Ενότητα 1: Βασικές έννοιες

Transcript

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ Ενότητα 1: Βασικές έννοιες

2 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Μαθησιακά αποτελέσματα Κλινικό σενάριο Ιστορική ανασκόπηση: Μια ματιά στο παρελθόν Εισαγωγή Ορολογία της Κινησιολογίας Ανθρώπινη κίνηση: Κινητική και κινηματική Επίπεδα και άξονες κίνησης Κίνηση τμημάτων και του σώματος Ορισμός κινήσεων στις αρθρώσεις Οστεοκινηματικη: Η κίνηση της άρθρωσης σε σχέση με τη θέση και τον τύπο Ορισμός Περιγραφή των ειδών της κίνησης Βαθμοί ελευθερίας Κλινική γωνιομέτρηση Τελική αίσθηση Κινηματικές Αρθροκινηματική: Κίνηση των αρθρικών επιφανειών Ορισμός Τύποι αρθρώσεων Δομή της άρθρωσης Βασική αρθροκινηματική των αρθρώσεων Θέσεις ανοικτής και κλειστής σύνταξης της άρθρωσης Κλινικές εφαρμογές Σύνοψη Επίλυση κλινικού σεναρίου Ερωτήσεις προς συζήτηση Εργαστηριακές ασκήσεις Αναφορές ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Αυτό το κεφάλαιο παρέχει τις βασικές πληροφορίες που απαιτούνται για το ξεκίνημα της μελέτης της κινησιολογίας. Στο τέλος του κεφαλαίου θα είστε σε θέση: Να χρησιμοποιείτε βασικούς κινησιολογικούς όρους, όταν περιγράφετε μια κίνηση του σώματος ή τμημάτων του σώματος στον χώρο. Να δίνετε τον ορισμό της Κινηματικής, της Οστεοκινηματικής και της Αρθροκινηματικής και να δίνετε παραδείγματα χρήσης αυτών των όρων και της σχετικότητάς τους με την Κινησιολογία. Να αναγνωρίζετε τα επίπεδα του σώματος και να είστε ικανοί να επιδεικνύετε τις κινήσεις σε κάθε ένα από τα τρία επίπεδα οβελιαίο, μετωπιαίο και εγκάρσιο και να γνωρίζετε τους άξονες αυτών των κινήσεων. Να περιγράφετε τους διαφορετικούς τύπους κίνησης, όπως μεταφορική και στροφική, και να τις συσχετίζετε με το ανθρώπινο σώμα. Να περιγράφετε και να ορίζετε την αρθρική κίνηση σε σχέση με τους βαθμούς ελευθερίας, τον τύπο της άρθρωσης, το εύρος τροχιάς και την κατεύθυνση της κίνησης. Να ορίζετε και να περιγράφετε τα συνήθη υλικά που ανευρίσκονται στις αρθρώσεις και να συνοψίζετε τη λειτουργική τους σημασία για τη δομή της άρθρωσης αρθρικός θύλακος, αρθρικό υγρό, σύνδεσμοι, θύλακος. Να περιγράφετε και να παραθέτετε παραδείγματα των κατηγοριών των αρθρώσεων ανάλογα με το αν είναι μονοαξονικές, διαξονικές, τριαξονικές και να ορίζετε τους βαθμούς ελευθερίας. Να περιγράφετε και να παραθέτετε παραδείγματα κινήσεων ανοικτής και κλειστής κινηματικής αλυσίδας. Να περιγράφετε και να δίνετε παραδείγματα των διαφόρων τύπων κινήσεων που συμβαίνουν ανάμεσα στις αρθρικές επιφάνειες κύλιση, στροφή και ολίσθηση.

3 Κεφάλαιο 1 Βασικές έννοιες στην Κινησιολογία: Κινηματική 3 Να περιγράφετε και να παραθέτετε παραδείγματα των διαφόρων σχημάτων αρθρώσεων και να εξηγείτε την αρχή του κοίλου και κυρτού. Να ορίζετε και να παραθέτετε παραδείγματα ανοικτών και κλειστών θέσεων των αρθρώσεων και να περιγράφετε τη συμπίεση σε σύγκριση με την αποδιοργάνωση των αρθρικών επιφανειών και πώς αυτοί οι παράγοντες συσχετίζονται με την αρθρική λειτουργία. Να εξηγείτε τη λειτουργική και κλινική συσχέτιση, με επιδεξιότητα στην περιγραφή της κινητικότητας της άρθρωσης και της ανθρώπινης κίνησης με κινηματικούς όρους. ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Η Δήμητρα είναι επαγγελματίας υγείας. Παρακολουθεί τον αγώνα μπέιζμπολ του γιου της, όταν κάποιος άλλος παίκτης φαίνεται να έχει χτυπήσει το δάκτυλό του. Η Δήμητρα παρακολουθεί με ενδιαφέρον από την πλαϊνή γραμμή, καθώς ο εθελοντής προπονητής, που τυχαίνει να είναι και ασφαλιστής στη γειτονιά της, αναγγέλλει με ηρεμία ότι το δάκτυλο απλώς «μπλοκαρίστηκε». Συνεχίζει λέγοντας στο μικρό αγόρι να παραμείνει ακίνητο, προκειμένου να το «τραβήξει προς τα έξω». Η Δήμητρα είναι σε δίλημμα. Τι είναι καλύτερο να κάνει και με ποιον τρόπο; Ιστορική αναδρομή: Μια ματιά στο παρελθόν

4 4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Εισαγωγή Α Β Εικόνα 1.1 Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα, η εκτίμηση της ομορφιάς του ανθρώπινου σώματος σε κίνηση προσέλκυε πάντα την προσοχή των καλλιτεχνών, των επιστημόνων, των επαγγελματιών υγείας και των αθλητών

5 Κεφάλαιο 1 Βασικές έννοιες στην Κινησιολογία: Κινηματική Ορολογία της Κινησιολογίας - Ανθρώπινη κίνηση: Κινητική και Κινηματική Α B Γ Εικόνα 1.2 Παραδείγματα της ποικιλομορφίας των θέσεων των αρθρώσεων και των τμημάτων του σώματος που μπορεί να υιοθετήσει το ανθρώπινο σώμα κατά τη διάρκεια λειτουργικών δραστηριοτήτων. Α) Επίδειξη θέσεων κάμψης και έκτασης του σώματος. Β) Τονίζονται οι κινήσεις της απαγωγής και της προσαγωγής. Γ) Επίδειξη στροφής. Η απεικόνιση των θέσεων αυτών στις τρεις διαστάσεις είναι ακόμη πιο πολύπλοκη.

6 8 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Αυχενική κάμψη Αυχενική έκταση Αυχενική πλάγια κάμψη Αυχενική στροφή Κάμψη καρπού Έκταση καρπού Ωλένια απόκλιση Κερκιδική απόκλιση Κάμψη ώμου Έκταση ώμου Έκταση αγκώνα Κάμψη αγκώνα Απαγωγή ώμου Προσαγωγή ώμου Υπτιασμός αντιβραχίου Πρηνισμός αντιβραχίου Έξω στροφή ώμου Έσω στροφή ώμου Εικόνα 1.4 Τύποι κίνησης των αρθρώσεων.

7 Κεφάλαιο 1 Βασικές έννοιες στην Κινησιολογία: Κινηματική 9 Στροφή κορμού Πλάγια κάμψη κορμού Κάμψη κορμού Έκταση κορμού Απαγωγή ισχίου Προσαγωγή ισχίου Κάμψη ισχίου Έκταση ισχίου Έσω στροφή ισχίου Έξω στροφή ισχίου Κάμψη γόνατος Έκταση γόνατος Ραχιαία κάμψη Πελματιαία κάμψη Προσαγωγή Απαγωγή ποδοκνημικής ποδοκνημικής ποδοκνημικής ποδοκνημικής Ανάσπαση έσω χείλους Ανάσπαση έξω ποδοκνημικής χείλους ποδοκνημικής Εικόνα 1.4 συνέχεια Τύποι κίνησης των αρθρώσεων.

8 48 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ A B Γ Εικόνα 2.10 Μεταβολές στη ροπή αντίστασης στον ώμο, όταν ένα βάρος 10 lb συγκρατείται από το χέρι και ο ώμος κάμπτεται στις 60, στις 90 και στις 120.

9 52 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ A C F R Εικόνα 2.14 Α) Νάρθηκας αντιβραχίου για την υποβοήθηση της έκτασης των δακτύλων με τις δυνάμεις να ασκούνται στο αντιβράχιο και στο χέρι από τον νάρθηκα. Β) Αύξηση της αντιδραστικής δύναμης C και κατά συνέπεια του F, όταν το μήκος του μοχλοβραχίονα του νάρθηκα στο αντιβράχιο ελαττώνεται. R B C F R= Δύναμη ελαστικών ιμάντων F = Υπομόχλιο C = Δύναμη αντίδρασης άξονας x άξονας y A Β Εικόνα 2.15 Οι δυνάμεις που δρουν στην κνήμη, όταν το άτομο κάθεται και συγκρατεί ένα βαράκι στον αστράγαλο και το γόνατο είναι στις 30 κάμψης. Α) Διάγραμμα της ανάλυσης του βάρους και της μυϊκής δύναμης που δρουν στο γόνατο. Β) Οι δυνάμεις των μυών (Μ) και του βάρους (W) εμπεριέχουν και οι δύο μια εφαπτομένη δύναμη. Σε αυτή την περίπτωση η εφαπτομένη δύναμη των μυών συμπιέζει την άρθρωση και η εφαπτομένη δύναμη του βάρους αποσυμπιέζει την άρθρωση. Οι συνιστώσες δυνάμεις που είναι κάθετες στο τμήμα (MR, WR) πάντα παράγουν στροφική κίνηση στο τμήμα αυτό.

10 66 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΟ Για την εφαρμογή αυτών των αρχών του ΚΒ και της ΒΣ μπορείτε να συνεργαστείτε με κάποιον. Ζητήστε από τον βοηθό σας να σταθεί όρθιος με τα πόδια ανοικτά στο εύρος των ώμων. Σημειώστε πόση δύναμη χρειάζεται για να ωθηθεί ο βοηθός εκτός της ΒΣ, όταν η δύναμη εφαρμόζεται από το πλάι. Στη συνέχεια, με τα πόδια στην ίδια θέση και με τις πτέρνες στο έδαφος, ο βοηθός εκτελεί βαθύ κάθισμα για να χαμηλώσει το ΚΜ. Επαναλάβατε την ώθηση και σημειώστε πόση περισσότερη δύναμη απαιτείται για να τεθεί ο βοηθός εκτός ισορροπίας. Οι αρχές αυτές βρίσκουν εφαρμογή σε κοινές, καθημερινές και αθλητικές δραστηριότητες. Για παράδειγμα, ένας αμυντικός στο ράγκμπι στέκεται σε θέση κάμψης με τα ισχία και τα γόνατα σε κάμψη για να χαμηλώσει το ΚΜ, ενώ με τα πόδια ανοικτά το ένα μπροστά από το άλλο για να αυξήσει τη ΒΣ, προκειμένου να ευθυγραμμιστεί με τις δυνάμεις που ασκούνται σε προσθιοπίσθια κατεύθυνση και ο αντίπαλός του να δυσκολευτεί να τον προσπεράσει. Πώς θα μπορούσε η αρχή να εφαρμοστεί με έναν ασθενή, αν ο ασθενής έχει τον ρόλο του αμυντικού; Αν ο ασθενής ήταν ταμίας τι οδηγίες θα του δίνατε για να βελτιώσει τη σταθερότητά του στην εργασία του; Α Β Εικόνα 2.31 Μερικές φορές είναι πλεονέκτημα να έχει κάποιος μια μεγάλη βάση στήριξης και μερικές όχι. Α) Μια μεγάλη βάση στήριξης παρέχει σταθερότητα και είναι απαραίτητη, ιδίως όταν κάποιος υποστηρίζει ένα μεγάλο βάρος. Β) Αν απαιτείται γρήγορη και ξαφνική κίνηση μια μικρή βάση στήριξης επιτρέπει στο άτομο να κινηθεί γρήγορα εκτός βάσης στήριξης και είναι πλεονέκτημα κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων, όπου απαιτούνται γρήγορες αλλαγές στην κατεύθυνση της κίνησης.

11 Άνω τμήμα του σώματος 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Christopher R. Garcia, PhD, PT, SCS, OCS ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Μαθησιακά αποτελέσματα Κλινικό σενάριο Εισαγωγή Οστά Τα φυσιολογικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης Μη ψηλαφητές δομές Ψηλαφητές δομές Σπονδυλικές αρθρώσεις, σύνδεσμοι και κινήσεις Οι σπονδυλικές κινήσεις Τα πρόσθια στοιχεία της σπονδυλικής άρθρωσης Τα οπίσθια στοιχεία της σπονδυλικής άρθρωσης Η αυχενική μοίρα Η θωρακική μοίρα Η οσφυϊκή μοίρα Το ιερό οστό Η ιερολαγόνια άρθρωση Η ηβική σύμφυση Οι κοκκυγικές αρθρώσεις Η ισορροπία της πυέλου Μύες Οι πρόσθιοι αυχενικοί μύες Οι οπίσθιοι αυχενικοί μύες Οι πρόσθιοι θωρακικοί και οι οσφυϊκοί μύες Οι πρόσθιοι και οι έξω μύες του κορμού Λειτουργίες των μυών της κεφαλής, του αυχένα και του κορμού Η ισορρόπηση της κεφαλής και της σπονδυλικής στήλης Οι κινήσεις του κορμού και η σταθεροποίηση των σπονδύλων Επίκυψη και ανύψωση (με τα γόνατα σε έκταση) ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στο κεφάλαιο αυτό διερευνώνται η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός. Στο τέλος του κεφαλαίου θα είστε σε θέση: Να εντοπίζετε τα τμήματα της σπονδυλικής στήλης. Να διαπιστώνετε τις διαφορές μεταξύ των μοιρών της σπονδυλικής στήλης. Να παραθέτετε τους κύριους μυς της αυχενικής, της θωρακικής και της οσφυϊκής μοίρας και τις λειτουργίες τους. Να εξηγείτε τους μηχανισμούς των κινήσεων του κορμού και πώς σταθεροποιείται η σπονδυλική στήλη κατά τη διάρκεια της κίνησης. Να συζητάτε για τη σχέση μεταξύ της λεκάνης, της οσφύος και του κορμού και τη συμβολή τους στη λειτουργική κινητικότητα. Να επιδεικνύετε τις κινήσεις της λεκάνης: πρόσθια και οπίσθια κλίση. Να προσδιορίζετε τους μυς και τις κινήσεις των κροταφογναθικών αρθρώσεων.

12 Κεφάλαιο 8 Η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός 351 Ανύψωση με βαθύ κάθισμα Λειτουργικές δραστηριότητες (Μύες των άκρων και του κορμού) Αναπνοή και βήχας Οι κροταφογναθικές αρθρώσεις Κινήσεις της κροταφογναθικής άρθρωσης Μύες Κροταφογναθική δυσλειτουργία Σύνοψη Επίλυση κλινικού σεναρίου Εργαστηριακές ασκήσεις Αναφορές ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Η Μαίρη ασχολείται με τον Κίμωνα, έναν ασθενή που δεν μπορεί να εργαστεί εξαιτίας ενός τραυματισμού στη μέση του. Ο Κίμωνας τραυμάτισε τη μέση του καθώς μετακινούσε ένα κιβώτιο πάνω σε ένα φορτηγό από την αποθήκη στην οποία εργάζεται τα τελευταία 10 έτη. Αυτός ήταν ο πρώτος του εργατικός τραυματισμός. Ο Κίμωνας θέλει να επιστρέψει στην εργασία του, αλλά πριν κριθεί ικανός να το κάνει η Μαίρη πρέπει να του εξηγήσει τη σωστή μηχανική του σώματος. Έχει επίγνωση των επιβαρύνσεων που δέχεται η σπονδυλική στήλη εξαιτίας της κακής μηχανικής, οπότε κατά τη διάρκεια της αγωγής προσπάθησε να τονίσει τη σημασία της σωστής μηχανικής του σώματος στον ασθενή της. Σήμερα, θα του δώσει οδηγίες για το πώς να σκύβει για να σηκώσει ένα κιβώτιο με τον σωστό τρόπο, έτσι ώστε να μην διακινδυνεύσει έναν άλλο τραυματισμό της μέσης του. Εισαγωγή Οστά Τα φυσιολογικά κυρτώματα της σπονδυλικής στήλης 1

13 352 ΑΝΩ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ 2 1 Α Β Γ Εικόνα 8.1 Οι μεταβολές των σπονδυλικών κυρτωμάτων. Α) Ένα βρέφος έχει ένα κυρτό κύρτωμα οπίσθια. Β) Καθώς το βρέφος ξεκινά να ανασηκώνει την κεφαλή, αναπτύσσεται ένα λορδωτικό αυχενικό κύρτωμα. Γ) Μέχρι το παιδί να γίνει 10 ετών, όλα τα σπονδυλικά κυρτώματα είναι ίδια με αυτά ενός ενηλίκου. Εικόνα 8.2 Η γραμμή της βαρύτητας για το σώμα πέφτει στην κοίλη πλευρά των σπονδυλικών κυρτωμάτων.

14 Κεφάλαιο 8 Η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός 353 Α Β Εικόνα 8.3 Α) Σπονδυλική ευθυγράμμιση σε κάμψη. Β) Πλάγια κάμψη δεξιά. συνεχίζεται Μη ψηλαφητές δομές

15 354 ΑΝΩ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Γ Εικόνα 8.3 συνέχεια Γ) Πλάγια κάμψη αριστερά. Ψηλαφητές δομές Κάτω αυχενική γραμμή Μείζον τρήμα Σφαγιτιδική απόφυση του ινιακού οστού Ινιακοί κόνδυλοι Εικόνα 8.4 Μη ψηλαφητές κατώτερες δομές του κρανίου.

16 Κεφάλαιο 8 Η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός 405 Εργαστηριακές ασκήσεις

17 406 ΑΝΩ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Αναφορές

18 Κεφάλαιο 8 Η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός 407

19 408 ΑΝΩ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ

20 Κεφάλαιο 8 Η κεφαλή, ο αυχένας και ο κορμός 409