Εγχειρίδιο Ένας οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες Δημόσιες Προμήθειες

Transcript

1 Το Εγχειρίδιο Procura + παρέχει απλές και ξεκάθαρες οδηγίες σε Ευρωπαϊκούς δημόσιους οργανισμούς για την υλοποίηση πράσινων προμηθειών, ανεξάρτητα από το μέγεθος του οργανισμού ή το βαθμό εμπειρίας του. Λεωφορεία χαμηλών εκπομπών Το εγχειρίδιο περιλαμβάνει: Πρακτικές συμβουλές για την ενσωμάτωση των αρχών της αειφορίας στις δημόσιες συμβάσεις Ενεργειακά αποδοτικές κατασκευές Πληροφορίες για το κόστος των πράσινων προμηθειών Μια μεθοδολογία για τη συστηματική υλοποίηση πράσινων προμηθειών τα Βήματα της εκστρατείας Procura + Πράσινες τεχνικές προδιαγραφές για 6 -υψηλής προτεραιότηταςκατηγορίες προϊόντων (λεωφορεία, προϊόντα καθαρισμού, ηλεκτρική ενέργεια, τρόφιμα, ηλεκτρονικό εξοπλισμό (IT) και κατασκευή/ανακαίνιση κτηρίων) τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στις αντίστοιχες προκηρύξεις. Μια απλή προσέγγιση για την παρακολούθηση της επίδοσης του οργανισμού στις πράσινες συμβάσεις την Κάρτα Αξιολόγησης Procura+ Ένα CD-ROM στο οποίο περιέχεται μια σειρά από παραδείγματα καλών πρακτικών από την Ευρώπη, πιο αναλυτικές πληροφορίες για τις κατηγορίες προϊόντων που καλύπτονται από το εγχειρίδιο, ορισμένη σχετική Ευρωπαϊκή νομοθεσία καθώς και μια σειρά από εργαλεία για περαιτέρω βοήθεια. Το εγχειρίδιο χρησιμεύει επίσης και ως οδηγός για τους οργανισμούς που συμμετέχουν στην Εκστρατεία Procura +. Στην εκστρατεία μπορεί να προσχωρήσει οποιοσδήποτε Ευρωπαϊκός δημόσιος οργανισμός, για να δημοσιοποιήσει τη δέσμευσή του για πράσινες δημόσιες προμήθειες ή για να αξιοποιήσει τις δυνατότητες σε πόρους που προσφέρει η Εκστρατεία. Μόνο μέσω της ενασχόλησης των δημόσιων οργανισμών ανά την Ευρώπη με πράσινες βιώσιμες προμήθειες μπορεί να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος στην αγορά, αναφορικά με την αύξηση της περιβαλλοντικής επίδοσης των επιχειρήσεων και των προϊόντων. Η Εκστρατεία Procura + αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Σταύρος ήμας, Επίτροπος της Ε.Ε για το Περιβάλλον Οι πράσινες δημόσιες προμήθειες απαιτούν ισχυρή πολιτική βούληση. Αυτή όμως θα πρέπει να συνδυάζεται με μια απλή και ξεκάθαρη καθοδήγηση για την υλοποίησή τους. Το εγχειρίδιο αυτό παρέχει τις απαραίτητες συμβουλές. Ακίνδυνα για την υγεία καθαριστικά προϊόντα Procura + 2η έκδοση Εγχειρίδιο Ένας οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες Δημόσιες Προμήθειες Οι δημόσιοι οργανισμοί μπορούν να έχουν ηγετικό ρόλο αποτελώντας παράδειγμα με τη συμμετοχή τους στην Εκστρατεία. Αυτή είναι μια πολύ καλή ευκαιρία για πόλεις της Νότιας Ευρώπης Imma Mayol, Αντιδήμαρχος Barcelona,Ισπανία Danielle Poliautre, Αντιδήμαρχος Lille, Γαλλία Πολύ μεγάλος όγκος δουλειάς μπορεί να αποφευχθεί για τους δημόσιους οργανισμούς ανά την Ευρώπη αν μοιραστούν τις εμπειρίες τους και βρουν κοινές λύσεις στο θέμα των πράσινων δημόσιων προμηθειών. Βιολογικά τρόφιμα / Τρόφιμα από ίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο Η καταπολέμηση των πρακτικών μη-βιώσιμης κατανάλωσης αγαθών είναι μια από τις βασικές Καλωσορίζουμε την προσέγγιση που προτείνει η Εκστρατεία Procura + Mara Pesaro, ιευθύνων σύμβουλος,τμήμα Περιβάλλοντος, Επαρχία Cremona, Ιταλία Department, Province of Cremona, Italy Ενεργειακά αποδοτικός ηλεκτρονικός εξοπλισμός Πράσινη ηλεκτρική ενέργεια προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Πρωτοβουλίες όπως το Procura + είναι καθοριστικές για την επίτευξη του παραπάνω στόχου Bas de Leeuw, Head, Integrated Resource Management, Sustainable Consumption and Production Branch, United Nations Environment Programme (UNEP)/ Division of Technology procurement@iclei-europe.org

2 Procura + 2 η έκδοση Εγχειρίδιο Ένας οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες Δημόσιες Προμήθειες

3 Το εγχειρίδιο Procura + Ένας Οδηγός για Βιώσιμες και Συμφέρουσες ημόσιες Προμήθειες, 2η έκδοση Εκδότης: ICLEI Local Governments for Sustainability, European Secretariat Gino Van Begin (responsible) Επιμέλεια: Simon Clement, ICLEI European Secretariat, Sustainable Procurement Team Συγγραφείς: Simon Clement, Peter Defranceschi, Mark Hidson, Amalia Ochoa, Aureà Adell Querol (ICLEI European Secretariat), Ria Müller, Heimo Staller (IFZ), Αλέξης Χατζημπίρος, Ειρήνη Σκουλά, (ΕΠΤΑ), Hannah Isaac, Andrea Immendörfer (ESD), Didier Bergeret (Auxilia), Francesca Villari, Martino Milardi (Università di Regio Calabria), Montserrat Reus Marti (Diputaciό de Barcelona), Josep Puig (Ecoserveis), Barbara Armanini, Livia Mazzà (Provincia di Cremona), Σπύρος Αρβανιτάκης (Τοπική Ένωση ήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής), Carina Herbertsson, Patrick Hjelm, Johan Hultman (Växjöhem). Μετάφραση και Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης: ΕΠΤΑ ΕΠΕ Σύμβουλοι Μελετητές Περιβαλλοντικών Έργων Φωτογραφίες: ICLEI: Mark Hidson (p. 70, 77), Peter Defranceschi (p. 28), Renée Brautigam (p. 58) Dreamstime.com (p. 18, 25, 62, 67, 74) photocase.com: Thomas Kerzner (p. 32), JiffyStyler (p. 54), stm (p. 38) Fotolia.de: Daiga Lelieur (p. 8), Otmar Smit (p. 12), Markus Barzen (p. 20), Greg Pickens (p. 40), Σχεδίαση: Επιμέλεια Εκτύπωσης: DOT REPRO A.E. Copyright: ICLEI European Secretariat GmbH, Freiburg, Germany, 2007 Με την επιφύλαξη όλων των δικαιωμάτων. εν επιτρέπεται η δημοσίευση μέρους ή ολόκληρου του εντύπου ή η αναπαραγωγή σε οποιαδήποτε μορφή και με οποιοδήποτε τρόπο, χωρίς την έγγραφη άδεια του οργανισμού ICLEI Local Governments for Sustainability, European Secretariat. Εκτύπωση στην Ελλάδα σε 100% ανακυκλωμένο και μη όξινο χαρτί. ιατίθεται από την ΕΠΤΑ ΕΠΕ Σύμβουλοι Μελετητές Περιβαλλοντικών Έργων Ολοφύτου 15, 11142, Αθήνα Τηλ: Φαξ: info@epta.gr Website: Αναγνωρίσεις Το έντυπο αυτό δημιουργήθηκε στα πλαίσια του προγράμματος DEEP ( ιάδοση Μέτρων Εξοικονόμησης Ενέργειας σε Κτήρια του ημοσίου Τομέα), με την υποστήριξη του προγράμματος «Ευφυής Ενέργεια» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο του εντύπου βαραίνει τους συγγραφείς και δεν αντιπροσωπεύει απαραίτητα τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν ευθύνεται για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που εμπεριέχονται σε αυτό το έντυπο. Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραμμα DEEP μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα 4

4 Περιεχόμενα Πρόλογος 6 I II III IV Κεφάλαιο Ι: Εισαγωγή 1 Πράσινες συμβάσεις, έξυπνες συμβάσεις 8 2 Πράσινες συμβάσεις: Τα οφέλη 9 3 Το δυναμικό των δημοσίων συμβάσεων 10 4 Γιατί να ξεκινήσουμε τώρα πράσινες συμβάσεις; 11 5 Προκλήσεις και λύσεις 12 6 Το εγχειρίδιο της Εκστρατείας Procura Τα περιεχόμενα του εγχειριδίου To CD-ROM 14 7 ICLEI Τοπικές Αρχές για την Αειφορία 15 Κεφάλαιο ΙΙ: Η Eκστρατεία Procura+ 1 Τι είναι η Eκστρατεία Procura+ ; 16 2 Στόχοι της Εκστρατείας 16 3 Οφέλη από τη συμμετοχή στην Eκστρατεία 17 4 Πώς να γίνετε μέλος της Εκστρατείας 19 5 Περισσότερες πληροφορίες 19 Κεφάλαιο III: Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης 1 Βασικές αρχές για τη διαδικασία σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης 21 2 Σημεία της προκήρυξης όπου μπορούν να εισαχθούν περιβαλλοντικά κριτήρια Καθορισμός του αντικειμένου της σύμβασης Καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών Κριτήρια επιλογής Ανάθεση σύμβασης Όροι εκτέλεσης συμβάσεων Συμπεράσματα 27 3 Ανάπτυξη περιβαλλοντικών προδιαγραφών Οικολογική σήμανση Κατευθυντήριες Οδηγίες 30 Κεφάλαιο IV: Το κόστος των πράσινων συμβάσεων Εισαγωγή 32 Βλέποντας πέρα από την τιμή αγοράς: Κόστος κύκλου ζωής των προϊόντων 33 Καταγραφή του πραγματικού κόστους: Η κάρτα αξιολόγησης των συμβάσεων 34 Ελαχιστοποίηση της ανάγκης αγοράς 35 Κοινές προμήθειες 37 ιατήρηση ανταγωνιστικών τιμών αγοράς: Όρια τιμών 39 VI Κεφάλαιο VI: Βασικά κριτήρια Procura+ - Εισαγωγή 57 A: Λεωφορεία 1 Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις 58 2 Βασικά κριτήρια Procura+ - Λεωφορεία 58 3 Πρόσθετες ιδέες 61 4 Σχετικά οικολογικά σήματα 61 B: Προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισμού και συντήρησης 1 Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις 62 2 Βασικά κριτήρια Procura+ - Προϊόντα καθαρισμού 62 Αγορές προϊόντων καθαρισμού για εσωτερικούς χώρους 63 Σύμβαση για υπηρεσίες καθαρισμού 64 3 Πρόσθετες ιδέες 65 4 Σχετικά οικολογικά σήματα 66 Γ: Πράσινη ηλεκτρική ενέργεια 1 Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις 67 2 Βασικά κριτήρια Procura+ - Ηλεκτρική ενέργεια 67 Πράσινη ηλεκτρική ενέργεια 3 Πρόσθετες ιδέες 69 Δ: Τρόφιμα και υπηρεσίες τροφοδοσίας 1 Βασικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις 70 2 Βασικά κριτήρια Procura+ - Τρόφιμα και υπηρεσίες τροφοδοσίας 70 Βιολογικά τρόφιμα 70 Προϊόντα ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου 72 3 Πρόσθετες ιδέες 73 4 Σχετικά οικολογικά σήματα 73 E: Ηλεκτρονικός εξοπλισμός 1 Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις 74 2 Βασικά κριτήρια Procura+ - Ηλεκτρονικός εξοπλισμός 74 3 Πρόσθετες ιδέες 75 4 Σχετικά οικολογικά σήματα 76 V Κεφάλαιο V: Μεθοδολογία για την Eκστρατεία Procura Η διαδικασία των Βημάτων Εισαγωγή Ευέλικτο πλαίσιο Πολιτική βούληση Καταμερισμός αρμοδιοτήτων 43 Τα Βήματα της Εκστρατείας Procura+ 2.1 Βήμα 1: Προετοιμασία Προσεγγίσεις για την υλοποίηση Επιλογή κατηγοριών προϊόντων ή υπηρεσιών Ερωτηματολόγιο αναφοράς 2.2 Βήμα 2: Καθορισμός στόχων Πώς να θέσετε στόχους 2.3 Βήμα 3: Ανάπτυξη σχεδίου δράσης Σχέδιο δράσης Τι πρέπει να καλύπτουν οι δράσεις Ανάθεση αρμοδιοτήτων 2.4 Βήμα 4: Εφαρμογή του σχεδίου δράσης Βήμα 5: Παρακολούθηση της προόδου και αναφορά των αποτελεσμάτων ιάρκεια της διαδικασίας των Βημάτων 53 Η προσέγγιση «Άμεσο ξεκίνημα» Βήμα 1: Επιλογή προϊόντος/υπηρεσίας Βήμα 2: Ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στις προκηρύξεις των διαγωνισμών Βήμα 3: Ανάλυση και αξιολόγηση της προόδου 55 ΣΤ: Κατασκευή/Ανακαίνιση κτηρίων 1 Βασικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις 77 2 Κατευθυντήριες οδηγίες Procura Θεματικές ενότητες 2.2 ιαδικασία κατασκευής 2.3 Φάσεις διαγωνισμού 2.4 Έργα ανακαίνισης 2.5 Αρίθμηση των επιλογών 3 Πρόσθετες ιδέες 85 5

5 Πρόλογος Πράσινες συμβάσεις είναι οι έξυπνες συμβάσεις. Αυτό σημαίνει βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δημόσιων συμβάσεων και ταυτόχρονα εκμετάλλευση της αγοραστικής δύναμης του δημοσίου τομέα ώστε να επιτευχθούν σπουδαιότερα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Οι κοινότητες σε ολόκληρο τον κόσμο αντιμετωπίζουν τις δραματικές συνέπειες της αλλαγής του κλίματος, της υπερβολικής χρήσης των φυσικών πόρων, της μείωσης της βιοποικιλότητας και της αυξανόμενης φτώχειας. Αυτά τα προβλήματα δε μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς να γίνει αλλαγή κατεύθυνσης σε πιο βιώσιμες πρακτικές παραγωγής και κατανάλωσης. Εάν τα δισεκατομμύρια των δημοσίων Ευρώ, ολλαρίων, Γιεν κα ξοδεύονταν σε προϊόντα και υπηρεσίες που προάγουν την αειφόρο ανάπτυξη, θα μπορούσε να γίνει ένα τεράστιο βήμα μπροστά. Τυπικά υπεύθυνος για το 10-20% των δαπανών, ο δημόσιος τομέας έχει σημαντική αγοραστική ισχύ για να οδηγήσει την αγορά προς την παροχή πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών. Ωστόσο, αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν όσοι δρουν στο δημόσιο τομέα δουλέψουν μαζί για να στείλουν ένα ενιαίο και ξεκάθαρο μήνυμα στην αγορά. Μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων: Κάθε προϊόν ή υπηρεσία που αγοράζεται, έχει περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του, από την εξαγωγή των πρώτων υλών και την παραγωγή του, μέχρι τη χρήση του και την τελική του διάθεση. Η λήψη έξυπνων αποφάσεων για τις δημόσιες συμβάσεις, μπορεί να μειώσει σημαντικά τις επιπτώσεις αυτές, με οφέλη σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Στην αγορά είναι διαθέσιμες σε ανταγωνιστικές τιμές όλο και περισσότερες φιλικές προς το περιβάλλον εναλλακτικές λύσεις, όπως για παράδειγμα ενεργειακά αποδοτικά κτήρια, ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές, υπηρεσίες τροφοδοσίας που προσφέρουν βιολογικά τρόφιμα και δημόσιες συγκοινωνίες που ρυπαίνουν λιγότερο την ατμόσφαιρα. 6

6 Ενθάρρυνση κοινωνικών βελτιώσεων: Οι αγορές που κάνουμε έχουν και κοινωνικές επιπτώσεις και έτσι οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να οδηγήσουν σε βελτιώσεις σε κοινωνικό επίπεδο, είτε αυτό σημαίνει την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών εργασίας για τους εργαζόμενους στα δημόσια έργα, είτε την προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρίες σε δημόσια κτήρια, την παροχή νέων ευκαιριών εργασίας για περιθωριοποιημένες ομάδες, την καταπολέμηση της παιδικής εργασίας ή την υποστήριξη του ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου (Fair Trade). Επίτευξη οικονομικής αποτελεσματικότητας: Έξυπνες συμβάσεις σημαίνει επίσης αποδοτικές συμβάσεις. Πολύ συχνά μελετάται μόνο η αρχική τιμή αγοράς όταν αγοράζονται προϊόντα και υπηρεσίες, αγνοώντας το κόστος χρήσης, όπως η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ή νερού, οι δαπάνες συντήρησης και το κόστος διάθεσης στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Επίσης πολλά προϊόντα αγοράζονται άσκοπα. Επομένως, υπάρχουν δυνατότητες σημαντικής εξοικονόμησης. Οι πράσινες συμβάσεις μπορούν να έχουν σημαντικά οφέλη και να κάνουν τη διαφορά, σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Σήμερα ωστόσο, οι δημόσιες αρχές, αισθάνονται πως παρεμποδίζεται η ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων στις συμβάσεις, εξαιτίας της έλλειψης υποστήριξης και κατά δεύτερο λόγο εξαιτίας της έλλειψης δοκιμασμένων εργαλείων. Αυτό το εγχειρίδιο αναπτύχθηκε από και για τις Ευρωπαϊκές δημόσιες αρχές, παρέχοντας καθαρές και απλές συμβουλές για την εφαρμογή πράσινων συμβάσεων σε έναν δημόσιο οργανισμό, ανεξάρτητα από το μέγεθος ή το επίπεδο της εμπειρίας του. Το εγχειρίδιο παρουσιάζει το μοντέλο υλοποίησης και τα κριτήρια που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της Εκστρατείας Procura +, της εκστρατείας πράσινων συμβάσεων του ιεθνούς Οργανισμού ICLEI. Γίνετε κι εσείς μέλος της Εκστρατείας! Mark Hidson, ιευθυντής του Τμήματος Πράσινων Προμηθειών & Μάνατζερ της Εκστρατείας Procura + ICLEI - Local Governments for Sustainability Danielle Poliautre, Αντιδήμαρχος της Λιλ (Γαλλία) Πρόεδρος της Εκστρατείας Procura + 7

7 I Eισαγωγή Κεφάλαιο Ι: Eισαγωγή 1 Πράσινες συμβάσεις, έξυπνες συμβάσεις 8 2 Πράσινες συμβάσεις: Τα οφέλη 9 3 Το δυναμικό των δημόσιων συμβάσεων 10 4 Γιατί να ξεκινήσουμε τώρα πράσινες συμβάσεις; 11 5 Προκλήσεις και λύσεις 12 6 Το εγχειρίδιο της Εκστρατείας Procura ICLEI - Τοπικές αρχές για την αειφορία 15 1 Πράσινες συμβάσεις, έξυπνες συμβάσεις Οι πράσινες συμβάσεις εξασφαλίζουν μεταξύ άλλων ότι τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που αγοράζει ο οργανισμός σας είναι όσο το δυνατόν πιο βιώσιμες, με το χαμηλότερο περιβαλλοντικό και τον υψηλότερο κοινωνικό αντίκτυπο. Βασικά, αυτό σημαίνει πως εξασφαλίζετε για παράδειγμα ότι αγοράζετε πάντα ανακυκλωμένο χαρτί ή καφέ που σέβεται τις αρχές του ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου (Fair Trade). Πιο αναλυτικά, σημαίνει συστηματική ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών παραμέτρων σε όλες τις δραστηριότητες συμβάσεωνείτε αγοράζονται αγαθά, υπηρεσίες ή έργα-από τον καθορισμό των πραγματικών αναγκών, των κατάλληλων τεχνικών προδιαγραφών και διαδικασιών αξιολόγησης, στην παρακολούθηση της απόδοσης και των αποτελεσμάτων. Μπορεί να σημαίνει την ενσωμάτωση μιας ολόκληρης σειράς χαρακτηριστικών των προϊόντων και των υπηρεσιών που αγοράζετε, για παράδειγμα: Χρήση μη τοξικών ουσιών και ανανεώσιμων υλικών Κατανάλωση ενέργειας και νερού κατά τη διάρκεια της χρήσης Επιλογές διάθεσης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης στο τέλος του κύκλου ζωής Συνθήκες εργασίας στην παροχή υπηρεσιών 8

8 Eισαγωγή I Μπορεί να είναι τόσο απλό όσο ο αποκλεισμός συγκεκριμένων χημικών στις προτεινόμενες τεχνικές προδιαγραφές για τον καθαρισμό προϊόντων ή τόσο ευρύ όσο ο επαναπροσδιορισμός του σχεδίου για τον καθαρισμό του γραφείου σας. Μόνο λαμβάνοντας υπόψη ολόκληρο το κόστος του κύκλου ζωής και τα οφέλη από τις συμβάσεις που υλοποιείτε, εξασφαλίζετε την αποτελεσματικότητα των ενεργειών σας. Οι συμβάσεις και οι πράσινες συμβάσεις πρέπει να είναι ένα και το αυτό. 2 Πράσινες συμβάσεις: Τα οφέλη ίνεται έμφαση από τους συμμετέχοντες στην Εκστρατεία Procura +, σε έναν αριθμό βασικών οφελών των πράσινων συμβάσεων: Οικονομικά οφέλη: Τα αποδοτικά σε ενέργεια, νερό και πόρους προϊόντα, υπηρεσίες και κτήρια, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τους λογαριασμούς από τη χρήση και τα λειτουργικά έξοδα. Η αγορά περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων, μπορούν να μειώσουν τα έξοδα διαχείρισης αποβλήτων και τα έξοδα για την πρόληψη της ρύπανσης. Η πόλη του Tubingen στη Γερμανία εξοικονομεί ετησίως κάνοντας κεντρικά τις συμβάσεις για το προϊόντα και τις υπηρεσίες καθαρισμού και χρησιμοποιώντας καινοτόμα προϊόντα. Για να διαβάσετε περισσότερα για τα οικονομικά των πράσινων συμβάσεων συμβουλευτείτε το Κεφάλαιο IV του εγχειριδίου. Επίτευξη τοπικών περιβαλλοντικών στόχων και προστασία δημόσιας υγείας: Οι πράσινες συμβάσεις μπορούν να είναι μία προσέγγιση πολύ αποδοτική οικονομικά, για να αντιμετωπιστούν τα τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα και να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι του οργανισμού σας. Για παράδειγμα, η χρήση μη τοξικών προϊόντων καθαρισμού και ο εφοδιασμός με καθαρά, οργανικά τρόφιμα, παρέχει πιο υγιεινές συνθήκες για μαθητές και εργαζόμενους σε γραφεία. Η χρήση λεωφορείων και αυτοκινήτων χαμηλών εκπομπών, μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα του τοπικού ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος. Η σύμβαση για την παροχή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να συνεισφέρει στην επίτευξη των στόχων για την προστασία του κλίματος. Επίτευξη τοπικών κοινωνικών στόχων: Βασικά κοινωνικά θέματα όπως η δημιουργία θέσεων απασχόλησης και οι συνθήκες εργασίας, αλλά και η περιθωριοποίηση συγκεκριμένων ομάδων, μπορούν επίσης να αντιμετωπιστούν μέσω των δημοσίων συμβάσεων για υπηρεσίες. Η εφαρμογή αυστηρών συνθηκών για εταιρείες που εκτελούν υπηρεσίες για λογαριασμό σας, όπως η εύνοια των μειονοτικών ομάδων ή η εξασφάλιση ποιοτικών συνθηκών εργασίας, μπορεί να κάνει τη διαφορά. Προώθηση της καινοτομίας σε τοπικό επίπεδο: Η συνεργασία με τους τακτικούς σας τοπικούς προμηθευτές, για να ενθαρρυνθούν περιβαλλοντικά καινοτόμες προσεγγίσεις και η δημιουργία αγορών για τέτοια προϊόντα, μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τους προμηθευτές αυτούς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Βελτίωση της δημόσιας εικόνας και αύξηση της νομιμότητας: Η υλοποίηση μιας πολιτικής πράσινων συμβάσεων, είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την δημοσιοποίηση της δέσμευσης του οργανισμού σας για την προώθηση της αειφορίας. Συμβολή στην παγκόσμια αειφορία: Ο αντίκτυπος των πράσινων συμβάσεων μπορεί να γίνει αισθητός παγκοσμίως, βοηθώντας στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της αποψίλωσης των δασών, καθώς και στη βελτίωση των οικονομικών πόρων των μικρών αναπτυσσόμενων παραγωγών παγκοσμίως, μέσω της στήριξης του ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου. 9

9 I Eισαγωγή 3 Το δυναμικό των δημόσιων συμβάσεων Οι οργανισμοί του ευρύτερου δημόσιου τομέα, από τοπικά μέχρι εθνικά γραφεία διοίκησης, από πανεπιστήμια και σχολεία μέχρι νοσοκομεία και κοινωφελείς υπηρεσίες, ελέγχουν τεράστιους προϋπολογισμούς κι αγοράζουν τεράστιες ποσότητες προϊόντων και υπηρεσιών κάθε χρόνο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι 1,5 τρισεκατομμύρια δαπανώνται ετησίως από τις δημόσιες αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), το οποίο αντιπροσωπεύει περίπου το 16% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος [1] - ενώ σε κάποιες χώρες το ποσοστό αυτό είναι ακόμα υψηλότερο. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, 2,8 εκατομμύρια ηλεκτρονικούς υπολογιστές και οθόνες που αγοράζονται ετησίως από τις δημόσιες αρχές της Ε.Ε. Πίνακας 1: ημόσιες συμβάσεις ως ποσοστό του Α.Ε.Π. - Επιλεγμένες χώρες (2002) Χώρα % Γερμανία 17 Ιταλία 12 Ολλανδία 21 Ισπανία 13 Σουηδία 20 Ηνωμένο Βασίλειο 18 Ελλάδα 13 E.E Με τόσο σημαντική αγοραστική δύναμη, οι δημόσιες αρχές είναι ικανές όχι μόνο να επιτύχουν άμεσες και ουσιώδεις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές βελτιώσεις, αλλά και να ασκήσουν αξιοσημείωτη επιρροή στην αλλαγή κατεύθυνσης ολόκληρης της αγοράς προς την παροχή περισσότερο βιώσιμων προϊόντων και υπηρεσιών. Άμεσες επιπτώσεις: Ο δημόσιος τομέας στην Ε.Ε., υπολογίζεται ότι αγοράζει περίπου GWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 6-7% της αγοράς. Η μετατόπιση προς την πράσινη ηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσε να οδηγήσει στην αποφυγή μέχρι και 60 εκατομμύρια τόνων εκπομπών CO 2, που αντιστοιχεί στο 18% των υποχρεώσεων της Ε.Ε. βάσει του Πρωτοκόλλου του Κιότο και ισοδυναμεί με τις εκπομπές μίας πόλης στο μέγεθος του Λονδίνου [2]. Το Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης χρησιμοποιεί ετησίως σε αυτόματους πωλητές Kg καφέ ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου (Fair Trade). Αυτό παρέχει μια καλή διαβίωση για 15 με 20 οικογένειες από την Τανζανία. [3] Επιπτώσεις για ολόκληρη την αγορά: Ακολουθώντας μία ομοσπονδιακή δικαστική απόφαση στις Ηνωμένες Πολιτείες, σύμφωνα με την οποία οι δημόσιες αρχές πρέπει να αγοράζουν μόνο υπολογιστές οι οποίοι συμμορφώνονται με το σήμα Energy Star [4], η ζήτηση για τέτοια μοντέλα ήταν τόσο μεγάλη ώστε μέσα σε μερικά χρόνια σχεδόν όλα τα προϊόντα που ήταν διαθέσιμα στην αγορά ακολουθούσαν αυτά τα πρότυπα. Οι κατασκευαστές αντιλήφθηκαν πως δεν είχε νόημα να λειτουργούν παράλληλες γραμμές παραγωγής κι έτσι απέσυραν σταδιακά τα λιγότερο αποδοτικά μοντέλα. Επιπλέον, οι δημόσιες συμβάσεις μπορούν να προωθήσουν την καινοτομία στην αγορά, παρέχοντας το κατάλληλο υπόβαθρο για την παραγωγή νέων προϊόντων. 10 [1] Έκθεση γα τη λειτουργία της αγοράς των δημόσιων συμβάσεων στην Ε.Ε: οφέλη από την εφαρμογή των Οδηγιών και προκλήσεις για το μέλλον (2004) [2] Οι υπολογισμοί προέκυψαν από το Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα Relief, που συντονίστηκε από το ιεθνή Οργανισμό ICLEI, ο οποίος υπολόγισε τα δυνατά περιβαλλοντικά οφέλη από τις πράσινες συμβάσεις: [3] Από τον Buying Fair Guide, που περιέχεται στο CD-ROM: [4] Ένα διεθνές σήμα που πιστοποιεί ότι το προϊόν έχει υψηλά επίπεδα ενεργειακής απόδοσης-

10 Eισαγωγή I Προώθηση της καινοτομίας: Ακολουθώντας μία πολιτική απόφαση για την επιδίωξη μέτρων για ενεργειακή απόδοση κι εξοικονόμηση οικονομικών πόρων, η πόλη του Αμβούργου προμηθεύτηκε νέα, ενεργειακά αποδοτικά συστήματα φωτισμού για τα δημόσια κτήρια. Κατέστη υποχρεωτικό όλες οι επενδύσεις σε ενεργειακό εξοπλισμό να είναι μακροπρόθεσμα, οικονομικά αποδοτικές- π.χ. λαμβάνοντας υπόψη το κόστος στον κύκλο ζωής. Ο όγκος της ζήτησης εξασφάλισε ότι οι αυστηρές απαιτήσεις των προμηθευτών σε ενεργειακή απόδοση αντιμετωπίστηκαν από την αγορά μέσω νεωτεριστικών προσεγγίσεων. Σαν αποτέλεσμα, η αγορά για νέα, ενεργειακά αποδοτικά, συστήματα φωτισμού και οι σχετικές υπηρεσίες στο Αμβούργο, έχει επεκταθεί σημαντικά και τα αποτελέσματα επηρέασαν και τον ιδιωτικό τομέα, με πολλές τοπικές εταιρείες να κάνουν τώρα παρόμοιες επενδύσεις [5]. Αναγνωρίζοντας αυτή τη δύναμη, το 2002, η ιεθνής Σύνοδος Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ δέσμευσε τις δημόσιες αρχές να προωθήσουν την πολιτική των δημόσιων συμβάσεων που ενθαρρύνει την ανάπτυξη και τη διάθεση των περιβαλλοντικών αγαθών και υπηρεσιών [6]. 4 Γιατί να ξεκινήσουμε τώρα πράσινες συμβάσεις; [7] Γίνεται ολοένα πιο σημαντικό κι εύκολο να ξεκινήσουμε τις πράσινες συμβάσεις, για διάφορους λόγους: Αυξανόμενη διαθεσιμότητα πιστοποιημένων περιβαλλοντικών και κοινωνικών προϊόντων και υπηρεσιών. Όσο η αγορά για τέτοια προϊόντα και υπηρεσίες αυξάνεται, τόσο αυξάνεται η ποσότητα και η ποιότητα της προσφοράς τέτοιων προϊόντων. Επιπλέον, η επέκταση της πιστοποίησης διαφόρων προϊόντων και υπηρεσιών με πληθώρα οικολογικών σημάτων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο (Nordic Swan, Blue Angel, EU Flower, FSC, FLO ) έχει διευκολύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών για τις πράσινες συμβάσεις. Τέτοια σήματα βοηθούν τις αναθέτουσες αρχές να θέσουν περιβαλλοντικές και κοινωνικές απαιτήσεις και να εξασφαλίσουν ότι οι προσφορές των προμηθευτών πληρούν τα κριτήρια που τίθενται. Ευκαιρίες για συνεργασία. Πολλές δημόσιες αρχές εργάζονται τώρα για να θέσουν σε εφαρμογή πράσινες συμβάσεις. Οι ενδιαφερόμενες Αρχές έχουν πολλά να κερδίσουν με το να μοιραστούν εμπειρίες και πληροφορίες μέσω διεθνών δικτύων, όπως το ICLEI. Αυξανόμενη ευαισθητοποίηση. Όσο περισσότερες πληροφορίες γίνονται διαθέσιμες και αυξάνεται η ενημέρωση για περιβαλλοντικά και κοινωνικά θέματα, αυξάνεται διαρκώς η πίεση που ασκούν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) κι άλλες ομάδες για την υλοποίηση πράσινων συμβάσεων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Προετοιμασία για μελλοντικούς κανονισμούς. Καθώς οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί γίνονται ολοένα και πιο αυστηροί, η υιοθέτηση μίας προσέγγισης που βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από τη νομοθεσία, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική σε σχέση με την υποχρέωση ένας οργανισμός να ανταποκριθεί σε νέες απαιτήσεις, αφού αυτές έχουν θεσμοθετηθεί. [5] ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/innovation-policy/studies/full_study.pdf [6] Σχέδιο Υλοποίησης για την Αειφόρο Ανάπτυξη της ιεθνούς Συνόδου Κορυφής, παράγραφος 19 [7] Προσαρμοσμένο από το βιβλίο Οικολογική Σύμβαση: Καλές περιβαλλοντικές ιστορίες για Αμερικάνους (2003), που αναπτύχθηκε από την Ε.Ε για Περιβαλλοντική Συνεργασία της Βορείου Αμερικής 11

11 I Eισαγωγή 5 Προκλήσεις και λύσεις [8] Αν και τα οφέλη των πράσινων συμβάσεων είναι ξεκάθαρα και ευρέως αναγνωρισμένα, ένας αριθμός συγκεκριμένων τεχνικών προκλήσεων εκκρεμεί να αντιμετωπιστεί: Έλλειψη ξεκάθαρων ορισμών. Πολλοί υπεύθυνοι για θέματα προμηθειών προσπαθούν να διευκρινίσουν τι είναι ένα περιβαλλοντικά ή/και κοινωνικά προτιμητέο προϊόν ή υπηρεσία και πώς να συμπεριλάβουν τέτοιες απαιτήσεις στις προκηρύξεις. Λύση: Αυτό το εγχειρίδιο παρουσιάζει απλά κριτήρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το σκοπό αυτό. Πολλές δημόσιες αρχές χρησιμοποιούν επίσης οικολογικά σήματα στον καθορισμό των τεχνικών προδιαγραφών. Υπάρχουν επίσης και άλλες πηγές για αγοραστικά κριτήρια, στην Ελλάδα και διεθνώς. Το Κεφάλαιο ΙΙΙ παρέχει επιπλέον συμβουλές για την ανάπτυξη τεχνικών περιβαλλοντικών προδιαγραφών. Το Κεφάλαιο VI παρέχει τεχνικές προδιαγραφές που μπορούν να ενσωματωθούν στις συμβάσεις για έξι κατηγορίες προϊόντων. Αλλαγή της αντίληψης ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη μόνο η τιμή αγοράς. Μία βασική πρόκληση που αναγνωρίζεται από πολλούς οργανισμούς του δημόσιου τομέα, είναι η αλλαγή συμπεριφοράς των τμημάτων προμηθειών που συχνά λαμβάνουν ως μοναδικό κριτήριο την τιμή αγοράς προκειμένου να επιλέξουν την πλέον συμφέρουσα προσφορά, αντί να λαμβάνουν υπόψη το κόστος στον κύκλο ζωής του προϊόντος ή της υπηρεσίας. Λύση: Η παροχή απλών πληροφοριών σχετικά με τα οικονομικά οφέλη της χρήσης της προσέγγισης του κόστους κύκλου ζωής μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστεί η αντίληψη αυτή, αν και ο διαχωρισμός των εσωτερικών προϋπολογισμών μπορεί να εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά παρέχονται στο Κεφάλαιο IV. Ενσωμάτωση στα συστήματα διαχείρισης. Αποκεντρωμένοι οργανισμοί απαιτούν αποτελεσματικά συστήματα διαχείρισης για να εξασφαλίσουν τη συνεπή εφαρμογή των περιβαλλοντικών και κοινωνικών πρωτοβουλιών τους. Λύση: Η ολοκλήρωση δραστηριοτήτων πράσινων συμβάσεων μέσω ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης ή ενός συστήματος διαχείρισης ποιότητας μπορεί να βοηθήσει στον ορισμό αντικειμενικών στόχων και διαδικασιών παρακολούθησης σε έναν οργανισμό. Αυτό το εγχειρίδιο παρουσιάζει στο Κεφάλαιο V τα βασικά βήματα της Εκστρατείας Procura +, που σχεδιάστηκαν για να βοηθήσουν στην αποτελεσματική υλοποίηση τέτοιων δράσεων. 12 [8] Προσαρμοσμένο από το βιβλίο Οικολογική Σύμβαση: Καλές περιβαλλοντικές ιστορίες για Αμερικάνους (2003), που αναπτύχθηκε από την Ε.Ε για Περιβαλλοντική Συνεργασία της Βορείου Αμερικής

12 Eισαγωγή I 6 Το εγχειρίδιο της Εκστρατείας Procura + Αυτό το εγχειρίδιο έχει σχεδιαστεί για να παρέχει ξεκάθαρη και εύκολη καθοδήγηση για την υλοποίηση πράσινων συμβάσεων. Το εγχειρίδιο αναπτύχθηκε από ανθρώπους που έχουν χρόνια εμπειρίας ως εργαζόμενοι σε τμήματα προμηθειών του δημόσιου τομέα ενσωματώνοντας κριτήρια αειφορίας στις δημόσιες συμβάσεις. Βασίζεται στο πρώτο εγχειρίδιο του Procura +, που αναπτύχθηκε και τυπώθηκε το 2004, το οποίο αναθεωρήθηκε μέσα από το έργο DEEP [9]. Το εγχειρίδιο έχει σχεδιαστεί για να παρέχει πρακτικές συμβουλές υλοποίησης και καθοδήγηση για την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών κριτηρίων στη διαδικασία των συμβάσεων, παρέχοντας ταυτόχρονα ένα μοντέλο για την ανάπτυξη και τη διαχείριση της όλης διαδικασίας καθώς και αγοραστικά κριτήρια για έξι κατηγορίες προϊόντων υψηλής προτεραιότητας (κατασκευές, ηλεκτρονικός εξοπλισμός (ΙΤ), προϊόντα καθαρισμού, τρόφιμα, λεωφορεία και ηλεκτρική ενέργεια) τα οποία είναι συμβατά με τη νομοθεσία και μπορούν να εισαχθούν κατευθείαν στην προκήρυξη προμηθειών. Αυτές οι ομάδες προϊόντων επιλέχθηκαν ακολουθώντας μία λεπτομερή διαδικασία, μέσα από το έργο RELIEF [10], για διάφορους λόγους: Έχουν τις πιο σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στον κύκλο ζωής του προϊόντος Υπάρχει μεγάλη διαθεσιμότητα οικονομικά αποδοτικών και περιβαλλοντικά προτιμητέων λύσεων Η σημασία των συγκεκριμένων προϊόντων στον τυπικό προϋπολογισμό των δημοσίων αρχών Το εγχειρίδιο επίσης αποτελεί και έναν οδηγό υλοποίησης για αρχές που συμμετέχουν στην Εκστρατεία Procura +. Κάθε Ευρωπαϊκή δημόσια αρχή μπορεί να προσχωρήσει στη Εκστρατεία, για να επιδείξει τη δέσμευση της για την προώθηση των πράσινων συμβάσεων και για να κάνει χρήση των πληροφοριών και συμβουλών που παρέχονται στα μέλη της Εκστρατείας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Εκστρατεία Procura + ανατρέξτε στο Κεφάλαιο II. 6.1 Τα περιεχόμενα του εγχειριδίου Το Εγχειρίδιο περιέχει τις ακόλουθες πληροφορίες: Πώς να ενσωματώσετε τη διάσταση της αειφορίας στις συμβάσεις: Σαφής καθοδήγηση στο πώς να ενσωματώσετε κριτήρια αειφορίας στη διαδικασία των συμβάσεων - από το αντικείμενο της σύμβασης μέχρι τεχνικές προδιαγραφές, κριτήρια επιλογής και ανάθεσης και όρους της σύμβασης- βλ. Κεφάλαιο III. Πληροφορίες σχετικά με την οικονομική διάσταση των πράσινων συμβάσεων: Μια εισαγωγή στην έννοια της Ανάλυσης του Κόστους Κύκλου Ζωής και συμβουλές για να κρατήσετε χαμηλό το κόστος των συμβάσεων βλ. Κεφάλαιο IV. Πώς να διαχειριστείτε τις πράσινες συμβάσεις Τα βήματα της Εκστρατείας: Ένα απλό πρότυπο υλοποίησης, βασισμένο σε ένα τυπικό κύκλο διαχείρισης για την εξασφάλιση της συστηματικής ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών παραμέτρων στις δημόσιες συμβάσεις βλ. Κεφάλαιο V Βασικά αγοραστικά κριτήρια: Μία σειρά από σαφή αγοραστικά κριτήρια, που εστιάζουν στις σημαντικότερες περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις, τα οποία κάθε δημόσια αρχή μπορεί να χρησιμοποιήσει κατευθείαν στις συμβάσεις έξι βασικών κατηγοριών προϊόντων - κατασκευές, ηλεκτρονικός εξοπλισμός (ΙΤ), προϊόντα καθαρισμού, τρόφιμα, λεωφορεία και ηλεκτρική ενέργεια βλ. Κεφάλαιο VI Οδηγός για την παρακολούθηση της απόδοσης των μέτρων (Κάρτα Αξιολόγησης): Μία ακριβής προσέγγιση για την παρακολούθηση των ενεργειών σας σχετικά με τις πράσινες συμβάσεις - βλ. Κεφάλαιο V, Ενότητα [9] DEEP ( ιάδοση Μέτρων Εξοικονόμησης Ενέργειας στα Κτήρια του ημοσίου Τομέα), διατίθεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πρόγραμμα «Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη»: [10] 13

13 I Eισαγωγή 6.2 Το CD-ROM Το εγχειρίδιο συνοδεύεται επίσης από ένα CD-ROM [11] (προσαρτημένο στο οπισθόφυλλο) το οποίο περιέχει μεγάλη ποσότητα από επιπλέον χρήσιμες πληροφορίες: 1. Το εγχειρίδιο σε μορφή αρχείου pdf ίνει τη δυνατότητα ταυτόχρονης χρήσης του εγχειριδίου από πολλά άτομα του οργανισμού και άμεση ηλεκτρονική πρόσβαση στην καθοδήγηση που παρέχεται. 2. Επιτυχημένα παραδείγματα και παραδείγματα προκηρύξεων (διαθέσιμα μόνο στην Αγγλική γλώσσα) Επιτυχημένα παραδείγματα: Μία σειρά από επιτυχή παραδείγματα πράσινων συμβάσεων από όλη την Ευρώπη, για να αποτελέσουν έμπνευση για νέους φορείς που θέλουν να συμμετάσχουν στην Εκστρατεία Procura + Μία σειρά αγοραστικών κριτηρίων που χρησιμοποιήθηκαν σε πραγματικές προκηρύξεις: Μία συλλογή κριτηρίων αειφορίας που χρησιμοποιήθηκαν σε πραγματικές προκηρύξεις από διαφορετικές αρχές της Ευρώπης. 3. Πληροφορίες για προϊόντα Λεπτομερείς πληροφορίες για έξι βασικές κατηγορίες προϊόντων: Πιο αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με την υλοποίηση των πράσινων συμβάσεων, για τις έξι βασικές ομάδες προϊόντων που καλύπτονται στο εκτυπωμένο εγχειρίδιο. 4. Μία σειρά από εργαλεία για την υλοποίηση των πράσινων συμβάσεων Ανάπτυξη πολιτικής πράσινων συμβάσεων: Ένα εργαλείο που παρέχει καθοδήγηση για την προετοιμασία πολιτικής πράσινων συμβάσεων, για την υποστήριξη των καθημερινών δραστηριοτήτων σας. Αναπτύχθηκε μέσα από το έργο LEAP [12] Ενεργειακά αποδοτικές συμβάσεις: Μία σειρά εργαλείων για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των προϊόντων και υπηρεσιών που αντιστοιχούν στις συμβάσεις σας, που περιλαμβάνει για παράδειγμα την προετοιμασία μίας πολιτικής για την προμήθεια ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων και υπηρεσιών, ένα εργαλείο για την ανάλυση του κόστους κύκλου ζωής κι ένα εργαλείο αυτοεπιθεώρησης για δημόσιες υπηρεσίες. Αναπτύχθηκε μέσα από το έργο DEEP. ίκαιο και Αλληλέγγυο Εμπόριο στις συμβάσεις: Ο οδηγός για αγορές τέτοιου τύπου προσφέρει συμβουλές για την αγορά προϊόντων του ίκαιου και Αλληλέγγυου Εμπορίου [13] Κάρτα αξιολόγησης των συμβάσεων: Ένας πίνακας καταγραφής και αξιολόγησης των συμβάσεων σε Excel (όπως παρουσιάστηκε στο Κεφάλαιο V, Ενότητα 2.1.3) για την παρακολούθηση της υλοποίησης πράσινων συμβάσεων Παρουσίαση PowerPoint: Περιγραφή των βασικών οφελών των πράσινων συμβάσεων, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση στο εσωτερικό του οργανισμού Συχνές ερωτήσεις: Μία σειρά από απαντήσεις σε κάποιες από τις πιο συχνές ερωτήσεις σχετικά με τις πράσινες συμβάσεις 5. Μία σειρά από σημαντικά έγγραφα αναφοράς Οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες για τις συμβάσεις κι άλλα σχετικά έγγραφα 6. Στοιχεία επικοινωνίας Επιπλέον πληροφορίες σχετικά με το διεθνή οργανισμό ICLEΙ και όσους συνέβαλλαν στη σύνταξη του εγχειριδίου Πληροφορίες σχετικά με το πώς να συμμετάσχετε στην Εκστρατεία Procura +, συμπεριλαμβανομένης μίας αίτησης και των όρων συμμετοχής 14 [11] Οι πληροφορίες στο CD-ROM είναι επίσης διαθέσιμες για κατέβασμα στην ιστοσελίδα του Procura + : [12] [13]

14 Eισαγωγή I 7 ICLEI - Τοπικές αρχές για την αειφορία Το ICLEI - Τοπικές Αρχές για την Αειφορία είναι ένας διεθνής οργανισμός τοπικών αρχών και εθνικών, περιφερειακών και τοπικών κυβερνητικών οργανισμών, που έχουν δεσμευτεί για την υλοποίηση δράσεων για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και αριθμεί σχεδόν 500 μέλη παγκοσμίως. Το ICLEI παρέχει υπηρεσίες τεχνικών συμβουλών, εκπαίδευσης και πληροφόρησης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο δημόσιο τομέα. Προάγει επίσης τη διάδοση της γνώσης μεταξύ των μελών με στόχο την υποστήριξη των τοπικών αρχών αυτοδιοίκησης στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης. Ο διεθνής οργανισμός ICLEI είναι πρωτοπόρος στο πεδίο των πράσινων συμβάσεων στην Ευρώπη για περισσότερο από 10 χρόνια, συντονίζοντας πολυάριθμα έργα που σκοπεύουν να επιδείξουν το δυναμικό των πράσινων συμβάσεων και να παρέχουν πρακτικά εργαλεία υλοποίησης για δημόσιες αρχές. Όλα αυτά τα έργα και οι μελέτες κατέληξαν στην ανάπτυξη της Εκστρατείας Procura + (δείτε τις παραγράφους που ακολουθούν), και αυτού του εγχειριδίου. Η ομάδα για τις πράσινες συμβάσεις του ICLEI εργάζεται για την υποστήριξη των δημόσιων αρχών στην προσπάθεια τους για προώθηση των πράσινων συμβάσεων και προσφέρει μεγάλο όγκο πληροφοριών και υπηρεσιών: Εκστρατεία και Δίκτυο: Σε συνδυασμό με την Εκστρατεία Procura + παρέχονται επιπλέον συμβουλές μέσω της συμμετοχής στο δίκτυο Αγοράστε οικολογικά ίκτυο επαγγελματιών για τις δημόσιες συμβάσεις (BIG-Net). Συντονισμός διεθνούς έρευνας και πιλοτικών προγραμμάτων Κέντρο παροχής πληροφόρησης για τις δημόσιες συμβάσεις, με την διανομή διμηνιαίων ενημερωτικών δελτίων σχετικά με τις δραστηριότητες του οργανισμού, επιτυχή παραδείγματα, εργαλεία καθοδήγησης και οδηγούς εκπαίδευσης. Συμβουλές: Βοήθεια στη σχεδίαση πολιτικής πράσινων συμβάσεων και σχεδίων δράσης, εξετάζοντας τις συμβάσεις για την εκπλήρωση περιβαλλοντικών όρων, προετοιμάζοντας περιβαλλοντικές προδιαγραφές. Εκπαίδευση: Το ICLEI έχει το δικό του ιεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης και μπορεί να προσφέρει έναν αριθμό υπηρεσιών εκπαίδευσης, στον τομέα των πράσινων συμβάσεων. Οργάνωση συνεδρίων και σεμιναρίων: Το ICLEI έχει εντεταλμένο προσωπικό για την οργάνωση τοπικών, εθνικών και διεθνών συνεδρίων και σεμιναρίων. Τα συνέδρια του ICLEI με την επωνυμία EcoProcura είναι φόρουμ συζήτησης, τα οποία δίνουν τη δυνατότητα σε διαφορετικούς εμπλεκόμενους φορείς να συζητήσουν και να ξεκινήσουν ένα κίνημα που σκοπεύει να προωθήσει τις πράσινες συμβάσεις σε τοπικό, εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο και να συντονίσει μελλοντικές δραστηριότητες στην Ευρώπη. Για να βρείτε περισσότερα σχετικά με τις δραστηριότητες του ICLEI για τις πράσινες συμβάσεις, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: 15

15 II Η Εκστρατεία Procura + Κεφάλαιο ΙΙ: Η Εκστρατεία Procura+ 1 Τί είναι η Εκστρατεία Procura +; 16 2 Στόχοι της Εκστρατείας 16 3 Οφέλη από τη συμμετοχή στην Εκστρατεία 17 4 Πώς να γίνετε μέλος της Εκστρατείας 19 5 Περισσότερες πληροφορίες 19 1 Τι είναι η Εκστρατεία Procura+; Ο ιεθνής Οργανισμός ICLEI - Τοπικές Αρχές για την Αειφορία ξεκίνησε το 2004 την Εκστρατεία Procura+ με στόχο την προώθηση των πράσινων ή οικολογικών συμβάσεων. Υπεύθυνος φορέας για την εκστρατεία είναι το Ευρωπαϊκό Παράρτημα του ICLEI που εδρεύει στο Freiburg, της Γερμανία. Η Εκστρατεία σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε με τη βοήθεια εργαζομένων σε οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα ανά την Ευρώπη, οι οποίοι ασχολούνται με θέματα αειφόρου ανάπτυξης. 2 Στόχοι της Εκστρατείας Η Εκστρατεία Procura + δίνει τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους φορείς που θα συμμετάσχουν σε αυτήν να προχωρήσουν στην εφαρμογή πράσινων συμβάσεων μέσω μίας σειράς εργαλείων που έχουν αναπτυχθεί και είναι διαθέσιμα στα μέλη της Εκστρατείας. Η συμμετοχή πολλών ευρωπαϊκών φορέων στην Εκστρατεία και η δέσμευσή τους για την εφαρμογή περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στις δημόσιες συμβάσεις έχει ως απώτερο στόχο την αύξηση της ζήτησης περιβαλλοντικά φιλικών προϊόντων, αλλά και προϊόντων τα οποία σέβονται τις αρχές του ίκαιου και Αλληλέγγυου εμπορίου (Fair Trade). Η αύξηση της ζήτησης τέτοιων προϊόντων μπορεί να προκαλέσει και την ανάλογη στροφή στις διεθνείς αγορές. 16

16 Η Εκστρατεία Procura + II Στα πλαίσια του Procura + έχουν αναπτυχθεί πολλά εργαλεία για την υποστήριξη των μελών της Εκστρατείας, τα οποία συνεχώς ανανεώνονται. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται οι λεπτομερείς τεχνικές προδιαγραφές για έξι βασικές κατηγορίες προϊόντων, καθώς και μια μεθοδολογία (Βήματα) για την εφαρμογή των πράσινων συμβάσεων σε ένα οργανισμό. Ένας από τους επιμέρους στόχους της Εκστρατείας είναι η ευαισθητοποίηση των πολιτικών φορέων σε όλα τα επίπεδα. Η εφαρμογή πράσινων συμβάσεων από τους δημόσιους φορείς απαιτεί κατ αρχήν την πολιτική δέσμευση της διοικούσας αρχής. Επιπλέον, τα αποτελέσματα της Εκστρατείας μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διεκδίκηση επιπρόσθετης υποστήριξης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. 3 Η ιδέα για την Εκστρατεία Procura + και τα κριτήρια για την επιλογή προϊόντων και υπηρεσιών φιλικών προς το περιβάλλον γεννήθηκε στα πλαίσια υλοποίησης του ευρωπαϊκού συγχρηματοδοτούμενου έργου RELIEF [1], στο οποίο συντονιστής ήταν το ICLEI. Στο έργο αυτό συμμετείχε πλήθος Ευρωπαίων ειδικών επιστημόνων, αλλά και εκπρόσωπων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) με εκτενή εμπειρία σε θέματα πράσινων δημοσίων συμβάσεων, οι οποίοι κατέληξαν σε ποσοτική εκτίμηση των πιθανών περιβαλλοντικών και οικονομικών οφελών από την εφαρμογή των πράσινων συμβάσεων. Ανέπτυξαν επίσης πρότυπες στρατηγικές για το σχεδιασμό και εφαρμογή πολιτικών πράσινων συμβάσεων. Οφέλη από τη συμμετοχή στην Εκστρατεία Στην Εκστρατεία μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι δημόσιοι φορείς καθώς και οι οργανισμοί του ευρύτερου δημοσίου τομέα. Τα οφέλη που αποκομίζουν από τη συμμετοχή στην Εκστρατεία είναι ανεξάρτητα από το μέγεθος του φορέα και από την εμπειρία του σε θέματα πράσινων δημοσίων συμβάσεων: Παροχή τεχνικής υποστήριξης Τα περιβαλλοντικά κριτήρια Procura + - Στα μέλη της Εκστρατείας παρέχονται περιβαλλοντικά κριτήρια που μπορούν να ενσωματωθούν σε όλα τα στάδια των δημοσίων συμβάσεων (λ.χ. τεχνικές προδιαγραφές, κριτήρια ανάθεσης) για έξι βασικές κατηγορίες προϊόντων, τα οποία αναφέρονται αναλυτικά στο Κεφάλαιο VI. Τα κριτήρια αυτά έχουν αναπτυχθεί κατόπιν συζητήσεων και διαβουλεύσεων μεταξύ όλων των εμπλεκομένων φορέων (αναθέτουσες αρχές, προμηθευτές, εκπρόσωποι οικολογικών σημάτων, επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων). Για να είναι εύκολα στη χρήση τους, τα κριτήρια εστιάζουν στις πτυχές εκείνες των προϊόντων και υπηρεσιών που έχουν τις σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Έχουν επίσης σχεδιαστεί με τρόπο που να διευκολύνεται η χρήση τους από τις αναθέτουσες αρχές. Επιπλέον, έχει εξασφαλιστεί ότι η αγορά μπορεί να καλύψει τις ανάγκες σε προϊόντα και υπηρεσίες που πληρούν αυτά τα κριτήρια με οικονομικά αποδοτικό τρόπο για τις αναθέτουσες αρχές. Κριτήρια έχουν αναπτυχθεί για τις παρακάτω κατηγορίες προϊόντων: Λεωφορεία Προϊόντα Καθαρισμού Ηλεκτρική Ενέργεια Τρόφιμα Ηλεκτρονικός εξοπλισμός (ΙΤ) Κατασκευή / Ανακαίνιση κτηρίων Κριτήρια για άλλες κατηγορίες προϊόντων είναι επίσης υπό ανάπτυξη και θα αναρτηθούν στη σχετική ιστοσελίδα της Εκστρατείας με την ολοκλήρωση τους ( Τα Βήματα της Εκστρατείας Procura + - Παροχή συγκεκριμένης μεθοδολογίας για κάθε αναθέτουσα αρχή η οποία επιθυμεί να πρασινίσει τις συμβάσεις της. Τα βασικά στάδια της μεθοδολογίας αυτής έχουν αναπτυχθεί στη λογική του «Σχεδίασε, Πράξε, Έλεγξε, ράσε», ώστε να εξασφαλίζεται διαρκής βελτίωση των επιδόσεων του συμμετέχοντος οργανισμού. Τα βήματα αυτά αναλύονται στο Κεφάλαιο V. Συμβουλές και υποστήριξη Η ομάδα του ICLΕΙ που έχει ως αντικείμενο ενασχόλησης τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις παρέχει διαρκή υποστήριξη σε θέματα που αφορούν στην Εκστρατεία. Η υποστήριξη μπορεί να αφορά στην παροχή πληροφοριών σχετικά με τα προϊόντα ή ακόμη και στη σύνταξη της προκήρυξης για την προμήθεια προϊόντων ή υπηρεσίων. [1] 17

17 II Η Εκστρατεία Procura + Προβολή της δράσης του οργανισμού σε διεθνές επίπεδο υνατότητα της χρήσης του λογοτύπου της Εκστρατείας στο υλικό που εκδίδει ο οργανισμός Ανακοίνωση της πολιτικής απόφασης για συμμετοχή στην Εκστρατεία στην ιστοσελίδα του ICLEI. Προβολή της δράσης του οργανισμού σε εκδηλώσεις και άλλες δραστηριότητες. ημοσιοποίηση της πολιτικής δέσμευσης του οργανισμού στο ευρύ κοινό Συμμετοχή σε δίκτυα και ανταλλαγή εμπειριών με τους άλλους συμμετέχοντες Ο οργανισμός είναι διαρκώς ενήμερος για τις τελευταίες εξελίξεις στο θέμα των δημοσίων συμβάσεων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις δράσεις άλλων ευρωπαϊκών ΟΤΑ. Ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων με άλλους οργανισμούς για την αντιμετώπιση εμποδίων που προκύπτουν από την εφαρμογή των πράσινων συμβάσεων. Τα μέλη της Εκστρατείας συμμετέχουν στο δίκτυο BIG-Net ( Αγόρασε Πράσινα ), το οποίο αριθμεί πάνω από 200 μέλη, με στόχο την απόκτηση περαιτέρω γνώσεων για το θέμα των δημοσίων συμβάσεων και πρόσβαση σε σχετικά εργαλεία. Πρόσβαση σε σεμινάρια και συνέδρια Η συμμετοχή με χαμηλό κόστος ή δωρεάν των μελών της Εκστρατείας σε σχετικά συνέδρια, σεμινάρια και άλλες εκδηλώσεις συντελεί στην παροχή επιπρόσθετης πληροφόρησης και εκπαίδευσης σε θέματα δημοσίων συμβάσεων 18

18 Η Εκστρατεία Procura + II 4 Πώς να γίνετε μέλος της Εκστρατείας Στην Εκστρατεία μπορεί να συμμετάσχει κάθε φορέας του ευρύτερου δημοσίου τομέα ανεξαρτήτως μεγέθους και εμπειρίας στα θέματα δημοσίων συμβάσεων. Για να γίνει μέλος της Εκστρατείας, ο κάθε ενδιαφερόμενος οργανισμός, οφείλει να: Υποβάλλει σχετική αίτηση συμμετοχής, είτε υπογεγραμμένη από τον υπεύθυνο του τμήματος προμηθειών, είτε συνοδευόμενη από πολιτική απόφαση του οργανισμού. Η αίτηση είναι διαθέσιμη στο CD-ROM που συνοδεύει το παρόν έντυπο αλλά και στην ιστοσελίδα εσμευτεί για τη θέσπιση ορισμένων ποσοτικών στόχων για την προμήθεια πράσινων προϊόντων ή υπηρεσιών για τουλάχιστον μία από τις 6 κατηγορίες της Εκστρατείας (ηλεκτρική ενέργεια, κατασκευές, τρόφιμα, ηλεκτρονικός εξοπλισμός (ΙΤ), προϊόντα καθαρισμού, λεωφορεία) Υποβάλλει εκθέσεις προόδου ετησίως με βάση το σχετικό έντυπο (Κεφάλαιο V, Ενότητα ) Υποβάλλει στο ICLEI τις προκηρύξεις για την κατηγορία ή τις κατηγορίες προϊόντων που επιλέχθηκαν να περιλαμβάνουν περιβαλλοντικά ή κοινωνικά κριτήρια. Για μία τουλάχιστον προκήρυξη πρέπει να δοθεί περισσότερο βάρος σε αυτά τα κριτήρια έναντι άλλων. Υποβάλλει ετήσια συνδρομή στην Εκστρατεία, η οποία ανέρχεται σε μερικές εκατοντάδες ευρώ. Για περισσότερες πληροφορίες, συμβουλευτείτε τη διεύθυνση 6. Ορίσει κάποιον υπεύθυνο για την Εκστρατεία που θα εκπροσωπεί τον οργανισμό Οι όροι συμμετοχής στην Εκστρατεία περιλαμβάνονται στο CD-ROM που συνοδεύει το παρόν εγχειρίδιο. 5 Περισσότερες πληροφορίες Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Εκστρατεία επισκεφθείτε την ιστοσελίδα είτε επικοινωνήστε με την ομάδα του ICLEI στην ηλεκτρονική διεύθυνση procurement@iclei-europe.org. Επίσης, μπορείτε να επικοινωνείτε με τον εθνικό εταίρο της Εκστρατείας ΕΠΤΑ ΕΠΕ στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@epta.gr. 19

19 III Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης Κεφάλαιο III: Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης Βασικές αρχές για τη διαδικασία σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης 21 Σημεία της προκήρυξης όπου μπορούν να εισαχθούν περιβαλλοντικά κριτήρια 21 Ανάπτυξη περιβαλλοντικών προδιαγραφών 28 Το υφιστάμενο καθεστώς διεθνούς εμπορίου καθώς και αυτό των συμβάσεων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καθιστούν δυνατή τη σύναψη πράσινων δημοσίων συμβάσεων, αρκεί οι αγοραστικές αρχές να ακολουθούν τους θεμελιώδεις κανόνες του ελεύθερου εμπορίου. Αυτό το κεφάλαιο συγκεντρώνεται στην ενσωμάτωση των ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ κριτηρίων. Το νόμιμο πλαίσιο εργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενσωμάτωση ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ κριτηρίων είναι λιγότερο ξεκάθαρο, αν και σύντομα θα παρέχεται καθοδήγηση πάνω στο θέμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ο σκοπός του συγκεκριμένου κεφαλαίου, είναι να αναδείξει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών κριτηρίων στους δημόσιους διαγωνισμούς, χωρίς να αντικρούονται υπάρχοντες κανονισμοί. Το πρώτο μέρος καταπιάνεται με τις βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθηθούν κατά τον διαγωνισμό. Αυτό ακολουθείται από μία λεπτομερή ματιά στο πώς ενσωματώνονται περιβαλλοντικές απαιτήσεις στα διάφορα στάδια. Το τελευταίο μέρος αυτού του κεφαλαίου ασχολείται με διάφορες πηγές πληροφόρησης, για να σας βοηθήσει στην ανάπτυξη περιβαλλοντικών προτύπων/απαιτήσεων για ενσωμάτωση στους δημόσιους διαγωνισμούς. Σημείωση: Έτοιμα κριτήρια αγοράς για έξι προϊόντα/ υπηρεσίες, που περιγράφουν ξεκάθαρα σε ποια από αυτά τα στάδια πρέπει να χρησιμοποιηθούν, συμπεριλαμβάνονται στο Κεφάλαιο VI. 20

20 Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης III 1 2 Βασικές αρχές για τη διαδικασία σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης Η ανάθεση των δημόσιων συμβάσεων διέπεται αυστηρά από συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο που στοχεύει στην προστασία τόσο των δημόσιων αρχών όσο και των αναδόχων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το νομικό πλαίσιο για τις δημόσιες συμβάσεις των Κρατών-Μελών ορίζεται από τις Οδηγίες του 2004 [1] για αγορές μεγαλύτερες από ένα συγκεκριμένο ποσό, ενώ για μικρότερες αγορές αυτό ορίζεται από το εθνικό νομικό καθεστώς. Ωστόσο, όλοι οι δημόσιοι φορείς των Κρατών-Μελών είναι υποχρεωμένοι να σέβονται τις αρχές της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας κατά τη διαδικασία σύναψης μίας σύμβασης, ανεξάρτητα από το μέγεθος της σύμβασης και τους νόμους που τη διέπουν (Εθνικούς ή Ευρωπαϊκούς). Οι πιο σχετικές αρχές της Συνθήκης για τις δημόσιες συμβάσεις είναι συνοπτικά οι ακόλουθες Η αρχή της ελεύθερης διακίνησης των αγαθών Η αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών Η αρχή της αμεροληψίας Η αρχή της ίσης μεταχείρισης Η αρχή της αναλογικότητας Η αρχή της διαφάνειας Περιβαλλοντικά κριτήρια μπορούν να εισαχθούν στις δημόσιες συμβάσεις, χωρίς αυτό να αντίκειται στις διατάξεις της εθνικής νομοθεσίας, εφόσον δεν γίνεται παραβίαση των ανωτέρω αρχών. Σημεία της προκήρυξης όπου μπορούν να εισαχθούν περιβαλλοντικά κριτήρια Οι νέες Οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις ορίζουν ξεκάθαρα πού και πώς μπορούν να εισαχθούν περιβαλλοντικά κριτήρια σε μια προκήρυξη. Τα σημεία αυτά, τα οποία ορίζονται από την εθνική νομοθεσία των περισσότερων Κρατών-Μελών, είναι τα ακόλουθα: 1. Αντικείμενο της σύμβασης 2. Τεχνικές προδιαγραφές για το προϊόν/ έργο/ υπηρεσία 3. Κριτήρια επιλογής για τους υποψήφιους 4. Κριτήρια ανάθεσης 5. Όροι εκτέλεσης της σύμβασης Τα παραπάνω στάδια περιγράφονται αναλυτικά στις επόμενες παραγράφους. 2.1 Καθορισμός του αντικειμένου της σύμβασης Το αντικείμενο μιας σύμβασης αφορά στο προϊόν, την υπηρεσία ή το έργο που ενδιαφέρεται η αναθέτουσα αρχή να αγοράσει. Οι νόμοι για τις δημόσιες συμβάσεις ορίζουν τη διαδικασία σύναψης μιας σύμβασης, όχι όμως και το αντικείμενο, επιτρέποντας έτσι στις δημόσιες αρχές να επιλέξουν τι θέλουν να αγοράσουν. Για το λόγο αυτό, όταν ένας δημόσιος φορέας επιθυμεί την ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε μια σύμβαση, ο πιο γρήγορος και άμεσος τρόπος να το κάνει είναι δηλώνοντάς το στο αντικείμενο της σύμβασης. Πράγματι, όταν κανείς επιθυμεί να συμπεριλάβει περιβαλλοντικές προδιαγραφές στην προκήρυξη, μπορεί να το δηλώσει στο αντικείμενο της σύμβασης προκειμένου η διαδικασία να είναι απόλυτα διαφανής. [1] Οι Οδηγίες αυτές είναι: Οδηγία 2004/18/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. Το κείμενο της οδηγίας περιλαμβάνεται στο CD-ROM Οδηγία 2004/17/EC του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Το κείμενο της οδηγίας περιλαμβάνεται στο CD-ROM 21

21 III Ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης στις διαδικασίες σύναψης μιας δημόσιας σύμβασης Οι ακριβείς περιβαλλοντικές προδιαγραφές θα πρέπει να οριστούν στις τεχνικές προδιαγραφές ή στα κριτήρια ανάθεσης, αλλά εισάγοντας την περιβαλλοντική διάσταση και στο αντικείμενο της σύμβασης, δηλώνεται σαφέστατα στους πιθανούς πλειοδότες η πρόθεση της αναθέτουσας αρχής να αγοράσουν πράσινα προϊόντα, υπηρεσίες ή έργα. Η μόνη απαίτηση στην περίπτωση αυτή είναι να διασφαλίζεται ότι ο ορισμός του αντικειμένου της σύμβασης δεν είναι μεροληπτικός, ώστε να μην αντιβαίνει στις αρχές της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Για παράδειγμα: Μπορεί κανείς να δηλώσει ότι επιθυμεί να συνάψει σύμβαση με αντικείμενο «Υπηρεσίες τροφοδοσίας που προμηθεύουν βιολογικά προϊόντα», αλλά δε μπορεί να δηλώσει «Υπηρεσίες τροφοδοσίας που προμηθεύουν τοπικά προϊόντα», καθώς ο ορισμός θεωρείται μεροληπτικός ως προς τα τοπικά προϊόντα δεν επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση των αγαθών. Μπορεί κανείς να δηλώσει ότι επιθυμεί να αγοράσει «ενεργειακά αποδοτικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές», αλλά δε μπορεί να δηλώσει «ηλεκτρονικούς υπολογιστές πιστοποιημένους με το σήμα Energy Star», καθώς ο ορισμός είναι μεροληπτικός και δε δίνει τη δυνατότητα ίσης μεταχείρισης των προσφορών, από τη στιγμή που απαιτείται συγκεκριμένο πιστοποιητικό. Παραδείγματα σωστών και έγκυρων «πράσινων» τίτλων είναι: Σύμβαση για την προμήθεια ανακυκλωμένου χαρτιού Συύμβαση για το σχεδιασμό και την κατασκευή ενός ενεργειακά αποδοτικού κτηρίου Σύμβαση για περιβαλλοντικές υπηρεσίες καθαρισμού που περιλαμβάνουν διαχωρισμό των στερεών αποβλήτων. 2.2 Καθορισμός των τεχνικών προδιαγραφών Σημείωση: Όταν κανείς επιθυμεί να αγοράσει πράσινα προϊόντα, υπηρεσίες ή έργα, θα πρέπει να συμπεριλάβει περιβαλλοντικές απαιτήσεις σε αυτό το σημείο, καθώς οι προδιαγραφές είναι υποχρεωτικές για τους υποψήφιους αναδόχους. Αν αφήσει την περιβαλλοντική παράμετρο για το στάδιο ανάθεσης, δε μπορεί να εξασφαλίσει την επιλογή των πιο φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων/ υπηρεσιών (βλέπε Παράγραφο 2.4). Από τη στιγμή που οριστεί το αντικείμενο της σύμβασης, η αναθέτουσα αρχή πρέπει να ορίσει μετρήσιμες τεχνικές προδιαγραφές για το προϊόν / υπηρεσία. Οι απαιτήσεις αυτές είναι υποχρεωτικές, γεγονός που σημαίνει ότι αν μια προσφορά δε συμμορφώνεται με αυτές, αυτόματα αποκλείεται. Οι τεχνικές προδιαγραφές μπορούν να οριστούν με βάση: Α) Περιβαλλοντικά τεχνικά πρότυπα και οικολογικά κριτήρια Η συγκεκριμένη προσέγγιση είναι και η πιο συνήθης. Μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει αρκετά Ευρωπαϊκά ή εθνικά τεχνικά πρότυπα ή προδιαγραφές, όπως αυτές που αναπτύχθηκαν από το CEN (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι σε αυτή την περίπτωση κάθε αναφορά θα συνοδεύεται από τις λέξεις «ή ισοδύναμο», καθώς η ανάδοχος αρχή δε μπορεί να αποκλείσει έναν υποψήφιο, ο οποίος μπορεί να αποδείξει ότι το προϊόν ή η υπηρεσία του πληροί τις απαιτήσεις που αναφέρονται με ισοδύναμο τρόπο. Ωστόσο, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει άλλα κριτήρια ακόμα πιο αυστηρά από αυτά που ορίζονται στα πρότυπα, αρκεί να μην είναι μεροληπτικά. 22