ΑΛΛΗΛΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ. Περίληψη

Transcript

1 ΑΛΛΗΛΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΟΜΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡ ΙΤΣΑΣ Σεραφείµ Πολύζος 1, ανάη Καραµήτσιου 2 Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περ. Ανάπτυξης Περίληψη Στο άρθρο εξετάζεται η αλληλεπίδραση της αστικής ανάπτυξης και των «περιορισµών ή όρων δόµησης», που έχουν νοµοθετηθεί και ισχύουν σε κάθε αστική περιοχή, µε επικέντρωση στο συντελεστή δόµησης,. Το άρθρο επιδιώκει να βοηθήσει στο γενικότερο προβληµατισµό για τη βέλτιστη πληθυσµιακή πυκνότητα στα σύγχρονα ελληνικά αστικά κέντρα και να εξετάσει την αναγκαιότητα µείωσής της, εστιάζοντας σε µια πόλη µεσαίου µεγέθους, την Καρδίτσα. Αρχικά, γίνεται µια γενική επισκόπηση των θεωριών αστικότητας και ακολουθεί µια γενική ερµηνεία της έννοιας του «συντελεστή δόµησης». Ακολουθεί µια ανάλυση των χαρακτηριστικών της πόλης της Καρδίτσας, του τρόπου δόµησής της και παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα επιτόπιας έρευνας που διεξήχθη µε τη µέθοδο των ερωτηµατολογίων. Τέλος, γίνεται ανάλυση και αξιολόγηση των αποτελεσµάτων της έρευνας και διατυπώνονται προτάσεις για ένα νέο τρόπο ανάπτυξής της πόλης και γενικά συµπεράσµατα. Λέξεις κλειδιά: αστική ανάπτυξη, συντελεστής δόµησης, αστική πυκνότητα, Καρδίτσα 1. Εισαγωγή Παρατηρώντας διαχρονικά την εξέλιξη των οικισµών διαπιστώνοµαι ότι, το µέγεθός τους µεταβάλλεται, αυξάνεται ή µειώνεται, ενώ ακόµα και οι µεγαλύτερες πόλεις ξεκίνησαν ως µικροί οικιστικοί πυρήνες. Η ανάπτυξή τους, µε µικρή ή µεγάλη ταχύτητα, είναι ανάλογη των οικονοµικών, δηµογραφικών και κοινωνικών µεταβολών και των γενικότερων κοινωνικοοικονοµικών εξελίξεων της εκάστοτε περιόδου και περιοχής (µετανάστευση, αστικοποίηση κ.λ.π.). Συνήθως, η ανάπτυξη κάθε οικισµού αυξάνει τα προβλήµατα οργάνωσης του αστικού, αλλά και του περιφερειακού χώρου, οι αστικές λειτουργίες πολλαπλασιάζονται και αρχίζουν να αλληλοσυγκρούονται στον πεπερασµένο αστικό χώρο, και από ένα σηµείο και πέρα η πολεοδοµική επέµβαση καθίσταται αναγκαία για την διασφάλιση της οµαλής και βιώσιµης ανάπτυξης του οικισµού (Αραβαντινός, 1997). Στην Ελλάδα το επιστη- µονικό ενδιαφέρον για την εξέλιξη των ελληνικών πόλεων ξεκινά µετά τη δεκαετία του 40 και το τέλος εµφυλίου πολέµου, αρχικά σχετίζεται µε τη σύνταξη πολεο- 1 ρ. Σεραφείµ Πολύζος, Πολιτικός Μηχανικός, Οικονοµολόγος, Επίκουρος Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας, spolyzos@uth.gr 2 ανάη Καραµήτσιου, Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περ. Ανάπτυξης, MSc.

2 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας δοµικών µελετών και σταδιακά, µετά τη δεκαετία του 60, ασχολείται µε την εξέλιξη της αστικοποίησης και την αστική ανάπτυξη γενικότερα. Η αστική ανάπτυξη, τα στάδια της και οι µεταβλητές που την επηρεάζουν αποτελούν τους σηµαντικότερους παράγοντες που επιδρούν στην εξέλιξη των α- στικών συστηµάτων (µητροπολιτικές περιφέρειες, µεγάλες πόλεις, µεσαίου ή µικρού µεγέθους πόλεις). Οι πόλεις, αποτελούν τους κύριους δέκτες των τεχνολογικών εξελίξεων, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου και των οικονοµικών εξελίξεων. Μια γενική θεώρηση της αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα δείχνει την άρρηκτη και αµφίδροµη σύνδεση και επιρροή των πόλεων στην εξέλιξη της εσωτερικής αγοράς, στη διαµόρφωση κοινωνικοοικονοµικών σχέσεων και στη δηµιουργία της υφιστάµενης ελληνικής αστικής φυσιογνωµίας. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της µεταπολεµικής αστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα είναι η καθ ύψος ανάπτυξη των πόλεων και η αύξηση της πληθυσµιακής πυκνότητάς τους. Στην Ελλάδα, µέχρι τις πρώτες δεκαετίας του 20-στού αιώνα, ο κανόνας ήταν η ανάπτυξη µονοκατοικιών ή διπλοκατοικιών και σε ορισµένες περιπτώσεις η ανάπτυξη κατοικιών µέχρι 3 ορόφους µε µικρό αριθµό δια- µερισµάτων. Η 1 η φάση της πολυκατοικίας εµφανίστηκε κατά το µεσοπόλεµο µε βασικά «θετικά χαρακτηριστικά» (α) την κεντρικότητα της θέσης, συνεπώς ευνοϊκή απόσταση από τις θέσεις απασχόλησης µεγάλων εισοδηµάτων, (β) τις διατιθέ- µενες ανέσεις, όπως ύπαρξη θυρωρού, κεντρικής θέρµανσης και ανελκυστήρα και (γ) οι βελτιωµένες συνθήκες αερισµού, φωτισµού και θέας, ιδιαίτερα για τα ρετιρέ, δεδοµένου το περιβάλλον της πολυκατοικίας ήταν άχτιστο ή είχε χαµηλότερα σπίτια (Αραβαντινός κ.α. 1987). Τα µειονεκτήµατα, όπως το κυκλοφοριακό, η ρύπανση και η µεγάλη πυκνότητα δεν είχαν εµφανισθεί ακόµη, ώστε να αντισταθµίζουν την αξία των πλεονεκτηµάτων. Συνέπεια τούτων, ήταν η εξέλιξη της πολυκατοικίας ως σύµβολο κοινωνικής υπεροχής και ως προτύπου για µίµηση, γεγονός που οδήγησε την αντιγραφή του από άλλα µικρότερα αστικά κέντρα πέραν της Αθήνας. Η 2 η φάση της πολυκατοικίας ξεκίνησε τη δεκαετία του 50 και κορυφώθηκε στη δεκαετία του 60. Η έντονη αστικοποίηση της περιόδου αυτής είχε ως αποτέλεσµα τη µεγάλη αύξηση της ζήτησης κατοικιών από ένα πολυπληθές καταναλωτικό κοινό µεσαίων ή κατώτερων εισοδηµάτων, σε µεγάλο ποσοστό, αγροτικής προέλευσης. Οι αυξηµένες δανειοδοτήσεις και η διάθεση των αποταµιεύσεων σε αγορά διαµερισµάτων, υποβοηθούµενες από το θεσµό της αντιπαροχής και τη διάθεση αστικού χώρου για ανοικοδόµηση λόγω αύξησης των συντελεστών δόµησης και ένταξης περιοχών εντός σχεδίου πόλης, οδήγησε σε γενικευµένη κατασκευή πολυκατοικιών και επέκταση του αστικού χώρου στις µεγάλες πόλεις (Αραβαντινός κ.α. 1987). Η 3 η φάση ξεκίνησε τη δεκαετία του 70, µε κύρια χαρακτηριστικά το συνεχές οικοδοµικό σύστηµα, την απαίτηση για κατασκευή χώρων στάθµευσης που θεσµοθετήθηκε στο τέλος της δεκαετίας του 70, τις εσωτερικές και εξωτερικές βελτιώσεις της «κλασικής» πολυκατοικίας, την έναρξη µείωσης των συντελεστών δόµησης σε πολλές περιοχές και τη µείωση των κατασκευαστικών κακοτεχνιών. Οι πιέσεις για κατοικία από τους εσωτερικούς µετανάστες αρχίζουν να µειώνονται, ενώ οι συνθήκες διαβίωσης αρχίζουν να επιδεινώνονται λόγω του κυκλοφοριακού, 2

3 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου της ρύπανσης και της υψηλής πληθυσµιακής πυκνότητας. Παράλληλα εµφανίζονται οι προαστιακές περιοχές και ένα σηµαντικό µέρος του εύπορου κυρίως πληθυσµού µε δυνατότητες αυτοκίνησης µετακινείται σε περιµετρικές ή περιαστικές περιοχές, όπου οι συνθήκες διαβίωσης είναι καλύτερες. Η εξέλιξη αυτή οδηγεί στην αντιστροφή του αρχικού φαινοµένου και πλέον η πολυκατοικία από σύµβολο κοινωνικής καταξίωσης στις δεκαετίες του 30 και 40 κατέληξε λύση στέγασης του πληθυσµού που ανήκε σε µεσαία ή χαµηλά εισοδηµατικά στρώµατα. Ο παραπάνω τρόπος δόµησης εφαρµόσθηκε πρώτα στην Αθήνα και δευτερευόντως στη Θεσσαλονίκη, αλλά αντιγράφηκε στη συνέχεια από όλες τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις µε γρήγορο ρυθµό. Όλες σχεδόν οι πόλεις υιοθέτησαν την πολυκατοικία για την κάλυψη των στεγαστικών τους αναγκών, ένα υπόδειγµα που ακολουθείται ακόµη και σήµερα σε όλες σχεδόν τις πόλεις. Όµως, τα σηµάδια γήρανσης αυτού του συστήµατος αστικής ανάπτυξης είναι εµφανή, αφού σε πολλές πόλεις έχουν εµφανισθεί σηµαντικές «πιέσεις», πολλές των οποίων έφεραν αποτέλεσµα, για µείωση των συντελεστών δόµησης και της αστικής πληθυσµιακής πυκνότητας. Η αλλοίωση του παραδοσιακού αστικού περιβάλλοντος, η απώλεια της ταυτότητας κάθε περιοχής και η απώλεια της αίσθησης για την ύπαρξη «γειτονιάς» σε συνδυασµό µε τα υπόλοιπα προβλήµατα που προκάλεσε η δόµηση υψηλών και πυκνοδοµηµένων κτιρίων, δεν µπορεί πλέον να αντισταθµίσει τα όποια πλεονεκτήµατά αυτής της µορφής αστικής ανάπτυξης. Η επιβεβαίωση της γήρανσης και της απαξίωσης αυτού του συστήµατος αστικής ανάπτυξης προέρχεται από το γεγονός ότι η Πολιτεία αναγνώρισε έµµεσα τα µειονεκτήµατά της πολυκατοικίας ως χώρου κατοικίας και στις εντάξεις των νέων περιοχών στα ρυµοτοµικά σχέδια των πόλεων υιοθέτησε σε όλη την Ελλάδα ως µεγαλύτερο συντελεστή δόµησης το 0.8. Στο πλαίσιο του προβληµατισµού αυτού για µείωση της πληθυσµιακής πυκνότητας στις ελληνικές πόλεις διερευνάται η σχέση πυκνότητας δόµησης, όπως αυτή απεικονίζεται στο µέγεθος του συντελεστή δόµησης, και αστικής ανάπτυξης για την πόλη της Καρδίτσας. Συγκεκριµένα, αρχικά γίνεται µια γενική επισκόπηση των θεωριών αστικότητας και ακολουθεί µια γενική ανάλυση της έννοιας «συντελεστής δόµησης». Ακολουθεί ανάλυση των χαρακτηριστικών της πόλης, του τρόπου δόµησής της και παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα επιτόπιας έρευνας που έγινε δια της µεθόδου των ερωτηµατολογίων. Τέλος, γίνεται ανάλυση και αξιολόγηση των αποτελεσµάτων της έρευνας και διατυπώνονται προτάσεις για ένα νέο τρόπο ανάπτυξής της πόλης και γενικά συµπεράσµατα. 2. Κλασικές θεωρίες αστικότητας: Μια γενική επισκόπηση Η εσωτερική οργάνωση της πόλης διαµορφώνεται από τη χωρική κατανοµή των ανθρώπων και των δραστηριοτήτων, χαρακτηριστικό που καθορίζει σε µεγάλο βαθµό τη φυσιογνωµία και την εξέλιξη µιας πόλης. Οι E. Burgess, H. Hoyt, E. Ullman και C. Harris ασχολήθηκαν µε την αστική δοµή και ανάπτυξη, αναπτύσσοντας τρία κλασικά υποδείγµατα εσωτερικής οργάνωσης της πόλης στο πλαίσιο οικολογικής προσέγγισης, τα έτη 1925, 1939 και 1945 αντίστοιχα (Shearmur and Charron 2004, Hall 1997, Harris and Lewis 1998, Weber 2003, Dear and Flusty 3

4 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας 1998). Θα περιγραφεί στη συνέχεια σε ένα γενικό πλαίσιο το περιεχόµενο κάθε προσέγγισης. Ο Burgess, περιέγραψε το υπόδειγµα των «οµόκεντρων ζωνών», το οποίο αναφέρεται σε ένα σύστηµα οργάνωσης της πόλης σε οµόκεντρους κύκλους, ο καθένας από τους οποίους περιλαµβάνει εξειδικευµένα χαρακτηριστικά. Το βασικό στοιχείο του υποδείγµατος αυτού, αφορά τη δυνατότητα επέκτασης της πόλης «προς τα έξω» µε τη εισβολή της µιας ζώνης στην επόµενη. Οι ζώνες ουσιαστικά αναπαριστούν την επέκταση της πόλης και τη διαφοροποίηση των περιοχών, ενώ η ανάπτυξη της πόλης προς τα έξω και γύρω από το αρχικό κέντρο, έχει ως αποτέλεσµα τα παλιά κτίρια να βρίσκονται στο εσωτερικό της πόλης και τα νεότερα προς την άκρη της πόλης. ιαµορφώνεται έτσι, µια κοινωνικοοικονοµική ιεραρχία σύµφωνα µε την οποία στα προάστια εγκαθίστανται οι κάτοικοι που ανήκουν στα ευπορότερα κοινωνικά στρώµατα, ενώ το αντίθετο συµβαίνει στο εσωτερικό του α- στικού πυρήνα. Η βασική υπόθεση του υποδείγµατος αυτού σχετίζεται µε την ύπαρξη περιορισµένου και υψηλής αξίας χώρου στο κέντρο της πόλης, όπου συγκεντρώνονται οικονοµικές δραστηριότητες εντασσόµενες κυρίως στον τοµέα των υπηρεσιών. Οι δραστηριότητες αυτές επιδιώκουν την εγκατάσταση στις κεντρικές περιοχές της πόλης, προκειµένου να εξασφαλίσουν υψηλή προσβασιµότητα σε ηµόσιες Υπηρεσίες µε τις οποίες συναλλάσσονται, γεγονός που συµβάλλει στην αύξηση της ζήτησης για αστικό χώρο και επακόλουθα της αξίας γης και κατοικιών. Στις υπόλοιπες περιοχές, περιµετρικά του κέντρου οι χρήσεις των κατοικιών αλλάζουν, µε κύριο χαρακτηριστικό την επικράτηση της κατοικίας. Πιο συγκεκριµένα, το υπόδειγµα του Burgess διακρίνει πέντε ζώνες, όπως εµφανίζεται στο διάγραµµα 1, µε την πιο κεντρική να συγκεντρώνει τις βασικές λειτουργίες και την επόµενη να περιλαµβάνει µεταποιητικές επιχειρήσεις, την ε- λαφριά βιοµηχανία και επί το πλείστον κατοίκους µειονοτήτων χαµηλών εισοδη- µάτων, διαµορφώνοντας έτσι υποβαθµισµένες περιοχές κατοικίας (slums). Ακολουθεί η 3 η ζώνη µε τις κατοικίες των εργατών της βιοµηχανίας που µετακινήθηκαν µε την πάροδο του χρόνου και τη βελτίωση του εισοδήµατός τους από τη δεύτερη ζώνη σε αυτή, αναζητώντας καλύτερο επίπεδο ζωής σε συνδυασµό µε την κοντινή απόσταση από τον τόπο εργασίας τους. Στην 4 η ζώνη συγκεντρώνονται πολυκατοικίες µε ακριβά διαµερίσµατα και µονοκατοικίες, αποτελεί δηλαδή ζώνη αµιγούς κατοικίας, ενώ η τελευταία ζώνη εκτείνεται εκτός των αστικών ορίων σε µακρινά προάστια ή σε πόλεις δορυφόρους, οι κάτοικοι των οποίων µετακινούνται καθηµερινά προς και από τις περιοχές εργασίας τους. Η εσωτερική µορφή της πόλης µπορεί όµως να οργανώνεται τοµεακά σύµφωνα µε το «υπόδειγµα τοµεακής οργάνωσης» του Hoyt, το οποίο απεικονίζεται σχηµατικά στο διάγραµµα 1. Ο Hoyt χρησιµοποίησε µεταβλητές όπως το ενοίκιο, η αξία γης, καθώς και άλλες που επηρεάζουν την επιλογή της θέσης για εγκατάσταση της κατοικίας. Μία επιπρόσθετη σηµαντική µεταβλητή είναι οι κυκλοφοριακοί και συγκοινωνιακοί άξονες που οδηγούν στον αστικό πυρήνα της πόλης (Shearmur and Charron 2004, Harris and Lewis 1998, Weber 2003, Dear and Flusty 1998). 4

5 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου Βασικό χαρακτηριστικό του υποδείγµατος τοµεακής οργάνωσης, που θα µπορούσε να θεωρηθεί πλεονέκτηµα του, είναι η δυνατότητα επιλογής θέσης κατοικίας µε την ανάλογη επιβάρυνση σε υψηλά (ευνοϊκότερες καλύτερες περιοχές) ή χαµηλά (µη ευνοϊκές περιοχές) ενοίκια. Η περιοχή κατοικίας εξαρτάται ά- µεσα από την ευκολία ή µη πρόσβασης και µετακίνησης προς στο κέντρο της πόλης, τα φυσικά χαρακτηριστικά που διαθέτει η εκάστοτε περιοχή και την απουσία ή µη της βιοµηχανίας. Η βασική διαφορά µε το προηγούµενο υπόδειγµα αποτελεί η µεγάλη βαρύτητα που αποδίδεται στην ευκολία και το κόστος µετακίνησης προς κάθε κατεύθυνση της πόλης, ενώ η βασική οµοιότητα των δύο υποδειγµάτων είναι η δυνατότητα επέκτασης της πόλης «προς τα έξω» Ζώνη 1: Κέντρο Ζώνη 2: Χονδρεµπόριο & ελαφριά βιοµηχανία Ζώνη 3: Χαµηλής τάξης κάτοικοι Ζώνη 4: Μεσαίας τάξης κάτοικοι Ζώνη 5: Υψηλής τάξης κάτοικοι Ζώνη 6: Βαριά βιοµηχανία Ζώνη 7: Περιφερειακά κέντρα Ζώνη 8: Προάστια κατοικίας Ζώνη 9: Βιοµηχανικά προάστια Ζώνη 10: Ζώνη καθηµερινών ταξιδιωτών ιάγραµµα 1: ιαγραµµατική απεικόνιση των υποδειγµάτων των Burgess - Concentric zone theory, Hoyt - Sector theory και Ullman & Harris Multiple nuclei (Πηγή: Clerk et Carel, 1998) 5

6 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας Το τρίτο υπόδειγµα εσωτερικής οργάνωσης της πόλης, είναι το «υπόδειγµα των πολλαπλών πυρήνων» των Ullman and Harris, το οποίο αποτελεί συνδυασµό των δύο προαναφερθέντων υποδειγµάτων και βασίζεται στην έννοια της πολυκεντρικότητας. Το υπόδειγµα, το οποίο εµφανίζεται σχηµατικά στο διάγραµµα 1, υποστηρίζει την ύπαρξη πολλών κέντρων, πρόσφατων ή µη, η δηµιουργία των ο- ποίων είναι αποτέλεσµα τεσσάρων παραγόντων (Shearmur and Charron 2004, Harris and Lewis 1998, Weber 2003, Dear and Flusty 1998). Ο πρώτος παράγοντας αφορά τις περιοχές στις οποίες αναπτύσσονται οι ε- ξειδικευµένες υπηρεσίες και εξυπηρετήσεις και ο δεύτερος τις περιµετρικές περιοχές, όπου αναπτύσσονται οι έµµεσα συνδεδεµένες εξυπηρετήσεις. Η χωροθέτηση των εξειδικευµένων υπηρεσιών και εξυπηρετήσεων στις συγκεκριµένες περιµετρικά του κέντρου, περιοχές, είναι οικονοµικά προσφορότερη, διότι εκεί αναπτύσσονται οικονοµίες κλίµακας. Ο τρίτος παράγοντας αφορά τον αποκλεισµό µιας χρήσης από την άλλη, όπως π.χ. η ύπαρξη βιοµηχανίας σε µια περιοχή αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για εγκατάσταση κατοικίας. Τέλος, ο τέταρτος παράγοντας αφορά την αδυναµία κάποιων δραστηριοτήτων να εγκατασταθούν σε όλες τις περιοχές λόγω υψηλής αξίας της γης. Για παράδειγµα, η απαίτηση µιας βιοµηχανίας για χρήση µεγάλης και φθηνής έκτασης την αποτρέπει να εγκατασταθεί σε περιοχές κατοικίας, αφού σε αυτές οι τιµές για απόκτηση γης είναι υψηλές. 3. Η έννοια του συντελεστή δόµησης Ο συντελεστής δόµησης (Σ ), αποτελεί βασικό παράγοντα που καθορίζει την πυκνότητα µιας αστικής περιοχής και µπορεί να διακριθεί σε «καθαρό» και «µικτό» (Αραβαντινός, 1997). Κατά κανόνα, αυτό που δηλώνεται ως «συντελεστής δόµησης» είναι ο καθαρός συντελεστής. Ο Σ είναι ο αριθµός, ο οποίος πολλαπλασιαζόµενος µε την επιφάνεια του οικοπέδου, δίνει τη συνολική επιφάνεια όλων των ορόφων των κτιρίων που µπορούν να κατασκευαστούν στο οικόπεδο, σύµφωνα µε τις οικείες διατάξεις, ενώ σχηµατικά απεικονίζεται στο σχήµα 1. Ο «καθαρός» συντελεστής δόµησης ισούται µε το πηλίκο: (συνολική επιφάνεια ορόφων) / (επιφάνεια οικοπέδου 3, ενώ ο «µικτός» συντελεστής δόµησης ισούται µε το πηλίκο: (συνολική επιφάνεια ορόφων) /(επιφάνεια γης 4 ). Ο συντελεστής δόµησης (καθαρός ή µικτός) µπορεί να αναφέρεται αποκλειστικά σε µία συγκεκρι- µένη χρήση, ενώ υπάρχει δυνατότητα σε ορισµένες περιπτώσεις να προβλέπονται διαφορετικοί συντελεστές δόµησης για διαφορετικές χρήσεις. Συνήθως, ο τυπικός συντελεστής δόµησης που ορίζεται στα ρυµοτοµικά σχέδια για τα οικόπεδα των αστικών περιοχών δεν εξειδικεύεται κατά χρήση και είναι δυνατή η οικοδόµηση µε τον ίδιο συντελεστή για οιαδήποτε χρήση επιτρέπεται να εγκατασταθεί στο οικόπεδο. Ο σχετικός ορισµός στην ισχύουσα νοµοθεσία δίνεται στο άρθρο 2, 27 και 3 Επιφάνεια οικοπέδου: η επιφάνεια αναφοράς είναι ένα οικόπεδο ή οικοδοµικό τετράγωνο ή έκταση χωρίς οδούς ή άλλους δηµόσιους χώρους 4 Επιφάνεια γης: η επιφάνεια αναφοράς περιλαµβάνει κατοικία, δρόµους, πλατείες, χώρους πρασίνου, δηµόσια κτίρια, κοινόχρηστοι χώροι κτλ. 6

7 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου εξειδικεύεται στο άρθρο 7 του Γενικού Οικοδοµικού Κανονισµού (ΓΟΚ, ν /85, όπως ισχύει). Ο Σ διακρίνεται σε επιτρεπόµενο και υλοποιηµένο ή υ- λοποιούµενο. Επί πλέον, µπορεί να γίνεται αναφορά στο µέσο συντελεστή δόµησης. Ο µέσος συντελεστής δόµησης αναφέρεται σε περιοχές για τις οποίες θεσµοθετούνται τοµείς µε διαφορετικούς συντελεστές. Σχήµα 1: ιαµόρφωση του Σ ανάλογα µε το ποσοστό κάλυψης Για την απλή περίπτωση µιας πολεοδοµικής ενότητας που ταυτίζεται µε έναν τοµέα συντελεστή δόµησης, ισχύει: σκ σ µ = (1) ( 1 P) Όπου: σ µ = ο µικτός συντελεστής δόµησης σ = ο καθαρός συντελεστής δόµησης κ Ρ = το ποσοστό γης της πολεοδοµικής ενότητας που καταλαµβάνουν οι χρήσεις χωρίς δόµηση, το πράσινο ή κυκλοφορία κλπ (πρόκειται για το ποσοστό των µη δοµήσιµων χώρων, που, στην τυπική περίπτωση είναι οι, κατά τον ορισµό του ΓΟΚ, κοινόχρηστοι χώροι του οικισµού). 7

8 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας Εάν δεν είναι καθορισµένο το ποσοστό των µη δοµήσιµων χώρων δεν είναι δυνατή η συσχέτιση µικτού και καθαρού συντελεστή δόµησης. Εποµένως, οι προδιαγραφές που θέτουν για τα Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια ο Ν. 2508/97 και το ΦΕΚ 209 /00 περί καθορισµού µέσου καθαρού και µικτού συντελεστή δόµησης ανά πολεοδοµική ενότητα, αντίστοιχα, δεν είναι ισοδύναµες. Στον Πίνακα 1 εµφανίζονται οι εκδοχές του συντελεστή δόµησης. Πίνακας 1: Οι εκδοχές του συντελεστή δόµησης Εκδοχές του συντελεστή δόµησης Γενικός (προσµετρά την συνολική επιφάνεια των ορόφων) Ανά χρήση ή αµιγούς χρήσης (προσµετρά το µέρος της συνολικής επιφάνειας των ορόφων που καταλαµβάνεται από τη συγκεκριµένη χρήση ) (Πηγή: Κουσιδώνης, 2006) Καθαρός (σε οικόπεδο) Τυπικός Σ (ΓΟΚ, ρυµοτο- µικά) Καθαρός Σ Μικτός (σε επιφάνεια γης) Μικτός Σ Μικτός Σ 4. Η περιοχή της έρευνας και τα χαρακτηριστικά της (α) Η πολεοδοµική οργάνωση της πόλης της Καρδίτσας Εξετάζοντας τις πρόσφατες µεταβολές στην πόλη της Καρδίτσας, διαπιστώνουµε διαφοροποιήσεις στον αστικό πυρήνα της, οι οποίες αφορούν το δοµηµένο περιβάλλον και τους κοινόχρηστους/κοινωφελείς της χώρους. Η αντικατάσταση των χαµηλών κτιρίων, των ολιγόροφων οικοδοµών και των ισόγειων καταστηµάτων από µεγάλες οικοδοµές τύπου πολυκατοικίας, οι οποίες κατασκευάσθηκαν κυρίως µε τη µέθοδο της αντιπαροχής, σήµανε την καθ ύψος ανάπτυξη της πόλης, κάτι που ξεκίνησε µε τη συρρίκνωση των πρωτογενούς τοµέα, ο οποίος αποτελούσε τη βασική πηγή εσόδων για το νοµό πριν από λίγα χρόνια και την υπεροχή του δευτερογενούς τοµέα. Έργα ανάπλασης πραγµατοποιήθηκαν στους κοινόχρηστους χώρους κυρίως µε την εκτεταµένη πεζοδρόµησή τους των κεντρικών δρόµων, πρωταρχικός στόχος των οποίων ήταν να επισηµανθεί ο σύνθετος ρόλος του κέντρου της πόλης (κοινωνικοποίηση, εµπόριο, αναψυχή, πολιτισµός), να αναβαθµισθεί αισθητικά το αστικό τοπίο, να προσφερθεί περισσότερος χώρος στους πεζούς πολίτες και να επιτευχθεί η κυκλοφοριακή αποσυµφόρηση. Στην πραγµατικότητα, η επέκταση των πλατειών και η πεζοδρόµηση των κεντρικών αρτηριών απέβλεπε στην εξισορρόπηση του φαινοµένου της καθ ύψος ανάπτυξης, βασική συνέπεια της έντονης αστυφιλίας, της πληθυσµιακής µεγέθυνσης που επακολούθησε, τη µειωµένη προσφορά γης στο εγκεκριµένο πολεοδοµικό σχέδιο για ανοικοδόµηση και της έλλειψης βασικών υ- ποδοµών στις ακραίες συνοικίες της πόλης. 8

9 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου Αναφορικά µε την πυκνότητα της πόλης, από το 1959, το έτος που άρχισε η εφαρµογή του πολεοδοµικού σχεδίου και διαµορφώθηκε η σηµερινή πολεοδοµία των τριών ζωνών του σχεδίου πόλης, µέχρι και σήµερα, ο συντελεστής δόµησης τροποποιήθηκε αρκετές φορές, διαµορφώνοντας ουσιαστικά την σηµερινή αστική φυσιογνωµία της Καρδίτσας και επηρεάζοντας την πορεία της ανάπτυξής της. Η ένταξη στο σχέδιο πόλης έκτασης περίπου 4500 στρεµµάτων στην αρχή της δεκαετίας του 80, επέτρεψε τη µείωση του συντελεστή δόµησης της Α και Β ζώνης (Α : κέντρο πόλης, Β : περιοχή γύρω του κέντρου) από 3.6 και 3.0 σε 2.4 και 2.2 αντίστοιχα το έτος Παράλληλα, καταβλήθηκε προσπάθεια διατήρησης του «ιστορικού» κέντρου και αναβάθµισης της ποιότητας του αστικού περιβάλλοντος, µέσω της επέκτασης και ενοποίησης των ελεύθερων χώρων και της αύξησης των χώρων πρασίνου. Ο συντελεστής δόµησης, όπως και οι υπόλοιποι όροι ή περιορισµοί δόµησης, καθορίζουν τις υφιστάµενες πολεοδοµικές ενότητες (ζώνες) στην πόλη της Καρδίτσας, και ακολουθούν το σχήµα οµόκεντρων κύκλων. Η Α ζώνη, η οποία αποτελεί το κέντρο της πόλης, έχει συντελεστή δόµησης 2,4, ενώ η περιοχή που εξαπλώνεται περιµετρικά της (Β ζώνη) έχει συντελεστή δόµησης 2,2. Η αµέσως επόµενη Γ ζώνη έχει συντελεστή 1,4 και τέλος οι περιοχές που εντάχθηκαν στο σχέδιο πόλης µετά το 1980 και αποτελούν την τέταρτη ( ) ζώνη έχουν συντελεστή δόµησης 0,8. Στo διάγραµµα 2 φαίνεται η σταδιακή διαβάθµιση του συντελεστή δόµησης ανά ζώνες. ιάγραµµα 2: Ο υφιστάµενος σδ, ανά ζώνη, στην πόλη της Καρδίτσας (β) Τα αστικά χαρακτηριστικά της Καρδίτσας 9

10 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας Για τη σύνθεση του αστικού τοπίου µιας πόλης δεν αρκεί να αναφερθούν αποκλειστικά οι όροι δόµησης, αλλά είναι ανάγκη να γνωστοποιηθούν τα γενικά και κατά περίπτωση ειδικά αστικά χαρακτηριστικά της πόλης και των περιοχών της. Πιο συγκεκριµένα, τα χαρακτηριστικά αυτά αφορούν το κλίµα και τη µορφολογία της πόλης, την οικονοµία και την παραγωγικότητά της, τον πληθυσµό και το µέγεθος της, την ιστορία και τον πολιτισµό της, την ταυτότητά της και το ρόλο της στο χώρο. Η Καρδίτσα είναι µια τυπική ελληνική πόλη µεσαίου µεγέθους, αποτελεί την πρωτεύουσα του Νοµού Καρδίτσας έκτασης 110,086 Km², έχει επίσηµο πληθυσµό κατοίκους (απογραφή 2001) και µέση αύξηση του πληθυσµού της την τελευταία δεκαετία 25 (πίνακας 2). Βρίσκεται στο δυτικό άκρο της θεσσαλικής πεδιάδας, είναι χτισµένη σε υψόµετρο 110 µ, έχει κλίµα ηπειρωτικό, δηλαδή κρύο χειµώνα και ζεστό καλοκαίρι. Έχει γόνιµο έδαφος, ενώ µε τα µηχανικά µέσα καλλιέργειας, την αξιοποίηση των υδάτων των παραπόταµων (Πηνειός) και τα αρδευτικά έργα Ταυρωπού κατέστη ένας από τους πιο παραγωγικούς νοµούς της χώρας. Επιπλέον, αποτελεί µία από τις αναπτυσσόµενες επαρχιακές πόλεις, το διοικητικό, πολιτιστικό και οικονοµικό κέντρο του νοµού, ενώ η συνολική έκταση που καταλαµβάνει είναι σχετικά µικρή, µε αποτέλεσµα οι αποστάσεις, ακόµα και των πιο αποµακρυσµένων σηµείων της από το κέντρο της πόλης να χαρακτηρίζονται κοντινές. Σηµαντική παράµετρος για τη φυσιογνωµία της πόλης Καρδίτσας είναι, ότι έχει διατηρήσει αρκετά από τα λιθόκτιστα (πέτρινα) και τα νεοκλασικά κτίσµατα, ενώ παράλληλα το αστικό τοπίο της πόλης χαρακτηρίζεται από τους πολλούς πεζοδροµηµένους χώρους και τις πλατείες, που ευνοούν τη µετακίνηση χωρίς χρήση αυτοκινήτου, καθώς και από ένα εκτεταµένο δίκτυο ποδηλατοδρόµου (4 Km αστικού και 10 Km περιαστικού). Τέλος, όπως όλες σχεδόν οι επαρχιακές πόλεις, ο ρόλος της είναι διττός, µιας και εξυπηρετεί τόσο τους κατοίκους της, όσο και τους κατοίκους των γύρω χωριών. Πίνακας 2 : Πληθυσµιακή εξέλιξη της πόλης της Καρδίτσας Έτος Πληθυσµός Αύξηση πληθυσµού σε Ποσοστιαία αύξηση πληθυσµού κατοίκους (Πηγή: ΕΣΥΕ) (γ) Αντιστοιχία της Καρδίτσας µε τα τρία κλασικά µοντέλα αστικής οργάνωσης Θα επιδιωχθεί στη συνέχεια η αντιστοίχιση της υφιστάµενης πολεοδοµικής οργάνωσης της Καρδίτσας µε τα τρία κλασικών µοντέλων εσωτερικής οργάνωσης της πόλης των Burgess, Hoyt και Ullman and Harris. Με βάση τα προαναφερθέντα, η Καρδίτσα οργανώνεται σε τέσσερις οµόκεντρους κύκλους ή ζώνες, η κάθε µία από τις οποίες χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα γνωρίσµατα. Στην πρώτη ζώνη, που απο- 10

11 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου τελεί το αστικό κέντρο πυρήνα (CBD), συγκεντρώνονται οι κεντρικές λειτουργίες και η απασχόληση σε υπηρεσίες, ενώ αποτελεί ένα χώρο πιο ανταγωνιστικό και περισσότερο ακριβό σε σχέση µε τις περικεντρικές περιοχές για τις εµπορικές χρήσεις. Στην επόµενη Β Ζώνη, αρχίζει η οικιστική ανάπτυξη µε κάποια µικρά ποσοστά υπηρεσιών και επιχειρήσεων, δηλαδή παρατηρείται η εισβολή της µίας ζώνης στην επόµενη λόγω φαινοµένων επέκτασης του κέντρου, ενώ οι δύο επόµενες ζώνες, Γ και, αποτελούν περιοχές αµιγούς κατοικίας. Η βασική διαφορά των Β, Γ και οικιστικών ζωνών αφορά τη µεταξύ τους πυκνότητα, ενώ ο συντελεστής δόµησης και το ύψος των κτιρίων µειώνονται καθώς µετακινούµαστε προς τα όρια της πόλης. Επίσης, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται µετακίνηση των κοινωνικών τάξεων µε υψηλότερα εισοδήµατα προς τα έξω, µε την απόκτηση οικοπέδων και µονοκατοικιών στις ακραίες περιοχές της πόλης, εκµεταλλευόµενοι τα φυσικά χαρακτηριστικά της περιοχών αυτών, το µεγαλύτερο διαθέσιµο χώρο και το πράσινο. Τέλος, γύρω από τα όρια της πόλης υ- πάρχουν σε κοντινή απόσταση οι µικρότεροι οικισµοί, των οποίων οι κάτοικοι µετακινούνται καθηµερινά, διανύοντας µεγαλύτερες αποστάσεις «από και προς» τον τόπο εργασίας τους. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι εργατικές κατοικίες είναι χωροθετηµένες σε προαστιακές περιοχές στην τέταρτη ζώνη. Εξετάζοντας την εσωτερική οργάνωση, την κατανοµή των κατοίκων και των δραστηριοτήτων της πόλης της Καρδίτσας, εξάγεται το συµπέρασµα ότι αυτή συγκλίνει σε µεγάλο βαθµό µε το υπόδειγµα των οµόκεντρων ζωνών του Burgess. Ωστόσο, παρουσιάζονται αρκετά στοιχεία από το υπόδειγµα τοµεακής οργάνωσης του Hoyt, όπως κατανοµή χαµηλών εισοδηµατικά τάξεων σε όλο τον αστικό χώρο, χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει ότι αποτελεί συγκερασµό των δύο αυτών υποδειγµάτων σε βαθµό τέτοιο, έτσι ώστε να καλύπτει τις προϋποθέσεις του τρίτου υποδείγ- µατος των Ullman και Harris. 5. Αντικείµενο της έρευνας Αποτελέσµατα Για την εύρεση του βέλτιστου συντελεστή δόµησης για την πόλη της Καρδίτσας, πραγµατοποιήθηκε έρευνα πεδίου που σκοπό είχε να αποτυπώσει την κοινή γνώµη, αναφορικά µε την πολεοδοµική οργάνωση της πόλης, την ύπαρξη επαρκών κοινόχρηστων χώρων και αστικού πρασίνου, την πυκνότητα δόµησης της πόλης, την αποδοχή ή όχι των υψηλών κτιρίων, την ύπαρξη ή µη κυκλοφοριακής συµφόρησης και του προβλήµατος στάθµευσης στο κέντρο της Καρδίτσας. Ο στόχος της έρευνας ήταν να καταγράψει τις στάσεις, τις αντιλήψεις και τις απόψεις τόσο των πολιτών του Νοµού Καρδίτσας, όσο και αυτών που γνωρίζουν την πόλη, σχετικά µε την επίδραση του συντελεστή δόµησης στην αστική ανάπτυξη της πόλης και την ανάληψη πολιτικών, δράσεων και παρεµβάσεων για την βελτίωση της εικόνας και της λειτουργικότητάς της. Η δοµή των ερωτηµατολογίων που χρησιµοποιήθηκαν ακλούθησε κάποιες βασικές κατευθύνσεις για τη διευκόλυνση της εξαγωγής σαφών και τεκµηριωµένων συµπερασµάτων. Αποτελείται από 19 ερωτήσεις, από τις οποίες οι πρώτες 9 αφορούν τις απόψεις των ερωτώµενων για την ήδη υπάρχουσα πολεοδοµική διά- 11

12 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας ταξη της πόλης, και οι υπόλοιπες 10 αφορούν πιθανά σενάρια αλλαγής κάποιων όρων και περιορισµών δόµησης, όπως επίσης και τη σηµασία των αλλαγών αυτών για την αστική εξέλιξη της πόλης της Καρδίτσας. Οι ερωτήσεις είναι κλειστού τύπου και δεν απαιτούν αιτιολόγηση, χωρίς αυτό να είναι απαγορευτικό για τους ε- ρωτώµενους που το επιθυµούν να κάνουν κάποιο σχόλιο. Συµπληρώθηκαν 120 ερωτηµατολόγια σε διαφορετικές ηµέρες και σε διαφορετικά µέρη της πόλης, ώστε να είναι όσο το δυνατό περισσότερο αντιπροσωπευτικό το δείγµα των ερωτώµενων. Ακολουθεί η λεπτοµερής παρουσίαση της επεξεργασίας των ερωτηµατολογίων. Αναφορικά µε το φύλο των ερωτηθέντων, το 46 ήταν γυναίκες και το 54 άνδρες, γεγονός που δείχνει ότι αν και δεν έγινε προεπιλογή των ερωτώµενων η κατανοµή των πολιτών που συµµετείχαν στην έρευνα, στα δύο φύλα είναι αρκετά ισορροπηµένη. Πολύ σηµαντικό είναι ότι το 91 των ερωτώµενων είναι κάτοικοι της πόλης, γεγονός που διασφαλίζει µια άποψη γύρω από τον τρόπο που βιώνουν οι κάτοικοι την κατάσταση της πόλης και για το πώς και κατά πόσο θα ήθελαν οι ίδιοι να βελτιωθεί αισθητικά και λειτουργικά η πόλη. Παρόλα αυτά, εξίσου σηµαντικές είναι οι απόψεις των πολιτών, που κατάγονται από άλλες περιοχές και εργάζονται ή κατοικούν προσωρινά στην Καρδίτσα, διότι µε τις απαντήσεις τους δια- µορφώνεται, πέρα από την προσωπική άποψη τους για την πόλη, µια συγκριτική εικόνα ανάµεσα στην πόλη της Καρδίτσας και στις αστικές περιοχές από όπου κατάγονται ή βρίσκεται η µόνιµη κατοικία τους. Σχετικά µε την απασχόληση, το 59 των ερωτώµενων είναι δηµόσιοι υπάλληλοι, το 20 ελεύθεροι επαγγελµατίες και το 11 ιδιωτικοί υπάλληλοι. Ακολουθούν µε πολύ µικρότερα ποσοστά οι φοιτητές (4), οι στρατιώτες (1), οι συνταξιούχοι (4) και αυτοί που ασχολούνται µε τα οικιακά (1). Η µεγάλη υπεροχή των δηµόσιων υπαλλήλων, όπως επίσης και ότι το µεγαλύτερο ποσοστό των υπαλλήλων (δηµόσιων ή ιδιωτικών) και των ελεύθερων επαγγελµατιών (το 80) είναι µηχανικοί (πολεοδόµοι, αρχιτέκτονες, πολιτικοί µηχανικοί), έγινε σκόπιµα, ώστε να προσδοθεί µεγαλύτερο επιστηµονικό κύρος στη έρευνα, παραβλέποντας το γεγονός ότι µια τέτοια κίνηση µπορεί να καθιστά το δείγµα εξειδικευµένο ή µεροληπτικό και τα εξαγόµενα συµπεράσµατα λιγότερο αντιπροσωπευτικά µε βάση τη σύνθεση του κοινωνικού συνόλου. Η εν λόγω επιλογή υιοθετήθηκε κρίνοντας ότι οι µηχανικοί, ιδιαίτερα αυτοί που εργάζονται στο ήµο, έχουν πιο ολοκληρωµένη επιστηµονική άποψη για την πολεοδοµική διάταξη της πόλης, τις προοπτικές ή τα προβλήµατα που υπάρχουν, ενώ ο συνδυασµός των απαντήσεών τους µε αυτές των υπόλοιπων πολιτών εµφανίζει καλύτερα τις πραγµατικές ανάγκες της πόλης της Καρδίτσας. Το µορφωτικό επίπεδο των ερωτώµενων είναι αρκετά υψηλό µε τη πλειονότητα (63) να είναι απόφοιτοι ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων ή ενεργά µέλη αυτών, ενώ ακολουθούν σε µικρότερα ποσοστά οι απόφοιτοι ΤΕΙ (15), οι απόφοιτοι λυκείου µε ποσοστό 13 και αυτοί που έχουν τελειώσει ΙΕΚ-ΚΕΚ και η- µοτικό µε αντίστοιχα ποσοστά 5 και 4. Σχετικά µε την οικογενειακή κατάσταση των ερωτηθέντων η πλειονότητα (72) είναι έγγαµοι µε τους περισσότερους να έχουν παιδιά, ενώ το σύνολο των 12

13 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου άγαµων δήλωσε ότι δεν έχει παιδιά. Πιο αναλυτικά, το 41 των ερωτώµενων έ- χουν δύο παιδιά, το 11 έχει ένα παιδί, το 14 έχουν πάνω από δύο παιδιά και το υπόλοιπο 34 δήλωσε ότι δεν έχει παιδιά. Η ανάλυση και ο συνδυασµός των στοιχείων αυτών είναι ιδιαιτέρως σηµαντικός, διότι επιβεβαιώνεται στη από την έρευνα η προτίµηση των έγγαµων, ανεξάρτητα αν έχουν παιδιά είτε όχι, στη δόµηση χαµηλών κτιρίων για την πόλη της Καρδίτσας, την αραιή δόµηση και τη διαµονή τους σε µονοκατοικία. Στο διάγραµµα 3 απεικονίζονται τα κοινωνικοοικονοµικά στοιχεία των ερωτηθέντων. Φύλο ερωτηθέντων Τόπος Κατοικίας Καρδίτσα Καβάλα Καρδιτσοµαγούλα Λάρισα Μόναχο Θήλυ Άρρεν Παλαµάς Καρδίτσας Τρίκαλα Χανιά Κρήτης Οικογενειακή κατάσταση Απασχόληση ηµόσιοι Υπάλληλοι Ελέυθεροι Επαγγελµατίες Ιδιωτικοί Υπάλληλοι Οικιακά Συνταξιούχοι Άγαµοι Έγγαµοι Φαντάροι 13

14 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας Αριθµός παιδιών Επίπεδο Εκπαίδευσης ΑΕΙ ΤΕΙ ΙΕΚ-ΚΕΚ Λύκειο Κανένα παιδί Ένα παιδί ύο παιδιά > ύο παιδιά Γυµνάσιο ιάγραµµα 3: Χαρακτηριστικά ερωτηθέντων Στη συνέχεια ακολουθεί µια σειρά διαγραµµάτων ανάλυσης των βασικών αποτελεσµάτων της έρευνας. Στα διαγράµµατα αυτά περιλαµβάνεται ο τίτλος, ο οποίος αποτελεί την ερώτηση, καθώς και τα επιµέρους ποσοστά των απαντήσεων επί τις. Αναφέρεται ότι, οι ερωτηθέντες κατάγονται από την Καρδίτσα (91), την Καρδιτσοµαγούλα (1), τον Παλαµά Καρδίτσας (1), την Λάρισα (1), τα Τρίκαλα (3), την Καβάλα (1) και τα Χανιά Κρήτης (1), ενώ οι απαντήσεις τους σχετικά µε την πυκνότητα δόµησης, το συντελεστή δόµησης και την προτίµηση χαµηλών κτιρίων για την πόλη της Καρδίτσας σχεδόν συµπίπτουν. Ιδιαίτερη ση- µασία έχουν και οι απαντήσεις που καταχωρήθηκαν από τον ερωτώµενο που ζει µόνιµα στο Μόναχο, µε καταγωγή από την πόλη της Καρδίτσας, ο οποίος αν και προτιµά γενικά την ύπαρξη υψηλών κτιρίων, θεωρεί ότι η πυκνότητα δόµησης της πόλης είναι µεγάλη και ότι τα χαµηλότερα κτίρια για µια τόσο µικρή πόλη όπως η Καρδίτσα θα ήταν καταλληλότερα, ενώ ο χώρος επιλογής του για µόνιµη κατοικία είναι η µονοκατοικία. (α) Ύψη κτιρίων Με τις ερωτήσεις αυτής της ενότητας επιδιώχθηκε η καταγραφή της άποψης των πολιτών για την κλίµακα των υψών των κτιρίων και η αποτύπωση των προτιµήσεων τους για την ύπαρξη χαµηλών ή υψηλών κτισµάτων. Συγκεκριµένα, στην ερώτηση «Πώς θα χαρακτηρίζατε τα ύψη των κτιρίων στην πόλη της Καρδίτσας», το 40 των ερωτώµενων απάντησαν ότι είναι ψηλά και το 30 ότι το ύψος τους είναι κατάλληλο, ενώ οι υπόλοιποι ερωτώµενοι απάντησαν πολύ υψηλά και χαµηλά µε ποσοστά 20 και 10 αντίστοιχα. Στα δύο επόµενα ερωτήµατα, η πλειονότητα των ερωτηθέντων απάντησε ότι θα έπρεπε να υπάρχουν χαµηλότερα κτίρια τόσο στο κέντρο, µε ποσοστό 72,5, όσο και στις περιοχές γύρω από το κέντρο της πό- 14

15 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου λης, µε ποσοστό 61, ποσοστά που επικυρώνονται µε τις απαντήσεις που δόθηκαν στην ερώτηση σχετικά το είδος των κτιρίων (χαµηλά ή υψηλά) που θα προτιµούσαν για την πόλη της Καρδίτσας, όπου το 94 δήλωσε ότι θα προτιµούσε τα χα- µηλά. Εξαιρετικά σηµαντικό είναι και το γεγονός ότι το 99 των ερωτηθέντων απάντησε ότι προτιµά να µένει σε µονοκατοικία και ότι οι χρήσεις, για τις οποίες ενδείκνυται ένα υψηλό κτίριο, είναι κατά 77,5 για τη στέγαση υπηρεσιών, κατά 12,5 για εµπορικές δραστηριότητες, κατά 4 για αναψυχή, ενώ για χρήση κατοικίας το ποσοστό ανέρχεται µόλις στο 6. Η ερώτηση που έρχεται να ολοκληρώσει την ενότητα αυτή, αφορά στο αν θεωρούν οι κάτοικοι πως τα ψηλά κτίρια (πχ. πολυκατοικία) οδηγούν στην αποξένωση µεταξύ των πολιτών. Το 96 των ερωτώµενων πιστεύουν ότι τα ψηλά κτίρια αποµακρύνουν τους ανθρώπους µεταξύ τους, έναντι ενός 4 που θεωρούν ότι αυτό είναι αναληθές. Οι απαντήσεις αυτές δικαιολογούνται από το γεγονός ότι η πλειονότητα των πολιτών της Καρδίτσας προτιµά τη διαµονή σε µονοκατοικίες. Στο διάγραµµα 4 φαίνονται οι απαντήσεις της ενότητας αυτής υπό µορφή διαγραµµάτων. Χαρακτηρισµός των υψών των κτιρίων στην πόλη της Καρδίτσας Τα κτίρια πρέπει να είναι χαµηλότερα εκτός του κέντρου της Καρδίτσας Κατάλληλα Υψηλά Πολύ Υψηλά Χαµηλά Όχι Ναι Τα κτίρια πρέπει να είναι χαµηλότερα στο κέντρο της Καρδίτσας Προτίµηση υψηλών ή χαµηλών κτιρίων για την πόλη της Καρδίτσας 94 27,5 72,5 6 Όχι Ναι Υψηλά Χαµηλά 15

16 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας Το κτίριο που θα προτιµούσατε γ να ζείτε Η χρήση για την οποία εδείκνυται ένα ψηλό κτίριο ,5 12,5 4 6 Πολυκατοικία Μονοκατοικία Υπηρεσίες Εµπόριο Αναψυχή Κατοικία Τα ψηλα κτίρια οδηγούν στην αποξένωση µεταξύ των πολιτών µιας πόλης 96 4 Όχι Ναι ιάγραµµα 4: Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που δόθηκαν της ενότητας «Ύψη κτιρίων» (β) Κοινωφελείς / κοινόχρηστοι χώροι και αστικό πράσινο Τα ερωτήµατα της ενότητας αυτής στοχεύουν να καταγράψουν την επάρκεια ή µη της πόλης σε κοινόχρηστους χώρους και σε αστικό πράσινο, και να ορίσουν κάποιες πολιτικές επέκτασής τους. Οι απαντήσεις, που δόθηκαν, έχουν ιδιαίτερη ση- µασία, δεδοµένου ότι η πόλη της Καρδίτσας δεν έχει στον αστικό της ιστό αρκετούς ελεύθερους χώρους, παρά το γεγονός ότι το κέντρο της είναι στο σύνολό του πεζοδροµηµένο, ενώ η ύπαρξη του µεγάλου πάρκου, του Παυσίλυπου, δεν είναι ικανή να αντισταθµίσει την έλλειψη πρασίνου στις γειτονιές της πόλης. Αναλυτικότερα, το 91 των ερωτώµενων πιστεύουν ότι θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότεροι κοινόχρηστοι χώροι στην πόλη και το 85 θεωρούν πως το αστικό πράσινο δεν επαρκεί. Οι απαντήσεις, που δόθηκαν, δείχνουν ότι οι κάτοικοι της πόλης δεν αρκούνται στους ήδη υπάρχοντες ελεύθερους χώρους, ενισχύοντας τη σηµασία της ύπαρξή τους, τόσο στη βελτίωση της ποιότητας ζωής της πόλης όσο και στην αναβάθµιση του µικροπεριβάλλοντός της. Το επόµενο ζήτηµα που τίθεται είναι κατά πόσο ο περιορισµός του συντελεστή δόµησης και του επιτρεπόµενου ύψους των κτιρίων σε συνδυασµό µε άλλα πολεοδοµικά µέσα θα επιτρέψει τη δηµιουργία και την ανάδειξη των ελεύθερων χώρων και των χώρων αστικού πρασίνου. Το ποσοστό, εδώ, ανέρχεται σε 86 σε αυτούς που πιστεύουν ότι η συγκεκριµένη πολιτική περιορισµού θα είχε θετικό αντίκτυπο στον παραπάνω σκοπό, ενώ µόλις ένα 14 πιστεύει πως µια τέτοια πο- 16

17 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου λιτική δεν θα είχε τα επιθυµητά αποτελέσµατα. Σηµαντικό είναι να αναφερθεί ότι στο ποσοστό που υποστηρίζει την αποτελεσµατικότητα των παραπάνω περιορισµών δόµησης, οι περισσότεροι ερωτώµενοι είναι µηχανικοί, που είτε εργάζονται στο ήµο, είτε είναι ελεύθεροι επαγγελµατίες. Οι απαντήσεις των ερωτηθέντων της παρούσας ενότητας φαίνονται διαγραµµατικά στο διάγραµµα 5. Επαρκείς κοινόχρηστοι χώροι στην πόλη της Καρδίτσας 91 Επαρκές αστικό πράσινο στην πόλη της Καρδίτσας Όχι Ναι Όχι Ναι Η µειωση του Σ, του ύψους των οικοδοµών σε συνδυασµό µε άλλα πολεοδοµικά µέσα θα αναδείξει τη δηµιουργία ελευθερων χώρων και θα αυξήση το αστικό πράσινο στην πόλη Όχι Ναι ιάγραµµα 5: Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που δόθηκαν της ενότητας «Κοινωφελείς / κοινόχρηστοι χώροι και αστικό πράσινο» (γ) Όροι και περιορισµοί δόµησης, κυκλοφοριακό πρόβληµα και έλλειψη χώρων στάθµευσης Τα ερωτήµατα της συγκεκριµένης κατηγορίας αφορούν πολεοδοµικούς όρους και έννοιες, όπως η πυκνότητα δόµησης και ο συντελεστής δόµησης, τα προβλήµατα που προκαλούνται όταν οι όροι αυτοί παραβιάζονται ή δεν συµφωνούν µε τη φυσιογνωµία της περιοχής, την ύπαρξη ή µη κυκλοφοριακών προβληµάτων και χώρων στάθµευσης, αλλά και τον τρόπο ανάπτυξης της πόλης σύµφωνα µε την πορεία της πληθυσµιακής αύξησης. Λεπτοµερέστερα, το µεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της Καρδίτσας (86) πιστεύει ότι η πυκνότητα δόµησης στο κέντρο της πόλης είναι µεγάλη, ενώ 17

18 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας αντίθετα όσον αφορά τις περιοχές γύρω από τον πυρήνα της πόλης οι απαντήσεις που δόθηκαν είναι σχεδόν µοιρασµένες, µε ένα ποσοστό 40 να πιστεύει ότι η πυκνότητα δόµησης είναι µεγάλη στις εν λόγω περιοχές και το 60 να θεωρεί ότι η πυκνότητα δεν είναι µεγάλη εκτός του κέντρου. Αυτό ενδεχοµένως δικαιολογείται µε το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει, µια τάση ανοικοδόµησης στις εκτάσεις αυτές, οι οποίες θεωρούνται κατά βάση οικιστικές περιοχές. Ένα καίριο πρόβληµα, που απασχολεί πλέον τους πολίτες της Καρδίτσας, είναι η κυκλοφοριακή συµφόρηση που δηµιουργείται στο κέντρο της, όπως και το πρόβληµα στάθµευσης που υφίσταται σήµερα σε έντονο βαθµό, κυρίως λόγω των εκτεταµένων πεζοδροµήσεων που έγιναν τα τελευταία χρόνια, χωρίς όµως να υ- πάρχει συνολικός σχεδιασµός και κατά συνέπεια χωρίς να προβλεφθεί η δηµιουργία των αναγκαίων χώρων για τη στάθµευση των οχηµάτων, εντός του κέντρου ή περιµετρικά αυτού. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται µε το 90 να εντοπίζει το κυκλοφοριακό πρόβληµα της πόλης και το 96 να υποστηρίζει την έλλειψη χώρων στάθµευσης. Το επόµενο ζήτηµα που τίθεται στο ερωτηµατολόγιο είναι αν η µείωση του συντελεστή δόµησης, µε σκοπό την απόκτηση γης, θα ήταν ικανό µέτρο για να λυθεί το πρόβληµα στάθµευσης, ερώτηση στην οποία το 79 υποστήριξε ότι µια τέτοιου είδους πολιτική θα µπορούσε περιορίσει το φαινόµενο αυτό. Σηµαντική είναι, στο σηµείο αυτό, και η προτίµηση του κοινού στον τρόπο µε τον οποίο θα ήταν καλύτερο να αναπτυχθεί η πόλη της Καρδίτσας, όπου η πλειονότητα (95) απάντησε ότι θα ήθελε να γίνει µε επέκταση του σχεδίου πόλης και όχι µε την µέθοδο της καθ ύψους ανάπτυξης (5 των απαντήσεων). Στο διάγραµµα 6 παρουσιάζονται οι απαντήσεις της ενότητας αυτής. Μεγάλη πυκνότητα δόµησης στο κέντρο της Καρδίτσας Μεγάλη πυκνότητα δόµησης εκτός του κέντρου της Καρδίτσας Όχι Ναι Όχι Ναι 18

19 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου Ύπαρξη κυκλοφοριακού προβλήµατος στην πόλη της Καρδίτσας Ύπαρξη προβλήµατος στάθµευσης στην πόλη της Καρδίτσας 4 96 Όχι Ναι Όχι Ναι Η µείωση του Σ, µε σκοπό την απόκτηση γης, θα λύσει το προβλήµα στάθµευσης 21 Όχι 79 Ναι Τρόπος ανάπτυξης της πόλης της Καρδίτσας 95 5 Καθ' ύψος Με επ έκταση του σχεδίου π όλης ιάγραµµα 6: Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που δόθηκαν της ενότητας «Όροι και περιορισµοί δόµησης, κυκλοφοριακό πρόβληµα και έλλειψη χώρων στάθµευσης» (δ) Πολιτιστική κληρονοµιά Οι ερωτήσεις της τελευταίας ενότητας αφορούν τη σηµασία της διατήρησης και της ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονοµιάς. Η βαρύτητα των ερωτήσεων, αρχικά, και πολύ περισσότερο των απαντήσεων που δόθηκαν, είναι µεγάλη, δεδοµένου ότι η πόλη της Καρδίτσας έχει ενδιαφέρουσα ιστορία και ιδιαίτερο πολιτισµό, ενώ παράλληλα θα µπορούσε να περιγραφεί ως µια κατά βάση συνοικιακή περιοχή µε πληθώρα γειτονιών. Στην ερώτηση σχετικά µε το αν θα έπρεπε να διατηρηθεί ο ιστορικός χαρακτήρας και ο πολεοδοµικός ιστός των γειτονιών, όπως επίσης τα πέτρινα σπίτια της πόλης, οι ερωτώµενοι απάντησαν µε ποσοστά 96 και 99 αντίστοιχα πως επιβάλλεται για την πόλη της Καρδίτσας να κινηθεί προς µια τέτοια κατεύθυνση. Α- ξιοσηµείωτες ωστόσο, είναι οι παρατηρήσεις που έγιναν στις δύο αυτές ερωτήσεις, στις οποίες οι περισσότεροι σχολίασαν ότι ο ιστορικός χαρακτήρας της πόλης έχει ήδη υποστεί µεγάλες αλλοιώσεις και ότι τα περισσότερα πέτρινα σπίτια της περιοχής έχουν ήδη γκρεµιστεί. Τέλος η γνώµη των πολιτών σχετικά µε αν η ανέγερση ψηλών κτιρίων θα µπορούσε να αλλοιώσει τον ιστορικό χαρακτήρα, το 94 απάντησε ότι τα κτίσµατα µε µεγάλα ύψη µπορεί να παραµορφώσουν την εικόνα της επαρχιακής Καρδί- 19

20 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας τσας, η οποία ως επί το πλείστον βασίζεται στην αγροτική της οικονοµία και που έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί περιαστικά. Στο διάγραµµα 7 φαίνονται υπό µορφή διαγραµµάτων οι παραπάνω απαντήσεις. ιατήρηση του ιστορικού χαρακτήρα και του πολεοδοµικού ιστού των γειτονιών της πόλης της Καρδίτσας ιατήρηση των πέτρινων κτιρίων της πόλης της Καρδίτσας Όχι Ναι Όχι Ναι Αλοίωση του ιστορικού χαρακτήρα της Καρδίτσας µε την ανέγερση ψηλών κτιρίων 6 Όχι 94 Ναι ιάγραµµα 7: Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις που δόθηκαν της ενότητας «Πολιτιστική κληρονοµιά» 6. Αξιολόγηση αποτελεσµάτων - προτάσεις Τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από την έρευνα πεδίου είναι χαρακτηριστικά για την άποψη που έχουν οι πολίτες της για την εικόνα της πόλης της Καρδίτσας και των προτιµήσεων τους σχετικά µε την ανάγκη βελτίωσης της αισθητικής και της λειτουργικότητάς της. Η Καρδίτσα συγκεντρώνοντας το µεγάλο µέρος των παραγωγικών δραστηριοτήτων της στον τοµέα των υπηρεσιών στο κέντρο της πόλης έχει δεχθεί τα τελευταία χρόνια µεγάλες τάσεις ανοικοδόµησης, οι οποίες ανάλογες της πληθυσµιακής µεγέθυνσης της είχαν σαν αποτέλεσµα την οικοδόµηση πολλών ψηλών κτιρίων, κυρίως στον αστικό πυρήνα της. Το χαρακτηριστικό της οικοδόµησης είναι οι µεγάλοι συντελεστές δόµησης και τα αυξηµένα ποσοστά κάλυψης, µε συνέπεια τη δηµιουργία µιας σειράς προβληµάτων πρωτόγνωρων και αδικαιολόγητων για την πόλη, όπως ο κυκλοφοριακός φόρτος, η έλλειψη χώρων στάθµευσης, η αύξηση της θερµοκρασίας τη θερινή περίοδο στην πόλη και η ένταση του αισθήµατος της δυσφορίας, η αύξηση της ηχορύπανσης κ.λ.π.. Στην πλειονότητα τους οι ερωτώµενοι επιθυµούν την ύπαρξη περισσότερων κοινόχρηστων 20

21 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου χώρων και αστικού πρασίνου και πιστεύουν ότι µία πολιτική ανάδειξης των ελεύθερων αυτών χώρων είναι ο περιορισµός του συντελεστή δόµησης και του επιτρεπόµενου ύψους των κτιρίων σε συνδυασµό µε άλλα πολεοδοµικά µέτρα. Η εν λόγω πολιτική µπορεί να αποβεί αποδοτική και στην προσπάθεια λύσης του προβλήµατος στάθµευσης των οχηµάτων. Έντονη είναι η διάθεση των πολιτών, που πήραν µέρος στην έρευνα πεδίου, να διατηρηθούν τόσο τα παραδοσιακά πέτρινα κτίρια της Καρδίτσας όσο και ο πολεοδοµικός ιστός των γειτονιών που συνθέτουν, σε σηµαντικό βαθµό, τη φυσιογνωµία της πόλης, ενώ πιστεύεται ότι η ανέγερση ψηλών κτισµάτων στην περιοχή θα έχει τα αντίθετα από τα επιθυµητά αποτελέσµατα, αλλοιώνοντας τον ιστορικό χαρακτήρα της πόλης. Η πλειονότητα των ερωτηθέντων προτιµά τα χαµηλά κτίρια έναντι των ψηλών για την πόλη της Καρδίτσας, ενώ στο σύνολό του το κοινό απάντησε πως θα ήθελε να ζει σε µονοκατοικία, µιας και πιστεύει ότι τα ψηλά κτίρια ενδείκνυνται περισσότερο για άλλες χρήσεις (υπηρεσίες, εµπόριο, αναψυχή) και όχι τόσο για κατοικία, ενισχύοντας την επικρατούσα άποψη της αποξένωσης µεταξύ των κατοίκων µιας πόλης που δηµιουργεί η ύπαρξη πολυκατοικιών. Τέλος οι περισσότεροι ερωτηθέντες απάντησαν ότι θα ήθελαν η πόλη της Καρδίτσας να α- ναπτυχθεί περιαστικά, µε επέκταση σχεδίου πόλης και όχι καθ ύψος. Σε γενικές γραµµές, η επιθυµητή εικόνα των κατοίκων για την Καρδίτσα, είναι µια διάχυτη, βιώσιµη πόλη, µε καλό φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, που θα προσφέρει υψηλή ποιότητα ζωής στους κατοίκους της και που θα σέβεται την πολιτιστική κληρονοµιά και την ιστορική φυσιογνωµία της. Για να υπολογισθεί, ω- στόσο, ο βέλτιστος συντελεστής δόµησης όχι µόνο για την πόλη της Καρδίτσας, αλλά και γενικότερα για άλλες πόλεις της Ελλάδας, πρέπει εκτός της επιβαλλόµενης νοµοθεσίας, των πολεοδοµικών προτύπων και των όρων ή περιορισµών δόµησης, να εξετασθούν, όλες εκείνες τις µεταβλητές που χαρακτηρίζουν το φυσικό περιβάλλον µιας περιοχής, και οι παράγοντες που προσδιορίζουν την ταυτότητα µιας πόλης, όπως το αστικό και πληθυσµιακό µέγεθος, το κλίµα, η µορφολογία του εδάφους, η οικονοµία, η ιστορία, ο πολιτισµός. Εξετάζοντας την πόλη της Καρδίτσας και λαµβάνοντας υπόψη τους παραπάνω παράγοντες, επιχειρείται η διαµόρφωση της γενικής εικόνας της πόλης. Το µεσαίο µέγεθος της πόλης, τα φυσικά χαρακτηριστικά της (πεδιάδα), το κλίµα της (ξηρό καλοκαίρι, βαρύς χειµώνας), η οικονοµία της (κυρίως αγροτική και πρωτογενής), ο ρόλος της στον χώρο (διττός), οι πληθυσµιακές αυξήσεις (µικρές και σταδιακές), ο πολιτισµός, η ιστορία και η κουλτούρα της, όπως επίσης και το ότι αποτελεί µια πόλη σχετικά συγκεντρωµένη µε αισθητή την έλλειψη του υδάτινου στοιχείου (απουσία θάλασσας και ποταµιού) και το µικρό ποσοστό αστικού πρασίνου δηµιουργεί µια εικόνα «µουντή» ή καταθλιπτική. Η «ενέργεια» που εκπέµπει το αστικό και δοµηµένο περιβάλλον είναι αρνητική, κάτι που επηρεάζει ανάλογα την ψυχολογία των κατοίκων της και διαµορφώνει την «ελκυστικότητα» της πόλης. Η πόλη της Καρδίτσας κάθε άλλο παρά συµπαγής (compact city) µπορεί να χαρακτηρισθεί. Η βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος επιβάλλει την κατασκευή χαµηλών κτιρίων µε ικανές µεταξύ τους αποστάσεις, ώστε η υγρασία, το κρύο και 21

22 2 ο Αναπτυξιακό Συνέδριο Ν. Καρδίτσας οι υψηλές θερµοκρασίες να µην εγκλωβίζονται µέσα στην πόλη και να επιτρέπεται η κίνηση του αέρα. Αυτό θα συµβάλλει στην αύξηση του αστικού πρασίνου, στον καλύτερο φωτισµό και ηλιασµό των κτιρίων, στην ανάδειξη των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών των κτιρίων και στη βελτίωση της ελκυστικότητας της πόλης. Για το λόγο αυτό, οι ισχύοντες συντελεστές δόµησης και τα ποσοστά κάλυψης των οικοδοµών πρέπει να µειωθούν, η πόλη να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά µιας σύγχρονης «κηπούπολης» και να επανακτήσει τον τίτλο που είχε παλιότερα ως «πόλη των ρόδων». Οι λειτουργίες της πρέπει να διαχυθούν και προς τις πέραν του κέντρου περιοχές, έτσι ώστε να αποσυµφορηθεί το κέντρο και η ανάπτυξή της να γίνει «κατά πλάτος» και όχι «καθ ύψος», όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια. Για τη συµβολή στον υπολογισµό του «ιδανικού» συντελεστή δόµησης, θα προχωρήσουµε στη συνέχεια σε ορισµένους υπολογισµούς, οι οποίοι αφορούν τη χωρητικότητα της πόλης µε βάση τη σηµερινή της έκταση, το ποσοστό κάλυψης, τα εµβαδά των οικοδοµικών τετραγώνων και την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών σε περίπτωση µελλοντικής πληθυσµιακής αύξησης. Αρχικά υπολογίζεται η χωρητικότητα κάθε ζώνης (Α, Β, Γ, ) της πόλης της Καρδίτσας, χρησιµοποιώντας τους ισχύοντες συντελεστές και τα εµβαδά των οικοδοµικών τετραγώνων ό- πως στον Πίνακα 3. Πίνακας 3: Υπολογισµός µικτής δοµήσιµης επιφάνειας της Καρδίτσας Ζώνες Α ζώνη Β ζώνη Γ ζώνη ζώνη = Συντελεστής δόµησης Ε ζ (χιλ m 2 ) Μικτή δοµήσιµη επιφάνεια 840 χιλ m ,4 χιλ m ,8 χιλ m χιλ m 2 Όπου Ε ζ είναι το εµβαδόν των ζωνών. Ακολουθεί η εκτίµηση της συνολικής χωρητικότητας των ζωνών της πόλης για χρήση κατοικίας και του πληθυσµού, µε την παραδοχή ότι το 30 της περιλαµβανόµενης στο σχέδιο πόλης επιφάνειας διατίθεται για κοινόχρηστους χώρους (δρό- µους, πλατείες, κ.λ.π.), το 30 της οικοδοµήσιµης επιφάνειας διατίθεται για χρήσεις καταστηµάτων ή για υπηρεσιών και η διατιθέµενη επιφάνεια κατοικίας ανά κάτοικο είναι 50 m 2. Το σύνολο της διατιθέµενης επιφάνειας για κατοικία και η χωρητικότητα της πόλης σε κατοίκους υπολογίζεται στον Πίνακα 4. Πίνακας 4: Υπολογισµός συνολικής πληθυσµιακής χωρητικότητας της Καρδίτσας Ζώνες Καθαρή δόµηση = (µικτή δόµησηx0.70) Κατοικία (= 70) (30 άλλες χρήσεις ή pilotis) Κάτοικοι (50 m 2 / κάτ) 22

23 Σ. Πολύζος &. Καραµήτσιου Α ζώνη 588,00 χιλ m 2 411,68 χιλ m 2 8,234 χιλ Β ζώνη 1.634,18 χιλ m ,22 χιλ m 2 23,005 χιλ Γ ζώνη 1.471,9 χιλ m ,37 χιλ m 2 20,608 χιλ ζώνη χιλ m ,3 χιλ m 2 71,176 χιλ Σύνολο 8.777,40 χιλ m ,07 χιλ m 2 123,023 χιλ Όπως παρατηρούµε από τον Πίνακα 4, η συνολική χωρητικότητα των υφιστάµενου σχεδίου πόλης ανέρχεται περίπου σε κατοίκους. Τόσο µεγάλη αύξηση του πληθυσµού θεωρείται µάλλον απίθανο να υπάρξει στις επόµενες δεκαετίες, γεγονός που δείχνει την υπάρχουσα υπερπροσφορά σε οικοδοµήσιµη γη στην πόλη. Πέραν τούτου, η ένταξη και άλλων περιοχών στο σχέδιο πόλης συνεχίζεται και η χωρητικότητα που υπολογίσθηκε θα αυξηθεί περαιτέρω στα επόµενα χρόνια. Σύµφωνα µε τους παραπάνω υπολογισµούς, η χωρητικότητα της πόλης µε τους ισχύοντες συντελεστές δόµησης ανέρχεται περίπου στις κατοίκους, κάτι που σηµαίνει ότι θα πρέπει ο πληθυσµός της πόλης θα πρέπει να υπερτριπλασιασθεί για να καλυφτεί η προσφερόµενη δόµηση. Θα ακολουθήσουν κάποιοι υπολογισµοί για τον κατά προσέγγιση υπολογισµό ενός «βέλτιστου» συντελεστή δόµησης για την πόλη της Καρδίτσας. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Πίνακα 4, η επιφάνεια που µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως κατοικία ανέρχεται περίπου στα χιλ m 2. Θα υπολογισθεί στη συνέχεια µε χρήση των παραπάνω παραδοχών η χωρητικότητα της πόλης σε πληθυσµό για εναλλακτικές τιµές συντελεστή δόµησης. Πίνακας 5: Υπολογισµός χωρητικότητας πόλης Καρδίτσας για εναλλακτικά σενάρια 1 ο σενάριο Ζώνες Α ζώνη Β ζώνη Γ ζώνη ζώνη Συντελεστής δόµησης 2,0 1, Ε ζ (χιλ m 2 ) Μικτή δοµήσιµη επιφάνεια Καθαρή δόµηση Επιφάνεια για χρήση κατοικίας 700,0 χιλ m ,4 χιλ m ,4 χιλ m χιλ m 2 490,0 χιλ m ,0 χιλ m ,68 χιλ m ,8 χιλ m 2 343,0 χιλ m 2 940,8 χιλ m 2 883,176 χιλ m ,3 χιλ m 2 Κάτοικοι 6,86 χιλ. 18,816 χιλ. 17,66 χιλ. 71,17 χιλ. Συνολική χωρητικότητα: 114,45 χιλ. κάτοικοι 23