Το νευρικό σύστηµα αποτελείται από: (central nervous system) (ΚΝΣ) (εγκέφαλος, νωτιαίος µυελός και η νευρική οδός του οφθαλµού)

Transcript

1 Νευρικός Ιστός

2 Εισαγωγή Το νευρικό σύστηµα αποτελείται από: Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα (central nervous system) (ΚΝΣ) (εγκέφαλος, νωτιαίος µυελός και η νευρική οδός του οφθαλµού) Περιφερικό Νευρικό Σύστηµα (peripheral nervous system) (ΠΝΣ) (περιφερικά γάγγλια, νεύρα, νευρικές απολήξεις, που συνδέουν τα γάγγλια µε το ΚΝΣ, υποδοχείς και εκτελεστές του σώµατος)

3 Εισαγωγή Κυτταρικά συστατικά Τα βασικά κυτταρικά συστατικά του ΚΝΣ Ι.Νευρώνες (neurons) ΙΙ. Γλοία (glia) (Αστροκύτταρα (astrocytes) και Ολιγοδενδροκύτταρα (oligodendrocytes) Το ΠΝΣ περιλαµβάνει τα Ι. Κύτταρα Schwann (Schwann cells) (περιφερικά νεύρα) ΙΙ. ορυφόρακύτταρα (satellite cells) (γάγγλια)

4 Νευρικά κύτταρα (νευρώνες) Λειτουργία Επικοινωνία µεταξύ κυττάρων Συγκέντρωση πληροφοριών από αισθητικούς υποδοχείς Επεξεργασία πληροφορίας - δηµιουργία µνήµης Γένεση και αποστολή ερεθισµάτων

5 Νευρικά κύτταρα (νευρώνες) οµή Κυτταρικό σώµα (περικάρυο) Μακριά κυτταρική αποφυάδα (νευράξονας)-αξονικό λοφίδιο- Τελικό δενδρύλιο-συναπτικό τελικό άκρο ή συναπτικό κοµβίο Πολυάριθµες βραχείες αποφυάδες (δενδρίτες-δενδριτικές άκανθες) Εξειδικευµένες συνδέσεις (συνάψεις)

6 Ορολογία οµάδων νευρώνων και νευραξόνων Πυρήνας ονοµάζεται µία µάζα νευρώνων στο ΚΝΣ Nευροπίληµαχαρακτηρίζεται η άθροιση των δενδριτών, των αξόνων και των νευρογλοιακών κυττάρων στο εσωτερικό ενός πυρήνα µεταξύ των σωµάτων των νευρώνων Υµένας αποτελεί οµάδα νευρώνων που διατάσσονται σε µια στιβάδα Οδοί, δεσµίδες ή ληµνίσκοι: εµάτια αξόνων στο ΚΝΣ Γάγγλιο συνιστά µάζα νευρώνων στο ΠΝΣ Ένα γάγγλιο µπορεί να είναι αισθητικό (γάγγλια οπισθίων ριζών και το γάγγλιο του τριδύµου) ή κινητικό (motor) (σπλαγχνοκινητικά ή αυτόνοµα γάγγλια) Οι άξονες, που προέρχονται από ένα γάγγλιο, οργανώνονται σε νεύρα, κλάδους ή ρίζες

7 Ι. Νευρικά κύτταρα (Νευρώνες) Χαρακτηριστικά Έντονη µεταβολική δραστηριότητα (άφθονα Λυσσοσώµατα, αδρό Ε -ουσία Nissl) Κυτταροσκελετός: µικροινίδια µικροσωληνίσκοι Μετάδοση ηλεκτρικής εκπόλωσης (δυναµικό ενέργειας)

8 Νευρικά κύτταρα (Νευρώνες)

9 Στοιβάδες Εγκεφαλικού Φλοιού Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV V VI

10 Nωτιαίοςµυελός Κινητικοί Νευρώνες Νεύρωση σκελετικών µυών Νευράξονας µήκους έως 1 µέτρο Έξοδος από τις πρόσθιες ρίζες του νωτιαίου νεύρου και αποτελεί τµήµα περιφερικού νεύρου Πολλαπλές συνδέσεις µε άλλους νευρώνες µέσω µεγάλων δενδριτών

11 Ταξινόµηση Νευρώνων ίπολος νευρώνας Ψευδοµονόπολος νευρώνας Πολύπολοι νευρώνες

12 ίπολοι-ψευδοµονόπολοι νευρώνες ίπολοι νευρώνες (µε δύο αποφύσεις: βρίσκονται στο αισθητικό σύστηµα) Ψευδοµονόπολοινευρώνες (µια µονήρης βραχεία απόφυση: εντοπίζονται στα αισθητικά γάγγλια των εγκεφαλικών και νωτιαίων νεύρων)

13 Πολύπολοι Νευρώνες Πολύπολοινευρώνες (ένας µονήρης άξονας και πολλαπλοί δενδρίτες) - Golgi type I neurons:ο άξονάς τους εκτείνεται πέρα από τα όρια του δενδριτικούδένδρου, π.χ. οι πυραµιδικοί νευρώνες και οι νευρώνες Purkinje - Golgi type II neurons:ο άξονάς τους καταλήγει κοντά στο σώµα και δεν ξεπερνά τα όρια του δενδριτικούδένδρου, π.χ. αστεροειδή κύτταρα του εγκεφαλικού φλοιού

14 Πολύπολοι Νευρώνες

15 Σύναψη οµή

16 Σύναψη Η σύναψη αποτελεί τη ειδική µορφή σύνδεσης ανάµεσα στην προσυναπτικήαπόληξη ενός άξονα (περιοχή µεταβίβασης) και τη µετασυναπτικήµεµβράνη (υποδεκτικήπεριοχή) ενός δενδρίτη συνήθως ιαχωρίζονται από µια συναπτική σχισµή Επικοινωνία µεταξύ κυττάρων Συναπτικόκοµβίο (µιτοχόνδρια, µικροσωληνίσκοι, νευροϊνίδια, νευροεκκριτικά κοκκία-νευροδιαβιβάστική ουσία) Μετασυναπτικήµεµβράνη (υποδοχείς νευροδιαβιβαστικήςουσίας)

17 Σύναψη Χηµική µεταβίβαση

18 Πολυπλοκότητα Συνδέσεων Περικάρυο Νευράξονας με τελικό κομβίο HBcAg Πολλαπλές συνάψεις στο περικάρυο και στους δενδρίτες ενός νευρικού κυττάρου Δενδρίτης

19 Ειδη Συνάψεων

20 Νευραξονική Μεταφορά

21 Νευραξονική Μεταφορά Είδη Μεταφορά οργανιδίων, ενζύµων, µεταβολιτών κατά µήκος του νευράξονα Βραδεία µεταφορά 1-5mm/24h, φυγόκεντρη (ένζυµα, στοιχεία κυτταροσκελετού) Ορθόδροµη µεταφορά 400mm/24h, µέσω κινησίνης (νευροεκκριτικά κυστίδια) Ανάδροµη µεταφορά 300mm/24h, µέσω δυνεϊνης (χρησιµοποιηµένα οργανίδια, ανακυκλωµένη µεµβράνη)

22 Νευρογλοιακά Κύτταρα Ο "συνδετικός ιστός" του ΚΝΣ εν προωθούν δυναµικά ενεργείας και οι αποφύσεις τους δεν λαµβάνουν ούτε µεταβιβάζουν ηλεκτρικά σήµατα Παρέχουν στους νευρώνες δοµική υποστήριξη και διατήρηση των τοπικών συνθηκών για τη λειτουργία των νευρώνων Περιλαµβάνουν: Αστροκύτταρα (προέρχονται από το νευροεξώδερµα) Oλιγοδενδροκύτταρα (προέρχονται από το νευροεξώδερµα) Μικρογλοία (προέρχεται από το µεσόδερµα)

23 Αστροκύτταρα Εντοπίζονται στο ΚΝΣ ιαιρούνται σε δύο κατηγορίες: (1) τα ινώδη και (2) τα πρωτοπλασµατικά αστροκύτταρα Τα ινώδη αστροκύτταραβρίσκονται κυρίως στη λευκή ουσίακαι έχουν µακρές λεπτές αποφύσεις µε λίγους κλάδους Τα πρωτοπλασµατικά αστροκύτταρα εντοπίζονται κυρίως στη φαιά ουσίακαι έχουν βραχύτερες αποφύσεις µε πολλούς βραχείς κλάδους οµικός σκελετός κατά την εµβρυϊκή ανάπτυξη καθοδήγηση µετανάστευσης των αναπτυσσόµενων νευρικών κυττάρων οµικός σκελετός στον ανεπτυγµένο εγκέφαλο Μεταφορά υγρού και ιόντων προς τα αγγεία (τελικά αγγειακά πόδια)

24 Αστροκύτταρα GFAP Aστεροειδής μορφολογία Το κυτταρόπλασµα των αστροκυττάρων περιέχει όξινη γλοιακή ινιδική πρωτείνη (GFAP)που ανιχνεύεται µε τη χρήση µονοκλωνικών αντισωµάτων και τις τεχνικές ανοσοϊστοχηµείας και ανοσοφθορισµού

25 Αφοριστική γλοία - Αστροκύτταρα

26 Αιµατοεγκεφαλικός Φραγµός - Αστροκύτταρα Ποδικές αποφυάδες αστροκυττάρων (τελικοί αγγειακοί ποδίσκοι) Σε περιοχές καταστροφής νευρώνων τα αστροκύτταρα πολλαπλασιάζονται και δηµιουργούν µια αστροκυτταρική ουλή: ΓΛΟΙΩΣΗ

27 ΑΙΜΑΤΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣΦΡΑΓΜΟΣ Είναι ένα λειτουργικό φράγμα που παρεμποδίζει την ελεύθερη διάχυση ουσιών από το αίμα προς τον εγκέφαλο. Σχηματίζεται από το συνεχές ενδοθήλιο των αιμοφόρων τριχοειδών του Κ.Ν.Σ., τη βασική μεμβράνη και τα τελικά αγγειακά πόδια των αστροκυττάρων που περιβάλλουν τα τριχοειδή. Η διατήρηση του φραγμού φαίνεται ότι βρίσκεται υπό τον έλεγχο των ποδικών αποφυάδων των αστροκυττάρων. Η παρουσία του αιματεγκεφαλικού φραγμού προσφέρει: σταθερό βιοχημικό και μεταβολικό περιβάλλον στους νευρώνες προστασία στο Κ.Ν.Σ. από ενδογενείς και εξωγενείς τοξικούς και λοιμώδεις παράγοντες απομόνωση των νευρώνων από κυκλοφορούντες νευροδιαβιβαστές και χημικές ουσίες Ενδοθηλιακό κύτταρο

28 Ολιγοδενδροκύτταρα (ΟΚ) Σύνθεση µελίνης στο ΚΝΣ Κάθε ΟΚαποστέλλει πολλές κυτταρικές αποφυάδες και δηµιουργεί µυελίνηγια πολλούς γειτονικούς νευράξονες Ηλεκτρονικό µικροσκόπιο

29 Μικρογλοιακά Κύτταρα Εξειδικευµένα ανοσοκύτταρα του ΚΝΣ (µακροφάγα) ενδριτικά αντιγονο-παρουσιαστικά - κύτταρα Χαµηλό επίπεδο φαγοκυτταρικής δραστηριότητας Σε παθολογικές καταστάσεις ενεργοποιούνται και αυξάνονται σε αριθµό και µέγεθος

30 Μικρογλοιακά Κύτταρα Χρώση αιµατοξυλίνης-ηωσίνης Χρώση λεκτίνης

31 ΕΠΕΝΔΥΜΑ Επένδυμα ονομάζεται το απλό κυβοειδές επιθήλιοπου καλύπτει την επιφάνεια των κοιλιών του εγκεφάλου και του κεντρικού σωλήνα του νωτιαίου μυελού. Αποτελείται i. Επενδυματικά κύτταρα ii. Τανυκύτταρα

32 Επενδυματικά κύτταρα Τα επενδυματικά κύτταρα είναι επιθηλιακάκαι φέρουν κροσσούς. Επενδύουν τις εγκεφαλικές κοιλίες και τον κεντρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού. Χρώση αιματοξυλίνης-ηωσίνης Ηλεκτρονικό μικροσκόπιο Δεν στηρίζονται σε βασική μεμβράνη. Δεσμοσώματασυνδέουν παρακείμενα επενδυματικά κύτταρα. Έχουν αποφυάδες που συγχωνεύονται με τις αποφυάδες των υποκείμενων αστροκυττάρων.

33 Επενδυματικά κύτταρα Κεντρικός σωλήνας νωτιαίου μυελού

34 Τανυκύτταρα Εξειδικευμένα επενδυματικά κύτταρα Φέρουν αποφύσεις στη βάση τους, που εκτείνονται ανάμεσα στις αστροκυτταρικές αποφύσεις σχηματίζουν ένα συναπτικό κομβίο πάνω στα αιμοφόρα αγγεία.

35 Ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός περιβάλλονται από τρεις μεμβρανώδεις χιτώνες Οι μήνιγγες χρησιμεύουν για την προστασία και τη στήριξη του Κ.Ν.Σ. ΜΗΝΙΓΓΕΣ

36 ΜΗΝΙΓΓΕΣ Λεπτή Αραχνοειδής σκληρή αραχνοειδής λεπτή (χοριοειδής) Σκληρή

37 ΜΗΝΙΓΓΕΣ Αραχνοειδής μήνιγγα σκληρή αραχνοειδής λεπτή Δομικά στοιχεία μήνιγγας ινοκολλαγονώδης ιστός μηνιγγοθηλιακά κύτταρα (επιθηλιακού τύπου)

38 ΑΓΓΕΙΩΣΗ Οι αρτηρίες που πορεύονται στον υπαραχνοειδή χώρο Τρυπούν τη λεπτή µήνιγγα, η οποία ανακάµπτει και ενώνεται µε τον έξω χιτώνα της αρτηρίας, Αποµονώνοντας τον περιαγγειακό απ τον υπαραχνοειδή χώρο. Ο περιαγγειακός χώρος ( χώρος των Virchow & Robin ) συνέχεται µε ένα δυνητικό υπολεπτοµηνιγγικό χώρο.

39 ΑΓΓΕΙΩΣΗ Αγγεία (Α) του υπαραχνοειδή χώρου (ΥΠ) εισχωρούν στην επιφάνεια του εγκεφάλου (Εγκ). ΗΛεπτή Μήνιγγα (ΛΜ) αναδιπλώνεται πάνω στο αγγειακό τοίχωµα Η ΛΜ διαχωρίζει τον υπαραχνοειδήαπό τον περιαγγειακόχώρο (Παγ) (χρώση A-H).

40 ΧΟΡΙΟΕΙΔΕΣ ΠΛΕΓΜΑ Τα χοριοειδή πλέγματαπαράγουν το εγκεφαλονωταίο υγρό (Ε.Ν.Υ.) Βρίσκονται σε κάθε μία από τις τέσσερις εγκεφαλικές κοιλίες. Θηλές : κεντρικό άξονα συνδετικού ιστού με άφθονα τριχοειδή αγγεία, (καταδύσεις λεπτομηνίγγων) μονή στιβάδα κυλινδρικών επιθηλιακών κυττάρων

41 ΚΟΙΛΙΕΣ ΧΟΡΙΟΕΙΔΕΣ ΠΛΕΓΜΑ- ΡΟΗ ΕΝΥ

42 ΧΟΡΙΟΕΙΔΕΣ ΠΛΕΓΜΑ. Φωτογραφία από ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης που δείχνει την ανώμαλη επιφάνεια του χοριοειδούς πλέγματος, η οποία καταδύεται σε βαθιές πτυχές (θηλές), καθώς επίσης και τις μικρολάχνες της κορυφαίας επιφάνειας του καλυπτικού επιθηλίου.

43 ΧΟΡΙΟΕΙΔΕΣ ΠΛΕΓΜΑ Επενδυµατικά και τανυκύτταρα

44 ΧΟΡΙΟΕΙΔΕΣ ΠΛΕΓΜΑ ΦΡΑΓΜΟΣ ΕΝΥ

45

46 Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ) Ι.Νεύρα Άθροισμα νευραξόνων που συνδέονται Ν μεταξύ τους με στηρικτικό ιστό (αισθητικοί, κινητικοί, εμμύελοι, αμύελοι) ΙΙ. Γάγγλια σώματα νευρώνων με προσαγωγούς και απαγωγούςνευράξονεςκαι στηρικτικά κύτταρα (αισθητικά, συμπαθητικά, παρασυμπαθητικά)

47 Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (ΠΝΣ) Ι. Νεύρα Το περιφερικό νεύρο αποτελείται από: - νευράξονες - κύτταρα Schwann - ινοβλάστες -αγγεία Τρία είδη στηρικτικού ιστού σε ένα νευρικό κλάδο: ενδονεύριο περινεύριο επινεύριο

48 ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΟ

49

50 Περιφερικό Νευρικό Σύστημα (Π.Ν.Σ.) ΙΙ.Γάγγλια Νευρικές ίνες Ενδιάμεσος σταθμός στο Π.Ν.Σ. Αποτελείται από: σώματα νευρώνων στηρικτικά κύτταρα νευράξονες χαλαρό ινοκολλαγονώδη ιστό

51 Νωτιαίο γάγγλιο Ψευδοµονόπολοι (µονόπολοι) νευρώνες Με µια µονήρη εµµύεληαπόφυση που εκφύεται από κάθε κυτταρικό σώµα. Η βραχεία απόφυση διχάζεται σε ένα περιφερικό και ένα κεντρικό κλάδο. Ο περιφερικός κλάδος πλησιάζει µια περιφερική αισθητική απόληξη Γάγγλιο και καταλήγει σε δενδρίτες. Ο κεντρικός κλάδος εισέρχεται στο ΚΝΣ. Τα κυτταρικά σώµατα περιβάλλονται από δορυφόρα κύτταρα

52 ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΓΑΓΓΛΙΟ

53 ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΟ ΓΑΓΓΛΙΟ

54 Μυελίνη Μόνωση Μυελίνη Ταχύτητας αγωγής ΑΥΞΗΣΗ Διαμέτρου Νευράξονα Κύτταρα που παράγουν μυελίνη ΜΕΙΩΣΗ Ηλεκτρικής Χωρητικότητας ολιγοδενδροκύτταρα (Κ.Ν.Σ.) σε πολλούς νευράξονες κύτταρα Schwann (Π.N.Σ.) σε ένα νευράξονα Η µυελίνηείναι πλούσια σε λιπίδια (π.χ. γαλακτοκερεβροσίδιο) και προσκολλητικέςπρωτεϊνες, γι' αυτό το λόγο αναδεικνύεται στο φωτοµικροσκόπιοµετά από επεξεργασία µε ειδικές ιστοχηµικέςχρώσεις για λιπίδια (µέθοδοι Weil, Weigert, Luxol fast blue)

55 Μ υ ε λ ί ν η Σπειροειδής στιβάδα τυλιγμένη γύρω από ένα νευράξονα αποτελούμενη από στενά συνδεδεμένες κυτταρικές μεμβράνες που περιέχουν μονωτική στιβάδα πλούσια σε λιπίδια HBcAg

56 Περίσφιξη (κόμβος) του Ranvier Κατά την ασυνεχή αγωγή των εµµύελωναξόνων, το δυναµικό ενεργείας «αναπηδά» διαδοχικά από τον ένα κόµβο στον επόµενο. 1-2mm Περίσφιξη Ranvier Ενδιάµεσος κόµβος περιέχει διαύλους Na+ σχηματισμός δυναμικού ενεργείας

57 Oλιγοδενδροκύτταρα (Κ.Ν.Σ.) Οι αποφύσεις των ολιγοδενδροκυττάρων περιτυλίγουν τους άξονες και σχηµατίζουν ένα ελυτροειδές κάλυµµα Ο σχηµατισµός αυτού του ελύτρου είναι παρόµοιος µε τα κύτταρα Schwann των περιφερικών νεύρων Ένα µονήρες ολιγοδενδροκύτταρο φέρει πολλές αποφύσεις και µπορεί να σχηµατίσει 40 έως 50 ενδιάµεσους κόµβους.

58 ΜΥΕΛΙΝΗ-Κύτταρα Schwann

59 ΜΥΕΛΙΝΗ

60

61 ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ -ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Κεντρικό Νευρικό Σύστηµα(ΚΝΣ), Νευρώνες, Γλοία (αστροκύτταρα, ολιγονεδροκύτταρα), Περιφερικό Νευρικό Σύστηµα (ΠΝΣ),κύτταρα Schwann, δορυφόρα κύτταρα Είδη νευρώνων, Ορολογία νευρώνων-νευραξόνων Νευρική Σύναψη Μήνιγγες Αφοριστική Γλοία Επένδυµα Χοριοειδές πλέγµα Αιµατοεγκεφαλικός φραγµός Φραγµός αίµατος-ενυ οµή περιφερικών νεύρων Μυελίνωση