοκές! Άν δεν μπορείτε να πιείτε υγρά, επικοινωνήστε άμεσα με το γιατρό σας ή πηγαίνετε σε εφημερεύον νοσοκομείο. 10

11 ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΛΑΘΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ Οι άνθρωποι με διαβήτη δεν μπορούν να φάνε ποτέ γλυκά ; Τα γλυκά δεν είναι τελείως απαγορευμένα για τα διαβητικά άτομα, αρκεί να μην είναι συχνά. Αν τρως πολλά γλυκά μπορεί να πάθεις διαβήτη ; Ο διαβήτης προκαλείται από έναν συνδυασμό γενετικών παραγόντων αλλά και τρόπου ζωής (παχυσαρκία, κακή διατροφή). Αυτή καθεαυτή η κατανάλωση γλυκών δεν προκαλεί διαβήτη. Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να καταναλώνουν ειδικές τροφές για διαβητικούς ; Ένα υγιεινό γεύμα για άτομα με διαβήτη είναι το ίδιο όπως για κάθε άνθρωπο. Τα προϊόντα για διαβητικούς δεν προσφέρουν κάτι περισσότερο. Αν έχεις διαβήτη απαγορεύονται το ψωμί, οι πατάτες και τα μακαρόνια ; ΕΝΤΕΛΩΣ ΛΑΘΟΣ! Στα γεύματα ΟΦΕΙΛΟΥΝ να προστεθούν: ψωμί (κατά προτίμηση ολικής άλεσης), ζυμαρικά, ρύζι και πατάτες. Το σημαντικό είναι οι μετρημένες ποσότητες. Τα φρούτα είναι υγιεινά, συνεπώς μπορούμε να τρώμε όσα θέλουμε ; Τα φρούτα είναι όντως υγιεινά. Αλλά περιέχουν και ζάχαρη, ειδικά κάποια από αυτά πολλή ζάχαρη. Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να γνωρίζουν ποια και πόσα φρούτα είναι σωστά για τον καθένα. Δεν θέλω να κάνω ινσουλίνη γιατί θα πάθω υπογλυκαιμία! Υπογλυκαιμία μπορεί να πάθει κανείς και με τα περισσότερα αντιδιαβητικά χάπια, αν δεν τηρεί τους κανόνες διατροφής και αν παραλείψει γεύμα. Δεν θέλω να αρχίσω ινσουλίνη γιατί θα τη συνηθίσω! Η ινσουλίνη είναι μιά ορμόνη που πρέπει να έχει ο οργανισμός μας, και δεν την συνηθίζει. Απλά συνήθως ο γιατρός συνιστά ινσουλίνη όταν αποτύχουν πιά τα αντιδιαβητικά χάπια και το πάγκρεας δεν βγάζει σχεδόν καθόλου δική του ινσουλίνη. Σε περιπτώσεις αρρώστιας που αλλάζεται η θεραπεία από χάπια σε ινσουλίνη, αυτό είναι προσωρινό και μετά μπορεί να ξαναγυρίσει κανείς στα δισκία. Παρέλειψα γεύμα γιατί μέτρησα το σάκχαρό μου και το βρήκα ψηλό. ΛΑΘΟΣ! Δεν πρέπει ποτέ να παραλείπει κανείς γεύμα, όσο ψηλό και να είναι το σάκχαρό του. Φάτε λιγότερο. Συζητήστε με το γιατρό την επόμενη φορά γιά τροποποίηση της θεραπείας. Δεν τρώω καθόλου το βράδυ γιά να αδυνατίσω! ΛΑΘΟΣ! Δεν αδυνατίζει κανείς έτσι. Τα πολλά και μικρά γεύματα είναι απαραίτητα. Θυμηθείτε το φορτηγό του καθηγητή Χριστακόπουλου. Δεν πάω κάπου διακοπές γιατί δεν έχει ψυγείο και δεν μπορώ να κουβαλάω φορητό ψυγειάκι γιά την ινσουλίνη. ΛΑΘΟΣ! Οι ινσουλίνες μπορούν να διατηρηθούν μέχρι ένα μήνα εκτός ψυγείου, φτάνει να μην εκτίθενται άμεσα στον ήλιο (ΟΧΙ στο παρμπρίζ αυτοκινήτου ή ακάλυπτες στην παραλία). ΤΕΡΜΑ ΤΑ ΨΥΓΕΙΑΚΙΑ! 11

12 Στο Δημήτρη Βογιατζόγλου, που εργάστηκε με πάθος για να αποδείξει ότι τα πόδια των ασθενών με διαβήτη δεν «κόβονται» έτσι εύκολα και αβασάνιστα... Με την ευγενική χορηγία της Χαρίκλεια Λούπα 2011