Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΑΡΧΕΣ ΝΕΥΡΟΑΝΑΤΟΜΙΑΣ-ΝΕΥΡΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ Κ.ΣΦΗΚΑΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ

2 ΜΑΘΗΜΑ 1ο ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

3 Το Νευρικό Σύστημα είναι ένα δίκτυο επικοινωνίας που επιτρέπει σε ένα οργανισμό να αλληλεπιδρά κατάλληλα με το περιβάλλον. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει αισθητικά μέρη που ανιχνεύουν δρώμενα στο περιβάλλον, μέρη απαρτίωσης που επεξεργάζονται τα αισθητικά δεδομένα και πληροφορίες αποθηκευμένες στη μνήμη, και τέλος κινητικά μέρη που παράγουν κινήσεις και άλλες δραστηριότητες.

4

5

6 Λειτουργική Μονάδα του Νευρικού Συστήματος είναι ο Νευρώνας, ένα κύτταρο του οποίου οι αποφυάδες, οι δενδρίτες και ο νευράξονας, συνάπτονται με άλλους νευρώνες σχηματίζοντας ένα δίκτυο επικοινωνιών Η Νευρογλοία είναι σύνολο ερειστικών κυττάρων του νευρικού συστήματος που βοηθούν τους νευρώνες στην επιτέλεση των λειτουργιών τους Ορισμένα νευρογλοιακά κύτταρα σχηματίζουν Μυελώδη Έλυτρα που περιβάλλουν τους νευράξονες επιταχύνοντας την μετάδοση του νευρικού σήματος

7

8 Η νευρική δραστηριότητα κωδικεύται και οι πληροφορίες περνούν από τον ένα νευρώνα στον άλλο με τη Συναπτική Διαβίβαση, η οποία γενικά περιλαμβάνει την απελευθέρωση μιας χημικής ουσίας από τις νευραξονικές απολήξεις ενός νευρώνα και τη δράση της ουσίας αυτής στους δενδρίτες του επόμενου νευρώνα Η απελευθερούμενη ουσία ονομάζεται Διαβιβαστής Οι νευράξονες δε διαβιβάζουν μόνο πληροφορίες αλλά επίσης διακινούν χημικές ουσίες με μια ειδική ενεργειο-εξαρτώμενη διεργασία μεταφοράς, όπου συμμετέχουν οι μικροσωληνίσκοι και η οποία ονομάζεται Νευραξονική Μεταφορά

9 Κυτταρικοί τύποι Νευρικά κύτταρα Νευρογλοιακά κύτταρα

10 ΝΕΥΡΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Ένας συνήθης νευρώνας έχει (4) μορφολογικά καθορισμένες περιοχές Το κυτταρικό σώμα Τους δενδρίτες Τον νευράξονα Τα συναπτικά τελικά κομβία

11 ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΜΕΜΒΡΑΝΗ Αποτελεί το συνεχές εξωτερικό όριο του κυτταρικού σώματος και των αποφυάδων του και στον νευρώνα αποτελεί τη θέση έναρξης και αγωγής της νευρικής ώσης Αποτελείται από μια εσωτερική και μια εξωτερική στιβάδα αραιώς διατεταγμένων μορίων πρωτεϊνών χωριζομένων από μια μέση στιβάδα λιπιδίων Η μέση στιβάδα αποτελείται από δυο σειρές μορίων φωσφολιπιδίων, διατεταγμένα έτσι ώστε τα υδρόφοβα άκρα κάθε σειράς έρχονται σε επαφή με τα της άλλης σειράς, ενώ τα υδρόφιλα άκρα τους, στρέφονται αντίστοιχα προς τα έξω και προς τα έσω Μερικά μόρια πρωτεϊνών, κείμενα εντός της φωσφολιπιδικής στιβάδας, καταλαμβάνουν όλο το πάχος της μέσης στιβάδας και παρέχουν στη μεμβράνη υδρόφιλους διαύλους δια των οποίων μπορούν να εισέλθουν και να εξέλθουν από το κύτταρο ανόργανα ιόντα Στην εξωτερική επιφάνεια προσφύονται μόρια υδατανθράκων συνδεόμενα με τις πρωτεΐνες ή τα λιπίδια (αποτελούν το γλυκοκάλυκα ή κυτταρικό επικάλυμμα) Η κυτταρική μεμβράνη μαζί με το γλυκοκάλυκα αποτελούν μια ημιπερατή μεμβράνη, η οποία επιτρέπει τη μέσω αυτής διάχυση ορισμένων ιόντων, ενώ παρεμποδίζει άλλων

12

13

14 ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΣΩΜΑ Είναι το κέντρο μεταβολισμού του κυττάρου Περιέχει τον πυρήνα, στον οποίο βρίσκονται τα γονίδια του κυττάρου, και το κοκκώδες και λείο ενδοπλασματικό δίκτυο, το οποίο συνθέτει τις πρωτεΐνες του κυττάρου. Το κυτταρικό σώμα χορηγεί (2) ειδών προεκβολές: α) Τους δενδρίτες και β) Τον νευράξονα

15 Αποτελείται από την κυτταροπλασματική μάζα εντός της οποίας κείται ο πυρήνας Ο όγκος του κυτταροπλάσματος είναι κατά πολύ μικρότερος του ολικού όγκου του κυτταροπλάσματος στους νευρίτες Τα κυτταρικά σώματα των μικρών κοκκοειδών κυττάρων του παρεγκεφαλιδικού φλοιού έχουν διάμετρο περίπου 5 μm, ενώ των μεγάλων κυττάρων των προσθίων κεράτων της φαιάς ουσίας του νωτιαίου μυελού μπορεί να έχουν διάμετρο μέχρι και 135 μm

16

17

18 Ο ΠΥΡΗΝΑΣ Βρίσκεται κεντρικά μέσα στο κυτταρικό σώμα, είναι μεγάλος στρογγυλός και ωχρός, με διάχυτα τα λεπτά κοκκία χρωματίνης Συνήθως υπάρχει ένα ευμέγεθες πυρήνιο, το οποίο έχει σχέση με τη σύνθεση ριβονουκλεϊνικού (RNA) Το μεγάλο μέγεθος του πυρηνίου προφανώς οφείλεται στη μεγάλη ταχύτητα σύνθεσης πρωτεϊνών η οποία είναι απαραίτητη για τη διατήρηση του μεγάλου κυτταροπλασματικού όγκου του κυτταρικού σώματος και των μακρών νευριτών Η πυρηνική μεμβράνη είναι διπέταλη και εμφανίζει λεπτούς πόρους, διαμέσου των οποίων μπορεί να γίνει διάχυση ουσιών από και προς το εσωτερικό του πυρήνα

19 ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΟΠΛΑΣΜΑ Είναι πλούσιο σε κοκκώδες (αδρό) και σε άκοκκο (ομαλό) ενδοπλασματικό δίκτυο και περιέχει τα παρακάτω οργανίδια και έγκλειστα: Tην ουσία του Nissl Τη συσκευή του Golgi Τα μιτοχόνδρια Τα μικρονημάτια Τους μικροσωληνίσκους Τα λυσοσώματα Τα κεντριόλια Ουσίες όπως η λιποφουσκίνη, η μελανίνη, το γλυκογόνο και τα λιπίδια

20 ΟΥΣΙΑ NISSL Αποτελείται από διάσπαρτα κοκκία εντός του κυτταροπλάσματος εκτός από την περιοχή κοντά στον άξονα που καλείται εκφυτικός κώνος Το κοκκώδες υλικό επεκτείνεται επίσης και στα εγγύς τμήματα των δενδριτών, λείπει όμως παντελώς από τον άξονα Είναι υπεύθυνη για τη σύνθεση της πρωτεΐνης, η οποία ρέει κατά μήκος των δενδριτών και του άξονος και αντικαθιστά τις πρωτεΐνες που διασπώνται κατά την κυτταρική λειτουργία

21

22 APXEΣ ΦYΣIOΛOΓIAΣ, TOMOΣ I ΠANEΠIΣTHMIAKEΣ EKΔOΣEIΣ KPHTHΣ

23 ΣΥΣΚΕΥΗ GOLGI Η πρωτεΐνη, που παράγεται από την ουσία του Nissl, μεταφέρεται στη συσκευή του Golgi, όπου εναποθηκεύεται προσωρινά και είναι δυνατόν να προστεθούν υδατάνθρακες Η συσκευή του Golgi συμβάλλει στην παραγωγή λυσσοσωμάτων και στη σύνθεση των ενδοκυτταρικών μεμβρανών Η λειτουργία αυτή είναι ιδιαίτερη σημαντική στο σχηματισμό των συναπτικών κυστιδίων στα τελικά δενδρίλια των αξόνων

24

25 ΜΙΤΟΧΟΝΔΡΙΑ Υπάρχουν διάσπαρτα στο κυτταρικό σώμα, στους δενδρίτες και στους άξονες Είναι σφαιρικά ή επιμήκη με το τοίχωμά τους να αποτελείται από χαρακτηριστική διπλή μεμβράνη Η έσω μεμβράνη προβάλλεται στο εσωτερικό του μιτοχονδρίου σχηματίζοντας τις ακρολοφίες Περιέχουν πολλά ένζυμα κυρίως στην έσω μεμβράνη που συμμετέχουν στον κύκλο του Krebs και στην αναπνευστική αλυσίδα Οργανίδια παραγωγής ενέργειας

26

27 ΝΕΥΡΙΚΑ ΙΝΙΔΙΑ Είναι πολυάριθμα ινίδια φερόμενα παράλληλα μεταξύ τους, στο κυτταρικό σώμα και στους νευρίτες Στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο αναλύονται σε δεσμίδες μικρονηματίων Τα μικρονημάτια περιέχουν ακτίνη και μυοσίνη και συμβάλλουν στη μεταφορά εντός του κυττάρου

28 ΜΙΚΡΟΣΩΛΗΝΙΣΚΟΙ Επεκτείνονται σε όλο το κυτταρικό σώμα και στις αποφυάδες του Η λειτουργία τους συνίσταται στη μεταφορά ουσιών από το κυτταρικό σώμα στις αποφυάδες Δύο είδη μεταφοράς (ταχεία 100mm/ημέρα και βραχεία 1-3mm/ημέρα) Με την ταχεία μεταφορά μεταφέρονται πρωτεΐνες και άλλες ουσίες μεταξύ των οποίων οι νευροδιαβιβαστικές ουσίες Η βραχεία μεταφορά αφορά τη μαζική κίνηση του κυτταροπλάσματος και των οργανιδίων του

29 ΛΥΣΟΣΩΜΑΤΑ Είναι κυστίδια διαμέτρου περίπου 8 nm αφοριζόμενα από ενδοκυττάρια μεμβράνη Περιέχουν υδρολυτικά ένζυμα και χρησιμοποιούνται για την ενδοκυττάρια πέψη Σχηματίζονται δι εκβλαστήσεως από τη συσκευή του Golgi

30

31 ΚΕΝΤΡΙΟΛΙΑ Είναι ένα ζεύγος μικρών δομών που βρίσκονται στα άωρα διαιρούμενα νευρικά κύτταρα Κάθε κεντριόλιο είναι ένας κοίλος κύλινδρος, του οποίου το τοίχωμα αποτελείται από δεσμίδες μικροσωληνίσκων Σχηματίζουν την άτρακτο κατά την κυτταρική διαίρεση και συμβάλλουν στο σχηματισμό των μικροσωληνίσκων Υπάρχουν και στα ώριμα νευρικά κύτταρα, όπου θεωρείται ότι συμβάλλουν στη διατήρηση των μικροσωληνίσκων

32 Οι περισσότεροι νευρώνες έχουν αρκετούς δενδρίτες, οι οποίοι διακλαδίζονται όπως ένα δένδρο και χρησιμεύουν και χρησιμεύουν ως κύρια συσκευή υποδοχής σημάτων από άλλα νευρικά κύτταρα Από το κυτταρικό σώμα εκφύεται μόνο ένας Νευράξονας (μια σωληνοειδής κατασκευή που εκπορεύεται από μια εξειδικευμένη περιοχή του κυτταρικού σώματος οι οποία καλείται Εκφυτικός Κώνος Η διάμετρος των νευραξόνων κυμαίνεται μεταξύ 0.2 και 20 μm Ο νευράξονας μεταφέρει ηλεκτρικά σήματα σε μήκος που κυμαίνεται μεταξύ 0.1 mm και 2 m Πολλοί νευράξονες διαιρούνται σε αρκετούς κλάδους μεταφέροντας πληροφορίες σε διαφορετικούς στόχους.

33

34

35 Τα ηλεκτρικά σήματα που διατρέχουν τον άξονα καλούνται Δυναμικά Ενεργείας ( είναι σύντομες και παροδικές νευρικές ώσεις του τύπου «όλον ή ουδέν» με εύρος 100 mv και διάρκεια περίπου 1 ms Τα δυναμικά ενεργείας δημιουργούνται στον εκφυτικό κώνο και διατρέχουν τον νευράξονα, χωρίς αποτυχία ή παραμόρφωση με ταχύτητες μεταξύ 1 και 100 m / sec Το εύρος του δυναμικού ενεργείας παραμένει σταθερό σε όλο το μήκος του νευράξονα, διότι η ώση του τύπου «όλον ή ουδέν» αναγεννάται διαρκώς καθώς οδεύει κατά μήκος του νευράξονα Τα δυναμικά ενεργείας είναι εντόνως τυποποιημένα σε όλο το νευρικό σύστημα. Προκαλούνται από ποικίλα φυσικά γεγονότα του περιβάλλοντος τα οποία έρχονται σε επαφή με το σώμα μας, π.χ. μηχανική επαφή, οσμογόνα, φως, ωστικά κύματα

36 Μια σημαντική θεμελιώδης αρχή Τα σήματα π.χ. που μεταφέρουν τις οπτικές πληροφορίες είναι όμοια με εκείνα που μεταφέρουν π.χ. τις οσμές Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΜΕ ΕΝΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΘΟΡΙΖΕΤΑΙ ΟΧΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΟΥ ΣΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΔΟ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΠΟΥ ΟΔΕΥΕΙ ΤΟ ΣΗΜΑ Έγκειται στον εγκέφαλο να αναλύσει και να ερμηνεύσει τα εισερχόμενα ηλεκτρικά σήματα, και δημιουργήσει τις οπτικές και ακουστικές αντιλήψεις μας

37 Προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία αγωγή των δυναμικών ενεργείας οι μεγάλοι νευράξονες περιβάλλονται από ένα λιπώδες μονωτικό έλυτρο που ονομάζεται μυελώδες έλυτρο Το έλυτρο διακόπτεται ανά κανονικά διαστήματα από τους κόμβους του Ranvier ( σε αυτές τις γυμνές θέσεις κατά μήκος του νευράξονα αναγεννάται το δυναμικό ενεργείας

38 Κοντά στην απόληξή του ο νευράξονας διαιρείται σε λεπτούς κλάδους, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με άλλους νευρώνες Το σημείο επαφής είναι γνωστό ως σύναψη Το κύτταρο που διαβιβάζει την πληροφορία ονομάζεται προσυναπτικό και το κύτταρο που δέχεται το σήμα ονομάζεται μετασυναπτικό

39 Εξειδικευμένες διογκώσεις των νευραξονικών κλάδων λειτουργούν ως θέσεις διαβίβασης στο προσυναπτικό κύτταρο (συναπτικά τελικά κομβία) Τα τελικά αυτά κομβία δεν επικοινωνούν ανατομικά με το μετασυναπτικό κύτταρο αλλά χωρίζονται μεταξύ τους με ένα διάστημα που καλείται συναπτική σχισμή

40 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Με βάση των αριθμών των αποφυάδων που εκφύονται το κυτταρικό σώμα, τα νευρικά κύτταρα κατατάσσονται σε (3) μεγάλες ομάδες 1. Μονόπολα 2. Δίπολα 3. Πολύπολα

41

42 Μονόπολα: είναι ο απλούστερος τύπος νευρώνα, έχουν μία κύρια αποφυάδα, η οποία φέρει συνήθως πολλούς κλάδους. Ο ένας κλάδος λειτουργεί ως νευράξονας και οι άλλοι κλάδοι ως δενδριτικές δομές υποδοχής, τα κύτταρα αυτά δεν έχουν δενδρίτες που να εκφύονται από το σώμα. Τα κύτταρα αυτά τα συναντάμε στα ασπόνδυλα καθώς και σε ορισμένα γάγγλια του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος των σπονδυλωτών

43 Νευρικά κύτταρα

44 Δίπολα: Το κυτταρικό σώμα είναι ωοειδές, από το οποίο εκφύονται δύο αποφυάδες, ένας δενδρίτης που μεταφέρει πληροφορίες από την περιφέρεια στο κυτταρικό σώμα και ένας νευράξονας που μεταφέρει πληροφορίες από το κυτταρικό σώμα στο κεντρικό νευρικό σύστημα Παραδείγματα δίπολων κυττάρων Δίπολα κύτταρα αμφιβληστροειδούς Δίπολα κύτταρα οσφρητικού επιθηλίου Αισθητικά κύτταρα που μεταφέρουν στο Νωτιαίο Μυελό πληροφορίες σχετικά με την αφή, την πίεση και τον πόνο (ψευδομονόπολα)

45

46 Ψευδομονόπολλα: αρχικά αναπτύσσονται ως δίπολα, στη συνέχεια όμως οι δύο αποφυάδες συγχωνεύονται για να σχηματίσουν μια αποφυάδα που εκφύεται από το κυτταρικό σώμα και διαιρείται σε δυο κλάδους Ο ένας κατευθύνεται προς την περιφέρεια ( σε αισθητικούς υποδοχείς στο δέρμα, στις αρθρώσεις και στους μύες) Ενώ ο άλλος προς το νωτιαίο μυελό

47 Πολύπολλα κύτταρα: Τα κύτταρα αυτά έχουν έναν νευράξονα και δυο ή περισσότερους δενδρίτες, οι οποίοι συνήθως εκφύονται από όλα τα μέρη του κυτταρικού σώματος. Τα πολύπολα διαφέρουν ως προς τον αριθμό και το μήκος των δενδριτών

48 ΝΕΥΡΟΓΛΟΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Τα σώματα και οι νευράξονες των νευρικών κυττάρων περιβάλλονται από νευρογλοιακά κύτταρα

49

50 ΡΟΛΟΣ ΝΕΥΡΟΓΛΟΙΑΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Χρησιμεύουν ως στηρικτικά στοιχεία που προσδίδουν σταθερότητα και δομική συνοχή στον εγκέφαλο. Επίσης, χωρίζουν και μερικές φορές απομονώνουν μεταξύ τους ομάδες νευρώνων Δυο τύποι νευρογλοιακών κυττάρων παράγουν μυελίνη, το μονωτικό έλυτρο που καλύπτει τους περισσότερους μεγάλους νευράξονες Μερικά νευρογλοιακά κύτταρα λειτουργούν ως απορριματοσυλλέκτες, απομακρύνοντας συντρίμματα μετά από κάκωση ή νευρωνικό θάνατο Τα νευρογλοιακά κύτταρα ρυθμίζουν και διατηρούν τη συγκέντρωση των ιόντων Κ+ στον εξωκυτταρικό χώρο, μερικά επίσης προσλαμβάνουν και απομακρύνουν χημικούς διαβιβαστές που απελευθερώνονται από τους νευρώνες κατά τη διάρκεια της συναπτικής διαβίβασης Κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, ορισμένες ομάδες νευρογλοιακών κυττάρων καθοδηγούν τη μετανάστευση των νευρώνων και κατευθύνουν την προεκβολή των νευραξόνων Ορισμένα νευρογλοιακά κύτταρα βοηθούν στο σχηματισμό ενός ειδικού, μη διαπερατού επενδύματος στα τριχοειδή αγγεία και στα φλεβίδια του εγκεφάλου, δημιουργώντας έναν αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ο οποίος εμποδίζει την είσοδο τοξικών ουσιών από το αίμα στον εγκέφαλο Ενδείξεις στη θρέψη νευρικών κυττάρων

51 ΕΙΔΗ ΝΕΥΡΟΓΛΟΙΑΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Ολιγοδενδροκύτταρα Κύτταρα Schwann Αστροκύτταρα

52

53 Τα Ολιγοδενδροκύτταρα και τα κύτταρα Schwann είναι μικρά κύτταρα με σχετικά λίγες αποφυάδες που επιτελούν τη σπουδαία λειτουργία της μόνωσης των νευραξόνων, τυλίγοντας σφιχτά τις μεμβρανικές αποφυάδες τους ομόκεντρα γύρω από τον νευράξονα και σχηματίζοντας ένα μυελώδες έλυτρο Τα κύτταρα Schwann απαντούν στο περιφερικό νευρικό σύστημα, περιβάλλουν, το καθένα, τμήμα ενός μόνο νευράξονα

54

55 Τα Αστροκύτταρα Είναι τα πιο πολλά, έχουν ανώμαλο, σχεδόν αστεροειδούς σχήματος, κυτταρικό σώμα και συχνά μακρές αποφυάδες. Μερικές από αυτές σχηματίζουν ποδίσκους στην επιφάνεια των νεύρων, του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού. Προσλαμβάνουν και αποθηκεύουν την περίσσεια καλίου, ώστε να προστατεύσουν τους παρακείμενους νευρώνες από την εκφόρτιση λόγω της υψηλής διαπερατότητας.

56

57 ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΙΝΕΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Η νευρική ίνα είναι το όνομα που αποδίδεται σε έναν άξονα (ή σε ένα δενδρίτη) του νευρικού κυττάρου Οι δέσμες νευρικών ινών εντός του Κ.Ν.Σ. αναφέρονται ως νευρικές οδοί (δέσμες, δεσμίδες, δεμάτια) Οι δέσμες των νευρικών ινών στο Π.Ν.Σ. αποτελούν τα περιφερικά (εγκεφαλικά και νωτιαία) νεύρα Οι νευρικές ίνες της κεντρικής και της περιφερικής μοίρας του νευρικού συστήματος είναι δύο ειδών: εμμύελες και αμύελες ίνες

58

59 ΕΜΜΥΕΛΕΣ ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Εμμύελη νευρική ίνα είναι εκείνη που περιβάλλεται από μυελώδες έλυτρο Το μυελώδες έλυτρο δεν αποτελεί μέρος του νευρώνος, αλλά δημιουργείται από ένα στηρικτικό κύτταρο Στο ΚΝΣ το στηρικτικό κύτταρο είναι το ολιγοδενδροκύτταρο, στο περιφερικό νευρικό σύστημα ονομάζεται κύτταρο του Schwann Το μυελώδες έλυτρο είναι ένας τμηματοποιημένος ασυνεχής χιτώνας, διακοπτόμενος κατά τακτικά διαστήματα με τις περισφίγξεις του Ranvier Κάθε τμήμα του μυελώδες ελύτρου έχει μήκος περίπου 0,51mm Στο ΚΝΣ κάθε ολιγοδενδροκύτταρο μπορεί να σχηματίσει το μυελώδες έλυτρο πολλών, μέχρι και 60, νευρικών ινών Στο ΠΝΣ ένα μόνο κύτταρο του Schwann αντιστοιχεί σε κάθε τμήμα μιας νευρικής ίνας

60

62 Ο σχηματισμός των μυελωδών ελύτρων αρχίζει πριν από τη γέννηση και συνεχίζεται κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους ζωής Το πάχος του μυελώδους ελύτρου εξαρτάται από τον αριθμό των περιελίξεων της κυτταροπλασματικής μεμβράνης του κυττάρου του Schwann Μερικές νευρικές ίνες περιβάλλονται από μόνο λίγες περιελίξεις της μεμβράνης, ενώ άλλες έχουν πολλές, μέχρι και 50 περιελίξεις

63 Στο ΚΝΣ τα μυελώδη έλυτρα σχηματίζονται από τα ολιγοδενδροκύτταρα Η κυτταροπλασματική μεμβράνη του ολιγοδενδροκύτταρου περιελίσσεται γύρω από τον άξονα και ο αριθμός των στιβάδων καθορίζει το πάχος του μυελώδους ελύτρου Η μυέλωση στο ΚΝΣ δυνατόν να γίνεται με την αύξηση του μήκους της εκάστοτε αποφυάδας του ολιγοδενδροκυττάρου Στις νευρικές ίνες του ΚΝΣ υπάρχουν εντομές των Schmidt-Lantermann

64 ΑΜΥΕΛΕΣ ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΙΝΕΣ Οι μικροί άξονες του ΚΝΣ, οι μεταγαγγλιακοί άξονες του αυτόνομου νευρικού συστήματος, και μερικοί λεπτοί αισθητικοί άξονες, υποδοχείς του άλγους, είναι αμύελοι Στο περιφερικό νευρικό σύστημα κάθε άξονας συνήθως διαμέτρου μικρότερης του 1μm, εγκολπώνει την επιφάνεια του κυττάρου του Schwann, έτσι ώστε να κείται μέσα σε μια βαθιά αύλακα Μέχρι και 15 ή περισσότεροι άξονες μπορεί να σχηματίζουν και να κείνται σε αύλακες ενός και μόνο κυττάρου του Schwann, κάθε ένας στη δικιά του αύλακα ή το πολύ με έναν ακόμα άξονα Μερικές φορές οι σχηματιζόμενες αύλακες είναι πολύ βαθιές και οι άξονες είναι βυθισμένοι βαθιά στα κύτταρα του Schwann, σχηματιζομένου έτσι ενός μεσάξονος από την κυτταροπλασματική μεμβράνη Κατά μήκος του άξονος τα κύτταρα του Schwann βρίσκονται πολύ κοντά το ένα προς το άλλο και δεν σχηματίζονται περισφίγξεις του Ranvier Στο ΚΝΣ οι αμύελες νευρικές ίνες πορεύονται κατά μικρές ομάδεςκαι δεν έχουν ιδιαίτερη σύνδεση με τα ολιγοδενδροκύτταρα

65 ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΑ ΝΕΥΡΑ Περιφερικά νεύρα ή απλώς νεύρα είναι τα εγκεφαλικά και νωτιαία νεύρα. Κάθε νεύρο αποτελείται από παραλλήλως φερόμενες δέσμες νευρικών ινών, κεντρομόλων (προσαγωγών - αισθητικών) ή φυγόκεντρων (απαγωγών κινητικών) εμμυέλων ή αμυέλων, περιβαλλομένων από έλυτρα συνδετικού ιστού Εξωτερικά, το νευρικό στέλεχος περιβάλλεται από έλυτρο συνδετικού ιστού, που ονομάζεται επινεύριο Εσωτερικά κάθε δέσμη νευρικών ινών περιβάλλεται από έλυτρο συνδετικού ιστού, που ονομάζεται περινεύριο Μεταξύ κάθε μιας των νευρικών ινών εκάστης δέσμης υπάρχει χαλαρός συνδετικός ιστός που αναφέρεται ως ενδονεύριο Τα εκ συνδετικού ιστού έλυτρα χρησιμεύουν για τη στήριξη των νευρικών ινών καθώς και των αιμοφόρων και λεμφοφόρων αγγείων τους

66

67 Οι περιφερικές νευρικές ίνες ταξινομούνται σε (3) τύπους ανάλογα με το πάχος τους και την ταχύτητα αγωγής Τύπου α (έχουν διάμετρο 1-20 μm και ταχύτητες αγωγής m/sec, είναι εμμύελες απαγωγές σωματοκινητικές και προσαγωγές σωματοαισθητικές ίνες) Τύπου β (έχουν διάμετρο 1-3 μm και ταχύτητα αγωγής 3-15 m/sec, είναι εμμύελες απαγωγές προγαγγλιακές ίνες του αυτόνομου συστήματος Τύπου γ (έχουν διάμετρο 0,5-2 μm και ταχύτητα αγωγής 0,5-2 m/sec, είναι αμύελες απαγωγές μεταγαγγλιακές σπλαχνοκινητικές νευρικές ίνες του αυτόνομου συστήματος

68 Νευρικά κύτταρα

71 ΕΠΕΝΔΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Επενδύουν τις κοιλότητες του εγκεφάλου και τον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού Απαρτίζουν μια μόνο στιβάδα σχήματος κυβοειδούς ή κυλινδρικού, με μικρολάχνες και κροσσούς Οι κροσσοί με την κίνησή τους συμβάλλουν στη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού

72 ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΕΠΕΝΔΥΜΑΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Επενδυμοκύτταρα (επενδύουν τις κοιλίες του εγκεφάλου και τον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού και έρχονται σε επαφή με το εγκεφαλονωτιαίο υγρό) Τανυκύτταρα (επενδύουν το έδαφος της τρίτης κοιλίας, αντίστοιχα προς το μέσο έπαρμα του υποθαλάμου, έχουν μακρές βασικές αποφυάδες που φέρονται μεταξύ των κυττάρων του μέσου επάρματος και καταλήγουν σε τελικά «πόδια» επί των αιμοφόρων αγγείων) Χοριοειδή επιθηλιακά κύτταρα (καλύπτουν τις επιφάνειες των χοριοειδών πλεγμάτων, η βασική και οι πλευρικές επιφάνειες είναι πτυχωτές και κοντά στην επιφάνεια που βλέπει στον αυλό, συνδέονται μεταξύ τους με στενούς δεσμούς κυκλικά γύρω από τα κύτταρα παρεμποδίζοντας έτσι τη διαρροή ΕΝΥ στους παρακείμενους ιστούς )

73 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΜΑΤΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Συμβάλλουν με την κίνηση των κροσσών στην κυκλοφορία του ΕΝΥ εντός των κοιλιών και στον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού Οι μικρολάχνες της ελεύθερης επιφάνειας υποδηλώνει ότι έχουν και απορροφητική λειτουργία Τα τανυκύτταρα μεταφέρουν χημικές ουσίες από το ΕΝΥ στο υποφυσιακό πυλαίο σύστημα συμβάλλοντας στον έλεγχο παραγωγής ορμονών από τον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης Τα χοριοειδή επιθηλιακά κύτταρα συμμετέχουν στην παραγωγή και έκκριση ΕΝΥ από τα χοριοειδή πλέγματα